REVIEW DAY 3&4

Father of Philippine Folklore – E. Arsenio Manuel, Manuel, E. Arsenio

Father of Tagalog Zarzuela and Philippine Zarzuela – Hermogenes llagan
Father of Cebuano letters and Cebuano Language – Vicente Sotto
Father of the Tagalog Short Story - Deogracias Rosario
Father of Tagalog comics - Antonio "Tony" Velasquez
Father of Ilocano literature - Pedro Bucaneg
Father of Modern Tagalog Poetry and Modern Tagalog Prose - Alejandro abadilla
Father of Philippine Linguistics - Cecilio Lopez
Father of Filipino-American Literature - Carlos Bulosan
Father of Philippine National Anthem - Julian Felipe
Father of Philippine Journalism and Philippine Masonry - Marcelo del Pilar
Father of Philippine Revolution and the Katipunan- Andres Bonifacio
Father of Philippine Independence, Philippine Republic, and Philippine National Language - Manuel L. Quezon
Father of Philippine Local Autonomy, Local Government Code and the Cooperative Code - Aquilino "Nene" Pimentel,
Jr.
Father of Geothermal Development - Arturo Alcaraz
Father of the Philippine Archipelagic Doctrine - Arturo M. Tolentino
Father of Philippine Endocrinology - Dr. Augusto D. Litonjua
Father of Overseas Employment - Blas Ople
Father of the Filipino First Policy - Carlos P. Garcia
Father of R.A. 7171 (Tobacco Excise Tax Law- Chavit Singson
Father of the Philippine Constitution - Claro M. Recto
Father of the Philippine Trade Union Movement - Crisanto Evangelista
Father of Electricity - William Gilbert and Michael Faraday
Father of Modern Astronomy - Nicolas Copernicus
Father of Mothern Physics - Galileo Galilei
Founder of Quantum Mechanics - Max Planck
Founder of Relativity - Albert Einstein
Founder of Thermodynamics - Sadi Carnot
Father of Algebra - Diophantus (Traditional),
Muhammad Al-Khwarizmi (Algorismi), Brahmagupta Father of Calculus - Isaac Newton and Gottfried Leibniz
Father of Analytical Geometry - René Descartes
Founder of Analytical Geometry - Pierre de Fermat
Father of Classical Analysis - Madhava of Sangamagrama
Father of Computer Science - George Boole
Father of Anthropology - Herodotus, Abù Rayhan al-Birüni
Father of Early Linguistics - Panini
Father of Modern Linguistics - Ferdinand de Saussure, Noam Chomsky
Father of Sociology - In Khaldun, Adam Ferguson, Auguste Comte
Founder of Sociology - Marquis de Condorcet
Father of Early Economics - In Khaldun, Chanakya and Kautilya
Father of Modern Economics - Richard Cantillon, Anders Chydenius, Adam Smith
Father of Macroeconomics - John Maynard Keynes
Father of Communism - Karl Marx, Friedrich Engels, David Ricardo
Father of Modern Science - Galileo Galilei
Father of the Philippine Career Foreign Service Corps - Diosdado Macapagal
Father of Philippine Photography- Eduardo Masferre
Father of Philippine Industry - Elpidio Quirino
Father of the Philippine Army Special Forces - Fidel Ramos
Father of Tagalog Dialect & Father of the Tagalog Poem - Francisco Balatas
Father of Poultry Science in the Philippines - Dr. Francisco M. Fronda
Father of Modern Philippine Ophthalmology - Dr. Geminiano T. De Ocampo
Father of Philippine Cinema - Gerardo de Leon
Father of Philippine Surgery - Dr. Gregorio Singian
Father of Rehabilitation Medicine in the Philippines and College of Allied Medical Professions - Guillermo Damian
Father of Philippine Retailing - Henry Sy, Sr.
Father of Public Health in the Philippines - Hilario Lara
Father of Philippine Landscape Architecture - Ildefonso Santos
Father of Philippine Labor Union Movement, Philippine Socialism and Ilocano Journalism - Isabelo de los Reyes
Father of Pinoy Rock - Joey "Pepe" Smith
Father of the Philippine Workmen's Compensation Law - Jose Avelino
Father of the Philippine Pharmaceutical Industry - Jose Y. Campos
Father of Philippine Movies - Jose Nepumuceno
Father of Philippine Nationalism, Modern Tagalog, Orthography and Philippine Children's Literature- Jose Rizal
Father of the Masses - Joseph Estrada
Father of Philippine Liberalism - Jovito Salonga
Father of the Nationalistic Film - Julian Manansala
Father of Philippine Pharmacy - Dr. Leon Ma. Guerrero
Father of Early Physics - In al-Haytham (Alhazen)
Father of English literature - Geoffrey Chaucer
Father of English Essay - Michel de Montaigne
Father of Short Story - Edgar Alan Poe and Guy de Maupassant
Father of Historical Novel - Sir Walter Scott.
Father of English Novel - Henry Fielding
Father of English Poetry - Geoffrey Chaucer Professional Education
Psychosexual Theory - Sigmund Freud
Psychosocial Theory - Erik Erikson
Sociocultural Theory and Scaffolding - Lev Vygotsky
Cognitive Theory and Schema - Jean Piaget
Moral Development Theory - Lawrence Kohlberg
Classical Conditioning - Ivan Pavlov
Bioecological Learning Theory - Urie Brofenbrenner
Connecionism Theory - Edward Thorndike
Operant Conditioning - Burrhus Frederick Skinner
Social Learning Theory - Albert Bandura
Purposive Behaviorism or Latent Learning- Edward Tolman
Insight Learning Theory - Wolfgang Kohler
Cognitive Domain - Benjamin Bloom
Cone of Experience - Edgar Dale
Law of Apperception - Johann Herbart
Drive Reduction Theory - Clark Hull
Nine Learning Events Theory - Robert Gagne
Experiential Learning Theory - David Kolb
Extrovert and Introvert Personality - Carl Jung
Father of Geometry - Euclid
Father of History - Herodotus
Father of Trigonometry - Aryabhata Hipparchus
Father of Genetics - Gregor Mendel and William Bateson
Father of Microbiology - Antonie van Leeuwenhoek
Father of Neuroscience - Santiago Ramón y Cajal
Father of Taxonomy - Carolus Linnaeus
Father of Modern Biochemistry - Carl Alexander Neuberg
Father of Early Chemistry - Jabir ("Geber") ibn Hayyan
Father of Modern Chemistry - Antoine Lavoisier, Robert Boyle, Jöns Berzelius, John Dalton
Father of statistics - Ronald Aylmer Fisher
Father of Bacteriology - Robert Koch, Ferdinand Cohn, Louis Pasteur
Father of Periodic Table - Dmitri Mendeleev
Father of Modern GeoChemistry - Victor Goldschmidt
Father of Modern Geology - Nicholas Steno and James Hutton
Father of Mineralogy - Georgius Agricola
Father of Plate Tectonics - Alfred Wegener
Father of Anatomy - Marcello Malpighi
Father of Fitness - Jack Lalanne
Father of Modern Anatomy - Vesalius
Father of Medical Genetics - Victor McKusick
Father of Early Medicine - Imhotep and Charaka
Father of Modern Dentistry - Pierre Fauchard
Father of Modern Nursing - Florence Nightingale
Father of Physiology - Claude Bernard
Father of Psychoanalysis - Sigmund Freud
Father of Philippine Jazz - Lito Molina
Father of Manila City Charter - Macario Adriatico
Father of Modern Philippine Sculpture - Napoleon Abueva
Father of Philippine Sonata - Nicanor Abelardo
Father of the Philippine Rice Breeding Program - Dr. Pedro Escuro
Father of Filipino America - Philip Vera Cruz
Father of Anesthesia in the Philippines - Dr. Quintin J. Gomez
Father of Modern Arnis - Remy Amador Presas
Father of Philippine Email - Roberto Verzola
Father of Philippine Housing - Rodolfo Biazon
Father of Philippine Franchising - Same Lim
Father of Philippine Neurosurgery- Dr. Victor A. Reyes
Father of the Philippine Internet - William Torres
Father of Trigonometry - Hipparchus of Nicaea
Father of Oceanography and Naval Metereology - Matthew Fontaine Maury
Father of Zoology - Aristotle
Father of Logic - Aristotle
Father of Mathematics - Archimedes
Father of Ecology - Alexander von Humboldt
Father of Botany - Theophrastus
Father of Ethics - Socrates
Father of Ancient Greek Philosophy- Thales of Miletus
Father of Periodic Table - Dmitri Mendeleev
Father of Biology - Aristotle
Father of Anatomy - Herophilus of Alexandria
Father of Modern Medicine - Hippocrates
DAY 3 & 4 Face-to-Face Class
Sa mga nagsisimula sa d, l, r, s, at t ay may panlapi na sin- o pan-
Halimbawa: sing + tamis = sin + tamis = sintamis
pang + dagat = pan + dagat = pandagat

