Tsitsikamma- Nasionale Park

Tsitsikamma- Nasionale Park
	Riviermonding in die park.
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Oos- en Wes-Kaap
Naaste dorp	Knysna
	; Tsitsikamma- Nasionale Park
Koördinate: 34°01′0″S 23°53′0″O / 34.01667°S 23.88333°O
Bestuursliggaam	SANParke
Webblad	Tsitsikamma- Nasionale Park

Die Tsitsikamma- Nasionale Park is 'n park op die Tuinroete in die Oos-Kaap van Suid-Afrika. Op 6 Maart 2009 het die park met die Nasionale Wildernispark, Knysna Nasionale Meergebied en ander areas saamgesmelt om die nuwe Tuinroete- Nasionale Park te vorm.

Die park is bekend vir sy woude en asemrowende kuslyn. Dit strek ongeveer 80 kilometer langs die Indiese Oseaan-kuslyn af. Die Bloukransbrug is in die omgewing vanwaar mens 'n 216 meter reksprong kan uitvoer.

Tsitsikamma beteken 'plek van baie water'. Die Nasionale Tsitsikammapark bestaan uit 'n strook kuslyn van ongeveer 75 km en 'n afsonderlike stuk inheemse woud van ongeveer 480 ha aan die Suid-Kaapse kus tussen Knysna en Humansdorp.

Die hoofdoel van die park is die beskerming van die seelewe, en op die oomblik is dit die enigste mariene park in Suider-Afrika. Die seekuspark strek van 800 m die see in tot ongeveer die rand van 'n eskarp wat direk langs die kus geleë is. Die reënval wissel tussen ongeveer 913 mm langs die kus en 1 120 mm en hoër op die plato, en talle stroompies en riviere vloei oor of deur die eskarp na die see.

Toeristehuisvesting in die park bestaan uit ongeveer 210 beddens in chalets en ongeveer 170 kampeerplekke. Die plantegroei van die seekuspark bestaan uit tipiese Suid-Kaapse fynbos en woude, wat wissel van droë struikbos tot vogtige woude.

Die bospark bestaan grotendeels uit vogtige tot nat woud. Ongeveer 250 spesies voëls en 'n verskeidenheid soogdiere is reeds in die park aangeteken, en die seekuspark is veral bekend vir die otters wat daar in die see leef. 'n Groot verskeidenheid grotendeels ongewerwelde diere word in die see aangetref en die seelewe is veral interessant omdat daar sowel warmwater- as kouewatervorme voorkom en sommige organismes tot hierdie oorgangsone tussen die warm Agulhasstroom en die koue Benguelastroom beperk is.

Algemeen

Die Nasionale Tsitsikammabos- en -seekuspark is in 1964 geproklameer en bestaan uit twee afsonderlike dele, elk met sy eie funksie. Die seekusgedeelte bestaan uit ongeveer 75 km kuslyn, en die grense daarvan is ruweg die eskarprand direk langs die kus en 'n lyn ongeveer 800 min die see in, en die twee Grootriviere, een by Nature's Valley en die ander by Oubosrand.

Die hoofdoel van hierdie park is die beskerming van die seelewe in die tussen- en infra-getysones. Dit is tot dusver die enigste nasionale mariene park in Suider-Afrika en die moontlikheid word tans ondersoek om die seegrense uit te brei tot 5 km van die kus al. Die bosgedeelte van die park is ingesluit sodat 'n deel van die unieke Suid-Kaaplandse woude in ŉ nasionale park permanent beskerm kan word.

Ligging

Die seekusgedeelte van die Nasionale Tsitsikammabos en –seekuspark lê tussen 23° 30' 0 en 24° 15' O, min of meer half pad tussen Knysna en Humansdorp, in Suid-Kaapland. Die landoppervlakte beslaan ongeveer 2 840 ha. Die Stormsriviermond, waar die ruskamp is, is ongeveer in die middel van hierdie deel van die park geleë. Die bosgedeelte van die park beslaan 478 ha inheemse woud, ŉ stuk wat vroeër as De Plaat bekend gestaan het. Hierdie park is direk wes van die Stormsrivier by die bekende brug oor die Stormsrivier, die Paul Sauerbrug, aan die voet van die Tsitsikammaberge, geleë.

