Oezbeken
De Oezbeken (Oezbeeks: O‘zbek, meerv. O‘zbeklar of O‘zbekler) zijn een Turks volk in Centraal-Azië. Oezbeken spreken de Oezbeekse taal en zijn merendeels soennistische moslims.
| Oezbeken | ||||
|---|---|---|---|---|
.jpg)
| ||||
Oudere Oezbeekse mannen op straat
| ||||
| Totale bevolking | 35 miljoen | |||
| Verspreiding | Oezbekistan
Minderheden: Afghanistan, Tadzjikistan, Kirgizië, Kazachstan, Turkmenistan, Turkije, China (Sinkiang) | |||
| Taal | Oezbeeks | |||
| Geloof | Islam (Soennisme) | |||
| Verwante groepen | overige Turkse volkeren | |||
| ||||
| Oezbeken | |
|---|---|
| Naamgeving in Volksrepubliek China (taal-varianten) | |
| Vereenvoudigd | 乌兹别克族 |
| Traditioneel | 烏茲別克族 |
Geschiedenis
bewerkenHet gebied waar de Oezbeken wonen stond in vroegere tijden bekend om zijn rijkdom en cultuur en als een centrum voor kennis en onderwijs. Tweeduizend jaar geleden waren de Oezbeken succesvolle kooplieden, die handel dreven met Rusland, China en India. Dit alles trok de belangstelling van veroveraars.
In de 7e eeuw namen Arabische veroveraars de Islam mee, waarna een periode van bloei en rijkdom aanbrak. Vanaf de 9e eeuw kwamen de Turkse volkeren vanuit het noorden het land binnen, in de 13de gevolgd door de Mongolen. De Turkse taal en cultuur bleven echter domineren, daar de legers van Dzjengis Khan voornamelijk uit Turkstalige soldaten bestonden, die veelal achterbleven en trouwden met inheemse vrouwen.
In 1380 veroverde de Turk Timoer een groot deel van Azië. Met hem kwamen geleerden, kunstenaars en architecten naar het gebied. In 1501 viel het gebied uiteen. Vanuit het gebied rond het Aralmeer kwamen volken het land binnen. Dit waren voornamelijk de mensen van wie de huidige Oezbeken afstammen.
In de 20e eeuw veranderde het leven van de Oezbeken ingrijpend, nadat het Sovjetbewind kunstmatige grenzen had getrokken. Tot de oprichting van Oezbekistan in de jaren '20 beschouwden Oezbeken zich voornamelijk als leden van een bepaalde stam of clan, maar niet als burgers van een staat. In 1991 werd Oezbekistan na het uitvallen van de Sovjet-Unie een onafhankelijke staat. Tegenwoordig is Oezbekistan met zijn 30 miljoen inwoners het land met de grootste bevolking in Centraal-Azië. Van de bevolking is tachtig procent Oezbeeks.
Aantal
bewerkenDe meeste Oezbeken wonen in Oezbekistan (circa 28 miljoen). Daarnaast zijn er grote Oezbekische minderheden in Afghanistan (circa 3,5 miljoen), Kirgizië (circa 1 miljoen), Tadzjikistan (circa 850.000), Kazachstan (circa 605.000), Turkmenistan (circa 550.000) en Rusland (circa 290.000, Russische volkstelling 2010).
Kazachstan
bewerkenIn Kazachstan leven ruim 620.000 Oezbeken: zij vormen hiermee ongeveer 3,3% van de Kazachse bevolking. De Oezbeken zijn echter ongelijkmatig over het land verdeeld: ruim 87% van hen woont in Oblast Türkistan (16% van de bevolking), terwijl ze in alle overige oblasten - exclusief Oblast Jambıl - minder dan 1% van de totale bevolking vormen. Ze vormen een meerderheid in het district Sajram (60%) en belangrijke minderheden in Türkistan (±30%), Kentaū (26%), het district Tolebi (15%) en de stad Şımkent (14%).
| 2009 | % | 2014 | % | 2020 | % |
|---|---|---|---|---|---|
| 456.997 | 2,9 | 521.252 | 3,0 | 620.324 | 3,3 |
Nagenoeg alle Oezbeken in Kazachstan zijn moslim.[1]
- Maybury-Lewis, David, Wade Davis, Beebe Bahrami, Patrick Booz, Brian Fagan, Trudy Griffin-Pierce, Roy Richard Grinker, Catherine Herbert Howell, Robert Lee Humphrey, Ian Mcintosh, Eugene Ogan, Philip Scher, George Stuart, Keith en Elisabeth Ward, James F. Weiner (maart 2005). Mensen in hun wereld. National Geographic: Dutch Media uitgevers, 304 pagina's. ISBN 9789076963693.