Sa mga nasisimula naman sa b at p ay may panlapi na sim- at pam-

Halimbawa: pang + basa = pam + basa = pambasa
sing + payat = sim + payat = simpayat

MGA HADLANG SA PAKIKINIG

1. Pagbuo ng maling kaisipan
2. Pagkiling sa sariling opinyon
3. Pagkakaiba-iba ng pakahulugan
4. Pisikal na dahilan
5. Pagkakaiba ng kultura
6. Suliraning pansarili

PAHAYAG NA PASAKLAW
1. Subjective Generalization
Nabubuo ito sa pamamagitan ng pers na panlasa o pagpili. (Preference)
Halimbawa: Mas maganda si Marian kaysa kay Angel

WASTONG GAMIT NG MGA SALITA

A. NANG
Halimbawa: Mag-impok ka NANG may magamit ka sa oras ng pangangailangan.

 Nagsimula sa 'na' at inangkupan ng 'ng' at inilalagay sa pagitan ng PANDIWA at panuring nito

Halimbawa: Nag-lisip NANG mabuti si Edward bago mag desisyon.

B. NG
Halimbawa: Nagkamit siya NG karangalan dahil sa pagsisikap niva sa pag-aaral.
Niligawan NG binata ang mabait na dalaga.

MGA PARAAN NG PAGBABASA

1. Scanning (Pahapyaw na Basa)
 ang pagbabasa ay paggalugad sa materyal na hawak upang makakuha ng keyword at mahalagang
mensahe ng akda
2. Skimming (Mabilisang Basa)
 pasaklaw o mabilisang pagbasa upang makuha ang pangkalahatang ideya, impormasyon o kaya ay
pagpili ng materyalna babasahin
3. Kaswal
 pagbasang nang pansamantala o di palagian; magaan ang pagbasa tulad halimbawa kung may hinihintay
o pampalipas ng oras
4. Pang-impormasyon
 pagbasang may layuning malaman ang impormasyon tulad halimbawa ng pagbasa sa pahayagan upang
alamin kung may bagyo, kung maypasok o wala
5. Masusing Pagbasa
 nangangailangan ng maingat pagbabasa at layuning maunawaang ganap ang binabasa para upang
matugunan ang pangangailangan tulad ng report o research
6. Re-reading (Muling Basa)
 isinasagawa ang muling basa upang makabuo ng pag-unawa o masakyan ang kabuuang diwa ng
materyal na inabasa' at higit na mapalutang ang tuna na nilalayon
7. Note-taking (Pagtatala)
 mahalagang gawain na may kinalaman sa pang-akademiya at pang araw-araw па pagkuha ng tala

URI NG PANGUNGUSAP AYON SA KAYARIAN

1. PAYAK – Isang diwa lang ang tinatalakay maaaring may payak na simuno at panaguri
Halimbawa: Si Nena ay maganda.

2. TAMBALAN – may higit sa dalawang kaisipan binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na nakapag-iisa
Halimbawa: Ang biyaya ay kusang-loob na ibinibigay at ito ay kaloob ha walang bayad.
3. HUGNAYAN – pangungusap na binubuo ng isang sugnay na makapag-isa at di makapag-iisa, ginagamitan ng
pangatnig na di-magkatimbang ( kung, nang, bago, upang, kapag, dahil sa, sapagkat)
Halimbawa: Mabuti ang mag-asawa sapagkat tumutulong sa mga kapitbahay na nangangailangan.

4. LANGKAPAN – binubuo ng 2sugnay na nakapag-iisa at sugnay na di nakapag-isa

Halimbawa: Mabúti ang mag-asawa at sila ay may busilak na puso dahil sinusunod nila ang utos ng
Panginoon.

MGA BAHAGI NG PANANALIKSIK

KABANATA I – mga suliranin at kaligiran nito
KABANATA II – mga kaugnay na pag-aaral at literatura
KABANATA III – disenyo at metodo ng pananaliksik
KABANATA IV – presentasyon at interpretasyon ng mga datos
KABANATA V – kongklusyon at rekomendasyon

ISTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO

1. PONOLOHIVA – makaagham na pag-aaral ng mga ponema
2. MORPOLOHIYA – pag-aaral kung paano binubuo ang mga salita
3. SINTAKSIS – pag-aaral ng istruktura ng mga pangungusap
4. SEMANTIKA – pag-aaral ng. mga pagpapakahulugan ng isang wika
5. ORTOGRAPIYA – sumasaklaw sa pag-aaral ng wastong baybay ng mga salita

HALIMBAWA NG MGA IDYOMA

Buwaya sa katihan – traydor
Bahag ang buntot – duwag
Matalas ang utak – matalino
Butas ang bulsa – walang pera
Bukas ang palad – matulungin
Inalat – minalas

KAMBAL KATINIG (KLASTER)

Klaster o kambal-katinig
 tawag sa dalawang pinagsamang katinig na bumubuo ng isang tunog
Halimbawa: pyesta, byahe, drama, dyip, braso, grasa, blusa, bwelo

ANO ANG PAKIKIPAGTALASTASAN Ayon kay Zenaida Soriano (Ph.D),

 "Ang pakikipagtalastasan ay isang uri ng komunikasyon kung saan nagpapalitan ng ideya o kuro-kuro ang
mga taong nagtatalakayan." Mahalaga ito dahil malayang naipapahayag ng tao ang kanyang kaisipan o
saloobin sa paksang tinatalakay.

