PURANOKTA

PŪRVA PRAYOGAM
Non-Vedic form of Hindu Sacraments

Compiled by Paṇḍit Śrī Rāma Ācārya

from various Tantric and Pauranic Sources
22:01:23
srimatham.com
2

CONTENTS
Foreword ..................................................................................................................................... 3

PART 1 AHNIKAM — DAILY PRACTICE

1. Prātaḥ smaranam — Morning reflections .................................................................... 4
2. Snānam — Bathing ....................................................................................................... 5
Sandhyā Vandana Vidhiḥ ................................................................................................. 6
Vaiśvadeva Bali .......................................................................................................................... 15
Bhojanam — Taking Meals ...................................................................................................... 16
Alternative Grace Before Meals ............................................................................................... 17
Simple Daily Puja ..................................................................................................................... 18
Universal Prayers ....................................................................................................................... 20

PART 2 SAMSKĀRA-BHĀGAḤ
Pūrvāṅgam — General Preliminaries ...................................................................................... 22
Puṇyāha Vācanam .................................................................................................................... 29
Svasti Vācana # 1 & 2 ................................................................................................................ 37
(Laghu) Nāndimukha Śrāddha .................................................................................................. 39
KUŚAKAṆḌIKA — Arangement Of The Fire Place ........................................................... 41
Sankṣipta Bhū Saṁskāra (abbreviated preparation of kuṇḍa) …………………………….….. 41
1. Garbhadāna............................................................................................................................... 49
2. Pumsavana................................................................................................................................ 55
3. Sīmantam ................................................................................................................................. 57
4. Viṣṇu Bali................................................................................................................................. 61
5. Jātakarma.................................................................................................................................. 65
6. Nāmakaraṇa ............................................................................................................................. 68
7. Upaniṣkramaṇam .................................................................................................................... 70
8. Anna-Prāśana ......................................................................................................................... 73
9. Caula ........................................................................................................................................ 79
10. Upanayanam ......................................................................................................................... 81
Ritu Śānti (First menstruation) ................................................................................................. 90
Abda-Pūrti Āyuṣya Homam .................................................................................................... 98
Ṣaṣṭhī Mahotsava Vidhiḥ (Birthday Anniversary) ................................................................. 104
Navagraha Homaḥ ..................................................................................................................... 109
Ugra-Ratha Śāntiḥ Prayogaḥ .................................................................................................... 129
Vāstu Śāntiḥ Prayogaḥ ............................................................................................................. 136
Vāhana Pūjā Vidhānam ........................................................................................................... 152
Dakṣina Dānam ......................................................................................................................... 157
Āśirvādam ................................................................................................................................... 157
3

FOREWORD

All the Vaidika prayogas (manuals) for the sacraments that every Hindu should perform and
undergo are traditionally intended for the use of those who have been initiated (upanayana) and
have studied Sanskrit and Veda - or at least those sūktas and mantras that are used in these
sacraments and rituals.

Nowadays only a tiny percentage of the Hindu community actually undergoes the sacrament of
initiation and even fewer have any knowledge of the Vedas or of Sanskrit. They have great
difficulty in pronouncing the mantras which are hedged by strict rules. Any imperfect
pronunciation of the mantras (svara) is said to result in negative consequences both for the reciter
and the purohit. The Sanskrit mantras are very seldom translated or explained to the participants
- they are also very difficult to understand correctly.

With these disabilities in mind, this manual has been compiled from various Pauranic and Tantric
texts as well as a text from the middle ages called Sudrakamalakara of Pandit Kamalakara Bhatt.
It was a complete manual (prayoga) of all the major samskāras compiled for the use of all Hindus
without the use of archaic and difficult to pronounce Vedic mantras. The learned pandits
compiled these prayogas for the use of all without prior Vedic study.

The traditional sources for the sacraments are the Grihya Sutras and they all have variations,
some quite radical, this accounts for the differences that are found in the various districts
throughout India. I have tried as much as possible to combine Northern and Southern rituals and
to produce a uniformity of practice as far as possible without compromising the cultural
distinctions.

I assume that the user will have some basic knowledge of Sanskrit and a background in ritual
practice and so the instructions are rather sparse and ritual steps that are obvious and common
knowledge have been left out. If you are totally new to ritual practice then I suggest you read my
other books Hindu Ritual parts 1 & 2 before attempting to use this manual.

I have included a few Vedic mantras that are in the public domain like the Gāyatri mantra and
the Mahā Mrityunjaya mantra and Shanti mantras.

This prayoga has been prepared for the English knowing public and all care has been taken to
transliterate the mantras correctly into international Diacritics.
If you have any doubt or need some guidance please contact a local purohit or temple priest to
assist you.
Pandit Sri Rama Ramanuja Achari
4

PART 1.
AHNIKAM — DAILY PRACTICE

1. Prātaḥ Smaraṇam — Morning Reflections

v Upon waking chant the name of the Lord Hari three, six or seven times.
Prayer for Guidance.
त्रैलोक्य चैतन्य-मयािददेव, श्रीनाथ िवष्णो भवद् आज्ञयैव ।
प्रातः समुत्थाय तव कैंकयार्थर्ं, संसार-यात्रं अनुवतर्ियष्ये ॥
trai-lokya caitanya-may-ādideva, śrī-nātha viṣṇo bhavad ājñayaiva |
prātaḥ samutthāya tava kaiṅkaryārthaṁ, saṁsāra-yātraṁ anuvartayiṣye ||
O Primordial Lord, the pervading consciousness of the three worlds, O Lord of lakshmi, O Vishnu,
with your sanction alone have I risen this morning and in order to serve you I proceed on the
journey of life.

जनािम धमर्ं न च मे प्रवृित्तजर्नाम्यधमर्ं न च मे िनवृित्तः ।

केनािप देवेन हृिदिस्थतेन यथा िनयुक्तोऽिस्म तथा करोिम ॥
janāmi dharmaṁ na ca me pravṛttir-janāmy adharmaṁ na ca me nivṛttiḥ |
kenāpi devena hṛdi-sthitena yathā niyukto’smi tathā karomi ||
I know full well what is my duty but I am not [naturally] inclined thereto, I know full well what is
forbidden but I cannot abstain there from, I shall do your will O Lord as you being seated in my
heart, are guiding me through my conscience.

Prayer for forgiveness from Mother Earth.

समुद्र वसने देिव पवर्त स्थन मंडले । िवष्णु पित्न नमस् तुभ्यं पाद स्पशर्ं क्षमस्व मे ॥
samudra vasane devi parvata sthana maṇḍale |
viṣṇu patni namas tubhyaṁ pāda sparśaṁ kṣamasva me ||
O Mother Earth, the consort of Lord Vishnu, with the oceans as your skirts and the mountains as your
breasts; salutations to you, please excuse the touch of my feet.

Prayer for Altruistic Intent.

न कांक्षयेऽहं राज्यं न स्वगर्ं न चापुनर्-भवम् । कांक्षये दुःख तप्तानां प्रािणनाम् अिथर् नाशनम् ॥
na kāṅkṣaye'haṁ rājyaṁ na svargaṁ na cāpunar-bhavam |
kāṅkṣaye duḥkha taptānāṁ prāṇinām arthi nāśanam ||
5
I don't desire kingship nor heaven nor even liberation from rebirth, all I desire is that all beings should be
free from their suffering.

Prayer of the Hands

कराग्रे वसते लक्ष्मी कर मूले सरस्वती ॥ कर मध्ये िस्थतो ब्रह्मा प्रभाते कर दशर्नम् ॥
karāgre vasate lakṣmī kara mūle sarasvatī ||
kara madhye sthito brahmā prabhāte kara darśanam ||
At the tips of the finger resides Lakshmi and at the base of the palm; Sarasvati, in the centre is situated
Brahma; in the morning we gaze upon our hands.

Purport
This verse is recited upon waking up every morning to remind us that we ourselves are the authors of our own
destinies. We create our own happiness and sorrow through our actions; everything that we do has a reaction
known as karma. When we do good to others - it comes back to us. When we cause suffering to others it also
comes back to us.
Therefore we think of Brahma the god of creation as situated in the centre of our palms —reminding us to be
mindful of what exactly we are doing. Mother Lakshmi as the goddess of compassion and resources used for
the benefit of others resides in the tips of our fingers. This reminds us that all resources — wealth, knowledge
etc are all meant for the benefit of all beings.
Sarasvati as the goddess of learning and knowledge is thought of as residing at the base of the palm. This is to
remind us that the pursuit of knowledge is the most important thing in our lives because knowledge and
education opens up the gates to success.

2. Snānam — Bathing
Saṅkalpaḥ (statement of intent)
हिरः ॐ तत्सत्। मम उपात समस्त दुिरतक्षय द्वार श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं — अकृत्य करण कृत्याकरण भगवद्
अपचार भागवत अपचारादीनाम् नाना िवधानां सवेर्षां पापानां सद्यः अपनोदन द्वारा िनत्य नैिमित्तक
कमर्ण्यता िसद्ध्यथर्ं — स्नानागारे प्रातः स्नानम् अहं किरष्ये ॥
Hariḥ oṁ tatsat. mama upāta samasta duritakṣaya dvāra śrī parameśvara prītyarthaṁ
— akṛtya karaṇa kṛtyākaraṇa bhagavad apacāra bhāgavata apacārādīnām nānā
vidhānāṁ sarveṣāṁ pāpānāṁ sadyaḥ apanodana dvārā nitya naimittika karmaṇyatā
siddhyarthaṁ — snānāgāre prātaḥ snānam ahaṁ kariṣye ||
In order to absolve myself of all my transgressions and to please the Supreme Lord — in order to immediately
rectify all those various offences which I have committed; having done the deeds which I shouldn’t have,
having not done what I should’ve, offences to the Lord and to the other devotees, and to make myself fit to
perform the daily as well as periodical duties incumbent upon me, I take my morning bath in the bathroom.

Taking Permission if using a tank or sacred pool to bathe in

समस्त जगदाधार शंख-चक्र गदाधर । देिह देव ममानुज्ञां युष्मत्तीथर्ं िनषेवणे ॥
samasta jagadādhāra śaṅkha-cakra gadādhara |
dehi deva mamānujñāṁ yuṣmat tīrthaṁ niṣevaṇe ||
O Lord who is the basis of the entire universe, the wielder of the conch, discus and mace, please give me
permission to use your sacred waters.
6

Invocation of the Ganga

आवाहयािम त्वाम् देवी स्नानाथर्ं इह सुदं री । एिह गंगे नमस्तुभ्यं सवर् तीथर् समिन्वते ॥
āvāhayāmi tvām devī snānārthaṁ iha sundarī |
ehi gaṅge namastubhyaṁ sarva tīrtha samanvite ||
I invoke you O beautiful goddess Ganga, in order to take my bath, please be present here in these
waters, salutations to you who are present in all the sacred tirthas.

गंगा च यमुना चैव गोधाविर सरस्वती । नमर्दे िसंधु कावेरी जलेऽिस्मन् सिन्निधं कुरु ॥
gaṅgā ca yamunā caiva godhāvari sarasvatī |
narmade sindhu kāverī jale’smin sannidhiṁ kuru ||
May Ganga, Yamuna, Godhavari, Sarasvati, Narmada, Sindhu and Kaveri be present here in this
water.
पुष्कराद्यािन तीथार्िन गंगाद्यास्सिरतस् तथा । आगच्छं तु महाभागास्स्नान काले सदा मम ॥
puṣkarādyāni tīrthāni gaṅgādyās saritas tathā |
āgacchantu mahābhāgās snāna kāle sadā mama ||
O Great Beings, may the Pushkara and all the sacred waters along with the Ganga always be
present here at the time of bathing.

SANDHYĀ VANDANA VIDHIḤ

Preparation
v A tilaka should be made on the forehead with sandal paste or clay. (If going to work it can be
done with water only)
v Sit on a mat facing the east in the morning and west in the evening with the panchapatra (a
vessel of water with a spoon) and a tray in front of you.
v Take a seat and touch the ground and recite the following verse;

पृिथिव त्वया धृता लोका देिव त्वं िवष्णुना धृता । त्वं च धारय मां देिव पिवत्रं कुरु चासनम् ॥
pṛthivi tvayā dhṛtā lokā devi tvaṁ viṣṇunā dhṛtā |
tvaṁ ca dhāraya māṁ devi pavitraṁ kuru cāsanam ||
O Mother Earth, you support the world, and you in turn are supported by Vishnu. Please support me, O
Goddess, and purify my seat.

v Think of all your gurus and pay them your respects.

ॐ सवेर्भ्यो गुरुभ्यो नमः oṁ sarvebhyo gurubhyo namaḥ - salutations to all my gurus.

v Consecrate the water to be used by showing the ankuśa mudra or touching the pañcapātra.

गंगा च यमुना चैव गोदावरी सरस्वती । नमर्दा िसंधु कावेरी जलेऽिस्मन् सिन्निधम् कुरु ॥
gaṅgā ca yamunā caiva godāvarī sarasvatī |
narmadā sindhu kāverī jale'smin sannidhim kuru ||
7
I invoke the seven cosmic energies represented by the seven sacred rivers; ganga, yamuna, godavari,
sarasvati, narmada, sindhu and kaveri to be present here in this water.
v Sprinkle the water over yourself and all the items to be used.

अपिवत्रः पिवत्रो वा सवार्वस्थं-गतोऽिप वा ।यस्स्मरेत् पुंडिरकाक्षं स बाह्याभ्यंतरश्शुिचः ॥

apavitraḥ pavitro vā sarvāvasthaṁ-gato’pi vā |
yas-smaret puṇḍarikākṣaṁ sa bāhyābhyantaraś-śuciḥ ||
Pure or impure, being in any condition whatsoever, he who meditates upon the Lotus-eyed Lord Vishnu
is purified both physically and mentally.
1. ācamanam. Sipping of water for physical, mental and verbal sanctification.
Vaiṣṇava
v Hold the uddharini (spoon) in the left hand and pour one spoonful of water into the palm of
the right hand.
v Repeat the mantra and sip the water from the base of the palm .
ॐ अच्युताय नमः ! oṁ acyutāya namaḥ ! Salutations to the Intangible One
ॐ अनंताय नमः ! oṁ anantāya namaḥ ! Salutations to the Eternal One
ॐ गोिवंदाय नमः ! oṁ govindāya namaḥ ! Salutations to the Lord of the Universe
Śaiva
ॐ आत्म तत्त्वाय स्वाहा oṁ ātma tattvāya svāhā to the Self all hail
ॐ िवद्या तत्त्वाय स्वाहा oṁ vidyā tattvāya svāhā to Wisdom all hail
ॐ िशव तत्त्वाय स्वाहा oṁ śiva tattvāya svāhā to the Siva-nature all hail

2. aṅga-vandana (nyāsa)
Sanctification of the physical body as the temple of God.
Vaiṣṇava
v Touch the various parts of the body indicated while reciting the names of God and using the
fingers of the right hand only, and touching the right organ first and then the left one.

केशव keśava touch the right cheek with the thumb

नारायण nārāyaṇa touch the left cheek with the thumb seat of fire

माधव mādhava touch the right eye with the ring finger

गोिवंद govinda touch the left eye with the ring finger seat of Sun

िवष्णु viṣṇu touch the right side of nose with the index finger

मधुसूदन madhusūdana touch the left side of nose with the index finger seat of wind

ित्रिवक्रम seat of Indra

trivikrama touch right ear with the little finger

वामन vāmana touch left ear with the little finger

श्रीधर śrīdhara touch right shoulder with the middle finger

हृषीकेश hṛṣīkeśa touch left shoulder with the middle finger seat of Prajapati

पद्मनाभ padmanābha touch the navel with the right hand

8

दामोदर dāmodara touch the top of the head with the right hand

Śaiva
v Wash both hands and sprinkle a little water on the head and legs.
v Touch the upper and lower lips with three middle fingers joined together
v Touch the right and left nostrils with the thumb and forefinger
v Touch the eyes and ears with the thumb and ring-finger
v Touch the navel with the thumb and little finger.
v Wash the hands again.
ॐ नमिश्शवाय । oṁ namaś śivāya |
v Touch the chest with the right palm
v Touch the head with all the fingers joined together

3. Vighna Apaharaṇam: — elimination of spiritual obstacles

Recite the following mantra while striking the temples gently with the closed fists; imagining
that the spiritual force is descending and pervading the entire body.

