Reptielen
| Reptielen | ||||
|---|---|---|---|---|
 Chinese allihâtor | ||||
| Taxonomische indeêlienge | ||||
| ||||
| Klasse | ||||
| Reptilia | ||||
De reptielen (Latijn:Reptilia) vorm een groep koudbloedihe beêsten die an dêel uut maken van de Chordabeêsten. In totaâl zien dr oengeveer 8700 soôrten. Reptielen komm'n voe in tropische en subtropische hebieden, en dr zien dr ok wè ienkele an te treffen in hematihde hebieden as Midden-Europa, mè buvobbeld op de Noordpool komm'n hin reptielen voe.
Kenmerken
[bewerk | brontekst bewerken]Reptielen zijn koudbloedig, dus ze passen hun lichaamstemperatuur aan aan de omgevingstemperatuur. Door dit verschijnsel zijn ze bij warmere temperaturen bewehelijker en kunnen ze ook hauwer eetn verteer'n. Wunnir an de temperaturen daâln, ei een reptiel weinig of hin eetn nôdig en verbruuk 'n ok weinig zuurstof. In zô'n periode beweeg een reptiel ok amper. en ze leggen allemaal eieren.
Stofwisseling
[bewerk | brontekst bewerken]De veroornde uud van reptielen besti uut schubben of schil'n en bescherm ze tehen uutdrôhieng. Reptielen kunn'n dus ok nie, as amfibieën, deur der uud aedemaelen. Ze nemen zuurstof op via der long'n, mè deze zien mie lange ni nie zo heavanceerd as die bie de zoogdieren, evenas 't arte en de bloedsomloôp.
Nageslacht
[bewerk | brontekst bewerken]De bevruchtieng vin bie reptielen inwendig plekke. De ventjes zien iervoe uuterust mie 1 of 2 penissen, wivan der overihens mè 1 bie de copulasie wor hebruukt. De miste reptielen lèn eiers. De eiers èn een kalkachtihe schaele. Ok ei 't ei altied zò een structuur dat embryo beschermt is tehen uutdrôhieng. Deze eiers worn mistal inehraeven om ze te beschermn tehen roofdieren en temperatuurschommelieng'n. De jong'n komm'n uut ei mie der eitand. Ze kunn'n, oewè kwetsbèr, direct voe der eihen zurrehen. Dat mò ok we, wan reptielen plehen, mie uutzonderieng van krokedill'n, hin broedzurg. Ok zien der eierlevendbârende reptielen. De ontwikkelieng van de jongen vin plekke in 't ei da zen eihen in de eileider van de moeder bevin. 't Jong wor evoed deur voediengsstoffen uut de dooier.
Zintuigen
[bewerk | brontekst bewerken]Bie vriewè alle reptielen is ut hezicht 't best ontwikkeld van alle zintuuhen. Den uutzonderieng is de Nieuw-Guinese slangazelwurme (Dibamus novaeguinae). Ut hehoor is bie de miste mè mâtig ontwikkeld, de miste oren warschijnlijk mè laehe frequensies. Typerend voe de reptielen is dan ze bieni hin heluud kunn'n maeken, allin krokedill'n en gekko's laeten wè's van der eihen oren. Hoed ontwikkeld zien altied de reukzintuuhen. Schilpadd'n en krokedill'n èn neushaeten, mè buvobbeld slangen nemen via der tonge heurstoffen op die an deur een reukorhaân in der bek worn gedetermineerd. Dit ist orhaân van Jacobson.
Voeding
[bewerk | brontekst bewerken]De miste reptielen èn tan'n, mie uutzonderieng van de schilpadd'n, die an arde, verbeênde bekran'n ène. De miste reptielen zien dan ok carnivoren (vleêseters), mè der zien ok herbivoren (plant'neters) en omnivoren (alleseters). Dineffen hroei'n reptielen der êle leven deur. Wè stagneer de hroei een bitje an ze op leeftied zien. 't Hroste reptiel is een slange, de hewone anaconda, die a 9 meter kan worn.
Indelingen
[bewerk | brontekst bewerken]De klasse Reptilia besti uut 4 orden:
- Klasse Reptilia
- Orde Squamata
- Orde Testudines
- Orde Crocodilia
- Orde Rhynchocephalia
De orde Squamata besti uut slangen, aegedissen en wurmaegedissen, Testudines besti uut de schilpadd'n, Crocodilia uut de krokedilachtihen en de orde Rhynchocephalia uut brugaegedissen. Wehens parafyletische indeêlieng worn deze hroepen soms nie mi erkend.