MGA TEORYA NG WIKA

1. BOW-WOW – Ang wika ay nagmula sa panggagaya sa mga tunog ng kalikasan.
2. POOH-РООН – Ang wika ay nabuo bunga ng mga masidhing damdamin tulad ng sakit, tuwa, sarap, kalungkutan,
takot, pagkabigla at iba pa.
3. YOHEHO – Ang tao ay natutong magsalita bunga diumano ng kanyang pwersang pisikal
4. TARARA-BOOB-DE-AY – Nagmula ang wika sa tunog na nalilikha ng mga ninuno sa pagri-ritwal
5. TATA – Nabuo ang wika dahil sa kumpas o galaw ng kamay ng tao
6. DINGDONG – Katulad din ng Bow-wow, nagmula ang wika sa tunog ng mga bagay-bagay subalit kasama na rin
ang mga bagay na likha ng tao
7. LALA – Nabuo ang wika dahil sa pwersang may kinalaman sa romansa.
8. MAMA – Nagmula sa pinakamadaling pantig ng pinakamahalagang bagay
9. SING SONG – Nagmula sa paglalaro, pagtawa, pagbulong sa sarili, panliligaw at iba pang bulalas-emosyonal
10. COO COO – Nagmula sa wika ng sanggol
11. BABBLE LUCKY – Nagmula sa walang kahulugang bulalas ng tao
12. HOCUS POCUS – Mahikal o relihiyoso
13. EUREKA – Sadyang inembento ang wika
14. BIBLIKAL – naka-base sa Bibliya (Genesis 11: 1-9)
KAYARIAN NG SALITA
1. PAYAK – ang salita ay payak kapag ito ay salitang-ugat lamang at walang panlapi
Halimbawa: saya, kulay, ganda

2. MAYLAPI – salitang-ugat na dinagdagan ng panlapi

Halimbawa: masaya, makulay, maganda

3. INUULIT – Ang salita ay nabubuo sa pamamagitan ng pag-uulit ng salitang-ugat o isa o higit pang pantig nito
Halimbawa: araw-araw, pantay-pantay, tau-tauhan

4. TAMBALAN – Pagsasama ng dalawang magkaibang salita para makabuo ng bagong salitang may ibang
kahulugan
Halimbawa: balat + sibuyas = balat-sibuyas
akyat + bahay = akyat-bahay

Sila, Nila, Sina, Nina

 Ang sila at nila ay mga panghalip pano at hindi sinusundan ng pangngalan
Halimbawa: Sila ang may gawa ng krimen.
Ang gagaling talaga nila.

 Ang sina, nina at kina ay pantukoy na' maramihan at sinusundan ng pangalan ng tao
Halimbawa: Bumisita doon sina Ben, Ivy at Jay.
Ang kikisig nina Zul at Jun sa paligsahan.

Raw, rito, rin, roon, rine/daw, ditto, doon, din, dine

 Ang raw, rito, rin, roon, at rine ay ginagamit kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig (a, e, i
o, u) o malapatinig (w at y).
Halimbawa: Pumunta ka rito.
Nag-aaway raw ang mag-asawa kanina.
Sa Dabaw rin ba ang byahe mo?
Patungo roon ang mga kandidato.

 Ang daw, dito, doon, din, at dine naman ay ginagamit kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa
katinig.
Halimbawa: Sa ilog daw maliligo ang mga bata.
Yayaman din tayo balang araw.
Huwag kang mag-iwan ng kalat dito.

SANAYSAY AT URI NITO

SANAYSAY – Ito ay isang sulating gawain na kung saan ito'y kadalasang
 naglalaman ng mga pananaw, kuro-kuro, o opinyon ng isang awtor o akda.
 Uri ng paglalahad ng personal at impersonal na sulatin na naisusulat sa pormal o di-pormal na
pamamamaraan na nagbibigay kalayaan sa manunulat na piliin ang paksa, haba at istilong gagamitin

KAHULUGAN NG WIKA
Ayon kay Henry Gleason, ang wika ay:
 masistemang balangkas na sinasalitang tunog (gamit ang aparato)
 pinipili at isinasaayos sa' paraang arbitraryo (pinagkasunduan ng pangkat)

PABUOD AT PASAKLAW
1. PABUOD ( specific to general)
 Nagsisimula sa mga halimbawa hanggang makabuo ng kongklyusyon o paglalahat
2. PASAKLAW (general to specific)
 Nagsisimula sa paglalahat bago pa man ang mga halimbawa

KOMUNIKASYONG BERBAL AT DI-BERBAL

Berbal na Komunikason – uri ng komunikasyong gumagamit ng salita sa anyong pasalita at/o pasulat man
Halimbawa: pakikipag-usap, talakayan, argumento, debate

Di-berbal na Komunikason – tumutukoy sa kilos o galaw ng katawan maging ang ekpresyon ng mukha, galaw ng mata,
kumpas ng mga kamay, at tindig ng katawan
KAUTUSANG PANGKAGAWARAN BILANG 81, SERIES OF 1987
 Ayon sa dokumento, ang alpabetong Filipino ay binubuo ng 28 titik na ganito ang ayos:
A, B, C, D, E, E, G, H, I, J, K, L, M, N, 0, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z.

SANHI AT BUNGA, PROBLEMA AT SOLUSYON, PAGHAHAMBING AT PAGKOKONTRAST

1. Paghahambing at Pagkokontrast – Tekstong nagbibigay-diin sa pagkakaiba at pagkakatulad ng dalawa o higit
pang tao, bagay, o pangungusap

2. Sanhi at Bunga – Nagpapakita ng pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari at kung paano ang kinalabasan ng
naging resulta ng unang pangyayari

3. Problema, at Solusyon – Karaniwan to ay nagsisimula sa pagbibigay ng suliranin at pagsusuri ng iga kalagayang

lumilikha ng suliranin

WIKA
 Unang Wika – mas kilala sa tawag na Katutubong Wika ( inang wika o mother tongue) ay ang wika na natutuhan
natinmula ng tayo ay ipinanganak
 Ikalawang Wika – ay tumutukoy sa anumang wika na natutunan ng tao matapos niyang maunawaan ng lubos
ang kanyang wikang kinalakihan o ang kanyang sariling wika

PANGATNIG AT MGA URI NITO

1. Pangatnig na Panlinaw – kung kaya, kung gayon, o kaya
2. Pangatnig na Panubali – kung, sakali, disin sana, kapag, o pag
3. Pangatnig na Paninsay – gunit, datapwat, subalit, bagaman, samantala, kahiman, o kahit
4. Pangatnig na Pamukod – o, ni, maging, at man
5. Pangatnig na Pananhi – dahil sa, sanhi sa, sapagkat, o mangyari

METODO NG PAGSASALIN
1. Salita sa salita (word for word) – Kung ano ang salita, ganoon din ang salin.
2. Literal – Kung ano ang diwa ng pangungusap, ganoon din ang salin.
3. Adaptasyon – Kadalasan ay malayo na sa orinihal ang salin, ginagamit sa pagsasalin ng mga awit at tula
4. Malaya – Pinahihintulot nito ang pagdaragdag o pagbabawas ng mga salita upang mas mapalutang ang
kahulugan ng orihinal

TAMANG GAMIT NG "NG" AT "NANG"

NANG – Ginagamit sa kaugnayang pangungusap at panimula ng katulong na sugnay
 Nagmula sa 'na’ at inangkupan ng 'ng' at inilalagay sa pagitan ng PANDIWA at PANURING nito
 Ginagamit sa gitna ng dalawang salitang inuulit
Halimbawa: Mag-impok ka NANG may magamit ka sa oras ng kagipitan.
Nag-lisip NANG mabuti si Julius bago makabuo ng desisyong suklay NANG suklay

NG – Pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat

 Ginagamit kapag nagsasaad ng pag-aari ng isang bagay o katangian
 Pananda ng actor o tagaganap ng pandiwa sa tinig balintiyak
Halimbawa: Ang magtanim NG but ay buti rin ang aanihin.
Niligawan NG binata ang mabait na dalaga.
Ang ani NG magsasaka ay naipagbili sa malaking halaga.

