Castela e León

Castela e León (en castelán: Castilla y León, en leonés: Castiella y Llión) é unha comunidade autónoma constituída en 1983, cuxo territorio se sitúa na parte centro-norte do territorio español. Limita ó oeste con Galicia e Portugal; ó norte con Asturias, Cantabria, País Vasco e A Rioxa; ó leste con Aragón; e ó sur con Estremadura, Comunidade de Madrid e Castela-A Mancha.

Castela e León

Castilla y León (es)
Bandeira Brasón
Localización
41°45′16″N 4°46′55″O
Estado	España
Capital	sen valor
Contén a división administrativa	provincia de Burgos provincia de León provincia de Palencia provincia de Salamanca provincia de Segovia provincia de Soria provincia de Valladolid provincia de Zamora provincia de Ávila
Poboación
Poboación	2.383.139 (2021) (25,29 hab./km²)
Lingua oficial	lingua castelá
Xeografía
Superficie	94.223 km²
Punto máis alto	Torrecerredo (2.648 m)
Comparte fronteira con	Comunidade de Madrid, sur A Rioxa, leste Aragón, leste Castela-A Mancha, sur Estremadura, sur País Vasco, norte Asturias, norte Cantabria, norte Galicia, oeste Rexión Norte
Datos históricos
Precedido por	Rexión de León e Castela a Vella
Creación	1983
Organización política
Órgano executivo	Xunta de Castela e León
• Presidente da Xunta	Alfonso Fernando Fernández Mañueco (2019–)
Órgano lexislativo	Cortes de Castela e León ,
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+01:00, horario estándar UTC+02:00, horario de verán
ISO 3166-2	ES-CL
Código NUTS	ES41
Sitio web	jcyl.es

Forman esta comunidade nove provincias: Ávila, Burgos, León, Palencia, Salamanca, Segovia, Soria, Valladolid e Zamora; sendo a comunidade autónoma española con máis provincias. É a rexión máis extensa de Europa.

Xeografía

O río Tormes en Salamanca.

A comunidade autónoma esténdese basicamente sobre a meseta norte, sendo asucada polo Douro, o cal forma a conca homónima, a maior de España. Polo tanto, os seus límites veñen configurados por cordilleiras ou outros accidentes xeográficos: ó norte coa Cordilleira Cantábrica, os Montes de León ó noroeste, co Sistema Central ó sur e coa Cordilleira Ibérica ó leste.

A superficie existente entre estes accidentes xeográficos é basicamente unha extensa meseta de moi elevada altura (700-900 metros sobre o nivel do mar). Estas altas chairas mostran na súa degradada vexetación a ocupación humana que contribuíu á perda forestal.

Os maiores ríos que asucan esta comunidade autónoma son o Douro e o Ebro. Os demais veñen sendo afluentes destes ou doutros ríos. Polo tanto, o territorio de Castela e León está entre as tres vertentes españolas (cantábrica, mediterránea e atlántica). As maiores concas hidrográficas que hai en Castela e León son:

• Conca do Ebro
• Conca do Sil
• Conca do Douro

Clima

Castela e León ten un clima mediterráneo continentalizado, con invernos longos e fríos, con temperaturas medias de entre 4 e 7 °C en xaneiro e veráns curtos e calorosos (medias de 19 a 22 °C), pero cos tres ou catro meses de aridez estival característicos do clima mediterráneo. As precipitacións, cunha media de 450–500 mm anuais, son escasas, acentuándose nas terras máis baixas.

Debido á barreira montañosa de Castela e León, os ventos marítimos quedan freados, detendo dese modo as precipitacións. Debido a iso, as choivas caen dun xeito moi desigual no territorio castelán e leonés. Mentres que no centro da conca do Douro rexístrase unha media anual de 450 mm, nas comarcas occidentais dos montes de León e a Cordilleira Cantábrica as precipitacións chegan aos 1.500 mm ao ano.