शुक्लां-बरधरं देवं शिशवणर्ं चतुभुर्जम् । प्रसन्न वदनं ध्यायेत्सवर् िवघ्नोप शांतये ॥

śuklāṁ-baradharaṁ devaṁ śaśi-varṇaṁ catur-bhujam |
prasanna vadanaṁ dhyāyet sarva vighnopa śāntaye ||
I contemplate the All-pervading Lord, clad in a brilliant raiment, resplendent like the moon, the four-armed
and cheerful-faced One for the elimination of all obstacles.

3. Prāṇāyāma; — Control of the Breath.

v This is done symbolically by folding the index and middle fingers into the palm of the right hand
and then closing the nostrils with the thumb and the ring finger while reciting the following
mantra.

ॐ भूः ॐ भुवः ॐ सुवः ॐ महः ॐ जनः ॐ तपः ॐ सत्यम्

ॐ तत् सिवतुवर्रेण्यं भगोर् देवस्य धीमिह । िधयो यो नः प्रचोदयात् ॥
ॐ आपो ज्योितः रसोऽमृतं ब्रह्म भूभुर्वस्सुवरोम् ॥
oṁ bhūḥ oṁ bhuvaḥ oṁ suvaḥ oṁ mahaḥ oṁ janaḥ oṁ tapaḥ oṁ satyam
oṁ tat savitur vareṇyaṁ bhargo devasya dhīmahi | dhiyo yo naḥ pracodayāt ||
oṁ āpo jyotiḥ raso’mṛtaṁ brahma bhūrbhuvassuvarom ||
Om The material world, Om The realm of mind; Om The realm of light; Om The realm of vastness; Om The
realm of creative delight, Om The realm of unobstructed Will; Om The realm of the highest Truth; Om may
we meditate upon that Adorable Light of the Divine Creator, and may He direct our intellect. Om He is in the
water, light, flavour, nectar of immortality and also pervades the three realms — physical, mental and
spiritual. He who is denoted by Praṇava (AUM) is all these.
v Thereafter do śrotrācamanam by touching the right ear with the right hand (Ganga resides in
the right ear). Then make Brahmāñjali by placing the left hand upturned on the right thigh
and then clasping it with the right hand downturned.

4. Saṅkalpaḥ — हिरः ॐ तत्सत् मम उपात समस्त दुिरत क्षय द्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं (वैष्णव:–
भगवद् आज्ञया भगवद् कैंकयर् रूपं) प्रातः/सायं संध्याम् उपािसष्ये ॥
9
hariḥ oṁ tat sat mama upāta samasta durita kṣaya dvārā śrī parameśvara prītyarthaṁ
(vaiṣṇavas:– bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ) prātaḥ/sāyaṁ sandhyām
upāsiṣye ||
In order to absolve myself of all my transgressions and to please the Supreme Being, (Vaishnavas:– With the
sanction of the Supreme Being and as service to Him alone), I now perform my morning/evening devotions.1
5. Mārjanam
v With the left hand take a spoon full of water, dip the ring finger in the water and sprinkle the
water on the head seven times with the following mantra:–

ॐ नमो भगवते वासुदेवाय [ॐ नमिश्शवाय]

oṁ namo bhagavate vāsudevāya [oṁ namaś śivāya]
Salutations to all all-pervading Supreme Lord.
v Then pour some water in the right hand and sprinkle it clockwise around the head

6. āpośaṇam
v Take water in the right palm and recite the following;

आपस्त्वमिस देवश
े ज्योितषां पितरेवच । पापं नाशय मे देव यामनः कायर् कमर्जम् ॥
āpas-tvam-asi deveśa jyotiṣāṁ patireva ca |
pāpaṁ nāśaya me deva yāṅmanaḥ kārya karmajam ||
You are pervading all waters, Lord of the gods, You are the Master of all the celestial lights, absolve me of all
my sins O Lord, sins that I have committed by thought or deed, and the effects of my previous sins.

अघािन यान्यिततािन यािन चागंतुकािन वै । वतर्मानािन धूयंताम् अघमषर्ण कमर्णा ॥

aghāni yāni-atitāni yāni cāgantukāni vai |
vartamānāni dhūyantām aghamarṣaṇa karmaṇā ||
May all those sins of the past, and those of the future and those of the present all be absolved through this
ceremony of expiation.

7. Sūrya Arghya Pradānam — Offering a Libation to the Sun

Saṅkalpa — हिरः ॐ तत्सत्, मम उपात समस्त दुिरत क्षय द्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं (वैष्णवस्:– भगवद्
आज्ञया भगवद् कैङ्कयर् रूपं) प्रातः/सायम् सूयर् अघ्यर् प्रदानं किरष्ये ॥
hariḥ oṁ tatsat, mama upāta samasta durita kṣaya dvārā śrī parameśvara prītyarthaṁ
(vaiṣṇavas:– bhagavad ājñayā bhagavad kainkarya rūpaṁ) prātaḥ/sāyam sūrya arghya
pradānam kariṣye ||
In order to absolve myself of all my transgressions and to please the Supreme Being, (Vaishnavas:– With the
sanction of the Supreme Being and as service to Him alone), I now offer my morning/evening libations to the
sun.
v Take some water in the right hand recite the mantra and pour it on the ground from the
finger tips - repeat three times.

1
Although it is recommended to do Sandhya 3 times daily, in practical life it is not possible, so twice is the best and even
if this cannot be done than do it at least once a day.
10

एिह सूयर् सहस्रांशो तेजोराशे जगत्पते । अनुकम्पया मां भक्त्या गृहाणाघ्यर्ं िदवाकर ॥
ehi sūrya sahasrāṁśo tejo-rāśe jagat-pate |
anukampayā māṁ bhaktyā gṛhāṇārghyaṁ divākara ||
O Supreme Lord of the universe manifest in yonder sun, having a thousand rays, the source of all energy, have
mercy on me and accept this libation of water offered with devotion.

8. Tarpaṇam — Libations
v With each of the following mantras pour out one spoon full of water from the finger tips of
the right hand.

आिदत्यं तपर्यािम । सोमं तपर्यािम । अङ्गारकं तपर्यािम । बुधं तपर्यािम । बृहस्पितं तपर्यािम । शुक्रं
तपर्यािम । शनैश्चरं तपर्यािम । राहुं तपर्यािम । केतुं तपर्यािम ॥
ādityaṁ tarpayāmi | somaṁ tarpayāmi | aṅgārakaṁ tarpayāmi | budhaṁ tarpayāmi |
bṛhaspatiṁ tarpayāmi | śukraṁ tarpayāmi | śanaiścaraṁ tarpayāmi | rāhuṁ tarpayāmi
| ketuṁ tarpayāmi ||
Vaiṣṇava
केशवं तपर्यािम । नारायणं तपर्यािम । माधवं तपर्यािम । गोिवन्दं तपर्यािम । िवष्णुं तपर्यािम । मधुसूदनं
तपर्यािम । ित्रिवक्रमं तपर्यािम । वामनं तपर्यािम । श्रीधरं तपर्यािम । हृषीकेशं तपर्यािम । पद्मनाभं तपर्यािम
। दामोदरं तपर्यािम ॥
keśavam tarpayāmi | nārāyaṇam tarpayāmi | mādhavam tarpayāmi | govindam
tarpayāmi | viṣṇum tarpayāmi | madhusūdanam tarpayāmi | trivikramam tarpayāmi |
vāmanam tarpayāmi | śrīdharam tarpayāmi | hṛṣīkeśam tarpayāmi | padmanābham
tarpayāmi | dāmodaram tarpayāmi ||
v Repeat ācamanam
9. Gāyatri Japam
v Pranayama, then do brahmāñjali as in #3 above

Sankalpaḥ — हिरः ॐ तत्सत्, मम उपात समस्त दुिरत क्षय द्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं (वैष्णव:– भगवद्
आज्ञया भगवद् कैन्कयर् रूपं) प्रातः/सायं गायित्र मन्त्र जपं किरष्ये ॥
hariḥ oṁ tatsat, mama upāta samasta durita kṣaya dvārā śrī parameśvara prītyarthaṁ
(vaiṣṇavas:– bhagavad ājñayā bhagavad kainkarya rūpaṁ) prātaḥ/sāyam gāyatri
mantra japaṁ kariṣye ||
In order to absolve myself of all my transgressions and to please the Supreme Being, (Vaishnavas:– With the
sanction of the Supreme Being and as service to Him alone), I now in morning/evening recite the gāyatrī
mantra.
Aṅga-nyāsaḥ
v Recite the following and touch the parts of the body indicated;
11
1.Vishnu Gāyatri
ॐ नारायणाय — हृदयाय नमः oṁ nārāyaṇāya — hṛdyāya heart with the fist
namaḥ
िवद्महे — िशरसे स्वाहा vidmahe — śirase svāhā head with thumb & ring finger of
right hand

वासुदव
े ाय — िशखायै वषट् vāsudevāya — śikhāyai vaṣaṭ crown of the head with the right
thumb

धीमिह — कवचाय हुं dhīmahi — kavacāya huṁ shoulders — right side with left
fist and left side with right fist

तन्नो िवष्णु — नेत्राभ्यां वौषट् tanno viṣṇu — netrābhyāṁ middle of forehead with inverted
vauṣaṭ thumb

प्रचोदयात् — अस्त्राय फट् pracodayāt — astrāya phaṭ clap hands

Viṣṇu Dhyānam
शान्ताकारं भुजग-शयनं पद्मनाभं सुरेशं िवश्वाधारं गगन-सदृशं मेघवणर्ं शुभाङ्गम् ।
लक्ष्मी-कान्तं कमलनयनं योिगिभध्यार्न-गम्यं वन्दे िवष्णुं भवभयहरं सवर्-लोकैकनाथं ॥
śāntākāraṁ bhujaga-śayanaṁ padma-nābhaṁ sureśaṁ
viśvādhāraṁ gagana-sadṛśaṁ megha-varṇaṁ śubhāṅgam |
lakṣmī-kāntaṁ kamala-nayanaṁ yogibhir-dhyāna-gamyaṁ
vande viṣṇuṁ bhava-bhaya-haraṁ sarva-lokaika-nāthaṁ ||
I salute the Supreme Lord Vishnu, the Remover of the fear of repeated births, the sole Lord of the Universe,
the Lover of Lakshmi, the Lotus-eyed One, who is realized by yogis in meditation, the Supporter of the
Universe, the colour of a dark rain cloud, with auspicious limbs, the Granter of Peace, reposing upon the
couch of eternity, lotus-naveled, the God of gods.
v Recite the Vishnu gāyatri 108, 28 or at least 10 times.
ॐ नारायणाय िवद्महे, वासुदेवाय धीमिह, तन्नो िवष्णु प्रचोदयात् ॥
oṁ nārāyaṇāya vidmahe, vāsudevāya dhīmahi, tanno viṣṇu pracodayāt ||
May we know the Cause-of-all-beings, we meditate upon the Indweller-of-all-jivas; may that Supreme
Omnipresent one enlighten our intellects.
2. Śiva Gāyatri
ॐ तत्पुरुषाय — हृदयाय नमः oṁ tatpuruṣāya — hṛdyāya heart with the fist
namaḥ
िवद्महे — िशरसे स्वाहा vidmahe — śirase svāhā head with thumb & ring finger of right
hand

महादेवाय — िशखायै वषट् mahādevāya — śikhāyai crown of the head with the right thumb
vaṣaṭ
धीमिह — कवचाय हुं dhīmahi — kavacāya huṁ shoulders — right side with left fist and
left side with right fist

तन्नो रुद्र — नेत्राभ्यां वौषट् tanno rudra — netrābhyāṁ middle of forehead with inverted thumb
vauṣaṭ
प्रचोदयात् — अस्त्राय फट् pracodayāt — astrāya phaṭ clap hands
12
Śiva dhyānam
शान्तं पद्मासनस्थं शिशधर-मुकुटं पञ्च-वक्त्रं ित्रनेत्रं
शूलं वज्रं च खड् गं परशुम् अभयदं सव्यभागे वहन्तम् ।
नागं पाशां च घण्टां प्रलयहुत-वहं चाङ्कुशं वाम-भागे
नानालङ्कार-युक्तं स्फिटक-मिणिनभं पावर्तीशं नमािम ॥
śāntaṁ padmāsanasthaṁ śaśidhara-mukuṭaṁ pañca-vaktraṁ tri-netraṁ
śūlaṁ vajraṁ ca khaḍgaṁ paraśum abhayadaṁ savya-bhāge vahantam |
nāgaṁ pāśāṁ ca ghaṇṭāṁ pralayahuta-vahaṁ cāṅkuśaṁ vāma-bhāge
nānālaṅkāra-yuktaṁ sphaṭika-maṇinibhaṁ pārvatīśaṁ namāmi ||
I meditate upon the Lord of Parvati, peaceful, seated in the lotus-posture, with the Moon as the crest-jewel
upon his head, five-faced, three-eyed, holding the trident, thunderbolt, sword, axe, and the gesture of
fearlessness on the right side, and the snake, noose, bell, the fire of universal destruction, and the elephant-
goad on the left side. Decorated variously, being the colour of crystal.
v Recite the Śiva gāyatri 108, 28 or at least 10 times.

ॐ तत्पुरुषाय िवद्महे । महा-देवाय धीमिह । तन्नो रुद्र प्रचोदयात् ॥

oṁ tat puruṣāya vidmahe | mahā-devāya dhīmahi | tanno rudra pracodayāt ||
May we know that Supreme Person, let us contemplate the Great God; may Lord Siva enlighten our intellects.

10. Sūrya Upasthānam — Salutation to the Sun

v Stand up and face the rising sun;

नमः सिवत्रे जगदेकचक्षुषे जगत्प्रसूित-िस्थितनाशहेतवे ।

त्रयीमयाय ित्रगुणात्म-धािरणे िविरिञ्च-नारायण-शंकरात्मने ॥
namaḥ savitre jagad-eka-cakṣuṣe jagat-prasūti-sthiti-nāśa-hetave |
trayīmayāya triguṇātma-dhāriṇe viriñci-nārāyaṇa-śaṅkarātmane ||
Salutations to the Sun-god, the Eye of the universe, the cause of creation, sustentation and destruction of the
cosmos, the form of the three qualities of nature, the one who manifests as the trinity — Brahma, Vishnu and
Siva.

ध्येय सदा सिवत्र मण्डले मध्य वतीर् नारायणस् सरिसजासन सिन्निवष्टः ।

केयुरवान् मकर कुण्डलवान् िकरीटी हािर िहरण्य वपुः धृत शंख चक्रः ॥
dhyeya sadā savitra maṇḍale madhya vartī nārāyaṇas sarasijāsana sanniviṣṭaḥ |
keyuravān makara kuṇḍalavān kirīṭī hāri hiraṇya vapuḥ dhṛta śaṅkha cakraḥ ||
Narayana is worthy of being mediated upon in the centre of the Solar orb. Seated in the lotus posture, adorned
with bracelets, earrings, crown and necklace; of golden hued body and holding the Conch and Discus.

