Nord-Amerika

Nord-Amerika er den nordlege delen av den amerikanske verdsdelen: Grønland, Canada, USA, Mexico, Karibia og Mellom-Amerika. Snevert definert, noko som er vanleg på norsk, omfattar området berre Canada, USA og Mexico.

Bortsett frå ei tynn landgrense i sør mot Sør-Amerika er området omgitt av hav: Stillehavet i vest, Atlanterhavet i aust, Det karibiske havet i sør og Nordishavet i nord.

Klima

Kontinentet har store klimatiske motsetnader og raskt vekslande vêr. Dette skuldast mellom anna nærleiken til det isdekte Polhavet i nord og mangel på fjell som stenger luftutvekslinga nord-sør og påverknaden frå det varme Karibiske havet i sør. Nær Newfoundland er det brå temperaturovergangar i havet, noko som favoriserer danninga av lågtrykk. Den samanhengande nord–sørgåande fjellkjeda frå Alaska til Mellom-Amerika pregar nedbørfordelinga og fører til ein storstilt forstyrring i vestavindsbeltet, noko som òg er viktig for klimaet i Nordvest-Europa. Beringsundet mellom Nord-Amerika og Asia er grunt og smalt med fjell på begge sider. Her vert det utveksla lite havvatn og luft mellom Stillehavet og Polhavet. Kystområda i vest får ikkje dei store og raske vêromslaga som dei vidstrekte, uskjerma områda i aust får.

Langs kysten i nord er det ei brei stripe med tundraklima, medan ein lenger sør har kontinentalklima, som dominerer over dei største områda. Det er snødekke kvart år heilt sør til 40 ºN. Sør og aust i USA har ein temperert regnklima, men òg her kan ein få såkalla «Northers» med kulde og snø som kan gjer stor skade. Den subtropiske delen av vestkysten har middelhavsklima med tørre, solrike somrar, men òg ofte tåke over det kalde kystvatnet. Passatvinden trekkjer overflatevatnet mot vest slik at djupvatn strøymer opp ved kysten. I dei sørlege sentrale områda av USA og i ein stor del av Mexico har ein steppeklima og til dels ørkenklima, men det omfattar berre ein liten del av kontinentet. Mellom-Amerika har hovudsakleg tropeklima med mykje nedbør.

Den høge havoverflatetemperaturen i Det karibiske havet og dei kringliggande havområda i Atlanterhavet gjer at det lett kan oppstå tropiske orkanar som særleg råkar kystområda og øyar i Karibia. Orkansesongen er på det høgaste i tida frå august og ut oktober. Dei fuktige varme luftstraumane frå sør kjem i konflikt med kalde luftstraumar frå nordvest og gjev ofte tornadoar, som fullstendig kan rasere områda som vert råka. Mississippidalen er mest utsett. Sterk vind som virvlar opp støv og sand skjer i dei tørre områda, særleg i Mexico og Texas. Kombinasjonen sterk vind, kulde og snødrev gjev dei frykta «blizzards» som ofte vert etterfølgd av kuldebølgjer som kan råke store område, stundom heilt til Mexicogolfen.

Statar og territorium

Sjølvstendige nordamerikanske statar:^[1]	Areal km²	Innbyggjarar 2022	Hovudstad	Offisielt språk
USA	9 525 067	337 341 954	Washington D.C.	Engelsk
Mexico	1 964 375	129 150 971	Mexico by	Spansk
Canada	9 984 670	38 232 593	Ottawa	Engelsk og Fransk
Guatemala	108 889	17 703 190	Guatemala by	Spansk
Haiti	27 750	11 334 637	Port-au-Prince	Fransk
Cuba	110 860	11 008 112	Havanna	Spansk
Den dominikanske republikken	48 670	10 694 700	Santo Domingo	Spansk
Honduras	112 090	9 459 440	Tegucigalpa	Spansk
El Salvador	21 041	6 568 745	San Salvador	Spansk
Nicaragua	130 370	6 301 880	Managua	Spansk
Costa Rica	51 100	5 204 411	San José	Spansk
Panama	75 420	4 337 768	Panama by	Spansk
Jamaica	10 991	2 818 596	Kingston	Engelsk
Belize	22 966	412 387	Belmopan	Engelsk
Bahamas	13 880	355 608	Nassau	Engelsk
Barbados	430	302 674	Bridgetown	Engelsk
Saint Lucia	616	167 122	Castries	Engelsk
Grenada	344	113 949	St. George's	Engelsk
Saint Vincent og Grenadinane	389	100 969	Kingstown	Engelsk
Antigua og Barbuda	443	100 335	St. John's	Engelsk
Dominica	751	74 629	Roseau	Engelsk
Saint Kitts og Nevis	261	54 488	Basseterre	Engelsk
Andre område:
Puerto Rico	9 104	3 098 423	San Juan	Tilhøyrer USA
Guadeloupe	1 628	371 600	Basse-Terre	Tilhøyrer Frankrike
Martinique	1 128	348 200	Fort-de-France	Tilhøyrer Frankrike
Dei amerikanske Jomfruøyane	1 910	105 413	Charlotte Amalie	Tilhøyrer USA
Bermuda	54	72 337	Hamilton	Tilhøyrer Storbritannia
Caymanøyane	264	64 309	Geroge Town	Tilhøyrer Storbritannia
Turks- og Caicosøyane	948	58 286	Cockburn Town	Tilhøyrer Storbritannia
Grønland	2 166 086	57 792	Nuuk	Tilhøyrer Danmark
Sint Maarten	34	45 126	Philipsburg	Tilhøyrer Nederland
Dei britiske Jomfruøyane	151	38 632	Road Town	Tilhøyrer Storbritannia
Saint-Martin	54	32 792	Marigot	Tilhøyrer Frankrike
Anguilla	91	18 741	The Valley	Tilhøyrer Storbritannia
Saint-Barthélemy	25	7 103	Gustavia	Tilhøyrer Frankrike
Montserrat	102	5 414	Plymouth	Tilhøyrer Storbritannia
Saint-Pierre og Miquelon	242	5 257	Saint-Pierre	Tilhøyrer Frankrike
Sint Eustatius	21	3 242	Oranjestad	Tilhøyrer Nederland
Saba	13	1 911	The Bottom	Tilhøyrer Nederland
Clipperton	6			Tilhøyrer Frankrike
Sum¹	24 393 234	596 173 736
¹Inkluderer Hawaii som geografisk ligg i Oseania