Brasilia
| Brasilia | ||
| ||
| Kelk imaji pri Brasília. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Brazilia
| |
| Regiono: | Centro-westala | |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 15°50'16"S | |
| Longitudo: | 47°42’48"W | |
| Altitudo: | 1,172 m | |
| Surfaco: | 5 802 km² | |
| Habitanti: | 2 817 068[1] (2023) | |
 • Brasília | ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.brasilia.df.gov.br | ||
Brasilia (en Portugalana, Brasília) esas chef-urbo di Brazilia. Segun la demografiala kontado di 2022, ol havis 2 817 068 habitanti[1]. Lua tota surfaco esas 5 802 km². Ol esas la nura urbo di la Federala Distrikto di Brazilia.
Projetita en 1956 dal urbanisto Lúcio Costa, kun Oscar Niemeyer kom chef-arkitekto e Roberto Burle Marx kom responsiva pri lua peizaji e gardeni, ol inauguresis ye la 21ma di aprilo 1960. Ol nomizesis, quale la lando, segun Latina vorto brasilium, nomo di ligno de ube extraktesas reda inko qua importacesis del Oriento a Roma.
Brasília koncentras la sideyi de la tri povi di Brazilia: exekutiva (en la palaco Planalto), legifala (en la Nacionala Kongreso) e judiciala (en la Supra Korto). Existas anke 124 stranjera ambasadeyi en la urbo.[2]
En 2007 UNESCO deklaris l'urbo Mondala Patrimonio di la Homaro.
Historio
Ja en 1716 Markezo de Pombal, lor la chefministro di Portugal, konsideris importanta transferar doplande la sideyo di la guvernerio di Brazilia. En 1821 José Bonifácio de Andrada e Silva sugestis la nomo "Brasília" por la futura chef-urbo di la lando.
L'unesma konstituco di la republiko en 1891 imperis la konstrukto di nova chef-urbo por Brazilia. En 1956, sub la konstituco di 1946, Juscelino Kubitschek instalis komiso por studiar quale esus la maxim bona loko por konstruktar la nova chef-urbo. Un regiono de Goiás frontiere kun Minas Gerais selektesis. Pos 41-monata verki, ye la 21ma di aprilo 1960 Brasília inauguresis. Dum la sequanta yari legifala e judiciala povi, ministerii, exterlanda ambasadeyi e la sideyo multa di statala entraprezi transferesis a Brasília.
Dum la sequanta yari, l'urbo kreskis rapide, sen sequar l'originala urbala projeto kreita dal arkitekto Lucio Costa e nomizita Plano Piloto ("jerma plano"). Granda quarteri, konocita en Portugalana kom cidades-satélite ("satelital urbi"), konstruktesis distante 14 km o pluse de la nomizita Plano Piloto. Komence la "satelital urbi" esis povra quarteri habitita dal masonisti qui verkis en la konstrukturo. nun multa esis preske nedependanta urbi kun importanta servadi, exemple skoli, hospitali, komerco, oficeyi, edc, por lua habitantaro.
Quale Putrajaya en Malaizia e Naypyidaw en Myanmar, Brasília esas un ek la maxim nova projetita chef-urbi del mondo.
Geografio
Brasília jacas a 15°50'16"S, 47°42'48"W, kun altitudi inter 1.000 e 1.200 metri super la marala nivelo. Lua reliefo ordinare esas plana kun poka kolineti. La savano di Brazilia, nomizita cerrado, esas lua plantaro originala. En kelka regioni existas planti, precipue gimnospermi, adportita de altra regioni di Brazilia.
Existas cirkume 150 speci di planti en la Federala Distrikto, la maxim multa del ekosistemo cerrado. L'abato di arbori por expansar l'agrokultivo esas serioza: Unesco kalkulas ke cirkume 57% del originala vejetantaro qua existis dum la yari 1950a ne pluse existas.
La klimato di Brasília esas tropikala di savano Aw, kun mezavalora yarala temperaturo di 18°C. La mezvalora yarala pluvo-quanto esas 1.540 mm, koncentrata de oktobro til aprilo. Dum la sika sezono (mayo til septembro) ordinare la relativa aerala humideso povas falar infre 30%, multe infre kam la Mondal Organizuro pri Saneso konsideras bona, to esas 60% di relativa aerala humideso.
La riveri di Brasília ne desaparas dum la sika sezono, pro recevar subtera aqui. Por augmentar la quanto di aquo disponebla por la urbo l'aquobarilo Paranoá konstruktesis. Ol havas entote 40 km² di surfaco, maxima profundeso di 48 metri e perimetro di 80 km.