Geomorfologie

In die omgewing van die Nasionale Tsitsikammabos – en -seekuspark is die voet van die Tsitsikammaberge ongeveer 5 tot 8 km van die see af, en die gebied tussen die berge en 'n eskarp by die see bestaan uit 'n primêre branderstoep, dit wil sê uit 'n plato wat deur vroeëre branderaksie gevorm is, met 'n hoogte van ongeveer 270 m aan die voet van die berge tot 180 m by die eskarprand. Die eskarp lê byna by die see en is gevolglik baie steil, hoewel dit hier en daar minder steil is en deur sekondêre en selfs tersiêre branderstoepe onderbreek word.

Net bo die ruskamp aan die Stormsriviermond is byvoorbeeld ŉ relatief groot sekondêre branderstoep met inheemse woude daarop. Die landgedeelte van die seekuspark is betreklik smal en die eskarprand is min of meer die grens daarvan. Die bospark is aan die voet van die Tsitiskammaberge, op die plato (primêre branderstoep), geleë. Die gesteentes van die hele omgewing bestaan uit hoofsaaklik sandsteen en skalies van die Series Gamtoos, Tafelberg en Bokkeveld.

In die seekuspark is hoofsaaklik Tafelberg-sandsteen sigbaar en die grond is arm en suur. In die harde sandsteen het die groter riviere diep ravyne uitgekerf, maar in die sagter skalies (buite die park) het hulle breë valleie gevorm wat deur hoofsaaklik inheemse woude begroei word. Benewens 'n paar groot riviere soos die Bloukrans-, Storms- en Elandsrivier, wat diep ravyne deur die eskarp gekerf het, is daar talle ander stroompies en riviertjies wat die plato dreineer en in die seekuspark in die see vloei.

Die Tsitsikammakus is baie rotsagtig en slegs enkele klein, sanderige baaie word aangetref. Selfs in sulke baaie spoel die sand in die winter dikwels weg wanneer die see betreklik onstuimig is. Die Tsitsikammakus is bekend vir die diep water wat naby die kus aangetref word (wat dit 'n ideale hengelgebied maak). Omdat die seebodem so steil is, is die kus aan geweldige branderaksie blootgestel. Veral tydens storms wat deur westewinde aangedryf word, is die branderaksie indrukwekkend, maar selfs in kalm toestande is die branders langs groot dele van die kus nog baie gevaarlik.

In Mei 1979 het 'n fratsgolf die gebied getref en is twee van die huisies aan die kus weggespoel. Die reënval wissel van gemiddeld 913 mm by die Stormsriviermond tot 1120 mm by die bosboustasie op die plato tussen die seekuspark en die bospark, en dit word steeds hoër na die berge toe. Die reënval is hoofsaaklik siklonies en orografies en donderbuie kom feitlik nooit voor nie. Die hele gebied kry reën dwarsdeur die jaar, maar in die herfs en die lente is die reënval effens hoër.

Die klimaat van die omgewing is baie gematig en die gemiddelde daaglikse minimumtemperatuur wissel van 9 °C (Augustus) tot 17 °C (Januarie). Die gemiddelde daaglikse maksimumtemperatuur wissel van 18 °C (Augustus) tot 24 °C (Januarie). Ryp kom nooit voor nie. Die gemiddelde maandelikse seetemperatuur wissel van 15 °C tot 22 °C, maar dit kan soms tot 1 0 °C daal. Die warm Agulhasstroom het die grootste invloed in hierdie gebied, maar dit is 'n oorgangsone na die koue Benguela-stroom en laasgenoemde het ook 'n invloed.

