Quercus

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Carballo (homónimos).

Para atopar máis información ou consultar a especie normalmente chamada "carballo", véxase o artigo Carballo común.

Quercus

Follas e landras do carballo común
(Quercus robur)

Non está ameazada

Reino:	Plantae
Filo:	Magnoliophyta
Clase:	Magnoliopsida
Orde:	Fagales
Familia:	Fagaceae
Xénero:	Quercus Linnaeus, 1753

Especies

Véxase o texto

Quercus é un xénero da familia das fagáceas que comprende cerca de seiscentas especies de árbores e arbustos propias do hemisferio norte e que inclúe tanto especies caducifolias coma perennes.

Os Querci esténdese tanto por zonas de clima atlántico como clima continental ou clima mediterráneo, dende Eurasia até América e medran en calquera tipo de terreo, tanto en chairas como en ladeiras rochosas.

En xeral, as especies de folla caduca distribúense máis cara ao norte e as de folla persistente, cara ao sur. Caracterízanse por ser árbores rexas e fortes e polos froitos: as landras.

Cómpre ter en conta que tamén se denominan carballos as especies tropicais doutros xéneros relacionados, principalmente Lithocarpus.

Diferentes especies de carballos son moi frecuentes en toda Galicia, salientando o carballo común (ver lista de especies habituais en Galicia abaixo). De feito os carballos constitúen a formación forestal máis representativa do país: a carballeira.

As carballeiras teñen estado en regresión debido sobre todo á actividade humana e á substitución destes bosques por reforestacións de especies foráneas coma o piñeiro bravo ou o eucalipto; con todo, a extensión das carballeiras incrementouse nos últimos anos, especialmente nas zonas do interior.

Especies en Galicia

En Galicia atopamos diferentes especies dentro do xénero Quercus. Destas as máis importantes son: o carballo común (Quercus robur L.), a especie máis estendida; o carballo negro, cerquiño ou cerqueiro (Quercus pyrenaica Willd.) e o carballo albariño, albar ou carbia, máis escaso en xeral, aínda que abundante nas zonas altas do interior de Ourense e Lugo (Quercus petraea (Mattuschka) Liebl.). Ademais destas especies cabe mencionar tamén o carballo americano (Quercus rubra L. ou Quercus borealis) co que se están a facer novas reforestacións, o carballo anano ou caxigo (Quercus lusitanica ou Quercus faginea) presente no Monte Pindo, e nalgunhas zonas dos canóns do Sil, a sobreira e a aciñeira, que tamén pertencen o xénero Quercus (Q. suber L. e Q. ilex L. respectivamente). En Ourense atópanse algunhas plantacións de Quercus palustris, o carballo palustre americano.

Híbridos

Quercus x andegavensis Hy (Q. robur x Q. pyrenaica), descrito por SILVA PANDO en 1994. En Lugo.
Quercus x gallaecicus Llamas, Lence & Acedo (Q. lusitanica x Q. robur) Descrito por LLAMAS & al. 2003. Na Coruña.
Quercus x rosacea Bechst. (Q. petraea x Q. robur), descrito por SILVA PANDO en 1994; GNZ. AZCARATE & AMIGO 1996. En Lugo.
Quercus x trabutii Hy (Q. petraea x Q. pyrenaica), descrito por SILVA PANDO en Lugo, en 1994.^[1]

Clasificación

Comparación entre follas de carballo: Quercus robur (carballo común), Quercus petraea (carballo albariño), Quercus pyrenaica (cerquiño) et Quercus ilex (aciñeira).

O xénero Quercus divídese en dous subxéneros e varias seccións:

Subxénero Quercus

Este subxénero divídese nas seccións a seguir:

Sección Quercus

Os seus sinónimos son Lepidobalanus e Leucobalanus, estas especies conforman a listaxe dos denominados "Carballos beancos" de Europa, Asia e América do Norte. Os seus xineceos son curtos; as landras maduran en 6 meses e o seu gusto é acre ou lixeiramente doce, no interior da casca das landras non hai pelo, as follas na súa maioría carecen de puntas agudas nas súa extremidades e os lóbulos adoitan ser arredondeados.