MGA GAMIT AT TUNGKULIN NG WIKA

1. Instrumental – ang wika ay ginagamit upang makuha ng tagapagsalita ang kanyang mga kinakailangan katulad
lamang ng materyal o serbisyo.
Halimbawa: Pag-order ng pagkain sa isang restawran.
2. Interaksiyonal – sa isang komunidad, may iba't-ibang tao na makikila o makakahalubilo upang makipagkapwa-
tao
Halimbawa: Pakikipagkwentuhan sa iyong kapitbahay.
3. Personal – Ginagamit ito upang maipahayag ang sariling saloobin sa lipunang kinabibilangan.
Halimbawa: Pagpapahayag ng opinyon sa isang pulong.
4. Regulatori – tungkulin ng wika dito ay kumantral ng kilos, asal., o paniniwala ng ibang tao
Halimbawa: Pag-uutos ng tatay sa kanyang anak na lalaki.
5. Heuristic – gamit ng wika na kadalasang makikita sa mga paaralan, instrumentong ginagamit upang maragdagan
ang kaalaman ng isang tao
Halimbawa: Pagtanong sa isang guro tungkol sa paksang hindi mo intindihan.
6. Imahinatibo – tungkulin ng wika ang paglikha ng mga kwento, tula, at-iba pang mga mga malikhaing ideya
Halimbawa: Pagsulat ng nobela

MORPEMA AT PONEMA
 MORPEMA – Ito ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng kahulugan
 PONEMA – Ang ponema ay ay isa sa mga yunit ng tunog na nagpapakita ng kaibahan ng isang salita mula sa isa
pang salita no partikular na wika

URI NG TAYUTAY
1. Pagtutulad (Simile) – ginagamit sa paghahambing ng dalawang magkaibang bagay, tao, pangyayari at iba pa.
Gumagamit ng mga salitang tulad ng, gaya ng, para ng, kawangis, atbp.
2. Pagwawangis (Metaphor) – katulad ng pagtutulad ngunit hindi ito gumagamit ng mga salita gaya ng sa pagtutulad
3. Pagmamalabis (Hyperbole) – lubhang nagpapalabis sa kalagayan ng tao, hayop, bagay at halaman
4. Pagsasatao (Personification) – pagsasalin ng katangian ng tao sa mga bagay, may buhay man o wala
5. Pagpapalit-tawag (Metonymy) – mahabang. pangungusap na isang salita lamang ang katumbas
[Link]-saklaw (Synecdoche) – maaari dito banggitin ang bahagi bilang pagtukoy sa kabuuan at maaaring isang tao
ang kumakatawan sa isang grupo

BAHAGI NG PANANALITA
1. PANGNGALAN (Noun) – salitang tinutukay ang ngalan ng tao, bagay, pook, hayop o pangyayari.
2. Pangngalan Pantangi (Proper Noun) – tiyak na ngalan ng tao, bagay, pook. hayop o pangyayari
Halimbawa: Hanee Davao City Usman Ms. Universe Catriona
3. Pangngalan Pambalana (Common Noun) – karaniwang ngalan ng tao, bagay. pook, hayop o pangyayari
Halimbawa: lalaki aso lungsod paligsahan syudad
4. Pangngalang Tahas (Concrete Noun) – kung tumutukoy sa bagay na materyal, mga bagay na nahahawakan
Halimbawa: tao, hayop, pagkain
5. Pangngalang Basal (Abstract Noun) – tinutukoy ay diwa o kaisipan at hindi materyal na bagay at hindi nahahawakan
Halimbawa: ganda pag-asa bait
6. PANGHALIP (Pronoun) – bahagi ng pananalita na ihihahalili o ipinapalit sa pangngalan
Uri at Halimbawa:
1. Panao – ako, siya, sila
2. Paari – akin, kaniya, kanila, amin
3. Pananong – sino, ano, kailar
4. Pamatlig – dito, doon (nagtuturo)
5. Pamilang – ilan, marami
6. Panaklaw – madla, pangkat
7. PANDIWA (Verb) – salitang tumutukoy sa kilos o galaw ng salita o mga salita sa pangungusap
Halimbawa: kumain naglinis naglaba
8. PANG-URI (Adjective) – mga salitang naglalarawan o nagbibigay ng katangian at bilang sa pangngalan at panghalip
Haliimbawa: matamis napakaganda higit a matalino
9. PANG-ABAY (Adverb) – nagbibigay turing sa pandiwa, pang-uri, o kapwa pang-abay
Halimbawa: dahan-dahan, minsan

MGA SANGKAP NG KOMUNIKASYON

1. Konteksto – tumutukoy sa kalagayahan kung saan nagaganap ang komunikasyon
2. Kalahok – ang tagahatid at tagatanggap ng komunikasyon
3. Mensahe – ito ang pinag-uusapan o paksa ng mensahe
4. Tsanel o Midyum – tumutukoy it sa daluyan o daanan ng mensahe
5. Pidbak o Tugon – tumutukoy sa sagot o tinanggap na mensahe
6. Ingay – pinaka kalabang mortal ng pakikinig dahil nakakaapekto sa mensahe

ANG PAMATNUBAY (LEAD)

 Kumbensyunal na Pamatnubay - tinatawag ding buod ng pamatnubay. karaniwanang balita ay ginagamit ng
ganitong pamamaraan na tumatalakay sa naturang at tuwirang paraan. Ito ay ang pinakaraniwang uri na
sumasagot sa mga tanong na Sino, Ano, Kailan, Saan, Bakit at Paano

 Di-kumbensyonal na Pamatnubay - inilalahad dito ang intensyon ng pagpupunyagi ng manunulat

sapagpapakilala ng kanyang balita sa parang naiba. Ang balitang lathalain ay gumagamit ng pamatnubay na ito
ANTAS NG WIKA
A. PORMAL – salitang istandard dahil kinikilala, tinatanggap at ginagamit ng higit na nakararami lalo sa mga nag-aaral ng
wika
 Pambansa – salitang karaniwang ginagamit sa mga aklat pangwika sa mga paaralan
 Pampanitikan – Salitang ginagamit ng mga manunulat sa akdang pampanitikan, kadalasang matatayog,
malalalim at makulay
PAMBANSA PAMPANITIKAN
Ama Haligi ng tahanan
Ina Ilaw ng tahanan
Walang silbi Patay na tuod
Nanliligaw Naniningalang-pugad
Kuripot Lawit ang pusod

B. IMPORMAL
 Lalawiganin – ito ang mga bokabularyong pandayalekto, ginagamit sa isang partikular na pook, nayon o relihiyon
PAMBANSA LALAWIGANIN
Mainit Mabanas (Cavite)
Mahal Palangga (Bisaya)

 Kolokyal – mga pang araw-araw na salita ngunit may kagaspangan at pagkabulgar, bagama't may anyong
repinado at malinis ayon sa kung' sino ang nagsasalita
PAMBANSA KOLOKYAL
Nasaan Nasa'n
Mayroon Meron

 BALBAL – pinaka dinamikong antas, pinaka nagbabago, sadyang nilikha at binuo ng tao
- tinatawag na "slang" sa Ingles
- pinakamababang antas ng wika
PAMBANSA BALBAL
Kainan Tsibugan
Pulis Parak
Hiya Dyahe
Gutom Tomjones

WASTONG GAMIT NG MGA SALITA

1. SUBUKIN AT SUBUKAN
 Subukin – mangangahulugan ng pagsusuri o pagsisiyasat sa uri, lakas, o kakayahan ng isang tao o bagay (suriin
or "to test")
Halimbawa: SUBUKIN mong pangaralan siya at baka making sa' yo.
 Subukan – nangangahulugan ng pagmamanman upang malaman ang ginagaw a ng tao o mga tao (sundan o
manmanan)
Halimbawa: SUBUKAN natin kung saan talaga siya nakatira.

2. PAHIRIN AT PAHIRAN
 Pahirin – nangangahulugan ng pag-alis o pagpawi ng isang bagay (alisin)
Halimbawa: PAHIRIN mo ang sobrang lipstick sa yong labi.
PAHIRIN mo ang pawis sa iyong likod.
 Pahiran – mangangahulugan ng paglalagay ng isang bagay (lagyan)
Halimbawa: PAHIRAN mo ng mantikilya ang baon niyang tinapay.
PAHIRAN mo ng langis ang tiyan ng sanggol.

