Drama

Drama is die besondere modus van fiksie verteenwoordig in toneelspel. Die term is afkomstig van die Griekse woord δρᾶμα, drama wat "aktiwiteit" beteken, en weer afgelei is van die werkwoord vir "om te doen" of "om op te tree" (Grieks: δράω, draō). Die opvoer van drama in die teater, uitgevoer deur akteurs op ’n verhoog voor ’n gehoor, voorveronderstel samewerkende metodes van produksie en ’n kollektiewe vorm van ontvangs. Die vroeë moderne tragedie Hamlet (1601) deur Shakespeare en die klassieke Ateense tragedie Koning Oedipus (c. 429 v.C.) deur Sophokles val onder die meesterwerke van die dramakuns. ’n Moderne voorbeeld is Long Day's Journey Into Night deur Eugene O'Neill (1956).

Talia en Malpomeme

Die twee maskers geassosieer met drama verteenwoordig die tradisionele genre-onderskeiding tussen komedie en tragedie. Dit is simbole vir die Ou Griekse muses, Talia en Melpomene. Talia was die muse van komedie (laggende gesig), terwyl Melpomene die muse van tragedie was (huilende gesig). Drama is algemeen as ’n poësie-genre beskou en het gestaan teenoor die Epiek en Liriek sedert Aristoteles se Poëtika (circa 335 v.C.)—die vroegste werk oor dramateorie.

Die gebruik van "drama" in die beperkte sin om ’n spesifieke soort toneelstuk aan te dui, dateer uit die 19de eeu. Drama in hierdie sin verwys na ’n toneelstuk wat nie ’n komedie of tragedie is nie — byvoorbeeld, Zola se Thérèse Raquin (1873) of Tsjechof se Ivanov (1887). Dit is hierdie beperkte sin wat die rolprent- en televisiebedryf asook rolprentstudies aangeneem het om "drama" te beskryf as ’n genre binne hulle onderskeie rigtings. "Radiodrama" is in beide sinne gebruik — oorspronklik uitgesaai as lewendige optrede, en ook al gebruik om die ernstiger kant van dramatiese uitsette van radio te beskryf.

Drama word dikwels met musiek en dans gekombineer: die drama in opera word algemeen enduit gesing; musiekspele sluit gewoonlik beide gesproke dialoog en liedere in; en sekere vorme van drama het bykomende musiek of musikale begeleiding wat die dialoog ondersteun (byvoorbeeld melodrama en Japannese No-spel). Gedurende sekere periodes in die geskiedenis (Ou Roomse en moderne romantiek) is sekere dramas geskryf om gelees eerder as om opgevoer te word. Met improvisasie bestaan die drama nie vooraf nie en kunstenaars maak spontaan ’n dramateks op tydens uitvoering voor die gehoor.

Geskiedenis van Westerse drama

Klassieke Griekse drama

Westerse drama se oorsprong lê in Klassieke Griekeland. Die teaterkultuur van die Atheense stad-staat het drie genres in drama opgelewer: tragedie, komedie en die saterspel. Hul oorsprong is duister, hoewel dit teen die vyfde eeu v.C. geïnstitusionaliseer is in wedstryde wat gehou is as deel van feesvieringe vir die god Dionysos. Historici is bekend met die name van heelwat Ou Griekse dramaturge, onder andere Thespis, wat die krediet kry vir die skep van akteurs ("hipokriete") wat praat (eerder as sing) en ’n karakter (eerder as homself) vertolk, in wisselwerking met die koor en die se leier ("coryphaeus"), tradisioneel deel van die opvoering van nie-dramatiese poësie (ditirambes, liriek en epiek).