Toerisme

Vanweë die aard van die Tsitsikammakus is daar relatief min ruimte beskikbaar vir akkommodasie, met die gevolg dat soveel akkommodasie moontlik by die Stormsriviermond voorsien word. Daar was vroeër sprake van 'n tweede kamp by Nature's Valley, maar omdat die oprigting van 'n ruskamp die omgewing te veel sou verniel, is besluit om eerder die Stormsriviermond-ruskamp uit te brei. Die behuisingsdigtheid is egter nog nie so hoog dat dit hinderlik is nie.

Kort na die proklamasie van die park het die eerste park hoof, dr. G.A. Robinson, begin met die uitlê van 'n wandelpad van die Stormsriviermond na Nature's Valley. Hierdie wandelpad het bekend geword as die Otterwandelpad en is tans een van die mooiste en gewildste wandelpaaie in Suid-Afrika. Vier eenvoudige houtskuilings is op die roete aangebring en die vermyding van onnodige luukshede is een van die aantreklikhede van die wandelpad.

Stappers op die Otterwandelpad kry die geleentheid om ongeveer die helfte van die seekuspark te sien. Die eerste paar kilometer van die Otterwandelpad is ook toeganklik vir die gewone besoekers aan die Tsitsikamma- Nasionale Park. Benewens hierdie roete is daar nog 'n aantal ander wandelpaadjies uitgelê, waarvan die gewildste dié een na die Stormsriviermond, oor die hangbrug en tot bo-op die eskarp, is.

Nommers is op die bome aangebring en pamflette met die name van bome daarin word aan besoekers beskikbaar gestel om hulle te help om die plantegroei te identifiseer. 'n Klein museum is ook langs die kantoor opgerig en 'n voltydse inligtingsbeampte lei voortdurend staptoere en ekskursies in die tussengetygebied om die seelewe aan besoekers bekend te stel. Reeds op twee plekke is duikroetes oopgestel waar besoekers met duikbril en snorkel die seelewe onder die tussengetygebied kan besigtig. Die duikroetes is egter slegs toeganklik as die see relatief kalm is. Dit is meestal wel die geval in Desember en Januarie, die belangrikste toeristeseisoen.

Fauna en flora

Plantegroei

Die plantegroei van die seekuspark tussen die see en die eskarprand bestaan uit hoofsaaklik tipies Suid-Kaapse fynbos en droë struikbos en woude. Op die plato's soos die sekondêre branderstoep by die Stormsriviermond word vogtiger woude met fynbos aangetref.

Direk langs die kus is die algemeenste Tsitsikammaplante aromatiese kruide (meestal komposiete) en gras. Die plantegroei van die bospark bestaan uit byna net vogtige tot nat woud. Die fynbos bestaan hoofsaaklik uit Berzelia-, Brunia- en Erica-spesies, met heelwat protea-agtiges soos Protea neriifolia, Protea cynaroides en Leucadendron salignum.

'n Paar algemene struike en bome van die droë woudtipes naby die kus is die kanferbos (Tarchonanthus camphoratus), outeniekwagonna (Passerina falcifolia), kershout (Pterocelastrus tricuspidatus), witmelkhout (Sideroxylon inerme), noemnoem (Carissa bispinosa), boslepelhout (Cassine peragua) en koeboebessie (Cassine aethiopica). In die natter woudtipes is bome soos die rooi-els (Cunonia capensis), witels (Platylophus trifoliatus) en boomvarings (Alsophila capensis) volop. Van die bekendste bome in die Tsitsikammawoude is seker die geelhoutspesies (Podocarpus latifolius en Podocarpus falcatus).

Albei spesies word aangetref in 'n verskeidenheid woudtipes, wat wissel van droog tot nat, maar die outeniekwageelhout of kalander (Podocarpus falcatus) word nie in baie nat woude aangetref nie. In die droër woudtipes word die geelhoutbome nie so hoog soos in die vogtiger woudtipes nie. Geelhoutbome is van die grootste bome in die Tsitsikammawoude en die bekende Groot Boom in die bospark is 'n kalander. Die groot geelhoutbome kan dikwels maklik herken word aan die ligene van die genus Usnea, bekend as "oumansbaard", wat aan die blare van die bome hang.