आकाशात्पिततं तोयं यथा गच्छित सागरम् । सवर् देव नमस्कारः केशवं प्रित-गच्छित ॥
ākāśāt patitaṁ toyaṁ yathā gacchati sāgaram |
sarva deva namaskāraḥ keśavaṁ prati-gacchati ||
As rain falling from the sky flows to the sea (as rivers) — So do salutations to all the devas go to Krishna
alone.
11. Dik-namaskaram — Saluting the directions
v Turn around in a circle to the right reciting the following:
13

प्राच्यै िदशे नमः prācyai diśe namaḥ I salute the Eastern direction

दिक्षनायै िदशे नमः dakṣināyai diśe namaḥ I salute the Southern direction

प्रतीच्यै िदशे नमः pratīcyai diśe namaḥ I salute the Western direction

उदीच्यै िदशे नमः udīcyai diśe namaḥ I salute the Northern direction

ऊध्वार्य नमः ūrdhvāya namaḥ I salute the Zenith

अधराय नमः adharāya namaḥ I salute the Nadir

अन्तिरक्षाय नमः antarikṣāya namaḥ I salute the Astral region

भूम्यै नमः bhūmyai namaḥ I salute the Material universe

ब्रह्मणे नमः brahmaṇe namaḥ I salute the Immensity

िवष्णवे नमः viṣṇave namaḥ I salute the Omnipresent Lord

of the universe
12. Yama Prārthana (Salutation to Death)
v Face the South and contemplating Death recite the following:—

यमाय धमर्-राजाय मृत्यवे चान्तकाय च । वैवस्वताय कालाय सवर्-भूत-क्षयाय च ॥

औदुम्बराय दध्नाय नीलाय परमेिष्ठने । वृकोदराय िचत्राय िचत्रगुप्ताय वै नमो नमः ॥
yamāya dharma-rājāya mṛtyave cāntakāya ca |
vaivasvatāya kālāya sarva-bhūta-kṣayāya ca ||
audumbarāya dadhnāya nīlāya parameṣṭhine |
vṛkodarāya citrāya citraguptāya vai namo namaḥ ||
Salutations to the Lord of Death, to the one who is the ultimate controller, King Dharma, the destroyer and
the end of all things, the son of the Sun-god, the personification of time, the all-powerful one, the blue-hued
one, the subject of all worship, the insatiable one, mysterious one, who maintains the akashic records of
everything that happens. To the one who maintains the akashic records all hail.
12. Śiva Prārthana (Salutation to Śiva)
v Face the north and recite the following prayer:—

गौरी नाथं िगिरशञ्च नील-कण्टं ित्रलोचनम् । महेश्वरं च िवश्वेशं लोक-पालं नमाम्यहम् ॥

gaurī nāthaṁ giriśañca nīla-kaṇṭaṁ trilocanam |
maheśvaraṁ ca viśveśaṁ loka-pālaṁ namāmyaham ||
I salute the deity Siva the consort of Parvati, the blue-throated one with the three eyes, the Great Lord of the
Universe. I contemplate upon Siva the Guardian of the world.

13. Samarpanam — Dedication.

कायेन वाचा मनसेिन्द्रयैवार् बुध्या ऽत्मना वा प्रकृतेः स्वभावात् ।
करोिम यद्यत्सकलं परस्मै नारायणायेित (साम्ब-िशवायेित) समपर्यािम ॥
kāyena vācā manasendriyairvā budhyā 'tmanā vā prakṛteḥ svabhāvāt |
karomi yadyat sakalaṁ parasmai nārāyaṇāyeti (sāmba-śivāyeti) samarpayāmi ||
Whatever actions I do with my six senses, my mind or my Self, or by my nature, all that I offer up as an
offering to the Supreme Lord Narayana (Lord Siva).
14

मन्त्र-हीनं िक्रया-हीनं भिक्त-हीनं जनादर्न (साम्ब-िशव) । यत्कृतं तु मया देव पिरपूणर्ं तदस्तु ते ॥
mantra-hīnaṁ kriyā-hīnaṁ bhakti-hīnaṁ janārdana (sāmba-śiva) |
yat kṛtaṁ tu mayā deva paripūrṇaṁ tad astu te ||
Devoid as this ritual is in mantra, in proper method or devotion O Janārdana (Lord Siva); whatever has been
done by me, please accept it as complete.

प्रायिश्चत्त अन्य शेषािण तपः कमार्त्म कािन वै । यािन तेषाम् अशेषाणां कृष्ण (िशव) अनुस्मरणं परम् ॥
prāyaścitta anya śeṣāṇi tapaḥ karmātma kāni vai |
yāni teṣām aśeṣāṇāṁ kṛṣṇa (śiva) anusmaraṇaṁ param ||
Whatever mistakes have been committed in austerity or action all of them are immediately made complete by
the remembrance of Krsna.
कृष्ण! कृष्ण! कृष्ण! (िशव! िशव! िशव!)
kṛṣṇa! kṛṣṇa! kṛṣṇa! (śiva! śiva! śiva!)
v Perform ācamanam and anga-vandanam, pour a little water on the ground;
ॐ तत्सत् कृष्ण (िशव) अपर्नं अस्तु !
oṁ tat sat kṛṣṇa (śiva) arpanaṁ astu !
I offer up the merit of this rite to the Supreme Being
15

VAIŚVADEVA BALI
(V.P. 3:11:49 -53)
v Every day before taking meals the householder should offer the Vaiśvadeva Bali.
v Sitting down and facing the east. Take some of the cooked rice and offer it on the ground with the
following verses.
देवा मनुष्याः पशवो वयांिस िसद्धाः सयक्षोरग दैत्य संघाः ।
प्रेताः िपशाचास्-तरवः समस्ता य चान्निमच्छं ित मया प्रदत्तम् ॥ १ ॥
devā manuṣyāḥ paśavo vayāṁsi siddhāḥ sayakṣoraga daitya saṅghāḥ |
pretāḥ piśācās-taravaḥ samastā ya cānnam icchanti mayā pradattam || 1 ||
May gods, humans, animals, birds, perfected ones, Yakshas, snakes, demons, hungry-ghosts, goblins, trees
and all those who desire food from me;

िपपीिलकाः कीट पतंगाद्या बुभुिक्षताः कमर् िनबंध बद्धाः ।

प्रयांतु ते तृिप्तिमदं मयान्नम्तेभ्यो िवसृष्ठं सुिखनो भवंतु ॥ २ ॥
pipīlikāḥ kīṭa pataṅgādyā bubhukṣitāḥ karma nibandha baddhāḥ |
prayāntu te tṛptim idaṁ mayānnam tebhyo visṛṣṭhaṁ sukhino bhavantu || 2 ||
may ants, bugs, moths and other insects who are hungry and bound by the fetters of Karma, obtain satisfaction
from food offered by me and enjoy happiness.

येषां न माता न िपता न बंधुनेर्वान्न िसिद्धनर् तथान्नमिस्त ।

तत्तृप्तयेऽन्नं भुिव दत्तमेतत्ते यांतु तृिप्तं मुिदता भवंतु ॥ ३ ॥
yeṣāṁ na mātā na pitā na bandhur nevānna siddhir na tathānnam asti |
tat tṛptaye‘nnaṁ bhuvi dattam etat te yāntu tṛptiṁ muditā bhavantu || 3 ||
I offer this food on the ground for them who have no mother, no father, no friends, no food, nor the means for
preparing it. May they be satisfied with the food offered for their satisfaction.

भूतािन सवार्िण तथान्नमेतदहंच िवष्णुनर् यतोन्यदिस्त ।

तस्मादहं भूत िनकाय भूतमन्नंप्रयच्छािम भवाय तेषाम् ॥ ४ ॥
bhūtāni sarvāṇi tathānnam etad ahañca viṣṇur na yatonyad asti |
tasmād ahaṁ bhūta nikāya bhūtam annam prayacchāmi bhavāya teṣām || 4 ||
All these beings, this food and myself are indeed not different from Vishnu. I therefore give for their sustenance
this food from which is formed the bodies of all beings.

चतुदर्श भूत गणो य एष तत्र िस्थता ये ऽिखलभूत संघाः ।

तृप्त्यथर्ं अन्निम्ह मया िवसृष्ठ तेषािमदं ते मुिदता भवंतु ॥ ५ ॥
caturdaśa bhūta gaṇo ya eṣa tatra sthitā ye ‘khilabhūta saṅghāḥ |
tṛptyarthaṁ annam hi mayā visṛṣṭha teṣām idaṁ te muditā bhavantu || 5 ||
May all beings, that belong to the fourteen categories of existent things (The 8 types of gods, humans, and 5
types of animals), be satisfied and delighted with this food offered by me.
Laghu rūpam

गायित्र मंत्र + स्वाहा । इदं ब्रह्मणे इदं न मम ॥

Gāyatri mantra + svāhā | idaṁ brahmaṇe idaṁ na mama ||
16

गायित्र मंत्र + स्वाहा । इदं देवेभ्यः इदं न मम ॥

Gāyatri mantra + svāhā | idaṁ devebhyaḥ idaṁ na mama ||
गायित्र मंत्र + स्वाहा । इदं ऋिषभ्यः इदं न मम ॥
Gāyatri mantra + svāhā | idaṁ ṛṣibhyaḥ idaṁ na mama ||
गायित्र मंत्र + स्वाहा । इदं नरेभ्यः इदं न मम ॥
Gāyatri mantra + svāhā | idaṁ narebhyaḥ idaṁ na mama ||
गायित्र मंत्र + स्वाहा । इदं भूतेभ्यः इदं न मम ॥
Gāyatri mantra + svāhā | idaṁ bhūtebhyaḥ idaṁ na mama ||

BHOJANAM — TAKING MEALS.

v When eating one should not be dressed in a single garment or have the head covered.
v Before eating one must wash hands and feet and perform ācamanam.
v Clean the spot in front with a little water and on this place a banana leaf which has been washed
well.
v A water vessel is placed to the right.
v The wife or some other person serves the food with the curries first and lastly the rice.
v Salute the food saying;
अस्माकम् िनत्यम् अस्त्वेतत् — asmākam nityam astvetat
may we always have food.
v Sprinkle the food saying;
ॐ भूभुर्वस्सुवः । oṁ bhūr bhuvas suvaḥ |
v Mentally offer the food to your tutelary deity [if eating in the house of another].

ॐ अन्तयार्िमने नमः । oṁ antaryāmine namaḥ | — Salutations to the Indweller.

v Take water in the right palm and allowing the water to trickle through the fingers, circle the
platter twice in a clockwise direction. The water should not fall on any vessel. The mantra
repeated is;

ॐ भूभुर्वस्सुवः । सत्यं त्वतेर्न पिरिसञ्चािम।

oṁ bhūr bhuvas suvaḥ | satyaṁ tvartena parisiñcāmi.
I encircle you who are the Truth with the Cosmic Law.
v At night say;
ॐ भूभुर्वस्सुवः । ऋतंत्वा सत्येन पिरिसञ्चािम।
oṁ bhūr bhuvas suvaḥ | ṛtam tvā satyena parisiñcāmi.
I encircle you who are the Cosmic Law with the Truth.
v Take a little water in the right hand and sip it from the Brahma-tīrtham;
17

अमृतोऽपस्तरणमिस। — amṛto'pastaraṇam-asi. — You are the bed of ambrosia.

Prāṇāhuti;
v Holding the leaf on the edge with the first three fingers of the left hand take a small quantity of
rice with the thumb, middle and ring finger of the right hand and place it in the mouth with the
recitation of each mantra.
v While placing it in the mouth it should not touch the teeth and it should be swallowed whole.

ॐ प्राणाय स्वाहा । ॐ अपाणाय स्वाहा । ॐ व्यानाय स्वाहा । उदानाय स्वाहा ।

ॐ समानाय स्वाहा ॥ ॐ ब्रह्मणे स्वाहा । श्री गोिवन्दाय नमः ॥
oṁ prāṇāya svāhā | oṁ apāṇāya svāhā | oṁ vyānāya svāhā | udānāya svāhā |
oṁ samānāya svāhā || oṁ brahmaṇe svāhā | śrī govindāya namaḥ ||
v The server then pours water over your left hand which was holding the leaf, now proceed to eat.
v When sitting in a line-of-diners (paṅkti) it is considered very ill-mannered to rise before anyone
else. If one is obliged to rise, then the diners on each side are to be connected with a stream of
water or a bunch of darbha grass.
v After eating to satisfaction, one takes another hand full of water and does uttarapoṣaṇam
without sipping all the water.
ॐ अमृतािपधानमिस। oṁ amṛtāpidhānam asi. — You are the covering of ambrosia.
v The remainder is poured on the left side of the leaf;
रौरवे अपुण्य िनलये पद्माबुर्द िनवािसनाम् । अिथर् नाम् उदकं दत्तं अक्षय्यम् उपितष्ठतु ॥
raurave apuṇya nilaye padmārbuda nivāsinām |
arthinām udakaṁ dattaṁ akṣayyam upatiṣṭhatu ||
This water is offered to them who long for liberation while confined in the Raurava hell, the abode of sinners,
for many millions of years. May this offering bring them some relief.
v After performing uttara-poṣanam the leaf should not be touched. Wash your hands and rinse the
mouth and then do ācamanam.

Alternative Grace Before Meals.

If one is eating in a western manner at the table with crockery then one can recite the following
verses before eating.

ब्रह्मापर्णं ब्रह्म-हिवब्रर्ह्म-् आग्नौ ब्रह्मणा हुतम् । ब्रह्मैव तेन गंतव्यं ब्रह्म कमर् समािधना ॥
brahmārpaṇaṁ brahma-havir brahm-āgnau brahmaṇā hutam |
brahmaiva tena gantavyaṁ brahma karma samādhinā || Gīta 4:24
Brahman is the instrument, Brahman is the oblation; by Brahman is the oblation offered into the fire of
Brahman; Brahman alone is to be reached by one who meditates on Brahman in one's works.
अहं वैश्वानरो भूत्वा प्रािणनां देहमािश्रतः । प्राणापान समायुक्तः पचाम्यन्नं चतुिवर् धम् ॥
ahaṁ vaiśvānaro bhūtvā prāṇināṁ deham āśritaḥ |
prāṇāpāna samāyuktaḥ pacāmyannaṁ caturvidham || Gīta 15:14
Becoming the Vaishvanara Agni in the stomach, I function within the bodies of all living beings. In
association with the forces of Prana and the Apana, I digest the four kinds of food.
18

SIMPLE DAILY PUJA

v This is a general format for all Hindus regardless of their sect.

v In front of an altar of your favourite deity or deities place the following offerings on a little
tray:—
1. 2 sticks of incense
2. a little copper vessel of water
3. a flower or two.
Water represents the life force of the universe it also represents Vishnu.
Incense represents the all-pervading nature of the Divine, it represents the spreading out of the
universe under the direction of the creator Brahma.
Flowers remind us of the transitory and ephemeral nature of all existence — the understanding of
which is the basis for our spiritual quest. Flowers thus are also representative of Siva — the
transformative energy of the Universe.
RECITATIONS
1. Ganeśa Vandana — recite the following verse while contemplating on Ganesha.
शुक्लां-बरधरं देवं शिशवणर्ं चतुभुर्जम् ।प्रसन्न वदनं ध्यायेत् सवर् िवघ्नोप शांतये ॥
śuklāṁ-baradharaṁ devaṁ śaśi-varṇaṁ catur-bhujam |
prasanna vadanaṁ dhyāyet sarva vighnopa śāntaye ||
I contemplate the All-pervading Lord, clad in a brilliant raiment, resplendent like the moon, the four-armed
and cheerful-faced One for the elimination of all obstacles.