A elevada altitude da Meseta e as súas montañas acentúa o contraste entre as temperaturas do inverno e o verán, así como as do día e a noite.

Historia

Véxase tamén: Reino de Castela e Reino de León.

Castela e León é teoricamente o resultado da unión do territorio que comprendía os antigos reinos de León e Castela. Porén, as fronteiras non cadran, na súa unión, coas dos ditos reinos. Na práctica, é a unión das antigas rexións de León e de Castela a Vella, sen contar coa Rioxa nin Cantabria.

En 1978, Castela e León obtén un réxime preautonómico, e finalmente, en 1983, obtén a autonomía, por medio do seu Estatuto de autonomía.

Organización territorial

Provincias de Castela e León

Consta de nove provincias: Ávila, Burgos, León, Palencia, Salamanca, Segovia, Soria, Valladolid e Zamora. As capitais provinciais recaen nas cidades homónimas ás súas provincias correspondentes.

Recoñécese a concorrencia dunhas características xeográficas, sociais, históricas e económicas do Bierzo, no oeste da provincia de León, creándose a Comarca do Bierzo, administrada polo Consello Comarcal do Bierzo.

Demografía

A poboación de Castela e León é de aproximadamente 2 millóns e medio de habitantes. Tendo en conta a súa extensión (94.224 km²), ten unha moi baixa densidade de poboación (27 habitantes por km²), moi inferior á media nacional (78 hab/km²).

Esta poboación, está, ademais, moi irregularmente distribuída. Existen catro cidades de máis de 100.000 habitantes (Valladolid, Burgos, Salamanca e León, ordenadas segundo a poboación). En 2005, 1 287 607 de persoas vivían en cidades con máis de 20.000 habitantes, nas cidades anteriormente citadas e Palencia, Ponferrada, Zamora, Segovia, Ávila, Miranda de Ebro, Soria, Aranda de Duero, San Andrés del Rabanedo, Laguna de Duero e Medina del Campo. Polo tanto, aproximadamente a metade da poboación vive en cidades maiores a 20.000 habitantes e a outra metade en menores a 20.000 habitantes. Isto dá lugar a un inxente número de vilas pequenas.

A sangría demográfica é moi grande: entre 1950 e 1981 baixou nun 10 %. A esta perda de poboación contribúe o avellentamento xeral da comunidade autónoma, pero especialmente das zonas rurais, enormemente elevado. Tamén baixou a súa poboación se a comparamos con España: mentres que en 1960 o 9,3 % dos españois vivía nas provincias que actualmente forman esta comunidade, en 1981 só era o 7 %, e esta cifra segue baixando.

Cidades máis poboadas

Listaxe	Cidade	Provincia	Pob.	Listaxe	Cidade	Provincia	Pob.	Valladolid Burgos Salamanca
1	Valladolid	Valladolid	298.412	11	Miranda de Ebro	Burgos	35.522
2	Burgos	Burgos	175.821	12	Aranda de Duero	Burgos	32.856
3	Salamanca	Salamanca	144.228	13	San Andrés del Rabanedo	León	30.615
4	León	León	124.303	14	Laguna de Duero	Valladolid	22.725
5	Palencia	Palencia	78.412	15	Medina del Campo	Valladolid	20.510
6	Ponferrada	León	64.674	16	Arroyo de la Encomienda	Valladolid	18.638
7	Zamora	Zamora	61.406	17	Villaquilambre	León	18.638
8	Ávila	Ávila	57.744	18	Benavente	Zamora	17.935
9	Segovia	Segovia	51.674	19	Santa Marta de Tormes	Salamanca	14.805
10	Soria	Soria	39.398	20	Béjar	Salamanca	12.739
Censo 2019

Economía

Nuevo Riaño, área turística

Muralla de Ávila

Os campos de Castela e León son extremadamente áridos e secos, e polo tanto predomina o cultivo de secaño. Con todo, o regadío foi gañando importancia nas zonas dos vales do Douro, o Pisuerga e o Tormes. Destacan as novas tecnoloxías sobre todo en áreas como a Provincia de Valladolid ou a Provincia de Burgos onde a produción por hectárea é das máis elevadas de España. A área máis fértil castelán-leonesa coincide co val do Esla, en León, nos campos de Valladolid, xa Tierra de Campos, unha comarca que se estende entre Zamora, Valladolid, Palencia e León.