Landfauna

Omdat die klimaat van Suid-Kaap betreklik gematig is, is die verskeidenheid van diere wat daar aangetref word, nie so groot soos nader aan die trope nie. 'n Spesifiek interessante ongewerwelde diertjie wat in die Tsitsikamma aangetref word, is Peripatopsis capensis, 'n wurmagtige diertjie wat as die direkte nakomeling van die gemeenskaplike voorouer van die gelede wurms (phylum Annelida) en die geleedpotiges (phylum Arthropoda) beskou word.

Die varswater van die hele Tsitsikammagebied is baie suur en arm aan voedingstowwe, en benewens 'n varswaterpaling word daar slegs twee visspesies in die varswater aangetref. Daar is ook nie 'n groot verskeidenheid of getalle paddas nie. Slegs 'n paar spesies akkedisse en slange word in die park aangetref en die wat daar voorkom, word selde gesien. Van die algemeenste slange in die park is boomslange, groen waterslange (onskadelik), rooilippies (onskadelik) en nagadders, maar hulle hou geen gevaar vir besoekers in nie.

Ongeveer 250 voëlspesies is reeds in die park geïdentifiseer. Besondere roofvoëls soos die visarend, die kroonarend en die langkuifarend kan af en toe in die Tsitsikamma gesien word. Langs die kus word meeue, witborsduikers, tobies en seeswaels aangetref, maar daar is min broeikolonies van hierdie voëls. Die verskeidenheid soogdiere is ook betreklik klein, maar sluit onder meer die skaars bloubokkie in. Ander algemene soogdiere is bosbokke, bobbejane, blouape, grys- en watermuishonde, muskeljaatkatte, bosvarke, grysbokkies, rooikatte, otters en luiperds. Die otters van die seekuspark is die groototter (Aonyx capensis), wat normaalweg in varswater leef, maar langs die kus byna uitsluitlik in seewater leef.

Seelewe

Die beskerming van die seelewe van veral die tussengetygebied was die vernaamste rede vir die proklamering van die Nasionale Tsitsikammaseekuspark. Die kus van die Suid-Kaap is die oorgangsone tussen die fauna van die warm Agulhasstroom en die koue Benguelastroom en verteenwoordigers van altwee tipes fauna, sowel as diere wat slegs in hierdie oorgangsone voorkom, word hier aangetref.

Die tussengetygebied kan in drie hoofsones verdeel word, naamlik die littorinasone (vernoem na die genus Littorina), die balanoïedsone (vernoem na die genus Balanus), wat in die boonste en onderste balanoïedsone onderverdeel kan word, en die cochleaarsone (vernoem na Patella cochlear). Langs die Tsitsikammakus is Littorina knysnaensis, 'n slakkie, die volopste diertjie wat in die littorinasone voorkom. Ander diere wat daar aangetref word, is 'n paar spesies tolskulpe (genus Oxystele), twee spesies klipmossels wat van ligene leef, heelwat kluisenaarskrappe, sandluise (Ligia natalensis) en bruin rotskrappe (Cyclograpsus punctata).

In die boonste balanoïedsone is daar drie algemene spesies eendmossels (maar nie van die genus Balanus nie). Voorts is daar 'n aantal klipmossels (genus Scutellastra en ander), chitons en nog 'n aantal ander ongewerwelde diere. In die onderste balanoïedsone is daar heelwat meer spesies en ook meer individue van elke spesie. Eendmossels, mossels, oesters, platwurms, lintwurms en grondboontjiewurms word hier algemeen aangetref. 'n Gelede wurm, Pomatoleios kraussii, bou 'n langwerpige huisie en duisende van hierdie huisies saam bedek groot dele van die rotse.