Slegs ’n klein gedeelte van die werke van vyf dramatici het egter tot vandag oorleef: ons het ’n klein aantal volledige tekste deur die tragici Aeschylus, Sophokles en Euripides, en die komedieskrywers Aristofanes en, vanaf die laat 4de eeu, Menander. Aeschylus se geskiedkundige tragedie Die Perse is die oudste oorlewende drama, alhoewel toe dit eerste prys gewen het by die Stads-Dionysia in 472 v.C., was hy alreeds 25 jaar lank aan die skryf. Die kompetisie ("agon") vir tragedies kon so ver terug as vroeg 534 v.C. begin het; amptelike dokumente ("didaskaliai") kom vanaf 501 v.C. te voorskyn, met die saterspel se bekendstelling. Daar is van tragedieskrywers vereis om ’n tetralogie van toneelstukke te lewer (hoewel die individuele werke nie noodwendig aan mekaar gekoppel is deur storie of tema nie), wat gewoonlik uit drie tragedies bestaan het en een saterspel (hoewel uitsonderings gemaak is, soos Euripides se Alkestis in 438 v.C.). Komedie is amptelik met ’n prys erken in die kompetisie vanaf 487 tot 486 v.C.

Vyf komedieskrywers het aan die Groot Dionysia deelgeneem (hoewel dit tydens die Peloponnesiese oorlog tot drie verminder kon gewees het), elk met ’n enkele komedie. Attiese komedie word tradisioneel verdeel tussen "ou komedie" (5de eeu v.C.), "middelkomedie" (4de eeu v.C.) en "nuwe komedie" (laat 4de eeu tot 2de eeu v.C.).

Klassieke Romeinse drama

Tragedie en komedie, Romeinse mosaïek

Met die uitbreiding van die Romeinse Republiek (509-27 v.C.) tot in verskeie Griekse gebiede tussen 270-240 v.C., kom Rome in aanraking met Griekse drama. In die later jare van die Republiek en deur middel van die Romeinse ryk (27 v.C.-476 n.C.), versprei teater weswaarts deur Europa, rondom die Middellandse See en bereik Engeland; Romeinse teater was meer afwisselend, uitgebreid en gesofistikeerd as die van enige voorafgaande kultuur.

Hoewel daar voortgegaan is met die opvoer van Griekse drama regdeur die Romeinse periode, merk die jaar 240 v.C. die begin van gereelde Romeinse drama. Sedert die ontstaan van die Ryk het belangstelling in vollengte drama afgeneem ten gunste van ’n groter verskeidenheid teatrale vermaaklikhede. Die eerste vername werke van Romeinse letterkunde is die tragedies en komedies wat Livius Andronikus vanaf 240 v.C. neergepen het. Vyf jaar later begin Gnaius Naevius ook met die skryf van dramas. Geen toneelstukke van die twee het egter oorleef nie. Hoewel beide dramatici in die twee genres werke gelewer het word Andronikus meeste vereer vir sy tragedies en Naevius vir sy komedies; hulle opvolgers was geneig om in een van die twee te spesialiseer, wat gelei het tot ’n skeiding in die daaropvolgende ontwikkeling van die twee soorte drama.

Met die begin van die 2de eeu v.C. was drama stewig gevestig in Rome en ’n skrywersgilde (collegium poetarum) was reeds gevestig. Die oorlewende Romeinse komedies is alles fabula palliata (komedies gebaseer op Griekse onderwerpe) en is afkomstig van twee dramaturge: Titus Maccius Plautus (Plautus) en Publius Terentius Afer (Terentius). Met die herverwerking van die oorspronklike Griekse dramas het die Romeinse komedieskrywers die rol van die koor afgeskaf deur die drama in episodes te verdeel en musikale begeleiding tot die dialoog (tussen ’n derde van die dialoog in Plautus se komedies en twee derdes in die van Terentius) bekend te stel. Die aksie van al die tonele geskied in die buitelug soos ’n straat en die verwikkelinge was dikwels die gevolg van afluistery.

Plautus, die gewilder een onder die twee, skryf tussen 205 en 184 v.C., en twintig van sy komedies bly behoue, waarvan sy klugte die bekendste is; hy is bewonder vir die vernuf van sy dialoog en sy gebruik van ’n verskeidenheid poëtiese metrums. Al ses van Terentius se komedies, tussen 166 en 160 v.C. geskryf, het behoue gebly; die kompleksiteit van sy plotte, waarin hy dikwels verskeie oorspronklik Griekse temas verweef het, is soms afgeskiet, maar sy dubbele plotte het ’n ingewikkelde vertoning van kontrasterende menslike optrede aangehelp. Geen vroeë Romeinse tragedies het behoue gebly nie, hoewel dit hoogs aangeskrewe was in hulle dag; historici is bewus van drie vroeë tragedieskrywers — Quintus Ennius, Marcus Pacuvius en Lucius Accius.