2. Guru Vandana — Think of your parents and of all the spiritual preceptors.
ॐ गुं गुरुभ्यो नमः oṁ guṁ gurubhyo namaḥ
गुरुब्रर्ह्म गुरुिवर् ष्णु गुरुदेर्वो महेश्वरः । गुरु साक्षात् परं ब्रह्मा तस्मै श्री गुरवे नमः ॥
gurur brahma gurur viṣṇu gurur devo maheśvaraḥ |
guru sākṣāt param brahmā tasmai śrī gurave namaḥ ||
Salutations to that glorious guru who is the corporeal manifestation of the Supreme Being, he is Brahma (the
Creator) Vishnu (the Preserver) and Shiva (the Destroyer) directly manifest.
3. Sarasvati Vandana — Think of Sarasvati the embodiment of knowledge.
सरस्वती नमस्तुभ्यं वरदे काम-रूिपणी । िवद्यारम्भं किरष्यािम िसिद्धः भवतु मे सदा ॥
sarasvatī namastubhyaṁ varade kāma-rūpiṇī |
vidyārambhaṁ kariṣyāmi siddhiḥ bhavatu me sadā ||
Salutations to you O Sarasvati, generous one, the embodiment of volition, I am beginning the path to
knowledge, may all my attempts at learning be successful.
4. Dedication of Offerings
ब्रह्मापर्णं ब्रह्म-हिवब्रर्ह्म-् आग्नौ ब्रह्मणा हुतम् । ब्रह्मैव तेन गंतव्यं ब्रह्म कमर् समािधना ॥
brahmārpaṇaṁ brahma haviḥ brahmāgnau brahmaṇā hutam |
brahmaiva tena gantavyam brahma-karma samādhinā ||
The Supreme essence pervades the act of offering, the oblation, the fire into which the offering is made, and
the means of oblation. That Supreme essence can be realised by one who sees the Supreme in all actions.
19

मन्त्र हीनं िक्रया हीनं भिक्त हीनं देवोत्तम । यत्-कृतं तु मया देव पिरपूणर्ं तदस्तु ते ॥
mantra hīnaṁ kriyā hīnaṁ bhakti hīnaṁ devottama |
yat-kṛtaṁ tu mayā deva paripūrṇaṁ tadastu te ||
This liturgy is devoid of proper mantras, and methodology, devoid of all devotion, whatever little I have done
O Lord may it be accepted as complete by you.

Gāyatri Mantra

The Gayatri Mantra is the most important prayer for all Hindus and should be recited as many times
as possible every day. Being seated with the eyes closed facing the east one should meditate upon the
light of the Sun.

ॐ भूभुर्वस्सुवः । तत् सिवतुर् वरेण्यम् ।भगोर् देवस्य धीमिह । धीयो यो नः प्रचोदयात् ॥

oṁ bhūr bhuvas-suvaḥ | tat savitur vareṇyam |
bhargo devasya dhīmahi | dhīyo yo naḥ pracodayāt ||

We meditate upon the Adorable Light of the Supreme Being who has projected this entire universe
into being. May That One impel our minds towards enlightenment. (Rig Veda 3:5:6:10)

oṁ - the Absolute
bhūḥ bhuvaḥ suvaḥ - the three realms of existence.
tat - that which is Self-Existent, the ground of all being, the
Absolute
savitur - (savitah) The Divine Impeller, the creator, preserver and
tansformer of the entire universe.
vareṇyam - worthy of adoration and worship.
bhargo - (bhargah) The source of all refulgence and light. The
absolutely immaculate one free from all negativity.
deva - asya - The Self-refulgent One, the giver of the light of wisdom.
dhīmahi - let us contemplate upon, meditate upon.
dhīyo - (dhiyah) of the intellect, mind, the consciousness
yo - (yah) who
pracodayāt - energise, inspire, impel.
naḥ - to us
20

UNIVERSAL PRAYERS

स्विस्त प्रजाभ्याः पिरपालयंताम् न्यायेन मागेर्ण मिहम् मिहशाः ।

गो ब्राह्मणेभ्यश्शुभम्-अस्तु िनत्यं लोकास्समस्ता सुिखनो भवंतु ॥
svasti prajābhyāḥ paripālayantām nyāyena mārgeṇa mahim mahiśāḥ |
go brāhmaṇebhyaś śubham-astu nityaṁ lokās samastā sukhino bhavantu ||
May all the citizens enjoy wellbeing, may the administrators protect them and walk in the path of justice, may
the whole universe and all spiritual aspirants have perpetual auspiciousness, may all the worlds be happy.

सवेर्षां स्विस्त भवतु । sarveṣāṁ svasti bhavatu | May there be wellbeing to all beings.
सवेर्षां शांित भवतु । sarveṣāṁ śānti bhavatu | May there be peace to all beings.
सवेर्षां पूणर्म् भवतु । sarveṣāṁ pūrṇam bhavatu | May there be fullness to all beings
सवेर्षां मंगलं भवतु । sarveṣāṁ maṅgalaṁ bhavatu | May there be good to all beings.

सवेर् भवंतु सुिखनःसवेर् संतु िनरामयाः । सवेर् भद्रािण पश्यंतु मा किश्चद् दुःख भाग् भवेत् ॥
sarve bhavantu sukhinaḥ, sarve santu nirāmayāḥ |
sarve bhadrāṇi paśyantu, mā kaścid duḥkha bhāg bhavet ||
May all beings be happy, may all be free from disease,
May all find what they seek, and may none experience sorrow.

काले वषर्तु पजर्न्यः पृिथिव सस्य शािलिन । देशोऽयं क्षोभ रिहतो ब्राह्मणास् संतु िनभर्याः ॥
kāle varṣatu parjanyaḥ pṛthivi sasya śālini |
deśo'yaṁ kṣobha rahito brāhmaṇās santu nirbhayāḥ ||
May the rains fall on time, and may the earth yield its produce in abundance,
May this country be free from disturbances, and may the righteous be free from fear.

सवेर् तरतु दुगार्िण सवोर् भद्रािण पश्यतु । सवर् कामान् अवाप्नोतु सवर् सवर्त्र नंदतु ॥
sarve taratu durgāṇi sarvo bhadrāṇi paśyatu |
sarva kāmān avāpnotu sarva sarvatra nandatu ||
May all beings cross over their tribulations, and may all attain their respective goals, May all realize their
desires and may all beings at all times and places be happy.

दुजर्न सज्जन भूयात् सज्जनो शांितम् आप्नुयात् । शांतो मुच्येत बंधेभ्य मुक्ताश्चान्य िवमोचयेत्
durjana sajjana bhūyāt sajjano śāntim āpnuyāt |
śānto mucyeta bandhebhya muktāścānya vimocayet ||
May the wicked become righteous, and may the righteous attain peace,
May the peaceful attain Liberation, and may they help others to be Liberated.
ॐ असतो मा सद्गमय । oṁ asato mā sad gamaya | From untruth lead us to Truth
तामसो मा ज्योितगर्मय । tāmaso mā jyotir gamaya | From the darkness of ignorance lead us to the
light of Wisdom
मृत्योमार् अमृतम् गमय । mṛtyor mā amṛtam gamaya | From rebirth lead us to liberation
21

पूणर्म् अदः पूणर्म् इदं । pūrṇam adaḥ pūrṇam idaṁ | That (Supreme Being) is perfect, this (Self) is
perfect.
पूणार्त् पूणर्म् उदच्यते । pūrṇāt pūrṇam udacyate | From the Perfect the Perfect arises.
पूणर्स्य पूणर्म् आदाय pūrṇasya pūrṇam ādāya | Taking the Perfect from the Perfect;
पूणर्म् एव-अविसष्याते ॥ pūrṇam eva-avasiṣyāte || The Perfect alone remains.

ॐ शांितश्शांितश्शांितः
oṁ śāntiś śāntiś śāntiḥ
22

PART 2
SAMSKĀRA-BHĀGAḤ

Every Samskāra (Sacrament) is preceeded by the usual preliminaries which consist of:–
1. Saṅkalpa — statement of intent, mentioning time, place and reason for the samskāra.
2. Gaṇeśa or Viśvaksena pūjā for the removal of obstacles
3. Puṇyāha vācana for purification and
4. Nāndimukha śrāddha — offerings of raw food to a brahmana for pleasing the ancestors.

PŪRVĀṄGAM — General Preliminaries

v Perform ācamanam.
v Wear the pavitri.
पूता ब्रह्म पिवत्रेण पूत सूयर्स्य रिश्मिभः । सवर् तीथर् जलं पुण्यं पावनं सवर् कारणं ॥
pūtā brahma pavitreṇa pūta sūryasya raśmibhiḥ |
sarva tīrtha jalam puṇyaṁ pāvanaṁ sarva kāraṇaṁ ||
May Lord Brahma purify you with his purity and the Sun with his rays, all the waters of the fords are sacred,
they are the cause of all purification.
v Light the lamp
ज्योतीरूपम् अरूपं त्वां वदिन्त मुिन पुङ्गवाः । ज्योितमर्ध्ये िस्थतो देव दीपं गृहाण नमोऽस्तुते ॥
jyotir rūpam arūpañca vadanti muni puṅgavāḥ |
jyotir madhye sthito devo brahma-jyotir namostu’te ||
The sages say that the ultimate reality is formless but appears in the form of Light. In the midst of the
Light is the Divine presence, I salute that Great Light.

Guru vandana
v Salute the lineage of spiritual teachers:—
गुरुब्रर्ह्म गुरुिवर् ष्णु गुरुदेर्वो महेश्वरः । गुरु साक्षात्परं ब्रह्मा तस्मै श्री गुरवे नमः ॥
gurur brahma gurur viṣṇu gurur devo maheśvaraḥ |
gurus sākṣāt paraṁ brahmā tasmai śrī gurave namaḥ || 1 ||
Salutations to that glorious guru who is the creator, preserver and transformer, who is the Great Lord
Himself, the directly perceived form of God.

अखण्ड मण्डलाकारं व्याप्तं येन चराचरम् । तत्पदं दिशर् तं येन तस्मै श्री गुरवे नमः ॥ २ ॥
akhaṇḍa maṇḍalākāraṁ vyāptaṁ yena carācaram |
tat padaṁ darśitaṁ yena tasmai śrī gurave namaḥ || 2 ||
Salutations to that glorious guru who has shown me that Supreme Being, who in the form of unbroken glory
pervades the universe of the moving and non-moving beings.
23

अज्ञान ितिमरान्धस्य ज्ञानाञ्जन शलाकया । चक्षुरुिन्मिलतं येन तस्मै श्री गुरवे नमः ॥ ३ ॥
ajñāna timirāndhasya jñānāñjana śalākayā |
cakṣur unmilitaṁ yena tasmai śrī gurave namaḥ || 3 ||
Salutations to that glorious guru who, when my sight was blinded by the darkness of ignorance, restored it to
the light of knowledge and truth.
Śānti Pāṭhaḥ
v Think of yourself, your loved ones and all beings and wish them well:—

शृणुयाम िस्थरैङ्गैर्र् भद्रं कणैर्श्च दृिष्टिभः । भद्रं पश्येम यद् देव िहतम् आयुर् व्यशेमिह ॥ १ ॥
śṛṇuyām sthirair aṅgair bhadraṁ karṇaiśca dṛṣṭibhiḥ |
bhadraṁ paśyema yad deva hitam āyur vyaśemahi || 1 ||
With our ears, may we hear and listen to whatever is beneficial, and may we see only what is good, with our
limbs steady. May we see all good fortune, O Lord, and may we enjoy our longevity.

इन्द्रो वृद्धश्रवास् ताक्ष्योर् ऽिरष्टनेिमबृर्हस्पितः । दधातु स्विस्त नः पूषा िवश्वदेवाश्च स्विस्त नः ॥ २ ॥

indro vṛddhaśravās tārkṣyo 'riṣṭanemir bṛhaspatiḥ |
dadhātu svasti naḥ pūṣā viśvadevāśca svasti naḥ || 2 ||
Indra, Vṛddhaśravā, Tārkṣya, Ariṣṭanemi and Bṛhaspati - May they and Pūṣā, all the Devas of the universe,
bestow upon us all good fortune.

िवश्वतः क्रतवो भद्रा आयन्त्वानो वृधे यथा । िदवे िदवे रिक्षतार आसन् देवा िह िनत्यशः ॥ ३ ॥
viśvataḥ kratavo bhadrā āyantvāno vṛdhe yathā |
dive dive rakṣitāra āsan devā hi nityaśaḥ || 3 ||
May good thoughts come to us from everywhere productive of good. May all the Devas always protect us.

िवश्वािन देव सिवतुर् दुिरतािन परा सुव । सुभक्त्या प्रणतानां तु यद् भद्रं तन्न आसुव ॥ ४ ॥
viśvāni deva savitur duritāni parā suva |
subhaktyā praṇatānāṁ tu yad bhadraṁ tannaḥ āsuva || 4 ||
O Lord, please protect all the universes from the negativity. Whatever auspicious things may be granted to
those who surrender to Him with devotion may we all benefit from them.

तदेव लग्नं सुिदनं तदेवतारबलं चंद्रबलं तदेव ।िवद्या बलं दैव बलं तदेव लक्ष्मीपते-तेऽङ् िघ्रयुगं स्मरािम ॥
tad eva lagnam sudinam tad eva tāra balam candra balam tad eva |
vidyā balaṁ daiva balaṁ tad eva lakṣmīpate- te aṅghriyugam smarāmi ||
O Lord of the goddess of fortune, I meditate upon Your lotus feet, you yourself are Time; which is the
ascendant, auspicious day, the conjunction of the stars, the strength of the moon’s placement, of knowledge
and destiny.

शुक्लां बरधरं िवष्णुं शिश वणर्ं चतुभुर्जं । प्रसन्न वदनं ध्यायेत् सवर् िवघ्नोप शांतये ॥
śuklāṁ baradharaṁ viṣṇuṁ śaśi varṇaṁ caturbhujaṁ |
prasanna vadanaṁ dhyāyet sarva vighnopa śāntaye ||
The four-armed Lord, white moon-colored Lord Viṣṇu is the Lord of the universe. One should meditate on
the cheerful face of the Lord to remove all obstacles.
24

हिरः ॐ तत्सत् । श्री गोिवंद x ३ । शुभे शोभने मुहूतेर्, अद्ये श्री भगवतो महा-पुरुषस्य श्री िवष्णोः आज्ञय
प्रवतर्मानस्य, आद्य ब्रह्मणः िद्वतीय पराधेर् श्री श्वेत वराह कल्पे, वैवस्वत मन्वंतरे अष्टा-िवंशतीत्तमे किल
युग,े किल युगस्य प्रथम पादे, जांबु-द्वीपे मेरोः आग्नेय िदग्-भागे, िहरण्मय वषेर् िहरण्मय देशे
_____country_____ देशे _____city______ महा नगिर अंतगर्ते व्यवहािरकानाम् प्रभवािद षिष्ठ
संवत्सरानां मध्ये, ____________ नाम संवत्सरे, ____________ अयने, ____________ ऋतौ,
मासोत्तमे ____________ मासे ____________ पक्षे ____________ ितथौ ____________
वासर युक्तायां ____________ नक्षत्र युक्तायाम् श्री िवष्णु योगे श्री िवष्णु करणे, शुभ योग शुभ करणे,
सकल ग्रह गुण िवशेषण िविसष्ठायाम्,
hariḥ oṁ tat sat | śrī govinda x 3 | śubhe śobhane muhūrte, adye śrī bhagavato mahā-
puruṣasya śrī viṣṇoḥ ājñaya pravartamānasya, ādya brahmaṇaḥ dvitīya parārdhe śrī
śveta varāha kalpe, vaivasvata manvantare aṣṭā-viṁśatīttame kali yuge, kali yugasya
prathama pāde, jāmbu-dvīpe meroḥ āgneya2 dig-bhāge, hiraṇmaya varṣe hiraṇmaya
deśe _____country______ deśe _____city_______ mahā nagari antargate
vyavahārikānām prabhavādi ṣaṣṭhi saṁvatsarānāṁ madhye, ____________ nāma
saṁvatsare, ____________ ayane, ____________ ṛtau, māsottame ____________
māse ____________ pakṣe ____________ tithau ____________ vāsara yuktāyāṁ
____________ nakṣatra yuktāyām śrī viṣṇu yoge śrī viṣṇu karaṇe, śubha yoga śubha
karaṇe, sakala graha guṇa viśeṣaṇa visiṣṭhāyām,
Harih om tatsat. Govinda, Govinda, Govinda, with the sanction of the Supreme Being Lord Vishnu, in this
period during the second half of the life-span of the demiurge Brahma, during the aeon of the White Boar,
during the universal rule of Vaivasvata Manu in the 28th period, during the first quarter of the age of Kali,
on the planet Earth in land ………… of mount Meru, in the country of ………..…….., in the city of
…………….…., in the year .................... of the 60 year Jovian cycle, in the .......................... solstice, during
the ................... season, in the month of ...................... in the .................. fortnight, on the .................. lunar
day, on a .............. day under the constellation of .................... with auspicious conjunctions, and all the planets
being benevolently disposed;

अस्यां शुभ ितथौ, मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवद् आज्ञया
भगवद् कैंकयर् रूपं] __________ नक्षत्रे जातस्य (म्) जाताया (फ़्) ________ नामस्य/नाम्नीम्
__________ संस्कार पूवार्ंग िनिवर् घ्नेन पिरसंपात्यथर्ं आदौ िवघ्नेश्वर पूजाम् किरष्ये ॥
śubha tithau, mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-kṣaya dvārā, śrī
parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ] __________
nakṣatre 3 jātasya (m) jātāyā (f) ________ nāmasya/nāmnīm 4 __________ saṁskāra
pūrvāṅga nirvighnena parisampātyarthaṁ ādau vighneśvara pūjām kariṣye ||
On this auspicious day, in order to decrease all my negative karma and to please the Supreme Lord, today I
perform the ..…………… ceremony for my son/daughter named ……….. born under the asterism of
………………. | As an preliminary to this rite I first offer my prayers to ganesha for the removal of all obstacles.