3. OPERAHIN AT OPERAHAN
 Operahin – tumutukoy kapag "iyak" ang bahaging titistisin (specific part of the body)
Halimbawa: Nakatakdang OPERAHIN ang mga mata ni Mang Jose sa Martes.
Nagpasya ang doktor na OPERAHIN na ang bukol sa tiyan ng pasyente.
 Operahan – tinutukoy ang 'operahan' kapag ang tao at hindi ang bahagi ng katawan (kabuuhan)
Halimbawa: Habang INOOPERAHAN si Roselia ay panay ang dasal ng kaniyang ina.
OOPERAHAN a ng doktor ang naghihirap na bulag.
4. PINTUAN AT PINTO
 Pintuan – ito ang kinalalagyan ng pinto (doorway). Ito rin ang bahaging daraanan kapag bukas na ang pinto.
Halimbawa: Nakaharang sa PINTUAN ang bagong biling refrigerator.
 Pinto – ito ang bahagi na daanan na isinasara o ibinubukas (door)
Halimbawa: Tiyaking nakakandado nang mabuti ang PINTO bago matulog sa gabi.

5. IWAN AT IWANAN
 Iwan – nangangahulugang huwag isama/dalhin (to leave something)
Halimbawa: IWAN mo na siya at baka mahuli ka sa lakad mo.
 Iwanan – nangangahulugang bigyan ng kung ano-ang isang to bago umalis (to leave something to somebody)
Halimbawa: IWANAN mo ako ng pambili ng gamot ng anak mo.

PAGGAMIT NG TULDIK
Paiwa (`) Pakupya(˄) Pahilis (’)

1. Malumay – Ibinibigkas ito nang may din sa ikalawang pantig mula sa huli, hindi ito tinutuldikan.
- maaring nagtatapos sa katinig o patinig.
Halimbawa: tao, silangan, sarili, nanay

2. Malumi – tulad ito ng malumay na may din sa ikalawa sa hulihang pantig ngunit nagtatapos sa impit na tunog.
- laging nagtatapos sa patinig ang huling letra at may tuldik na paiwa (').
Halimbawa: lahi, balita

3. Mabilis – binibigkas nang tuloy-tuloy na ang din ay nasa huling pantig ngunit walang impit sa dulo.
- ang mga salitang ito ay ginagamitan ng tuldik na pahilis.
Halimbawa: bulakläk, bumili

4. Maragsa – binibigkas nang tuluy-tuloy na ang huling pantig ng salita ay may impit.
- laging nagtatapos sa patinig at tinutuldikan ng pakupya (˄) na itinatatapat sa huling patinig ngsalita. Ito rin ay
may impit sa dulo.
Halimbawa: yugtô, dugô, butikì

KAANTASAN NG PANG-URI
1. Lantay – naglalarawan ng isang pangngalan o panghalip
Hal: Si Jose ay matalino.
2. Pahambing – naghahambing sa dalawa o higit pang pangngalan o panghalip
Hal: Mas matalino si Jose kaysa kay Andres.
3. Pasukdol – katangiang nangingibabaw sa lahat ng pinaghambingan
Hal: Pinakamatalino sa klase si Jose.

Ano ang Feasibility Study?

 Ito ang tawag sa pagsasagawa ng pananaliksik bago magsimula ng' anumang proyekto o negosyo.
Ano ang Sarbey?
 Ang sarbey o survey sa ingles ay. isang klase ng talatanungan na binubuo ng iba't ibang mga tanong na hango sa
isang paksang nais bigyang kasagutan.

APAT NA MAKRONG KASANAYAN

2. PAGBABASA – pagkilala at pagkuha ng mga ideya at kaisipan sa mga nakasagisag na nakalimbag upang mabigkas ng
pasalita.

3. PAGSASALITA – Ito ay pagbibigay, pagbabahagi ng kaisipan at mensahe sa pamamagitan ng berbal na paraan na

ginagamit ang wika na may wastong tunog at tamang gramatika upang | malinaw na maipaliwanag ang damdamin at
kaisipan. Sa apat na kasanayang pangwika, ang pagsasalita ang kauna-unahang natututuhan

4. PAGSUSULAT – Ito ay pagsasalin sa papel sa anumang kasangkapang maaaring magamit па mapagsasalinan ng mga
nabuong salita, simbolo at ilustrasyon ng isang tao o maa tao sa layuning maipahayag ang nasa kanyang kaisipan
(Sauco, et al., 1998)

AYOS NG PANGUNGUSAP
1. Karaniwang Ayos – nauuna ang panaguri kaysa simuno o paksa (walang "ay" ang pangungusap)
Hal: Nag-aral ng medisina si Charles.
Matalino si Ben.
2. Di-karaniwang Ayos – nauuna ang simuno o paksa at ginagamitan ng panandang "ay
Hal: Ang mag-anak ay nagsisimba tuwing Linggo.
Si Kathryn ay umiiyak sa kuwarto.

PARES-MINIMAL
 Pares-minimal – ang mga pares ng salita na magkaiba ng kahulugan ngunit magkatulad ng bigkas maliban sa
sang ponema sa magkatulad na posisyon.
Halimbawa: upo-opo gulong-bulong patay-palay lanta-kanta misa-mesa bahay-buhay pusa-kusa

KAUTUSANG TAGAPAGPAGANAP BLG.134 (1937]

 Ang kautusang ito ang nag-aatas na Tagalog ang batayan ng wikang gagamitin sa pagbubuo ng Wikang
Pambansa dahil ang Tagalog ay isang malawak na sinasalitang wika at napili bilang opisyal ha wika ng
sambayanang Pilipino mula noong taong 1937.

BARAYTI NG WIKA
1. Dayalek/Davalekto – dimensyong heograpiko at wikang ginagamit ng isang partikular na lalawigan o pook
Halimbawa: Pakiurong nga po ang plato (Bullacan - hugasan)
Pakiurong nga po ang plato (Maynila - iusog)

2. Sosyolek (conyo) – Dimensyong sosyal at nakabatay sa katayuan ng tao sa lipunan ng nagsasalita o pangkat
Halimbawa: Wiz ko feel ang hombre ditch, day!
Wow pare, ang tinding tama ko! Heaven!

3. Jargon – Ito ang mga tanging bokabularyo sa isang partikular na pangkat, propesyon o disiplina
Halimbawa: Disiplinang Medisina at Nursing:
* Diagnosis
* Check-up
* Therapy
* Ward

4. Idyolek – Indibidwal na estilo ng paggamit ng isang tao sa kanyang wika,

- Kani-kaniyang paraan ng paggamit ng wika
Halimbawa: * Mike Enriquez
* Kris Aquino
* Ruffa Mae Quinto
* Boy Abunda
* Anabelle Rama

SAWIKAIN AT SALAWIKAIN
 Ang salawikain ay 'mga kasabihan o kawikaan na nagbibigay ng magagandang aral at gabay sa pamumuhay, sa
asal, at sa pakikipagkapwa ng tao.
Halimbawa:
1. Pagkahaba-haba man ng prusisyon, sa simbahan din ang tuloy.
2. Ang taong nagigipit, sa patalim man ay kumakapit.

 Ang sawikain o, idiyoma ay mga salita patalinhagang karaniwang ginagamit sa araw-ara Ito ay nagbibigay ng di-
tiyak na kahulugan salitang isinasaad nito.
Halimbawa:
1. Anak-dalita – mahirap
2. Bukal sa loob – mabait
3. Usad-pagong – mabagal
4. Mahigpit na pamamalakad – malupit

MGA PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA

1. Penomenal – tumurukoy sa mga pangungusap na tumutukoy sa mga kalagayan o pangyayaring pangkalikasan o
pangkapaligiran.
Halimbana: Umuulan
Lilindol uli!
Maginaw ngayon
2. Temporal – Tumutukoy ito sa mga kalagayan o panahong pansamantala o panandalian tulad ng araw, petsa, oras,
panahon, o okasyon
Halimbawa: Gabi na
Tag-ulan na.
3. Eksistensyal – Tumutukoy ito sa pagkakaroon o wala
Halimbawa: Walang isda.
Marami nang mag-aaral.
May darating pa.