Uit die Ryk se tyd het die werke van twee tragedieskrywers behoue gebly — een onbekend en die ander die werk van die Stoïsynse filosoof, Lucius Annaeus Seneca. Nege van Seneca se tragedies bly behoue, waarvan almal fabula crepidata is (tragedies aangepas vanuit Griekse oorspronklikes); sy Phaedra is byvoorbeeld gebaseer op Euripides se Hippolutos. Historici weet nie wie die enigste nog bestaande voorbeeld van die fabula praetexta (tragedies gebaseer op Romeinse onderwerpe), Oktavia, geskryf het nie, maar dit is vroeër verkeerdelik aan Seneca toegedeel omrede sy verskyning as karakter in die tragedie.

Middeleeue

Tydens die Middeleeue het drama binne die Europese omgangstale moontlik ontwikkel vanuit godsdienstige uitbeeldings van die liturgie. Misteriespele is opgevoer in die buiteportale van katedrale of deur rondlopende spelers tydens feesdae. Mirakel- en misteriespele, saam met moraliteitspele en tussenspele ontwikkel later tot meer breedvoerige vorme van drama, soos wat op die Elisabethaanse verhoë gesien kon word.

Elizabethaanse en Jakobeaanse era

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Engelse Renaissanceteater.

Een van die groter bloeitydperke in Engelse drama het in die 16de en 17de eeu voorgekom. Heelwat van die toneelstukke is in versformaat geskryf, spesifiek jambiese pentameter. Bykomend tot Shakespeare was skrywers soos Christopher Marlowe, Thomas Middleton,en Ben Jonson prominente toneelskrywers uit die tydperk. Net soos in die Middeleeue, het historiese spele die lewens van afgestorwe konings gevier en so die beeld van die Tudorvorste versterk. Outeurs uit die tydperk verkry van hulle storielyne uit Griekse en Romeinse mitologie of toneelstukke van gevierde Romeinse dramatici soos Plautus en Terentius.

Moderne en postmoderne era

Die vername en innoverende bydraes van die 19de-eeuse Noorse dramaturg Henrik Ibsen en die 20ste-eeuse Duitse teaterpraktisyn Bertolt Brecht domineer moderne drama; elk inspireer ’n tradisie van nabootsers, wat heelwat van die grootste dramatici van moderne tye insluit. Die werke van beide dramaturge is, op hulle verskillende wyses, beide modernisties en realisties, en inkorporeer formele eksperimentalisme, metateatrale en sosiale kritiek. In terme van die tradisionele teoretiese diskoers van genre is Ibsen se werk al beskryf as die hoogtepunt van "verligte tragedie", terwyl Brecht s'n weer vereenselwig is met ’n histories egte komedie.

Ander belangrike moderne dramaturge sluit in Antonin Artaud, August Strindberg, Anton Tsjechof, Frank Wedekind, Maurice Maeterlinck, Federico García Lorca, Eugene O'Neill, Luigi Pirandello, George Bernard Shaw, Ernst Toller, Wladimir Majakofski, Arthur Miller, Tennessee Williams, Jean Genet, Eugène Ionesco, Samuel Beckett, Harold Pinter, Friedrich Dürrenmatt, Dario Fo, Heiner Müller, en Caryl Churchill.

Asiatiese drama

Indië

Akteur as Sugriva in die Koodiyattam vorm van Sanskrit-teater.

Die vroegste vorm van Indiese drama is die Sanskrit drama, wat volgens oorlewering sy raamwerk direk vanaf Shiva ontvang het en hierdie tegnieke gebruik het om tot Vishnu te bid. Tussen die 1ste en 10de eeu n.C. heers daar ’n periode van relatiewe vrede in die Indiese geskiedenis waartydens honderde moderne toneelstukke geskryf is. Met die Islamitiese verowerings wat begin het in die 10de en 11de eeu, is teater ontmoedig of algeheel verbied. Later, in ’n poging om inheemse waardes en idees te hervestig, is dorpsteater aangemoedig regoor die subkontinent en ontwikkel dit binne ’n groot aantal streekstale vanaf die 15de tot die 19de eeu. Moderne Indiese teater ontwikkel in die tydperk van koloniale heerskappy onder die Britse Ryk, vanaf die middel-19de tot middel-20ste eeu.