2
Insert the direction of the country in relation to the Himālaya mountains: east — pūrva, south —dakṣina,
west — paścima, north — uttara, NE — aiṣānya, SE — āgneya, SW — naiṛṛti, NW — vāyavya
3
Insert the nakṣatra of the individual for whom the saṁskāra is being performed.
4
Insert the name of the individual.
25

तद् अंगत्वेन अंतः-करण शुदध्य

् थर्ं, शरीर शुदध्य
् थर्ं, गृह, मंडप शुदध्य
् थर्ं, सवोर्पकरण शुदध्य
् थर्ं स्विस्त-पुण्याह
वाचनं किरष्ये ॥
tad aṅgatvena antaḥ-karaṇa śuddhyarthaṁ, śarīra śuddhyarthaṁ, gṛha, maṇḍapa
śuddhyarthaṁ, sarvopakaraṇa śuddhyarthaṁ svasti-puṇyāha vācanaṁ kariṣye ||
As an ancilliary to this rite I perform the sanctification ceremony for the purification of mind, body and
accessories.
Gaṇeśa Pūjanam

v Holding a flower in the kūrma-mudra recite the following and then

place the flower at the feet of the icon.
गजाननं भूतगणािद-सेिवतम्, किपत्थ जंबु फल-सार-भक्षणम् ।
उमा-सुतं शोक-िवनाश-कारणं नमािम िवघ्नेश्वर पाद-पंकजम् ॥
gajānanaṁ bhūtagaṇādi-sevitam, kapittha jambu phala-sāra-bhakṣaṇam |
umā-sutaṁ śoka-vināśa-kāraṇaṁ namāmi vighneśvara pāda-paṅkajam ||
I prostrate to the lotus-feet of Lord Vighnesvara, the son of Parvati, the one who destroys all suffering; who is
served by the Host of Bhutas, who has the face of an elephant, and who partakes of the essence of the jambu
and kapittha fruits.
एकदंतं शूपर्-कणर्म्गज-वक्त्रं महोदरम् ।पाशांकुश-धरं देवं ध्यायेित्सिद्ध िवनायकम् ॥
eka-dantaṁ śūrpa-karṇam gaja-vaktraṁ mahodaram |
pāśāṅkuśa-dharaṁ devaṁ dhyāyet siddhi vināyakam ||
I visualise Siddhi Vinayaka, elephant-faced, single tusked, with ears like winnowing baskets and an enormous
abdomen, wielding the noose and the goad.
Invocation
ॐ भूभुर्वस्सुवः श्री महा गणपतये नमः । ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम, गंधाक्षत पुष्पािण
समपर्यािम ।
oṁ bhūr bhuvas suvaḥ śrī mahā gaṇapataye namaḥ, dhyāyāmi,
āvāhayāmi, sthāpayāmi, gandhākṣata puṣpāṇi samarpayāmi |
आसनं समपर्यािम etc । āsanaṁ samarpayāmi etc. | पुस्पैः पूजयािम — puspaiḥ pūjayāmi —
ॐ सुमुखाय नमः । एकदंताय ० । किपलाय ० । गज-कणर्काय ० । लंबोदराय ० । िवकटाय ० । िवघ्न-
राजाय ० । िवनायकाय ० । धूम-केतवे ० । गणाध्यक्षाय ० । बाल-चंद्राय ० । गजाननाय ० । वक्र-तुंडाय
० । शूप-र् कणार्य ० । हेरंबाय ० । स्कंद-पूवर्जाय ० । िसिद्ध-िवनायकाय ० । िवघ्नेश्वराय ० ॥
oṁ sumukhāya namaḥ | ekadantāya 0 | kapilāya 0 | gaja-karṇakāya 0 | lambodarāya 0 |
vikaṭāya 0 | vighna-rājāya 0 | vināyakāya 0 | dhūma-ketave 0 | gaṇādhyakṣāya 0 | bāla-
candrāya 0 | gajānanāya 0 | vakra-tuṇḍāya 0 | śūrpa-karṇāya 0 | heraṁbāya 0 | skanda-
pūrvajāya 0 | siddhi-vināyakāya 0 | vighneśvarāya 0 ||
Salutations to He-with-a-beautiful-face (1) One-with-a-single-tusk (2) He-of-a-tawny-colour (3) the
Elephant-eared-one (4) the Pot-bellied-one (5) Handsome-one (6) The lord-of-obstacles (7) The Preceptor
(8) The One-with-the smoky-banner (9) The Lord-of-hosts (10) The Young-moon (11) the Elephant-faced-
one (12) He-with-the-curved-trunk (13) the One-with-the-ears-like winnowing-baskets (14) to the Boastful-
hero (15) to The-elder-brother-of-Skanda (16) to the Preceptor-of-success. (17) to the Lord of all Obstacles
salutations (18).
26
Nīrājanam
चंद्रािदत्यौ च धरणी िवद्युदग्नी साथैव च । त्वमेव सवर् ज्योतीिष िनराजनं प्रित-गृह्यताम् ॥
candrādityau ca dharaṇī vidyud agnī sāthaiva ca |
tvam eva sarva jyotīṣi nirājanaṁ prati-gṛhyatām ||
The moon and the sun, the earth, lightning and fire are your illuminations. You alone are all luminaries, and
please accept this waving of light.

ॐ एकदंताय िवद्महे, वक्र-तुंडाय धीमिह, तन्नो दंित प्रचोदयात् ॥

oṁ ekadantāya vidmahe, vakra-tuṇḍāya dhīmahi, tanno danti pracodayāt ||
ॐ गं गणपतये नमः, आनंद कपूर्र िनराजनं संदशर्यािम ।
oṁ gaṁ gaṇapataye namaḥ, ānanda karpūra nirājanaṁ saṁdarśayāmi
v Offer three spoonfuls of water;
कपूर्र िनराजन अनंतरं पुनराचमिनयं समपर्यािम
karpūra nirājana anantaraṁ punar ācamaniyaṁ samarpayāmi
19. Puṣpāñjali
v Take some flowers in the cupped hands and offer then at the feet of the icon;

अिहंसा प्रथमं पुष्पं पुष्पं इिन्द्रय-िनग्रहः । सवर्-भूत दया पुष्पं क्षमा पुष्पं िवशेषतः ॥
शािन्त पुष्पं तपः पुष्पं ज्ञान पुष्पं तथैव च । सत्यं अष्ठ-िवधं पुष्पं देव प्रीितकरं भवेत् ॥
ahiṁsā prathamaṁ puṣpaṁ puṣpaṁ indriya-nigrahaḥ |
sarva-bhūta dayā puṣpaṁ kṣamā puṣpaṁ viśeṣataḥ ||
śānti puṣpaṁ tapaḥ puṣpaṁ jñāna puṣpaṁ tathaiva ca |
satyaṁ aṣṭha-vidhaṁ puṣpaṁ deva prītikaraṁ bhavet ||
The eight types of flowers that are pleasing to God are: non-injury in word deed or thought to any sentient
being, self control, compassion to all sentient beings, and particularly forgiveness, cultivation of tranquility,
restraint of speech, body and mind, and the cultivation of wisdom and truth.

Prārthana — Prayer
वक्र-तुण्ड महा काय कोिट सूयर् समप्रभा । िनिवर् घ्नं कुरु मे देव सवर् कायेर्षु सवर्दा ॥ १ ॥
vakra-tuṇḍa mahā kāya koṭi sūrya samaprabhā |
nirvighnaṁ kuru me deva sarva kāryeṣu sarvadā || 1 ||
O Curly trunk—one, of great body, as brilliant as a million suns, free all my undertakings from all hindrances,
always O God

ॐ िवघ्नेश्वराय वरदाय सुर-िप्रयाय, लंबोदराय सकलाय जगद्-िहताय ।

नागाननाय श्रुित-यज्ञ-िवभूिषताय, गौिर-सुताय गणनाथ नमो नमस्ते ॥ २ ॥
oṁ vighneśvarāya varadāya sura-priyāya, lambodarāya sakalāya jagad-hitāya |
nāgānanāya śruti-yajña-vibhūṣitāya, gauri-sutāya gaṇanātha namo namaste || 2 ||
Oṁ salutations to Ganesha the son of Parvati, the one cares for the welfare of the entire universe, the elephant-
faced one who is adorned by the Vedas and by Yajñas, the lord of obstacles, the benefactor and beloved of the
gods who has a pot-belly.

मंत्र हीनं िक्रया हीनं भिक्त हीनं िवनायक । यत्कृतं तु मया देव पिरपूणर्ं तदस्तु ते ॥ ३ ॥
27
mantra hīnaṁ kriyā hīnaṁ bhakti hīnaṁ vināyaka |
yat kṛtaṁ tu mayā deva paripūrṇaṁ tad astu te || 3 ||
This ceremony is lacking proper mantras, and methodology, lacking all devotion, whatever little I have done
O Ganesha may it be accepted as complete by you.

Viśvaksena Pūjanam

dhyānam;
िवश्वक्सेन सकल िवभुद प्रौडु -सेनािद नाथम् मुद्र चक्र कर-कमल युगे शंख-दंडौ दधानम् ।
मेघश्यामम्सुमिण मुकुटं पीत-वस्त्रं शुभांगम्, ध्यायेद्देवं िवजय कामं सूत्रवत्यै समेतम् ॥
viśvaksena sakala vibhuda prauḍu-senādi nātham
mudra cakra kara-kamala yuge śaṅkha-daṇḍau dadhānam |
meghaśyāmam sumaṇi mukuṭaṁ pīta-vastraṁ śubhāṅgam,
dhyāyed devaṁ vijaya kāmaṁ sūtravatyai sametam ||
O Vishvaksena, Stalwart Commander in chief of the Spiritual Forces; with cautioning gesture, brandishing
the conch & discus in your lotus-like hands; the color of the rain-cloud, with bejewelled crown, garbed in
yellow silk, of comely limbs, I meditate upon you with your consort Sutravati, for the attainment of victory.

ॐ भुः िवश्वक्सेनमावाहयािम ! ॐ भुवः िवश्वक्सेनमावाहयािम !

ॐ सुवः िवश्वक्सेनमावाहयािम ! ॐ भुभुर्वस्सुवःिवश्वक्सेनमावाहयािम !
oṁ bhuḥ viśvaksenam āvāhayāmi ! oṁ bhuvaḥ viśvaksenam āvāhayāmi !
oṁ suvaḥ viśvaksenam āvāhayāmi ! oṁ bhur-bhuvas-suvaḥ viśvaksenam āvāhayāmi
आसनं समपर्यािम etc. । पुस्पैः पूजयािम —
ॐ िश्र िवश्वक्सेनाय नमः । चतुबार्हवे ०। शंख-चक्र-गदा-धराय ०। श्रीमते ०। श्री सूत्रवित-नाथाय ०। गज-
अश्व-मुख सेिवताय ०। प्रसन्न-वदनाय ०। शांताय ०। प्रभाकर-सम-प्रभाय ०। वेत्र-पाणये ०। हृईषीकेशाय
०। िवश्वा-रक्ष-परायणाय ०। भक्तांतराय ०। िवद्ध्वंिसने ०। आयार्य ० । अमात्याय ०। कृपा-िनधये ० ।
सकल िवबुध-प्रौडु -सैन्यािद-नाथाय ०। मुद्र-धराय ०। दंड-धराय ०। मेघ-श्यामाय ०। सुमणी-मकुटाय ०।
पीत-वस्त्राय ०। शुभांगाय ०। देवाय ०। दिलत-दनुजाय ०। तजर्िन-हस्ताय ०। िवघ्न-नाशकाय ०।
सपिरवाराय सूत्रवत्या समेताय श्रीमते िवश्वक्सेनाय नमः ॥
oṁ śri viśvaksenāya namaḥ | catur bāhave | śaṅkha-cakra-gadā-dharāya | śrīmate | śrī
sūtravati-nāthāya | gaja-aśva-mukha sevitāya | prasanna-vadanāya | śāntāya |
prabhākara-sama-prabhāya | vetra-pāṇaye | hṛīṣīkeśāya | viśvā-rakṣa-parāyaṇāya |
bhaktāntarāya | viddhvaṁsine | āryāya | amātyāya | kṛpā-nidhaye | sakala vibudha-
prauḍu-sainyādi-nāthāya | mudra-dharāya | daṇḍa-dharāya | megha-śyāmāya | sumaṇī-
makuṭāya | pīta-vastrāya | śubhāṅgāya | devāya | dalita-danujāya | tarjani-hastāya |
vighna-nāśakāya | saparivārāya sūtravatyā sametāya śrīmate viśvaksenāya namaḥ ||
धूपं आघ्रापयािम । दीपं दशर्यािम । कदिल फलं िनवेदयािम । तांबूलं समपर्यािम । कपूर्र िनराजनं
दशर्यािम ॥
dhūpaṁ āghrāpayāmi | dīpaṁ darśayāmi | kadali phalaṁ nivedayāmi | tāmbūlaṁ
samarpayāmi | karpūra nirājanaṁ darśayāmi ||
28

ॐ िवश्वक्षेनाय िवद्महे, वेत्र हस्ताय धीमिह, तन्नो सेनािन प्रचोदयात् ॥

oṁ viśvakṣenāya vidmahe, vetra hastāya dhīmahi, tanno senāni pracodayāt ||
Prārthana

िदव्याकारं सरोजाक्षं शंख-चक्र गदा धरम् । सवर् िवघ्न िवनाशाय िवश्वक्सेनमुपास्महे ॥

divyākāraṁ sarojākṣaṁ śaṅkha-cakra gadā dharam |
sarva vighna vināśāya viśvaksenam upāsmahe ||
He is of divine form, has lotus-eyes, and holds a conch, disc and club. We worship Lord Viśvaksena, who
destroys all obstacles.
यस्य िद्वरध वक्त्राद्य पिरषाद्य परशतम् । िवघ्नं िनघ्नंित सततं िवश्वक्षेनं तमाश्रये ॥
yasya dviradha vaktrādya pariṣādya paraśatam |
vighnaṁ nighnanti satataṁ viśvakṣenaṁ tamāśraye ||
Today, we invoke the elephant-faced Lord and all his hundreds of companions. We take shelter of the
protector of the universe who constantly overcomes all obstacles.
29

PUṆYĀHA VĀCANAM

v Establish the kumbha on a pile of rice.

Invocation of Varuṇa
नाग-पाश-धरं हृष्टं रक्तौघ द्युित-िवग्रहम् । शशाङ्क धवलं ध्यायेत् वरुणं मकरासनम् ॥
वरुणं श्वेत-वणर्ं च पाश-हस्तं रुजासनम् । मौिक्तकालङ्कृतं देवं तीथर् नाथम् अहं भजे ॥
nāga-pāśa-dharaṁ hṛṣṭaṁ raktaugha dyuti-vigraham |
śaśāṅkha dhavalā dhyāyet varuṇa paścimeśvaraḥ ||
varuṇam śveta-varṇam ca pāśa-hastam rujāsanam |
mauktikālaṅkṛtam devaṁ tīrtha nāthaṁ aham bhaje ||
The benefic Varuna holds the noose known as the nāga-pāśa rope and he appears as a bright red stream.
One should meditate upon him as radiant as the full- moon, Varuṇa, who sits on the crocodile’s seat. Varuna
is radiant and rides on the crocodile; I worship that Deity, who is adorned with pearls and who is the Lord
of all sacred waters.