Listaxe parcial dalgunhas especies de carballos (Quercus), pertencentes ao subxénero Quecus, sección Quercus:

Quercus alba - Carballo branco americano, carballo branco
Quercus aliena
Quercus arizonica - Aciñeira de Arizona
Quercus austrina
Quercus berberidifolia
Quercus bicolor - Carballo bicolor
Quercus boyntonii
Quercus chapmanii
Quercus cornelius-mulleri
Quercus copeyensis
Quercus dalechampii
Quercus depressipes
Quercus dilatata
Quercus douglasii (sin. Quercus gambelii)
Quercus dumosa
Quercus durata
Quercus engelmannii
Quercus faginea - Carballo anano ou caxigo (sin. Quercus lusitanica) - con dúas subespecies:
- Quercus faginea subsp. faginea.
- Quercus faginea subsp. broteroi.
Quercus fusiformis
Quercus garryana - Carballo branco de Oregón.
Quercus geminata
Quercus glaucoides
Quercus grisea
Quercus havardii
Quercus hinckleyi
Quercus hondurensis
Quercus humilis (sin. Quercus pubescens) - Carballo pubescente^[2]
Quercus ilex (sin. Quercus ilicifolia, Quercus glauca) - Aciñeira brava ou común, con dúas subespecies:
- Quercus ilex subsp. ilex.
- Quercus ilex subsp. rotundifolia (sin. Q. rotundifolia, Q. ballota).
Quercus intricata
Quercus john-tuckeri
Quercus laceyi
Quercus lanata
Quercus leucotrichophora
Quercus libani - Carballo do Líbano
Quercus lobata - Carballo dos vales
Quercus lyrata
Quercus macrocarpa
Quercus mohriana
Quercus michauxii
Quercus minima
Quercus mongolica
Quercus muhlenbergii
Quercus oglethorpensis
Quercus peduncularis
Quercus petraea - Carballo albariño.
Quercus polymorpha
Quercus prinoides
Quercus prinus (sin. Quercus montana) - Carballo pardo.
Quercus pungens
Quercus robur - carballo común ou carballo bravo
Quercus rugosa
Quercus sadleriana
Quercus stellata
Quercus toumeyi
Quercus turbinella
Quercus vaseyana
Quercus virginiana - Aciñeira do sur

Sección Mesobalanus

Son coñecidos como "carballos húngaros" e son oriundos de Europa, Asia e do norte de África. De pistilos longos; as landras maduran aos 6 meses e son acres; o interior da cúpula non posúe pelo. A sección Mesobalanus está achegada á sección Quercus e algunhas veces tense incluído dentro desta.

Quercus canariensis - Carballo mediterráneo^[2]
Quercus dentata
Quercus frainetto - Carballo de Hungría
Quercus macranthera - Carballo do Cáucaso
Quercus pontica - Carballo de Armenia
Quercus pyrenaica (sin. Quercus nigra) - Cerquiño, cerqueiro, rebolo ou carballo negro (ás veces tamén caxigo).
Quercus vulcanica

Sección Cerris

A sección Cerris é coñecida coma a dos Carballos Turcos e os seus relativos de Europa, Asia e norte de África. Son de xineceo longo e as landras maduran aos 18 meses dende a xermolación e son moi acres. O interior da casca das landras non posúe pelo. As follas adoitan ter lóbulos de puntas afiadas, con cerdas nos bordos.

Quercus acutissima
Quercus alnifolia
Quercus castaneifolia - Carballo persa
Quercus cerris - Carballo cabeludo
Quercus coccifera (sin. Quercus calliprinos) - Carrasco ou carballo carrasco.
Quercus infectoria
Quercus libani
Quercus macrolepis
Quercus semecarpifolia
Quercus suber - Sobreira
Quercus trojana - Carballo de Macedonia
Quercus variabilis - Sobreira da China

Sección Protobalanus

A sección dos Protobalanus coñecida coma a sección de carballos intermedios e os seus relativos no suroeste dos Estados Unidos e do noroeste de México. Ten os seus xineceos curtos, e as landras maduran aos 18 meses de sabor moi acre. O interior da casca das landras ten pelo, e as follas adoitan ter lóbulos de puntas afiadas, con cerdas nos extremos.