Sanskrit teater

Die vroegste oorlewende fragmente van Sanskrit drama dateer uit die 1ste eeu n.C. Die oorvloed van argeologiese bewyse vanuit vroeëre tydperke lewer geen tekens op van die bestaan van ’n teatertradisie nie.

Die outydse Vedas (himnes van tussen 1500 tot 1000 v.C. wat van die vroegste voorbeelde is van literatuur in die wêreld) bevat geen leidraad daarvan nie (hoewel ’n klein aantal in die vorm van dialoog saamgestel is), en dit wil nie voorkom of die rituele uit die Vediese periode ontwikkel het tot die teater nie. Die Mahābhāṣya deur Patañjali bevat die vroegste verwysing na wat miskien as die oorsprong van Sanskrit-drama genoem kan word. Hierdie verhandeling oor grammatika uit 140 v.C. verskaf ’n aanvaarbare datum vir die begin van Indiese teater.

Die belangrikste bron van bewyse vir Sanskrit-teater is ’n Verhandeling oor teater (Nātyaśāstra), ’n kompendium waarvan die datum van samestelling onbevestig is (skattings strek vanaf 200 v.C. tot 200 n.C.) en waarvan die outeurskap toegedig word aan Bharata Muni. Die verhandeling is die volledigste werk van dramaturgie in die Ou Wêreld. Dit spreek toneelspel, dans, musiek, toneelsamestelling, argitektuur, kostuumontwerp, teatergrimering, rekwisiete, organisering van geselskappe, die gehoor en kompetisies aan en gee ’n mitologiese rekenskap van die ontstaan van teater.

Sy drama word beskou as die grootste prestasie van Sanskrit-literatuur. Dit maak gebruik van stereotipe karakters, soos die held (nayaka), heldin (nayika), of nar (vidusaka). Akteurs het moontlik in een spesifieke karakter gespesialiseer. Dit is deur konings sowel as dorpsvergaderings bevorder. Bekende vroeë dramatici sluit in Bhasa, Kalidasa (befaam vir Vikrama en Urvashi, Malavika en Agnimitra, en Die erkenning van Shakuntala), Śudraka (bekend vir Die klein kleiwa), Asvaghosa, Daṇḍin, en Keiser Harsha (beroemd vir Nagananda, Ratnavali en Priyadarsika). Śakuntalā (Engelse vertaling) beïnvloed Goethe se Faust (1808–1832).

Moderne Indiese drama

Rabindranath Tagore, was ’n baanbrekende moderne toneelskrywer wat werke gelewer het bekend vir hul verkenning en vrae rondom nasionalisme, identiteit, spiritualisme en materiële hebsug. Sy toneelstukke is in Bengaals geskryf en sluit in Chitra (Chitrangada, 1892), Die koning van die donker kamer (Raja, 1910), Die poskantoor (Dakghar, 1913), en Rooi oleander (Raktakarabi, 1924). Girish Karnad is ’n vername toneelskrywer wat ’n hele aantal toneelstukke geskryf het en geskiedenis en mitologie gebruik om kritiek te lewer op idees en ideale van kontemporêre relevansie. Karnad se talle toneelstukke soos Tughlaq, Hayavadana, Taledanda en Naga-Mandala lewer ’n belangrike bydra tot Indiese drama.

China

’n 1958 U.S.S.R. posseël wat Guan Hanqing herdenk, een van die groot Chinese dramatici, bekend vir sy "zaju"-toneelstukke.

Sjinese teater het ’n lang en komplekse geskiedenis. Dit word deesdae dikwels Chinese opera genoem hoewel dit normaalweg spesifiek verwys na die populêre vorm bekend as Beijing-opera en Kunqu; daar is ook vele ander teatervorme in China, soos zaju.