अिस्मन् पूवर् स्थािपत कुम्भे वरुणम् ध्यायािम आवाहयािम स्थापयािम गन्धाक्षत पुष्पािण समपर्यािम ॥
asmin pūrva sthāpita kumbhe varuṇam dhyāyāmi āvāhayāmi sthāpayāmi
gandhākṣata puṣpāṇi samarpayāmi ||
Invocation of Brahma
ब्रह्मा चतुमुर्खः पीतश्चतुदोर्दर्ंड मंिडतः । सृग्दंडाक्ष कुशोपेतस्सूय-र् मंडल मध्यगः ॥
brahmā catur-mukhaḥ pītaś-catur dordaṇḍa maṇḍitaḥ |
sṛg daṇḍākṣa kuśopetas sūrya-maṇḍala madhyagaḥ ||
द्वादश-कलात्मने अथर्-प्रदाय सूयर् मंडलाय नमः ॥
dvādaśa-kalātmane artha-pradāya sūrya maṇḍalāya namaḥ ||
Brahma has four faces and is garbed in yellow and adorned with four arms. He is located in the middle of
the sun’s orb; he holds the ladle, rosary and kusha grass.
I salute the mandala of the Sun of the twelve parts, which bestows wealth.

अस्य कुंभस्य मूल भागे, ब्रह्मं ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम, गंधाक्षत पुष्पािण समपर्यािम ॥
asya kumbhasya mūla bhāge, brahmaṁ dhyāyāmi, āvāhayāmi, sthāpayāmi,
gandhākṣata puṣpāṇi samarpayāmi ||
Invocation of Vishnu
िवष्णुश्चतुभुर्जो मौिल शंख चक्र गदाब्ज-धृक् । नीलांबुद प्रतीकाशं सोम-मंडल मध्यगः ॥
viṣṇuścatur-bhujo mauli śaṅkha cakra gadābja-dhṛk |
nīlāmbuda pratīkāśaṁ soma-maṇḍala madhyagaḥ ||
षोडश-कलात्मने काम-प्रदाय सोम मंडलाय नमः ॥
ṣoḍaśa-kalātmane kāma-pradāya soma maṇḍalāya namaḥ ||
Lord Viṣṇu has four arms, a crown, a conch, a wheel, a club and a lotus. He is located in the middle of the
moon’s orb, shining like a blue cloud.
I salute the Mandala of the Moon of 16 parts which is the bestower of desires.
30

अस्य कुंभस्य कंठ भागे, िवष्णुं ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम, गंधाक्षत पुष्पािण समपर्यािम ॥
asya kumbhasya kaṇṭha bhāge, viṣṇuṁ dhyāyāmi, āvāhayāmi, sthāpayāmi,
gandhākṣata puṣpāṇi samarpayāmi ||
Invocation of Śiva
ज्ञान शूल-धरम् रुद्रम् नील-कण्टम् ित्रलोचनम् । महेश्वरम् च िवश्वेशम् अिग्न-मण्डल मध्यगः ॥
jñāna śūla-dharaṁ rudraṁ nīla-kaṇṭaṁ tri-locanam |
maheśvaraṁ ca viśveśaṁ agni-maṇḍala madhyagaḥ ||
दश-कलात्मने धमर्-प्रदाय अिग्न मण्डलाय नमः ॥
daśa-kalātmane dharma-pradāya agni maṇḍalāya namaḥ ||
Rudra, who holds the trident of knowledge, has a blue throat and three eyes. He is located in the middle of
the fire-circle he is the great Lord and Lord of the Universe!
I salute the mandala of the fire consisting of 10 parts and which is the bestower of Dharma.

अस्य कुम्भस्य मध्य भागे, रुद्रं ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम, गन्धाक्षत पुष्पािण समपर्यािम ॥
आवािहताभ्यो सवेर्भ्यो देवताभ्यो नमः ।
asya kumbhasya madhya bhāge, rudraṁ dhyāyāmi, āvāhayāmi, sthāpayāmi,
gandhākṣata puṣpāṇi samarpayāmi ||
आवािहताभ्यो सवेर्भ्यो देवताभ्यो नमः ।
āvāhitābhyo sarvebhyo devatābhyo namaḥ |
स्वािमनः सवर्-जगनाथाः यावात् पूजावसानकम् । तावात् यूयम् प्रीित भावेन कुम्भेषु सिन्निधम् कुरुत ॥
svāminaḥ sarva-jaganāthāḥ yāvāt pūjāvasānakam |
tāvāt yūyam prīti bhāvena kumbheṣu sannidhim kuruta ||
आवािहता भवत । स्थािपता भवत । सिन्नधा भवत । सिन्नरुद्धा भवता । सिन्निहता भवत । अवगुिण्ठता
भवत । प्रसीदत प्रसीदत । स्वागतं स्वागतम् ॥
āvāhitā bhavata | sthāpitā bhavata | sannidhā bhavata | sanniruddhā bhavatā | sannihitā
bhavata | avaguṇṭhitā bhavata | prasīdata prasīdata | svāgataṁ svāgatam ||
v Offer 16 upacāras:

आवािहतानां सवार्सां देवतानां — आसनं समपर्यािम । अघ्यर्ं । पाद्यम् । आचमनम् । स्नानम् । वस्त्र
उपिवतम् अथर्म् अक्षताम् । गन्धम् । कुम्कुमम् ।
āvāhitānāṁ sarvāsāṁ devatānāṁ — āsanaṁ samarpayāmi | arghyaṁ | pādyam |
ācamanam | snānam | vastra upavitam arthaṁ akṣatām | gandham | kumkumam |
पुष्पैः पूजयािम:— ॐ वरुणाय नमः, प्रचेतसे, सुरूिपणे, अपां-पतये, मकर-वाहनाय, जलािधपतये, पाश-
हस्ताय, वरुणाय । ब्रह्मणे । िवष्णवे । िशवाय नमः ॥ नाना िवधािन पिरमल पत्र पुष्पािन समपर्यािम ॥
puṣpaiḥ pūjayāmi:— oṁ varuṇāya namaḥ, pracetase, surūpiṇe, apāṁ-pataye, makara-
vāhanāya, jalādhipataye, pāśa-hastāya, varuṇāya | brahmaṇe | viṣṇave | śivāya namaḥ ||
nānā vidhāni parimala patra puṣpāni samarpayāmi ||
आवािहतानां सवार्सां देवतानां — धूपम् । दीपम् । नैवद्य
े म् । ताम्-बूलम् ।
कपूर्र िनराजनम् समपर्यािम ॥
31
āvāhitānāṁ sarvāsāṁ devatānāṁ — dhūpam | dīpam | naivedyam | tām-būlam |
karpūra nirājanam samarpayāmi ||
नमो नमस्ते स्फिटक प्रभाय सुश्वेत वस्त्राय सुमङ्गलाय ।
सुपाश-हस्ताय झषासनाय जलािधनाथाय वरुणाय नमो नमः ॥
namo namaste sphaṭika prabhāya suśveta vastrāya sumaṅgalāya |
supāśa-hastāya jhaṣāsanāya jalādhināthāya varuṇāya namo namaḥ ||
Obeisances unto You, whose radiance is bright as a crystal, whose garments are white and who is most
auspicious. Obeisances to Lord Varuṇa, who holds a noose in His hand, who sits on a shark, and who is the
Lord of the waters.

Puṣpāñjali
ॐ जल-िबम्बाय िवद्महे । नील-पुरुषाय धीमिह । तन्नो वरुण प्रचोदयात् ॥
oṁ jala-bimbāya vidmahe | nīla-puruṣāya dhīmahi | tanno varuṇa pracodayāt ||
ॐ वेदात्मनाय िवद्महे । िहरण्य-गभार्य धीमिह । तन्नो ब्रह्म प्रचोदयात् ॥
oṁ vedātmanāya vidmahe | hiraṇya-garbhāya dhīmahi | tanno brahma pracodayāt ||
ॐ नारायणाय िवद्महे । वासुदेवाय धीमिह । तन्नो िवष्णु प्रचोदयात् ॥
oṁ nārāyaṇāya vidmahe | vāsudevāya dhīmahi | tanno viṣṇu pracodayāt ||
ॐ तत्पुरुषाय िवद्महे । महादेवाय धीमिह । तन्नो रुद्र प्रचोदयात् ॥
oṁ tat puruṣāya vidmahe | mahā-devāya dhīmahi | tanno rudra pracodayāt ||
v Touch the kumbha with a bunch of kuśa grass.
purohit ritviks
िशवा आपः सन्तु सन्तु िशवा आपः ।
śiva āpaḥ santu | santu śiva āpaḥ |
सौमनस्यम् अस्तु अस्तु सौमनस्यम् ।
saumanasyam astu | astu saumanasyam |
अक्षतं चािरष्टं चास्तु अस्त्वक्षतम् च अिरष्टम् ।
akṣataṁ cāriṣṭaṁ cāstu | astvakṣatam ca ariṣṭam |
भविद्भर् अनुज्ञातः पुण्याह वाचियष्ये वाच्यताम्
bhavadbhir anujñātaḥ puṇyāhaṁ vācayiṣye | vācyatām |
प्रसीदंतु भवंतः — प्रसन्नाः स्मः ॥ prasīdantu bhavantaḥ — prasannāḥ smaḥ ||

कलशस्य मुखे िवष्णुः कण्ठे रुद्र समािश्रतः । मूले तत्र िस्थतो ब्रह्मा मध्ये मातृउ गणाः स्मृताः ॥
कुक्षौ तु सागर सवर् सप्त द्वीप वसुन्धरा ।
kalaśasya mukhe viṣṇuḥ kaṇṭhe rudra samāśritaḥ |
mūle tatra sthito brahmā madhye mātṛu gaṇās smṛtāḥ ||
kukṣau tu sāgara sarva sapta dvīpa vasundharā |
The mouth of this vessel (representing the universe) is Vishnu, the neck is Rudra, the Base is Brahma, in the
centre all the sounds of the letters reside. All the oceans are within your belly along with the seven continents
of the earth.
32

ऋग्वेदोऽथ यजुवेर्दः साम वेदो ह्यथवर्नः । अङ्गै श्च सिहत सवेर् कलशम्बु समािश्रताः ॥
ṛgvedo'tha yajur vedas sāma vedo hyatharvanaḥ |
aṅgaiśca sahita sarve kalaśambu samāśritāḥ ||
The Rig, Yajur, Sama and Atharvana Vedas together with all their branches dwell within the waters.

गङ्गे च यमुने चैव गोदावरी सरस्वती । नमर्दे िसन्धु कावेिर जलेऽिस्मन् सिन्निधं कुरु ॥
gaṅge ca yamune caiva godāvarī sarasvatī |
narmade sindhu kāveri jale’smin sannidhiṁ kuru ||
May the Divine streams of Light represented by the rivers Gange, Yamuna, Godavari, Sarasvati, Narmada,
Sindhu and Kaveri be present in these waters.

पुष्कराद्यािन तीथार्िन गङ्गाद्यास् सिरतस् तथा । आयन्तु लोक शान्त्याथर्ं दुिरत क्षय कारकाः ॥
puṣkarādyāni tīrthāni gaṅgādyās saritas tathā |
āyantu loka śāntyārthaṁ durita kṣaya kārakāḥ ||
May all the sacred pools, and tanks along with the Ganga and other rivers and streams be present here to
grant peace to the world and to erase my negative impressions.

अत्र गायत्री सािवत्री शािन्तः पुिष्टकिर तदा । आयन्तु यजमानस्य दुिरत क्षय कारकाः ॥
atra gāyatrī sāvitrī śāntiḥ puṣṭikari tadā |
āyantu yajamānasya durita kṣaya kārakāḥ ||
Here, the gayatri, savitri, Peace and Nourishment always be present for absolving this sacrificer of all his
negative karma.
इमा आप िशवा सन्तु शुद्धा शुभाश्च िनमर्ला । पावनं िशतलश्चैव पूत सूयर्स्य रिश्मिभः ॥
imā āpa śivā santu śuddhā śubhāśca nirmalā |
pāvanaṁ śitalaścaiva pūta sūryasya raśmibhiḥ ||
May these cool and limpid waters be auspicious for us, pure, cleansing, immaculate and purifying, may we
be sanctified by the rays of the Sun.

पूत ब्रह्म पिवत्रेण, पूतम् इन्द्र सुनीतीिभः । वरुण स्वस्त्या पुनातु यमो धमेर्न पुनातु मां ॥
pūta brahma pavitreṇa, pūtam indra sunītībhiḥ |
varuṇa svastyā punātu yamo dharmena punātu māṁ ||
May Brahmā purify us with his sanctity, and Indra through his polity, Varuna through his well-being and
Yama through his justice.

सवर् तीथर् जलं पुण्यं पावनं सवर् कारणं । िवष्णु पादोद्भवं शुद्धं सवर् मङ्गल दाियना ॥
sarva tīrtha jalam puṇyaṁ pāvanaṁ sarva kāraṇaṁ |
viṣṇu pādodbhavaṁ śuddham sarva maṅgala dāyinā ||
All the waters of the sacred places are purifying, they are sanctifying from all causes, originating from the
feet of Vishnu, and the bestowers of all auspiciousness.

सवर् समुद्राः सिरताः तीथार्िन च नगा ह्रदाः । आयन्तु लोक-शान्त्यथर्ं दुिरत क्षय-कारकाः ॥
sarva samudrāḥ saritāḥ tīrthāni ca nagā hradāḥ |
āyantu loka-śāntyarthaṁ durita kṣaya-kārakāḥ ||
May all the oceans, the lakes and pools inhabited by Nagas be present here for the sake of world-peace and
for the absolution of their sins.

आपः सुिमित्रयाः सन्तु भवन्त्वोषधयो तव । आपो रक्षन्तु त्वां िनत्यम्-आपो नारायणस् स्वयम् ॥
33
āpaḥ sumitriyāḥ santu bhavantvoṣadhayo tava |
āpo rakṣantu tvāṁ nityam-āpo nārāyaṇas svayam ||
May all the waters and herbs be friendly to you, may the waters all protect you always – the waters are all
manifestations of Narayana.
v With the following declarations pour a little water on top of the kumbha.

ऋिद्धस्तुर् । समृिद्धस्तुर् । पुण्याह-समृिद्धस्तुर् । शािन्तस्तुर् । पुिष्टस्तुर् । तुिष्टस्तुर् । वृिद्धस्तुर् । अिवघ्नमस्तु ।

आयुष्यमस्तु । आरोग्यमस्तु । िशवमस्तु । िशवं कमार्स्तु । कमर् समृिद्धस्तुर् । धमर् समृिद्धस्तुर् । वेद समृिद्धस्तुर्
। शास्त्र समृिद्धस्तुर् । धन-धान्य समृिद्धस्तुर् । पुत्र पौत्र संपदस्तु । इष्ट-संपदस्तु ॥
ṛddhir-astu | samṛddhir-astu | puṇyāha-samṛddhir-astu | śāntir-astu | puṣṭir-astu | tuṣṭir-
astu | vṛddhir-astu | avighnam-astu | āyuṣyam-astu | ārogyam-astu | śivam astu | śivaṁ
karmāstu | karma samṛddhir-astu | dharma samṛddhir-astu | veda samṛddhir-astu | śāstra
samṛddhir-astu | dhana-dhānya samṛddhir-astu | putra pautra saṁpad-astu | iṣṭa-
saṁpad-astu ||
v pour a little water out in the naiṛṛti kona

सकल अिरष्ट िनरसनमस्तु । यत् पापं रोगं शोकम् अकल्याणं तत्दूरे प्रितहतमस्तु ।
sakala ariṣṭa nirasanam-astu | yat pāpaṁ rogaṁ śokam akalyāṇaṁ tat dūre
pratihatam-astu |
v drip on top of the kumbha

सवर् शोभनं भवतु । सवर् सम्पदास्सन्तु । शन्नो अस्तु िद्वपदे शं चतुष्पदे ॥ ॐ शािन्तः x3 ॥
sarva śobhanaṁ bhavatu | sarva sampadās santu | śanno astu dvipade śaṁ
catuṣpade || oṁ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ||
v Varuṇa udvāsanam.
v then take the flower and sprinkle everything and oneself with the water.
Prokṣaṇam (sprinkling)
v Show the (kumbha, garuḍa, dhenu, śaṅkha, cakra, meru, matsya) mudras then take the flower
and sprinkle everything and oneself with the water.