A industria de Castela e León ocupaba o 18% da poboación activa e achegaba o 25% do PIB en 2000. Tanto en Burgos como en Valladolid, onde hai unha importante industria do automóbil, papeleira e química, concéntrase a maioría da actividade industrial do territorio castelán-leonés. Outras industrias son a industria téxtil en Béjar, as industrias de tellas e os ladrillos en Palencia, a industria azucreira en León, Toro e Benavente, a industria farmacéutica en León e a metalúrxica e siderúrxica en Ponferrada.

Ao longo da década de 1990 creceu a afluencia turística en Castela e León, propiciada sobre todo polo valor histórico e cultural das súas cidades, e tamén polo atractivo natural e paisaxístico das súas diferentes comarcas. En 2001, Castela e León recibiu uns 315.000 visitantes, 42.000 dos cales eran estranxeiros.

O comercio interior de Castela e León concéntrase no sector da alimentación, a automoción, o tecido e o calzado. Para o comercio exterior, segundo a rexión, expórtanse principalmente vehículos e chasis de automóbiles en Ávila, Palencia e Valladolid, pneumáticos en Burgos e Valladolid, barras de aceiro e manufacturas de lousa en León, carne de vacún en Salamanca, porcos en Segovia, manufacturas de caucho en Soria e carne de cabra e ovella, xunto con viño, en Zamora. Castela e León tamén exporta moito veu sendo a provincia de Valladolid a que máis botellas vende no estranxeiro. En canto á importación, van á cabeza os vehículos e os seus accesorios, como os motores ou os pneumáticos.

Política

Sede das Cortes, na Avenida de Salamanca de Valladolid.

Agás na primeira lexistatura na que houbo presidentes socialistas, a presidencia da Xunta de Castela e León, sempre estivo ocupada por preseidentes do Partido Popular ou da súa forza antecesora, Alianza Popular:

	Presidente	Partido	Inicio	Remate
1	Demetrio Madrid López	PSOE	1983	1986
3	José Constantino Nalda García	PSOE	1986	1987
3	José María Aznar López	AP-PP	1987	1989
4	Jesús Posada Moreno	PP	1989	1991
6	Juan José Lucas Jiménez	PP	1991	2001
6	Juan Vicente Herrera Campo	PP	2001	2019
7	Alfonso Fernández Mañueco	PP	2019	2021
8	Alfonso Fernández Mañueco	PP	2022	Actual

Progresión de deputados ás Cortes de Castela e León
Partido	1983	1987	1991	1995	1999	2003	2007	2011	2015	2019	2023
Partido Popular (PP)	39a	32b	43	50	48	48	48	53	42	29	31
Partido Socialista Obrero Español (PSOE)	42	32	35	27	30	32	33	29	25	35	28
Podemos									10	2d	1
Ciudadanos - Partido de la Ciudadanía (C's)									5	12	1
Unión del Pueblo Leonés (UPL)				2	3	2	2c	1	1	1
Izquierda Unida (IU)			1	5	1			1	1
Partido Castellano-Tierra Comunera (PCAS-TC)					1
Centro Democrático e Social (CDS)	2	18	5
Partido Demócrata Liberal (PDL)	1
Partido Demócrata Popular (PDP)	a	1
Solución Independente (SI)		1
VOX										1	13
XAV										1
UPL-SORIA ¡YA!											6
Por Ávila											1

Notas

• ^aAP-PDP-PL;
• ^bFederación de Partidos de Alianza Popular (AP);
• ^cA mediados de 2008, UPL suspendeu aos seus dous diputados, aínda que non abandonaron o seu escano.
• ^dd En coalición con Equo.