Ekonomio
La precipua ekonomial agadi di Brasília esas servadi (note guvernala servadi, telekomunikala, bankala e financala, produktado e vendi di nutrivi, amuzala ed advokatala servadi) vice l'industriala agadi, pro lua stando kom chefurbo di Brazilia. L'origini de lua TNP esas 54.8% de publika servadi, 28.7% de altra servadi, 10.2% de l'industrio, 6.1% de la komerco, e 0.2% de agrokultivado.[3]
Ultre politikala centro, Brasília ank esas importanta ekonomiala centro: lua TNP esas R$ 99 miliardi, o 3.76% de la TNP di Brazilia. Pro lua titulo di Mondala Patrimonio di la Homaro donita da UNESCO, Brasília decidis stimular nepolutanta industrii, exemple la produktado di komputera programifi, cinemo e video*, gemologio, ed altri.
Brasília esis la 45ma maxim kustoza urbo del mondo por vivar en 2012; en 2010 esis la 70ma. Ol esis min kustoza kam Sao Paulo (la 12ma) e Rio de Janeiro (la 13ma).
Demografio
La habitantaro di Brasília kreskis mezavalore 14,4% omnayare dum l'unesma yardeko pos lua inauguro, entote 285% di kresko de 1960 til 1970. Dum la yari 1970a ol kreskis mezavalore 8,1% omnayare, entote 115,52% di kresko. Segun l'originala projeto lua habitantaro esabus min kam 500 mil habitanti en 2000, ma fakte ol atingis ta nombro ja en 1970, ed en 2000 lua habitantaro ja esis plu kam 2 milion habitanti. En 1960 48% de la habitantaro vivis en la regiono Plano Piloto. En 1991 nur 13,26% vivis ibe. L'indexo pri homala developeso dil urbo esis 0,824 en 2010,[4] e nur 4,35% de lua habitanti ne savas lektar e skribar.[5] La sociala neegaleso di Brasília esas la 4ma maxim granda de Brazilia e la 16ma maxim granda del mondo, segun raporto dal Unionita Nacioni.[5]
Granda parto de la habitantaro di Brazilia esas migranti qui venis de la Nord-estala e de la Sud-estala regioni di Brazilia,[6] ed anke stranjeri qui laboras en l'ambasadeyi. Segun la demografiala kontado di 2010, preske la duimo (exakte 46,27%) de lua habitantaro ne naskis ibe, ed esis precipue de Goiás, Minas Gerais e Bahia.[6]
Transporto
Brasília havas moderna aeroportuo internaciona, qua esas la 3ma maxim okupata di Brazilia, pos l'internaciona aeroportui de Sao Paulo e Rio de Janeiro. En 2007 l'aeroportuo traktis 11 119 872 veheri.[7] Ol jacas cirkume 11 km de la centro dil urbo. En 2014 ol expansesis, e nun havas entote 28 ponti por embarko. La expanso en lua substrukturo plugrandigis lua operacala kapaceso de 15 milion ante, til 21 milion veheri en 2014. Depos 2012 ol administresas da la privata kompanio InfrAmerica.
Ok federala chosei ligas Brasília kun altra chefurbi e regioni di Brazilia, exemple la BR-040 (qua ligas Brasília a Rio de Janeiro tra Belo Horizonte), la BR-050 (qua ligas Brasília ad Uberlândia, Ribeirão Preto e São Paulo), la BR-080 (qua ligas Brasília a la choseo BR-153, surnomizita "Belém-Brasília"), edc.[8] Lua nova staciono por interstatala autobusi inauguresis en 2010, e povas traktar cirkume 140 000 veheri omnadie. Ol jacas proxim la sistemo di urbala ferovoyo del urbo.
Brasília havas du linei di urbala ferovoyo (Oranjea lineo e Verda lineo), entote kun 42 km e 24 stacioni. Kelka lokala autobuso-linei posibligas ank uzar l'urbala fervoyo kun diskonto en lua tarifo.
Referi
- ↑ 1,0 1,1 Falta de contagem na década, atrasos e Covid podem explicar população do Censo abaixo das projeções - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 28ma di junio 2023. URL vidita ye 29ma di junio 2023. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Lista do Corpo Diplomático e Organismos Internacionais - Publikigita da Cerimonial, Ministério das Relações Exteriores. URL vidita ye 18ma di agosto 2011.
- ↑ GDP - Division - Federal District - Publikigita da Gdf.df.gov.br. URL vidita ye 17ma di aprilo 2010.
- ↑ Ranking decrescente do IDH-M dos municípios do Brasil - Publikigita da Programa das Nações Unidas para o Desenvolvimento (PNUD). Dato di publikigo: 2010. Nomo di la publikigo: Atlas do Desenvolvimento Humano. URL vidita ye 31ma di julio 2013.
- ↑ 5,0 5,1 Brasília contrasta riqueza e desigualdade após quase 50 anos de existência - Publikigita da UOL. Loko di publikigo: = Brasil.URL vidita ye 15ma di oktobro 2010.
- ↑ 6,0 6,1 Tabela 631 - População residente, por sexo e lugar de nascimento - Publikigita da Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística. Dato di publikigo: 2010. URL vidita ye 29ma di agosto 2014.
- ↑ Airport Statistics for 2007 http://www.infraero.gov.br/upload/arquivos/movi/mov.operac.1207.pdf
- ↑ Vias de acesso a Brasília - URL vidita ye 3ma di julio 2016.