इमा आपः िशवा िशवत्तमाः, शान्ता शान्तत्तमाः, शुभा शुभत्तमाः, पूता पूतत्तमाः, पुण्या पुण्यत्तमाः, मेध्य
मेध्यत्तमाः, अमृताऽमृत रसाः तास्ते कृन्वन्तु भेषजम् ॥
imā āpaḥ śivā śivattamāḥ, śāntā śāntattamāḥ, śubhā śubhattamāḥ, pūtā pūtattamāḥ,
puṇyā puṇyattamāḥ, medhya medhyattamāḥ, amṛtā'mṛta rasāḥ tās te kṛnvantu
bheṣajam ||
34
May these waters be the most auspicious, the most peaceful, the most peaceful, the most auspicious, the most
auspicious, the most pure, the most sacred, the most sacred, the most sacred, the most sacrificial, the most
nectarous and the most nectarous, and may they become your medicine.

v Sprinkle everything with the following mantra;

सत्यं शुद्धम् तपः शुद्धम् ज्ञान शुद्धम् तथैव च । सवर्-भूता दया शुद्धं जल शुद्धञ्च पञ्चम ॥
satyaṁ śuddham tapaḥ śuddham jñāna śuddham tathaiva ca |
sarva-bhūtā dayā śuddham jala śuddhañca pañcama ||
Truth purifies, austerity purifies, knowledge also purifies, compassion to all living beings purifies and water
is the fifth purifying agent.

अिद्भगार्त्रिण शुध्यिन्त बुिद्धज्ञार्नेन शुदध्य

् ित । िवद्या तपोभ्यां चभूतात्म मनस्सत्येन शुदध्य
् ित ॥
adbhir-gātraṇi śudhyanti buddhir-jñānena śuddhyati |
vidyā tapobhyāṁ cabhūtātma manas satyena śuddhyati ||
The limbs of the body are purified by water, the intellect by knowledge, the ego by wisdom and meditation,
and the mind by truth. (Baudh 31;27)

SVASTI VĀCANA # 1

यजमान ब्राह्मं पुण्यम् महायर्च्च सृष्ट्युत्पादन कारकम् ।

वेद वृक्षोद्भवं यच्च तत् पुण्याहं ब्रुवन्तु नः ॥
भो साधकाः! मम सकुटुम्बस्य सपिरवारस्य गृहे __________ कमर्णः पुण्याहं भवन्तो ब्रुवन्तु ॥
yajamāna5 brāhmaṁ puṇyaṁ mahāryacca sṛṣṭy-utpādana kārakam |
veda vṛkṣodbhavaṁ yacca tat puṇyāhaṁ bruvantu naḥ ||
bho sādhakāḥ! mama sakuṭumbasya saparivārasya gṛhe __________ karmaṇaḥ
puṇyāhaṁ bhavanto bruvantu ||
Brahmā is pious and great and is the cause of creation and production.
Please tell us about the purification that comes from the tree of Vedas.
O practitioners! Please recite the auspiciousness of this day in the house of myself and my family during this
ritual of __________
ṛtviks ॐ पुण्याहम् अस्तु x ३ ॥ oṁ puṇyāham astu x 3 ||

यजमान पृिथव्याम् उद्धृतायान् तु यत् कल्याणं पुरा कृतम् ।

ऋिषिभिस्सद्ध गन्धवैर्स्तत् कल्याणं ब्रुवन्तु नः ॥
भो साधकाः! मम सकुटुम्बस्य सपिरवारस्य गृहे __________ कमर्णः कल्याणम् भवन्तो ब्रुवन्तु ॥
yajamāna pṛthivyām uddhṛtāyān tu yat kalyāṇaṁ purā kṛtam |
ṛṣibhis siddha gandharvais tat kalyāṇaṁ bruvantu naḥ ||
bho sādhakāḥ! mama sakuṭumbasya saparivārasya gṛhe __________ karmaṇaḥ
kalyāṇam bhavanto bruvantu ||
Whatever good was achieved in the past ages when the earth was lifted up.

5
In case the yajamāṇa is unfamiliar with Sanskrit this part can be recited by the family purohit.
35
May the sages, Siddhas and Gandharvas tell us about that auspicious event.
O practitioners! Please recite wellbeing of this day in the house of myself and my family during this ritual of
__________

ṛtviks ॐ कल्याणम् अस्तु x ३ ॥ oṁ kalyāṇam astu x 3 ||

यजमान सागरस्य तु या ऋिद्धर् महा-लक्ष्म्यािदिभः कृता ।
सम्पूणार् सुप्रभावा च तां च ऋिद्धं ब्रुवन्तु नः ॥
भो साधकाः! मम सकुटुम्बस्य सपिरवारस्य गृहे __________ कमर्णः ऋिद्धं भवन्तो ब्रुवन्तु ॥
yajamāna sāgarasya tu yā ṛddhir mahā-lakṣmyādibhiḥ kṛtā |
sampūrṇā suprabhāvā ca tāṁ ca ṛddhiṁ bruvantu naḥ ||
bho sādhakāḥ! mama sakuṭumbasya saparivārasya gṛhe __________ karmaṇaḥ
ṛddhiṁ bhavanto bruvantu ||
The resources of the ocean, however, are those of Lakshmi and others.
Please tell us about that perfect and powerful source of wealth.
O practitioners! Please recite about the prosperity of this day in the house of myself and my family during
this ritual of __________

ṛtviks ॐ ऋिद्धर् अस्तु x ३ ॥ oṁ ṛddhir astu x 3 ||

यजमान स्विस्तयार् अिवनाशाख्या लोक कल्याण िसिद्धदा ।
िवनायक िप्रया िनत्यं तां च स्विस्त ब्रुवन्तु नः ॥
भो साधकाः! मम सकुटुम्बस्य सपिरवारस्य गृहे __________ कमर्णः स्विस्तं भवन्तो ब्रुवन्तु ॥
yajamāna svastir yā avināśākhyā loka kalyāṇa siddhidā |
vināyaka priyā nityaṁ tāṁ ca svasti bruvantu naḥ ||
bho sādhakāḥ! mama sakuṭumbasya saparivārasya gṛhe __________ karmaṇaḥ
svastiṁ bhavanto bruvantu ||
She is known as Svasti and Avinasha and bestows the welfare and perfection of the world.
O Vinayaka, you are always dear to us. Please tell us good luck to her.
O practioners! Please wish me and my family all the best for my __________ ritual in this house.
ṛtviks ॐ स्विस्तर् अस्तु x ३ ॥ oṁ svastir astu x 3 ||

यजमान मृकण्ड सूनोरायुयर्द् ध्रुव लोमशयोस्तथा ।

आयुष्या तेन संयुक्ता जीवेम शरदश्शतम् ॥
भो साधकाः! मम सकुटुम्बस्य सपिरवारस्य गृहे __________ कमर्णः आयुष्यं भवन्तो ब्रुवन्तु ॥
yajamāna mṛkaṇḍa sūnor āyur yad dhruva lomaśayos tathā |
āyuṣyā tena saṁyuktā jīvema śaradaś śatam ||
bho sādhakāḥ! mama sakuṭumbasya saparivārasya gṛhe __________ karmaṇaḥ
āyuṣyaṁ bhavanto bruvantu ||
The life span of the son of Mṛkaṇḍa is the same as that of Dhruva and Lomaśa. Together with him may we live
for a hundred autumns
O practioners! Please say that I will live long in the house where this ritual of __________ is being performed
with my family and friends.
36

ṛtviks ॐ आयुर् अस्तु x ३ ṛtviks oṁ āyur astu x 3

यजमान समुद्र-मथनाज्जाता जगद् आनन्द कािरका ।
हिर-िप्रया च मांगल्या तां िश्रयं च ब्रुवन्तु नः ॥
भो साधकाः! मम सकुटुम्बस्य सपिरवारस्य गृहे __________ कमर्णः श्रीः भवन्तो ब्रुवन्तु ॥
yajamāna samudra-mathanāj jātā jagad ānanda kārikā |
hari-priyā ca māṅgalyā tāṁ śriyaṁ ca bruvantu naḥ ||
bho sādhakāḥ! mama sakuṭumbasya saparivārasya gṛhe __________ karmaṇaḥ śrīḥ
bhavanto bruvantu ||
Shri Devi was born from the churning of the ocean and caused the joy of the universe.
Please tell us about that auspicious Goddess who is dear to the Lord and who is very beautiful.
O practitoners! Please tell me the prosperity of my __________ ritual in the house of my family.
ṛtviks ॐ अस्तु श्रीः x ३ oṁ astu śrīḥ x 3
प्रजापित लोकपालो धाता ब्रह्मा च देवराट् । भगवञ्चाश्वतो िनत्यं स नो रक्षतु सवर्तः ॥
prajāpati lokapālo dhātā brahmā ca devarāṭ |
bhagavañ cāśvato nityaṁ sa no rakṣatu sarvataḥ ||
He is the projector, the protector of the universe, the creator Brahmā, the king of the gods. May the eternal Lord
always protect us from all sides.
योऽसौ प्रजापितः पूवेर् यः करे पद्म संभवः । पद्मा वै सवर् लोकानां तन्नोऽस्तु प्रजापते ॥
yo’sau prajāpatiḥ pūrve yaḥ kare padma saṁbhavaḥ |
padmā vai sarva lokānāṁ tanno’stu prajāpate ||
He who is the Creator in the past, who holds the lotus in his hand. O lord of the living entities, the lotus flower
(representative of the divine mind) is the source of all the worlds.
v take water in the hand and say:– भगवान् प्रजापितः प्रीयताम्
bhagavān prajāpatiḥ prīyatām
आयुष्मते स्विस्तमते यजमानाय दाशुषे । कृतास्सवार्िशषस् सन्तु ऋत्वग्भेर् वेद पारगैः ॥
āyuṣmate svastimate yajamānāya dāśuṣe |
kṛtās sarvāśiṣas santu ṛtvagbher veda pāragaiḥ ||
May the yajamāna be long-lived, have well-being. May all the blessings bestowed upon you by the priests who are well
versed in the Vedas come true.

या स्विस्तब्रार्ह्मणो भूता या च देवे व्यविस्थता । धमर्-राजस्य या पत्नी स्विस्तः शािन्तः सदा नः ॥

yā svastir brāhmaṇo bhūtā yā ca deve vyavasthitā |
dharma-rājasya yā patnī svastiḥ śāntiḥ sadā naḥ ||
She is the source of all wellbeing, and she is the source of all happiness. May the wife of the king of Dharma always be
our source of happiness and peace.

देवेन्द्रस्य यथा स्विस्तयर्था स्विस्तगुर्रोगृर्हे । एकिलङ्गे यथा स्विस्तस् तथा स्विस्तः सदा तव ॥
devendrasya yathā svastir yathā svastir guror gṛhe |
ekaliṅge yathā svastis tathā svastiḥ sadā tava ||
Just as the Lord of the gods is happy, so is the house of the spiritual master. Just as there is good fortune in
the Linga, so may there always good fortune for you.

ṛtviks ॐ आयुष्मते स्विस्त x ३ oṁ āyuṣmate svasti x 3

स्विस्त वाचन कमर्णः समृिद्धरस्तु । svasti vācana karmaṇaḥ samṛddhirastu |
37

SVASTI VĀCANA # 2

करोतु स्विस्त ते ब्रह्मा स्विस्त वािप िद्वजातयः । सिरसृपाश्चये श्रेष्टास् तेभ्यस् ते स्विस्त सवर्दा ॥ १ ॥
karotu svasti te brahmā svasti vāpi dvijātayaḥ |
sarisṛpāścaye śreṣṭās tebhyas te svasti sarvadā || 1 ||
May Lord Brahmā bless you and may the brāhmaṇas bless you. May the best of all Nāgas protect your
wellbeing always.
स्विस्त तेऽस्तु िद्वपादेभ्यश्चतुष्पादेभ्य एव च । स्वस्त्यस्त्व पादकेभ्यश्च सवेर्भ्यस्स्विस्त सवर्दा ॥ २ ॥
svasti te'stu dvipādebhyaś-catuṣpādebhya eva ca |
svastyastva pādakebhyaśca sarvebhyas svasti sarvadā || 2 ||
May all good fortune be upon you, both on all people and animals. May there always be auspicious to all
ambulant creatures.
स्वाहा स्वधा शची चैव स्विस्तं कुवर्न्तु ते सदा । लक्ष्मीर् अरुन्धती चैव कुरुतां स्विस्त ते नघ ॥ ३ ॥
svāhā svadhā śacī caiva svastiṁ kurvantu te sadā |
lakṣmīr arundhatī caiva kurutāṁ svasti te nagha || 3 ||
May Svāhā, Svadhā and Śacī always bless you. O sinless one may the goddess of fortune and Arundhati
bestow all good fortune upon you.
अिसतो देवलश्चैव िवश्विमत्रस् तथािङ्गराः । स्विस्त तेऽद्य प्रयच्छन्तु काितर् केयश्च षण्मुखः ॥ ४ ॥
asito devalaścaiva viśvamitras tathāṅgirāḥ |
svasti te'dya prayacchantu kārtikeyaśca ṣaṇmukhaḥ || 4 ||
May Asita, Devala, Viśvamitra and Aṅgirasa, along with the six-faced Lord Kārttikeya bestow all good
fortune upon you today.
िववस्वान् भगवान् स्विस्तं करोतु तव सवर्शः । िदग्गजाश्चैव चत्वारः िक्षितश्च गगनं ग्रहाः ॥ ५ ॥
vivasvān bhagavān svastiṁ karotu tava sarvaśaḥ |
dig-gajāścaiva catvāraḥ kṣitiśca gaganaṁ grahāḥ || 5 ||
May the Supreme Being, Vivasvān, bless you in every way along with the four elephants of the directions the
earth the sky and the planets.
अधस्ताद् धरणीं योऽसौ नागो धारयते सदा । शेषश्च पन्नग-श्रेष्ठः स्विस्त तुभ्यं प्रयच्छतु ॥ ६ ॥
adhas tād dharaṇīṁ yo'sau nāgo dhārayate sadā |
śeṣaśca pannaga-śreṣṭhaḥ svasti tubhyaṁ prayacchatu || 6 ||
May the great Naga Ananta Sesha who always supports the earth below and all the rest of the Nāgas, the
best of them, bestow upon you all good fortune.
देवास्स्विस्त प्रकुवर्न्तु सगणास् सायुधस् तथा । िकन्नरा देव गन्धवार्स् साप्सरास् सिवनायकाः ॥ ७ ॥
devās svasti prakurvantu sagaṇās sāyudhas tathā |
kinnarā deva gandharvās sāpsarās savināyakāḥ || 7 ||
May the Devas and their heavenly hosts and their weapons bless you, may also the kinneras, the gandharvas,
the apsaras and the vinayakas all bless you.
सुतले िवतले देवा ह्यतलेच तलेऽमराः । तान्सवार्न् प्रणमाम्यद्य स्वक्रतोः पलनाय वै ॥ ८ ॥
sutale vitale devā hyataleca tale'marāḥ |
tān sarvān praṇamāmy-adya svakratoḥ palanāya vai || 8 ||
The Devas are on the surface of the earth, and the immortals on the surface of the earth. I offer my
obeisances to all of them today for the fulfillment of this ceremony.
38