Japan

Japannese No-spel is ’n ernstige dramavorm wat drama, musiek en dans kombineer vir die lewering van ’n volledige estetiese vertoning. Dit ontwikkel in die 14de en 15de eeu en maak gebruik van eie musiekinstrumente en toneelspeltegnieke, wat dikwels van pa na seun oorgedra is. Die akteurs was gewoonlik manlik (beide vir manlike en vroulike rolle), hoewel vroulike amateurs in No-spele opgetree het. No-spele is deur die regering ondersteun, spesifiek die weermag, met heelwat militêre bevelvoerders wat hulle eie geselskappe gehad het en soms self opgetree het.

Kyogen is die komiese eweknie tot die No-spel. Dit plaas meer fokus op dialoog en minder op musiek, hoewel No-instrumentaliste soms in Kyogen verskyn. Kabukie-drama ontwikkel in die 17de eeu en is ’n ander komedievorm wat dans insluit.

Dramavorme

Opera

Westerse opera is ’n dramakunsvorm wat tydens die Renaissance ontstaan in ’n poging om die klassieke Griekse dramatradisie te laat herleef waarin musiek en teater gekombineer is. Deur die noue verweefdheid met Westerse klassieke musiek het die opera groot veranderinge ondergaan in die afgelope vier eeue en bly dit ’n belangrike teatervorm tot vandag. Van belang is die groot invloed op die operatradisie deur die Duitse 19de-eeuse komponis Richard Wagner. Volgens hom was daar geen balans tussen musiek en teater in die operas uit sy tyd nie, aangesien die musiek as belangriker geag is as die drama-aspekte in die werke. Om die skakel met die tradisionele Griekse drama te herstel het hy die hele operaformaat in sy geheel vernuwe, en om die gelyke belangrikheid van musiek en drama in hierdie nuwe werke uit te lig het hy dit "musikale dramas" gedoop.

Sjinese opera is deur ’n meer konserwatiewe ontwikkeling oor ’n langer tydperk.

Pantomime

Die stories volg in die tradisie van fabels en volksvertellings. Daar is gewoonlik ’n les te leer, en met die hulp van die gehoor, red die held(in) die dag. Die soort toneelstuk maak gebruik van stereotipe karakters soos in maskeradestukke en wat ook in commedia dell'arte voorkom, en sluit die booswig, nar/dienskneg , die minnaars en so voorts in. Die toneelstukke plaas gewoonlik klem op morele dilemmas, en die goeie triomfeer altyd oor die slegte. Dit is ook hoogs vermaaklik wat dit ’n goeie metode maak om baie mense te bereik.

Kreatiewe drama

Kreatiewe drama sluit drama-aktiwiteite en speletjies in, wat hoofsaaklik in opvoedkundige omgewings saam met kinders uitgevoer word. Die wortels lê in die vroeë 1900's in die Verenigde State. Winifred Ward word as die grondvester beskou van kreatiewe drama in die opvoedkunde met sy vestiging van die eerste akademiese gebruik van drama in Evanston, Illinois.

Sien ook

• Die ontstaan van die drama
• Toneelstuk
• Vermaak
• Melodrama
• Misteriespel

Bronne

• Banham, Martin, ed. (1998), The Cambridge Guide to Theatre., Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-43437-8 
• Baumer, Rachel Van M; James R. Brandon (1981), Sanskrit Theatre in Performance, Delhi: Motilal Banarsidass (published 1993), ISBN 978-81-208-0772-3 
• Brandon, James R (1981), "Introduction", (Baumer & Brandon 1981, p. xvii–xx) 
• The Cambridge Guide to Asian Theatre. (2nd, rev. ed.), Cambridge: Cambridge UP., 1997, ISBN 978-0-521-58822-5 
• Brockett, Oscar G; Hildy, Franklin J. (2003), History of the Theatre. (Ninth edition, International edition ed.), Boston: Allyn and Bacon, ISBN 0-205-41050-2 
• Brown, Andrew (1998), "Ancient Greece", in Martin Banham, The Cambridge Guide to Theatre, Cambridge: Cambridge UP, pp. 441–447, ISBN 0-521-43437-8 
• Carlson, Marvin (1993), Theories of the Theatre: A Historical and Critical Survey from the Greeks to the Present. (Expanded ed. ed.), Ithaca and London: Cornell University Press, ISBN 978-0-8014-8154-3 
• Cartledge, Paul (1997), "'Deep Plays': Theatre as Process in Greek Civic Life.", (Easterling 1997c, p. 3–35) .
• Duchartre, Pierre Louis (1929), The Italian Comedy (Unabridged republication ed.), New York: Dover (published 1966), ISBN ISBN 0-486-21679-9 
• Dukore, Bernard F. (1974), Dramatic Theory and Criticism: Greeks to Grotowski., Florence, Kentucky: Heinle & Heinle, ISBN 0-03-091152-4 
• Durant, Will; Ariel Durant (1963), The Story of Civilization, Volume II: The Life of Greece. 11 vols., New York: Simon & Schuster 