Quercus cedrosensis
Quercus chrysolepis (sin. Quercus oblongifolia - Aciñeira mexicana azul
Quercus palmeri
Quercus tomentella
Quercus vaccinifolia

Sección Lobatae

Os "carballos rubios" ou vermellos americanos (sinónimo: subxen.Erythrobalanus). Xeralmente se desenvolven en América do Norte, América Central e na zona norte de América do Sur. De pistilos longos e landras que maduran aos 18 meses, moi acres e co interior da casca con moito pelo. A noz áchase encerrada nunha capa magra e pegañenta de pel apergamiñada.As follas adoitan ter lóbulos de puntas afiadas, con pelos espiñosos nos mesmos.

Quercus agrifolia - Aciñeira de California
Quercus arkansana
Quercus buckleyi
Quercus canbyi
Quercus coccinea - Carballo escarlata
Quercus costaricensis
Quercus cualensis
Quercus depressa
Quercus eduardii
Quercus ellipsoidalis
Quercus emoryi
Quercus falcata - Carballo rubio do sur ou carballo hispano.
Quercus gravesii
Quercus graciliformis
Quercus georgiana
Quercus hintoniorum
Quercus hirtifolia
Quercus humboldtii - Carballo colombiano, carballo andino.
Quercus hypoleucoides
Quercus hypoxantha
Quercus iltisii
Quercus imbricaria
Quercus incana
Quercus inopina
Quercus kelloggii - Carballo negro de California.
Quercus laevis
Quercus laurifolia
Quercus laurina
Quercus marilandica - Carballo de Maryland.
Quercus myrtifolia
Quercus nigra - Carballo de auga, carballo negro americano.
Quercus pagoda
Quercus palustris - Carballo dos pantanos ou carballo palustre americano.
Quercus parvula
Quercus phellos - Carballo de follas de salgueiro.
Quercus pumila
Quercus rhysophylla
Quercus rubra (sin. Quercus acerifolia) - Carballo americano, carballo rubio americano.
Quercus salicifolia
Quercus sapotifolia
Quercus shumardii - Carballo rubio dos pantanos
Quercus tardifolia
Quercus texana
Quercus velutina - Carballo negro americano do leste
Quercus wislizeni
Quercus xalapensis

Subxénero Cyclobalanopsis

Este subxénero coñécese como a listaxe dos "carballos con copas de aneis" e se desenvolven principalmente ao leste e sueste de Asia. Son carballos "sempreverdes" que acadan alturas de entre 10 e 40 metros. Son bastante diferentes ao subxénero Quercus no sentido que teñen landras con distintivas copas con aneis de diferentes escalas de tamaño e se desenvolven comunmente en grupos mestos, malia non se aplicar a todas as especies. A Flora da China trata ás Cyclobalanopsis coma un xénero distinto, porén a meirande parte dos taxonomistas consideran que é un subxénero de Quercus. En total suma arredor de 150 especies.

Galería de imaxes

Carballo centenario en Lugo a comezos do inverno.
Follas de carballo común.
Silueta dunha carballa vella en Sarria.
Folla de carballo común a avelloarse no chan.
O Tamme-Lauri, un carballo senlleiro en Estonia.

Notas

↑ Catálogo da Flora de Galicia, María Inmaculada Romero Buján, IBADER, Universidade de Santiago de Compostela, Lugo, 2008
↑ ^2,0 ^2,1 Nome vulgar, en Luís Daviña Facal (2000): Diccionario das ciencias da natureza e da saúde. Tomo II C. A Coruña: Deputación da Coruña. ISBN 84-95335-46-8.

Véxase tamén

Outros artigos

[1] Catálogo da Flora de Galicia, María Inmaculada Romero Buján, IBADER, Universidade de Santiago de Compostela, Lugo, 2008

[ReferenceA-2] 2,0 ^2,1 Nome vulgar, en Luís Daviña Facal (2000): Diccionario das ciencias da natureza e da saúde. Tomo II C. A Coruña: Deputación da Coruña. ISBN 84-95335-46-8.

[1]

[2]