Die rooi rotskrap (Plagusia chabrus) word ook algemeen in hierdie sone aangetref. In die chochleaarsone is die peerklipmossel Scutellastra cochlear oorheersend, en 'n baie groot verskeidenheid ongewerwelde diere word daar aangetref. In rotspoeletjies en in die infragetysone (direk onder die tussengetysone), dit is in vlak water wat nooit opdroog nie, word diere soos seeanemone, sponse, seesterre, slangsterre, seekastaiings, seekomkommers en naakslakke algemeen aangetref.

Die volopste visse in hierdie poeletjies is verskeie klipvisse (veral Clinus cottoides en Clinus superciliosus). Klipsuiers is klein vissies met gewysigde pektorale vinne wat onderaan rotse vassuig en ook algemeen in hierdie poeletjies aangetref word. 'n Groot aantal wiere, veral rooiwiere, word in die infragety- en laer balanoïedsone aangetref. Veral in sloepe waar die branderaksie baie hewig is, groei die wiere dig opmekaar. Een van die algemene wiere wat hoër op in die tussengetysone voorkom, is die seeslaai (Ulva rigida), wat meestal kort afgevreet word deur seeslakke en die rotse baie glad kan maak.

Bekende hengelvisse wat langs die Tsitsikammakus voorkom is die elf, stompneus, kabeljou, poenskop (biskop), dassie of kolstert en galjoen, asook diepwatervisse soos rooisteenbras, dageraad en roman, wat andersins net van bote af gevang kan word. Hengel is vroeër langs die Tsitsikammakus toegelaat, maar sedert 1978 word dit beperk tot 'n strook van ongeveer 2 km wes van die ruskamp.

Bestuur

Die vernaamste bestuursaspek van die Tsitsikamma- Nasionale Park is die beheer van toerisme. Benewens die talle vakansiegangers wat alle akkommodasie in die vakansieseisoene beset, doen talle besoekers die park net vir 'n dag aan. 'n Integrerende deel van toerisme is die restaurant met 'n winkel. Veldwagters is op strategiese punte langs die kus geplaas om die kus te patrolleer en onwettige aasstropery of visvang te voorkom.

Op Nature's Valley moet die veldwagter ook verhinder dat vakansiegangers hiervandaan die park binnegaan omdat ondervinding geleer het dat mense soms groot skade kan aanrig. In die kantoor by die ruskamp is, benewens die parkhoof, twee hoofveldwagters gestasioneer om oor die ander veldwagters toesig te hou. Hulle is ook verantwoordelik vir die algemene instandhouding van die park en van bakens en vir die maak van voorbrande, soos benodig.

'n Inligtingsbeampte is verantwoordelik vir die instandhouding van twee klein museums, een in die bospark en een in die seekuspark, en sy vernaamste taak is om die interessante seelewe aan die publiek bekend te stel en om die belangrikheid van natuurbewaring te beklemtoon. 'n Boot lê in 'n sloep voor die restaurant voor anker vir gebruik vir 'n verskeidenheid van doeleindes wat binne die bestek van bestuur val. Toe die Venpet en die Venoil (twee olietenkskepe) byvoorbeeld langs die Tsitsikammakus gebots het, is die boot gebruik in die soektog na oorlewendes en om een van die reddingsbote land toe te sleep.

Dit word ook gebruik vir patrolliedoeleindes en om wetenskaplikes uit te neem. Ook die instandhouding van die Otterwandelpad (oopkap van paadjies, voorsiening van brandhout en water, ensovoorts) en wandelpaaie is 'n belangrike deel van die bestuur van park. In die Tsitsikamma- Nasionale Park word die getalle van diere nie beheer nie, maar die voer van bobbejane by die brug oor die Stormsrivier deur toeriste het veroorsaak dat die bobbejane so aggressief geword het dat hulle van tyd tot tyd deur die personeel van die park verwilder moet word.

Fotogalery

Laatmiddag in die park
Stormsriviermond

Sien ook

Bronne

Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409680, volume 27, bl. 153 - 156
Stuart, Chris & Mathilde (2012). National Parks and Nature Reserves. Struik Travel and Heritage. ISBN 978-1-77007-742-3.