4. Modal – Nagsasaad ng gusto, nais, ibig, puwede, maaari, dapat, at kailangan

Halimbawa: Gusto ko ng kulay pula.
Kailangang malinis.
Puwedeng pumila.

5. Pormulasyong Panlipunan – mga pahayag na pagbati, pagbibigay-galang at iba pang nakagawian sa lipunang Pilipino.
Halimbawa: Maganda umaga.
Salamat po.
Mano po.

6. Sambitla – ay isang paraan ng pagpapahayag ng damdamin at emosyon.

Halimbawa: Aray! Yehey! Naku!

POKUS NG PANDIWA
1. Pokus sa Tagaganap – ang paksa ng pangungusap ang tagaganap n kilos na isinasaad sa pandiwa mag-, um-, mang-,
maka-, at makapag-
Halimbawa: Kumain ng suman at manggang hilaw ang bata.

2. Pokus sa Tagatanggap – ang pinaglalaanan ng kilos ang siyang paksa ng pangungusap i-, ipang-, al ipag-
Halimbawa: Ipinagluto ni Jeanie ng sinigang si Merlie.

3. Pokus sa Ganapan – ang paksa ay lugar o ganapang kilos (walang eksaktong lugar) -an, -han, pag -an, pinag -an, pang -
an
Halimbawa: Pinagtamnan ng gulay ng aming katulong ang bakuran.

4. Pokus sa, Sanhi - ang paksa ay magpapahayag ng dahilan o sanhi ng kilos -i, ika-, ikapang-
Halimbawa: Ipinagkasakit niya ang labis na pagtatrabaho.

MGA SAGABAL SA PAGSASALITA

1. Semantikang Sagabal – ang pagkakaroon ng salita ng dalawa o higit na kahulugan, pangungusap na hindi tiyak o
sigurado ang kahulugan at ito ay hindi maayos o organisadong pahayag.

2. Pisikal na Sagabal – ang mga ingay sa paligid, mga distraksyon biswal, suliraning teknikal kaugnay ng sound system,
hindi mahusay napag-ilaw at hindi komportableng upuan.

3. Pisyolohikal na Sagabal – ang mismong kapansanan ng encoder at decoder ang hindi maayos na pagbigkas ng mga
salita, hindi mabigkas ang mga salita at may kahinaan ang boses.

4. Sikolohikal na Sagabal – pagkakaiba-iba ng mga kinalakihang paligid at pagkakaiba-iba ng mga nakagawiang kultura
na maaaring making resulta misinterpretasyon sa kahulugan ng mga mensahe.

BATAS REPUBLIKA BLG. 7104 (AGOSTO 14, 1991)

 Nilagdaan ng Pangulong Corazon Aquino na lumilikha ng "Komisyon sa Wikang Filipino", nagtatakda ng mga
kapangyarihan nito, mga tungkulin at mga gawain, naglalaan ng gugulin ukol dito, at para sa iba pang layunin.

URING PAMAMAHAYAG
1. BALITA – ang komunikasyon ng mga kasalukuyang kaganapan sa labas at/o loob ng isang bansa na nakatutulong sa
pagbibigay-alam sa mga mamamayan.

2. EDITORYAL – o pangulong-tudling ang pangunahing tudling ng kuru-kuro ng isang pahayagan. Sinasabing kaluluwa ito
ng publikasyon, layunin nito sa pagbibigay ng kuru-kuro ang magpabatid, magpakahulugan, magbigay-puna, magbigay-
puri, manlibang at magpahalaga sa natatanging araw.

3. LATHALAIN – sulatin o artikulo na naglalayong tumuon sa isang natatanging isyu sa parang hindi nagbabalita,
maaaring nagmumula sa sailing pananaw ng may-akda at hindi kinakailangang laging nagsasaad ng isang katatapos na
pangyayari lamang, isinusulat ito sa parang kawili-wili.
4. ANUNSYO KLASIPIKADO – naglalaman nga mga anunsyo tungkol sa hanapbuhay, bahay, lupa, sasakyan, at iba pang
kagamitang ipinagbibili.

URI NG PAGSULAT
1. Teknikal na Pagsulat
- Isang uri ng tekstong ekspositori na nagbibigay ng impormasyon para sa komersyal o teknikal na layunin.
- gumagamit ng mga teknikal na terminolohiya sa isang partikular na paksa at nakatuon sa isang tiyak na audience
o pangkat ng mga mambabasa.

2. Referensiyal na Pagsulat
- isang uri ng pagsulat na nagpapaliwanang , nagbibigay impormasyon o nagsusuri.
- layunin nito na maiharap ang impormasyon batay sa katotohanan, naglalayong magrekomenda ng iba pang
sanggunian o source hinggil sa isang paksa.

3. Jornalistik na Pagsulat
- isang uti ng pagsulat ng balita at pampahayagan ang wring ito ng pagsulat na kadalasang ginagawa ng mga
mamahayag.
- saklaw nito ang pagsulat ng BALITA, EDITORYAL, KOLUM, LATHALAIN at iba pang LATHALCAN A MAGAZINE.

4. Masining na Pagsulat
- masining na uri ng pasulat sa larangan panitikan o literatura, ang tuon ay ang imahinasyo ng manunulat. Layunin
nitong paganahin ang imahinasyon ng manunulat at pukawin ang damdamin ng mga mambabasa. Maihahanay
sa uring ito ang pagsulat ng TULA, NOBELA, MAIKLING KUWENTO, DULA, at SANAYSAY.

5. Akademikong Pagsulat
- it ay may isinusulat na partikular na kumbensivon at may layuning maipakita ang resulta ng pagsisiyasat o
pananaliksik na ginawa.
- ito ay maaring maging KRITIKAL NA SANAYSAY, REPORT, EKSPERIMENT, KONSEPTONG PAPEL, TERM PAPER o
PAMANAHONG PAPEL, TESIS, DISERTASYON

MALAYO-POLINESYO
- ay isang uri ng mga wikang Austronesyo, sa isang pag-uuri ng mga wikang pinaniniwalaang isa ang. pinagmulan.
- ito ay sinasalita sa mga kapuluang bansa sa timog-silangang Asia at sa Karagatang Pacifico. Bahaging naturang uri
ng wika ang lahat ng katutubong wika sa Pilipinas; sa makatuwid kabilang rin ditto ang Tagalog at Cebuano at
sinasabing pinagmulan ng wikang Filipino. (Blust, R.1993)

URI NG PAKIKINIG
1. Passiv o Marginal – pakikinig na kung saan ang pinakikinggan ay di gaanong napagtutunan ng pansin dahil sa
ibang gawain.
2. Atentiv – pakikinig ng taimtim at puno ng konsentrasyon. Ang layunin ng tagapakinig ay makakuha ng
kawastuhan ng pagkaunawa sa paksang narinig.
3. Analitikal – layunin ng pakikinig na ito na magbigay ng husga o reakson sa napakinggan.
4. Kritikal – mapanuring pakikinig, pagkuha ng mensahe at pagpapahalagang moral sa paksang narinig.
5. Apresyativ o Pagpapahalagang Pakikinig – pakikinig na ginagawa ng tao para sa sariling kasiyahan.
6. Paggamot – matulungan ng tagapakinig ang nagsasalita na madamayan sa pamamagitan ng pakikinig sa suliranin
ng nagsasalita.
7. Diskriminatibo – malaman ang pagkakaiba ng pasalita at di-pasalitang paraan ng komunikasyon.
8. Kombatib – uri ng pakikinig na wari ay nakikipag-away sa nagsasalita dahil sa pag kwestiyun nito sa mga naririnig