Medios de comunicación

Castela e León posúe unha cadea de televisión propia, Castilla y León Televisión, así como unha emisora de radio. En prensa escrita ademais de diarios locais e provinciais destaca o El Norte de Castilla, primeiro xornal de Castela e León.

Transporte

Por esta rexión pasan as principais vías de comunicación que unen as rexións do norte de España coa capital, Madrid e o sur peninsular, así como as redes que aseguran unha rápida circulación entre a Europa continental e o continente africano. Doutra banda, a vía de transporte máis curta, rápida e cómoda que enlaza Portugal con Europa é a que atravesa esta rexión. En consecuencia, Castela e León atópase no centro no que se conectan os fluxos comerciais entre o norte e o sur da Península e entre Portugal e o resto de Europa. Ademais, a súa proximidade a Madrid é outro factor adicional que impulsa o tráfico que transcorre polas terras castelás e leonesas.

Terminal de Burgos-Villafría.

Os principais eixos viarios do tráfico de mercancías e viaxeiros son as estradas radiais A-1, autovía do Norte e A-6, autovía do Noroeste. Tamén ten importancia destacada a A-62, autovía de Castela, que enlaza as cidades de Salamanca, Valladolid, Palencia e Burgos. Nestas tres vías insérense localidades tan importantes como Medina del Campo, Aranda de Duero e Miranda de Ebro.

Castela e León conta con catro aeroportos abertos ao uso civil: o Aeroporto de Valladolid, na localidade de Villanubla, próxima a Valladolid, que rexistra o maior volume de tráfico aéreo da Comunidade e é de uso mixto civil e militar; o Aeroporto de León, na localidade de La Virgen del Camino, no alfoz leonés, tamén de uso mixto civil-militar; o Aeroporto de Salamanca, en Matacán, anteriormente exclusivo para voos chárter e hoxe xa con voos regulares, e o Aeroporto de Burgos, na localidade de Villafría, o de máis recente apertura (2008).

Ademais a rede de ferrocarril é moi ampla e as súas principais liñas van desde Madrid ata a cornixa cantábrica e Galicia, con paradas en Astorga, Burgos, León, Miranda de Ebro, Palencia, Ponferrada e Valladolid todas elas importantes nós ferroviarios. Tamén está a liña entre Irún e a fronteira portuguesa (Fuentes de Oñoro, en Salamanca) que é parte da liña París-Lisboa.

Gastronomía

Un prato de lechazo asado de Castela e León

A Gastronomía de Castela e León é amplamente coñecida pola calidade dos seus viños e carnes. Algunhas das súas marcas de calidade son mundialmente coñecidas: os seus viños, con 9 denominacións, entre as que destacan D.O. Ribera del Duero, D.O. Toro ou D.O. Rueda. Embutidos e carnes curadas ou frescas, con 16 Indicacións Xeográficas Protexidas e marcas de calidade, entre as que destacan Xamón de Guijuelo, Lechazo de Castela e León, Cochinillo de Segovia, Chacina de León ou Chourizo de Cantimpalos.

Algúns dos seus pratos típicos son: o lechazo asado, o cochinillo asado, a sopa de allo, os judeones de segovia, a galiña en pepitoria, ou as variedades da morcilla de Burgos, como a morcilla de Aranda. Tamén son típicos varios doces e sobremesas de repostería, como as Xemas de Santa Teresa.

Galería de imaxes

• 
  Palacio Episcopal de Astorga, de Gaudí
• 
  Catedral de Zamora
• 
  Catedral de León
• 
  Catedral de Palencia
• 
  Igrexa de San Pedro, Soria.
• 
  Alcázar de Segovia

Véxase tamén

Outros artigos

• O Camiño Francés en Castela e Léon

Ligazóns externas

• Xunta de Castela e León (en castelán)
• Cortes de Castela e León Arquivado 12 de decembro de 1998 en Wayback Machine. (en castelán)