• Easterling, P. E. (1997a), "A Show for Dionysus", (Easterling 1997c, p. 36–53) 
• Easterling, P. E. (1997b), "Form and Performance", (Easterling 1997c, p. 151–177) 
• Easterling, P. E., ed. (1997c), The Cambridge Companion to Greek Tragedy. Cambridge Companions to Literature series., Cambridge: Cambridge UP., ISBN 0-521-42351-1 
• Elam, Keir (1980), The Semiotics of Theatre and Drama, Londen en New York: Methuen, ISBN ISBN 0-416-72060-9 
• Francis Fergusson (1949), The Idea of a Theater: A Study of Ten Plays, The Art of Drama in a Changing Perspective., Princeton, New Jersey: Princeton UP (published 1968), ISBN 0-691-01288-1 
• Goldhill, Simon (1997), "The Audience of Athenian Tragedy.", (Easterling 1997c, p. 54–68) 
• Gordon, Mel (1983), "Lazzi: The Comic Routines of the Commedia dell'Arte", Performing Arts Journal Publications (New York), ISBN 0-933826-69-9 
• Harsh, Philip Whaley (1944), A Handbook of Classical Drama, Stanford en Oxford: Stanford UP en Oxford UP 
• Johnstone, Keith (1981), Impro: Improvisation and the Theatre (Rev. ed. ed.), London: Methuen (published 2007), ISBN SBN 0-7136-8701-0 
• Ley, Graham (2006), A Short Introduction to the Ancient Greek Theater. (Rev. Ed ed.), Chicago en London: U of Chicago P, ISBN 0-226-47761-4 
• O'Brien, Nick (2010), Stanislavski In Practise, London: Routledge, ISBN 978-0-415-56843-2 
• The Theatricality of Greek Tragedy: Playing Space and Chorus., Chicago en London: U of Chicago P, 2007, ISBN 0-226-47757-6 

• Pfister, Manfred (1977), John Halliday, ed., "The Theory and Analysis of Drama.", European Studies in English Literature Series (Cambridige: Cambridge University Press), 1988, ISBN 0-521-42383-X 
• Rehm, Rush (1992), "Greek Tragic Theatre", Theatre Production Studies series (London en New York: Routledge), ISBN 0-415-11894-8 
• Richmond, Farley (1998), "India", (Banham 1998, p. 516–525) 
• Richmond, Farley P.; Swann, Darius L.; Zarrilli,, Phillip B. (1993), Indian Theatre: Traditions of Performance., U of Hawaii P, ISBN 978-0-8248-1322-2 
• Spolin, Viola (1967), Improvisation for the Theater. (Third rev. ed ed.), Evanston, Il.: Northwestern University Press (published 1999), ISBN 0-8101-4008-X 
• Taxidou, Olga (2004), Tragedy, Modernity and Mourning., Edinburgh: Edinburgh UP, ISBN 0-7486-1987-9 
• Weimann, Robert (1978), Shakespeare and the Popular Tradition in the Theater: Studies in the Social Dimension of Dramatic Form and Function., Baltimore en London: The Johns Hopkins University Press, ISBN 0-8018-3506-2 
• Weimann, Robert (2000), "Author's Pen and Actor's Voice: Playing and Writing in Shakespeare's Theatre", in Helen Higbee; William West, Cambridge Studies in Renaissance Literature and Culture, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-78735-1 

Eksterne skakels

• (en) Tydlyn van Griekse en Romeinse maskers Geargiveer 16 Februarie 2012 op Wayback Machine
• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir drama.