BANA – Salitang mula sa Hiligaynon, Tausug at Cebuano na nangangahulugang "asawang lalaki"

PONEMANG SUPRASEGMENTAL
1. Haba o Din (emphasis/stress)
- Ito ang bigat ng pagbigkas ng pantig na maaaring makapag-iba sa kahulugan ng mga salita maging ito man ang
magkapareho ng baybay
Halimbawa: /[Link]/ (afternoon)
/[Link]/ (Japanese)

2. Tono o Intonasyon
- Ito ang pagbaba at pagtaas sa bigkas o intonasyon ng pantig
Halimbawa: Pupunta ka sa silid-aralan.
Pupunta ka sa silid-aralan?
Pupunta ka sa silid-aralan!
3. Hinto o Antala
- Ito ang saglit na pagtigil ng pagsasalita upang higit na malinaw ang mensaheng ipinahahayag
Halimbawa: Hindi siva si Jose.
Hindi/ siva si Jose.
Hindi siya/ si Jose.

URI NG PANGNGALANG TAHAS

1. Palansak – tumutukoy sa pangkat ng isang uri. ng tao o bagay.
Halimbawa: Buwig, kumpol, hukbo, lahi, tumpok, tatluhan
2. Di-palansak – tumutukoy lamang sa mga bagay-bagay na isinaalang-alang nang isa-isa.
Halimbawa: Saging, bulaklak, sundalo, tao, kamatis

ANG KILUSANG PROPAGANDA

- isang kilusang itinatag sa Espanya noong 1872-1892 ng mga Filipinong Ilustrado sa Europa.
Mga kasapi sa Kilusan: Jose Rizal, Graciano Lopez Jaena, Marcelo H. del Pilar, Mariano Ponce, at magkapatid na Juan at
Antonio Luna

La Solidaridad – pahayagan ng Kilusang Propaganda na unang inilimbag sa Barcelona noong 15 Pebrero 1889. Unang
editor nito si Graciano Lopez Jaena at hinalinhan ni M.H. del Pilar.

"TUNGKONG KALAN" NG KILUSANG PROPAGANDA

[Link] Lopez Jaena
 dakilang orador ng Propaganda
 unang editor ng pahayagang La Solidaridad
 may-akda ng Fray Botod at La Hija De Praile
 Sagisag-Panulat: Diego Laura

2. Marcelo H. Del Pilar

 ikalawang pagnugot ng La Solidaridad
 may-akda ng Caiigat Cayo, Dasalan at Tocsohan, Cadaquilaan ng Dios, La Frailocracia Filipina at iba pa
 Sagisag-Panulat: Dolores Manapat, Pupdoh, Piping Dilat, at Plaridel

MGA AWITING BAYAN

 Oyayi/Hele – pagpapatulog ng bata
 Kundiman – pag-ibig (Tagalog)
 Balitaw – pag-ibig (Bisaya)
 Diona – panliligaw o sa kasal
 Dung-aw – pagdadalamhati o pagluluksa sa patay
 Soliranin – pagsasagwan o pamamangka
 Salagintok – pakikipagkaibigan.
 Sambotani – tagumpay
 Umbay – paglilibing

MGA BANTOG NA MANUNULAT NG PANITIKANG PILIPINO

1. Jose Maria Panganiban (JOMAPA)
 kilala sa pagkakaroon pg "Memoria Fotografica"
 may-akda ng Ang Lupang Tinubuan

2. Mariano Ponce (Naning, Tikbalang, Kalipulako)

 naging pagnugot ng El Renacimiento

3. Isabelo delos Reyes

 nagtatag ng Iglesia Filipina Independencia o Aglipayan Church
 'Ama ng Unyonismo sa Pilipinas
 'Ama ng Sosyalismong Pilipino'

4. Pedro Paterno
 May-akda ng "Ninay?', ang kauna-unahang nobelang panlipunan sa wikang Kastila na isinulat ng isang Pilipino

5. Apolinario Mabini (Paralitiko, Dakilang Lumpo)

 "Utak ng Himagsikan"
6. Andres Bonifacio (Agapito Bagumbayan at May Pag-asa)
 "'Ama ng Himagsikan"
 may-akda ng Pag-ibig sa Tinubuang Lupa at Pahimakas

7. Pascual Poblete
 Naging patnugot ng pahayagang El Resumen
 'Ama ng Pahayagang Tagalog'

8. Lope K. Santos (Anak-Bayan, Doktor Lukas)

 may-akda ng Bandag at Sikat
 "Ama ng Balarilang Tagalog"

9. Juan Crisostomo Sotto (Crissot)

 "Ama ng Panitikang Kapampangan"

10. Jose Corazon de Jesus (Huseng Batute)

 "Makata ng Puso/Pag-ibig"
 "'Hari ng Balagtasan"

11. Amado V. Hernandez. (Hernina dela Riva, Julio Abril)

 May-akda ng Isang Dipang Langit, Luha ng Buwaya, Ibong Mandaragit at iba pa
 "Makata ng mga Manggagawa"

12. Severino Reyes (Lola Basyang)

 May-akda ng Mga Kwento ni Lola Basyang
 "Ama ng Dulang Tagalog

13. Aurelio Tolentino

 May-akda ng Kahapon, Ngayon at Bukas
 "Ama ng Dulang Kapampangan"

14. Alejandro G. Abadilla (AGA)

 may-akda ng Ako ang Daigdig
 "Ama ng Modernistang Pagtula sa Tagalog"

15. Zoilo Galang – sumulat ng unang nobela sa Ingles na "À Child ofSorrow"

16. Jose Garcia Villa (Doveglion) – sumulat ng "Footnote to Youth"

17. Jose dela Cruz (Huseng Sisiw) – Kilala bilang "Hari ng mga Makata sa Katagalugan"

18. Nick Quaquin (Quijano de Manila) – May-akda ng "*Summer Solstice" at "The Woman Who Had
Two Navels"

19. Genoveva Matute – May-akdang Ang Kwento ni Mabuti na nagkamit ng kauna-unahang Palanca Award para sa
maikling kwento

PANITIKAN: AKDANG TULUYAN (PROSA)

1. Pabula – mga hayop o mga bagay na walang buhay ang gumaganap na tauhan at kinapupulutang ng magandang aral
2. Parabula – mailing kwentong may aral na kalimitang hinahango mula sa Bibliya
3. Alamat – kwento tungkol sa pinagmulan ng mga bagay-bagay
4. Maikling Kuwento – naglalaman ng isang maiksing salaysay tungkol sa isang mahalagang pangyayari na kinabibilangan
ng isa o ilang tauhan. Nag-iwan ito ng isang kakintalan sa isip ng mga mambabasa.
5. Anekdota – maikling salaysaying nagbibigay-aral
6. Talumpati – itinatanghal na sanaysay
7. Sanaysay – kuro-kuro at mga opinyon
8. Dula – itinatanghal na kuwento
9. Balita – mga pang araw-araw na pangyayari
10. Nobela – kuwentong nahahati sa kabanata
11. Mito – kwento tungkol sa mga diyos at divosa
12. Talumpati – itinatanghal na sanaysay
13. Sanaysay – kuro-kuro at mga opinyon
14. Dula – itinatanghal na kuwento
MGA AKDANG NAGBIGAY NG MALAKING IMPLUWENSVA SA BUONG MUNDO
1. Ang Banal na Kasulatan o Bibliya – batayan ng relihiyong Kristiyanismo sa buong daigdig
2. Koran o Qur'an (mula sa Arabia) – Banal na kasulatan ng mga Muslim
3. Iliad at Odyssey (mula sa Gresya) – nagsasalaysay ng pagsakop ng mga Griyego sa Troy
4. Uncle Tom's Cabin (Amerika)
 sinulat ni Harriet Beecher Stowe
 tungkol sa karumaldumal na pang-aalipin ng mga puti sa mga itim
5. Divina Comedia (Italya)
 Isinulat ni Dante Alighieri
 Nagpapakita ng purgatoryo, langit, at impyerno
6. Mahabharata (India)
 pinakamahabang epiko sa buong daigdig
• Naglalaman ng mga pananampalataya ng Indyano
7. Canterbury Tales (Inglatera)
 Isinulat ni Geoffrey Chaucer
 Naglalarawan ng pag-uugali ng mga Ingles
8. El Cid Compeador (Espanya) – Tungkol sa katangiang panlahi ng Espanya
9. Awit ni Rolando (Pransiya)
 Nagpapakita ng kabayanihan ni Rolando
 Nagpapakita ng pananampalataya g Pransiya
10. Aklat ng mga Patay (Ehepto) – Naglalaman ng kulto ni Osiris
11. Aklat ng Araw (Tsina)
 [sinulat ni Confucius
 Naging batayan ng pananampalatayang Intsik
12. Isanglibo't Isang Gabi(Arabia) – Naglalahad ng pag-uugaling pampamahalaan at panlipunan

MGA AKDANG PATULA

1. EPIKO – tumatalakay sa mga kabayanihan at pakikipagtunggali ng isang tao o mga tao laban sa mga kaaway na halos
hindi mapaniwalaan dahil may mga tagpuang makababalaghan.
A. EPIKO NG LUZON
 Bias ni Lam-ang (Ilocos)
 Hudhud Kwento ni Aliguyon (Ifugao)
 Ibalon (Bicol)
 Kudaman (Palawan)
 Manimimbin (Palawan)
 Ullalim (Kalinga)
• Alim (Ifugao)- pinakamatandang epiko

B. EPIKO NG VISAYAS
 Hinilawod (Panay)
 Humadapnon (Panay)
 Maragtas (Bisayas)
 Labaw Dunggon (Bisayas)

C. EPIKO NG MINDANAO
 Bantugan
 Indarapatra at Sulayman (Maguindanao)
 Agyu
 Bidasari
 Darangan (Maranao)
 Olaging (Bukidnon)

KASAYSAYAN NG BALAGTASAN
 Abril 6, 1924 - naganap ang kauna-unahang balagtasan sa Instituto de Mujeres
 Dinaluhan ito ng tatlong pares ng mga makata:
 Unang pares: Rafael Olay at Tomas de Jesus
 Ikalowang pares: Amado Hernandez at Guillermo Holandez
 Ikatlong pares: Jose Corazon de Jesus at Florentino Collantes
Jose Corazon de Jesus – nagwagi at itinanghal bilang Haring Balagtasan
"Balaklak ng Lahing Kalinis-linisan" ang pamagat ng paksang kanilang

MGA KARUNUNGANG BAYAN

1. BUGTONG – pahulan sa pamamagitan ng paglalarawan, binubuo ng isa o dalawang taludtod na may sukat at tugma
Halimbawa: Heto na si Kaka, bubuka-bukaka.
2. PALAISIPAN – gumigising sa isipan ng tao upang bumuo ng kalutasan sa problema
Halimbawa: May isang bola sa mesa. Tinakpan ito ng sombrero: Paano nakuha ang bola na hindi man lang
nagalaw ang sombrero?
3. BULONG – matandang katawagan sa orasyon ng mga sinaunang tao sa kapuluan ng Pilipinas
Halimbawa: Tabi tabi po, ingkong.

MGA TULANG PADULAAN

- mga tulang sinadyang isulat upang itanghal sa entablado.
1. Zarzuela – dulang musical
2. Moro-moro – labanan ng Kristiyano at Muslim kung saanKristiyano ang palaging nagwawagi
3. Senakulo – patungkol sa buhay, pagpapasakit, kamatayan at muling pagkabuhay ng Panginoong Hesukristo
4. Tibag – paghahanap sa nawawalang Krus
5. Panunuluyan – paghahanap ng matutuluyan ng batang Hesus

MGA TULANG PATNIGAN

- mga tula ng pagtatalo, pangangatwiran at tagisan ng talino Halimbawa:
1. Karagatan – ginagamit ang tulang ito sa paglalaro kadalasan tuwing mayroong namatay
2. Duplo – ang pumalit sa karagatan na labanan ng pagalingan sa pagbigkas at pagbibigay katwiran
3. Balagtasan – ang pumalit sa duplo, ito ay debateng ibinibigkas nang patula

MGA TANYAG NA BABAENG MANUNULAT NG PANITIKANG PILIPINO

1. Liwayway Arceo
 kilalang manunulat at feminista
 may-akda ng Canal de la Reina, Titser, Ang Mag-anak na Cruz, at Uhaw ang Tigang na Lupa (nanalo ng ikalawang
gantimpala sa
 Pinakamabuting Maikling Likha noong 1943)
2. Lualhati Bautista
 Isa sa pinaka kilalang manunulat dahil sa mga akda nitong naisapelikula
 May-akda ng Dekada '70, Gapo, Bulaklak ng City Jail at Bata, Bata Paano ka Ginawa? (tatlong beses nanalo ng
Palanca Awards)

AWIT AT KORIDO

AWIT KORIDO
Ito ay binibiglas ng mabagal Ito ay binibiglas naman ng mabilis
Ito ay may labindalawang (12) pantig Ito ay mayroon lamang walong (8) pantig
Ito may saliw ng bandurya o gitara Ito ay may kumpas na colad ng martsa
Ito ay may kapani - paniwalang daloy ng kuwento Ito ay kinawwillhan dahil sa mga mala - pantasyang
temang taglay nito

LIWAYWAY
 Kauna-unahan at pinakamatandang magasin sa Pilipinas
 Isang magasin na naglalaman ng mga maikling kuwento at sunud-sunod na mga nobela
 Si Ramon Roces ang may-ari ng magasing Liwayway
 Ang unang pangalan nito ay Photo News
 KENKOY – kauna-unahang komiks sa Pilipinas

BANAAG AT SIKAT (1906)

 Sinulat ni Lope K. Santos
 Kinilalang unang katha sa Pilipinas na tumalakay sa problemang Sosyal
 Itinuturing na Bibliya ng mga manggagawang Pilipino

PANAHON NG AMERIKANO
Dagli – ang pinag-ugatan ng maikling kuwento
Pasingaw – umunlad na dagli

 Dahil sa pagbibigay ng mga Amerikano ng kalayaan sa mga Pilipinong manunulat ay umusbong ang Panitikang
Pilipino at umusbong ang Maikling Kuwento.

1. Paglalahad – pagpapaliwanag ng obhektibo o walang pagkampi, madalas na ginagamit sa pakikipagtalastasan at

pakikipag-ugnayan sa kapwa
2. Pagsasalaysay – pinakamadalas gamitin sa pang araw-araw na pakikipagtalastasan ng tao sa kapwa lalo na sa
pagkukuwento
3. Paglalarawan – nagbibigay buhay at kulay sa isang salaysay, nagbibigay ng biswal sa imahen at inilalarawan ang
katangian
4. Pangangatwiran – nagbibigay tuwid, sapat at matibay na pagpapaliwanag

Tagamasid – supervisor
Tagamasid Pampurok – district supervisor
Patnugot – editor
Tagapamahala – manager
Tagapangasiwa – administrator