भूलोर्के ये िस्थता देवा भुवलोर्के िस्थरास्सदा । भावुके ते प्रकुवर्न्तु स्वगणास्सार-संयुतः ॥ ९ ॥

bhūr loke ye sthitā devā bhuvar-loke sthirās sadā |
bhāvuke te prakurvantu svagaṇās sāra-saṁyutaḥ || 9 ||
The Devas who are situated in the earthly realm, and those in the intermediary realms be always stable. Let
their hosts, with their essence, ensure the same for you.
स्वलोर्क वािसनस्सवेर् पुरन्दर मुखाश्चलाः । कुशलं च सुवांच्छािम कमार्रम्भे िवशेषतः ॥ १० ॥
svarloka vāsinas sarve purandara mukhāś calāḥ |
kuśalaṁ ca suvāṁcchāmi karmārambhe viśeṣataḥ || 10 ||
O Purandara! all the inhabitants of the heavenly realms have turned their faces. We wish you well, especially
as you start your ceremony.
महजर्न तपो लोके िनवसिन्त सवाहनाः । िनजर्रास्ते प्रकुवर्न्तु क्षेमं सुष्ठु प्रकाशकः ॥ ११ ॥
mahar-jana tapo loke nivasanti savāhanāḥ |
nirjarās te prakurvantu kṣemaṁ suṣṭhu prakāśakaḥ || 11 ||
May all the Devas that reside in the Mahaḥ and Tapah realms with their vehicles. May the ageless and well-
lit illuminators bring you peace.
सत्य-लोक प्रसीदिन्त ब्रह्माणिश्शिख-वाहनाः । ित्र-दशास्ते सुखसीना भव्यं कुवर्न्तु सवर्था ॥१२ ॥
satya-loka prasīdanti brahmāṇaś śikhi-vāhanāḥ |
tri-daśās te sukhasīnā bhavyaṁ kurvantu sarvathā || 12 ||
In the world of truth (Satya-loka) the Brahmans who ride on peacocks rejoice. May the three Devatas, who
are happily seated, make you prosperous in every way.
रुद्रािद देवतास्सवार्स् तथा वैकुण्ठ-वािसनः । सगणाः पिरवारास्ते स्विस्तं कुवर्न्तु िनत्यशः ॥ १३ ॥
rudrādi devatās sarvās tathā vaikuṇṭha-vāsinaḥ |
sagaṇāḥ parivārās te svastiṁ kurvantu nityaśaḥ || 13 ||
May all the devatas, headed by Rudra, and also all the inhabitants of Vaikuṇṭha along with their entourage
and hosts always bless you.
िशव-यागे िवष्णु-यागे वास्तु कमर्िण सवर्दा । इष्टा-पूतेर् महा-दाने तान् देवान् संस्मरेिच्चरम् ॥ १४ ॥
śiva-yāge viṣṇu-yāge vāstu karmaṇi sarvadā |
iṣṭā-pūrte mahā-dāne tān devān saṁsmarec ciram || 14 ||
When performing sacrifices to Lord Śiva or Lord Vishnu, one should always perform vastu rituals. When one
performs rituals for personal and social welfare and when one gives great charity, one should remember
those Devatas for a long time.
ततस्तु कमार्रंभस्स्यान् िनिवर् घ्नेन समापयेत् । ये वै नैव स्मरन्त्येतान् तेषां नैव फलं भवेत् ॥ १५ ॥
tatas-tu karmāraṁbhas syān nirvighnena samāpayet |
ye vai naiva smarantyetān teṣāṁ naiva phalaṁ bhavet || 15 ||
Then the work should be started and completed without any hindrance. Those who do not remember these
principles and express gratitude will never be rewarded.
39

NĀNDIMUKHA ŚRĀDDHA (Laghu)

v Prepare an offering of raw rice, lentils, vegetables, jaggery, betel and some dakshina for 2
Brahmins.
v Sit facing east and do ācamanam then recite:—

नमो ब्रह्मण्य देवाय गो-ब्राह्मण िहताय च । जगद्-िहताय कृष्णाय गोिवन्दाय नमो नमः ॥
namo brahmaṇya devāya go-brāhmaṇa hitāya ca |
jagad-hitāya kṛṣṇāya govindāya namo namaḥ ||
I offer my respectful obeisances unto the Supreme Personality of Godhead, who is the source of all welfare
for the cows and the brāhmaṇas. Obeisances to Lord Kṛṣṇa, Lord Govinda, who is the benefactor of the
universe.
नमो नमस्ते गोिवन्द पुराण पुरुषोत्तम । इदं श्राद्धं हृषीकेश रक्षतां सवर्तो िदशः ॥
namo namaste govinda purāṇa puruṣottama |
idaṁ śrāddhaṁ hṛṣīkeśa rakṣa tvaṁ sarvadā ||
Obeisances unto You, Govinda, Purāṇa, the Supreme Being. O Lord of the senses, may you protect this
shrāddha ceremony from all directions.
मम उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं पूवर् संकिल्पते संस्कार अंगत्वेन सांकिल्पक नान्दी-
मुखानाम् प्रीत्यथर्ं िहरण्य-रूपेण नािन्द श्राद्धं अद्य किरष्ये ॥
mama upāta samasta durita-kṣaya dvārā śrī parameśvara prītyarthaṁ pūrva saṅkalpite
saṁskāra aṅgatvena sāṅkalpika nāndī-mukhānām prītyarthaṁ hiraṇya-rūpeṇa nāndi
śrāddhaṁ adya kariṣye ||
Today, as part of the ritualistic ceremonies prescribed in the past to please the Supreme Being, I shall perform
the shrāddha ceremony in the form of gold to please Nāṇḍī-mukha ancestors.

वगर् द्वय िपता िपतामह, प्रिपतामहेभ्यो, मातृ िपतामही, प्र-िपतामही, वृद्ध प्र-िपता-महीभ्यो तथा िद्वतीय
गोत्रेभ्यो माता, प्रमाता-मह, वृद्ध प्र-माता-महाभ्यो, दास्यमान ब्राह्मण द्वय भोजन पयार्प्तम्, अन्नं िहरण्यं वा
नमः संपद्यतां वृिद्धः ॥
varga dvaya pitā pitāmaha, prapitāmahebhyo, mātṛ pitāmahī, pra-pitāmahī, vṛddha pra-
pitā-mahībhyo tathā dvitīya gotrebhyo mātā, pramātā-maha, vṛddha pra-mātā-
mahābhyo, dāsyamāna brāhmaṇa dvaya bhojana paryāptam, annaṁ hiraṇyaṁ vā
namaḥ saṁpadyatāṁ vṛddhiḥ ||
I pay my obeisance to the two classes of ancestors of the two gotras to the father, grandfather, great-
grandfather, mother, grandmother, great-grandmother, great great-grandfather, and offer raw supplies
enough for two meals and coin to the two priests.
आम िनष्क्रयणीम् द्रव्यम् दिक्षणाम् दातुम् उत्सृज्य ॥ अनेन कमर्णा भगवान् महा-िवष्णु प्रीयताम् ॥
āma niṣkrayaṇīm dravyam dakṣiṇām dātum utsṛjya || anena karmaṇā bhagavān mahā-
viṣṇu prīyatām ||
अनेन मया िहरण्येन कृतं नान्दी शोभन देवताः िप्रयन्ताम् ।
anena mayā hiraṇyena kṛtaṁ nāndī śobhana devatāḥ priyantām |
May my ancestors be pleased with this memorial rite done through these offerings.

एको िवष्णुमर्हद् भूतं पृथक्भूतान्य् अनेकशः । त्रीन्लोकान् व्याप्य भूतात्मा भुङ्क्ते िवश्वभुग् अव्ययः ॥
40
eko viṣṇur mahad bhūtaṁ pṛthak bhūtāny-anekaśaḥ |
trīn lokān vyāpya bhūtātmā bhuṅkte viśvabhug avyayaḥ ||
The one Supreme Being Lord Viṣṇu, is the greatest of all beings, and manifests as many separate beings. The
inexhaustible Supreme Soul, the enjoyer of the universe, pervades the three worlds and enjoys them.

v recite śānti pāṭha

ॐ द्यौश् शािन्तरन्तिरक्षगुं शािन्तः िप्र्थवी शािन्तराप शािन्तरोषधय शािन्तः । वनस्पतय शािन्तर् िवश्वेदेवाश्
शािन्तर् ब्रह्म शािन्तस्सवर्गुं शािन्तश् शािन्तरेव शािन्तस् सा मा शािन्तरेिध ॥
ॐ शािन्तः शािन्तः शािन्तः ॥
oṁ dyauś śāntir antarikṣaguṁ śāntiḥ prthivī śāntir āpa śāntir oṣadhaya śāntiḥ |
vanaspataya śāntir viśvedevāś śāntir brahma śāntis sarvaguṁ śāntiś śāntir eva śāntis sā
mā śāntir edhi || oṁ śāntiś śāntiś śāntiḥ ||
Peace be to the sky, peace be to the atmosphere, Peace be to the earth, Peace be to the waters, Peace be to
the herbs, Peace be to the forests, Peace be to the gods, Peace be to the creator, Peace be to all beings,
peace indeed peace, may that peace come to me too.
41

KUŚAKAṆḌIKA
Arangement of the Fire Hearth

The arrangement of the fire-altar is known as the pañca-bhū saṁskāra.

v Place some rice or wheat flour in the base of the copper kuṇḍa.
1. Darbhaiḥ parisamuhya — With three kuśa blades wipe the kuṇḍa from the south to the
north three times and then throw the kuśa into the NE direction.
2. Gomayodakena upalipya — Sprinkle the kuṇḍa with water with a touch of cow-dung.
3. Sruva mūlena trir ullikhya — With the sphya or the handle of the sruva draw three lines
from the west to the east starting in the South and finishing in the north,

ॐ रुद्राय नमः । ॐ िवष्णवे नमः । ॐ इं द्राय नमः ।

oṁ rudrāya namaḥ | oṁ viṣṇave namaḥ | oṁ indrāya namaḥ |
v and three lines from South to North.

ॐ यमाय नमः । ॐ ब्रह्मणे नमः । ॐ सोमाय नमः ।

oṁ yamāya namaḥ | oṁ brahmaṇe namaḥ | oṁ somāya namaḥ |
4. Anāmikāṅguṣṭhābhyām mṛdam uddhṛtya — with the thumb and the ring finger take three
pinch of flour from the middle of the lines and place it in the left hand, then transfer to the
right hand and throw it to the north of the kuṇḍa.
5. Udakena abhyukṣa — sprinkle with water.

v Light the fire with the following mantra:–

अिग्न दूतं पुरो-दधे हव्य-वाहम् उपब्रुवे । देवां आसादयाद् इह ॥

agni dūtaṁ puro-dadhe havya-vāham upabruve | devāṁ āsādayād iha ||
v Place the fire in the centre of the kuṇḍa —
रं हव्य-वाहम् अयं ते योिनः ! ॐ ________ नाम अग्नये नमः ।
raṁ havya-vāham ayaṁ te yoniḥ ! oṁ ________ nāma agnaye namaḥ |
v Place three blades of kuśa on each side of the kuṇḍa – east, south, west and north.
v Offer flowers, akṣata and gandham

सवोर्पचार अथेर् एतािन पुष्पाक्षत पुष्पािण समपर्यािम नमस्करोिम ॥

sarvopacāra arthe etāni puṣpākṣata puṣpāṇi samarpayāmi namaskaromi ||
v Meditate on the fire and then show jvāla-mudra.

अिग्नं प्रज्वलितं वन्दे जातवेदं हुताशनम् । सुवणर् वणर्म् अमलं सिन्निधं िवश्वतोमुखम् ॥
agniṁ prajvalatiṁ vande jātavedaṁ hutāśanam |
suvarṇa varṇam amalaṁ sannidhiṁ viśvatomukham ||
I salute the blazing fire, the all-knowing consumer of oblations. The one of golden complexion, spotless and
directly present but also all-pervading.
42

बालाकार्रुण सङ्काशं सप्त-िजह्वं िद्व-मस्तकम् । अजारूढं शिक्त-धरम् जटा-मुकुटा मिण्डतम् ॥

bālārkāruṇa saṅkāśaṁ sapta-jihvaṁ dvi-mastakam |
ajārūḍhaṁ śakti-dharam jaṭā-mukuṭā maṇḍitam ||
Appearing like a new-born sun with and two heads and seven tongues. He is mounted on a goat, carries the
Shakti weapon and wears a crown of matted hair.

ह्रीं एिह एिह सवार्मर हव्य-वाह मुिनिभः । स्व-गणैस् सह अध्वरं रक्ष रक्ष नमः स्वाहा ॥
hrīṁ ehi ehi sarvāmara havya-vāha munibhiḥ |
sva-gaṇais saha adhvaraṁ rakṣa rakṣa namas svāhā ||
Hriṁ come, come O carrier of oblations together with the immortals and the sages. Protect the sacrifice with
your hosts, protect me, salutations. Svaha.
v Brahma-varaṇam – invocation of Brahma. Offer a flower and askṣata to the south of the fire.
खं ब्रह्मणे नमः, ब्रह्मन् इहागच्छ इहाितष्ह ॥ सकल आराधनैः स्विचर् तम् ॥
khaṁ brahmaṇe namaḥ, brahman ihāgaccha ihātiṣha ||
sakala ārādhanaiḥ svarcitam ||
WORSHIPPING THE FIRE
v Offer flowers-akṣata on the 8 kona mandala that is visualised around the fire:—
East ॐ इन्द्राय नमः ॐ अग्नये नमः
oṁ indrāya namaḥ oṁ agnaye namaḥ
South-east ॐ अग्नये नमः ॐ जातवेदसे नमः
oṁ agnaye namaḥ oṁ jātavedase namaḥ
South ॐ यमाय नमः ॐ सहोजसे नमः
oṁ yamāya, namaḥ oṁ sahojase namaḥ
South-west ॐ िनऋतये नमः ॐ अिजरा-प्रभवे नमः
oṁ niṛṛtaye namaḥ oṁ ajirā-prabhave namaḥ
West ॐ वरुणाय नमः ॐ वैश्वानराय नमः
oṁ varuṇāya namaḥ oṁ vaiśvānarāya namaḥ
North-west ॐ वायवे नमः ॐ नयार्पसे नमः
oṁ vāyave namaḥ oṁ naryāpase namaḥ
North ॐ सोमाय नमः ॐ पङ् िक्त-राधसे नमः
oṁ somāya namaḥ oṁ paṅkti-rādhase namaḥ
North-east ॐ ईशानाय नमः ॐ िवसिपर् णे नमः
oṁ īśānāya namaḥ oṁ visarpiṇe namaḥ
ॐ यज्ञ-पुरुषाय नमः
oṁ yajña-puruṣāya namaḥ
ॐ आत्मने नमः नमः
oṁ ātmane namaḥ namaḥ
सवेर्भ्य महाजनेभ्यो नमः
sarvebhya mahājanebhyo namaḥ
43
PREPARATION OF THE LADLES
v Take the two offering ladles (sruk & sruva) in your left hand.
v Recite the following three Mantras and taking some kusha grass in your right hand;

ॐ ह्रीं इच्छ शक्त्यै नमः oṁ hrīṁ iccha śaktyai namaḥ (touch the base of both)
ॐ ह्रीं ज्ञान शक्त्यै नमः oṁ hrīṁ jñāna śaktyai namaḥ (touch the middle)
ॐ ह्रीं िक्रय शक्त्यै नमः oṁ hrīṁ kriya śaktyai namaḥ (touch the tip)
v Then consecrate the Sruk and Sruva by stroking from base to tip.

ॐ ह्रीं परशक्त्यै नमः oṁ hrīṁ paraśaktyai namaḥ (visualise Shakti in the Sruk)
ॐ हां परमिशवाय नमः oṁ hāṁ paramaśivāya namaḥ (visualise Śiva in the Sruva.)

PREPARATION OF THE GHEE

v Fill a vessel (ājya-pātra) with ghee saying — aiṁ
v Perform Pañci-karaṇa:-
1. nirīkṣanam - (aiṁ) looking at it through a circle made by the ring finger and the thumb of
the right hand.
2. abhyukṣanam – (phaṭ) sprinkling with consecrated water.
3. tāḍanam – (aiṁ) striking it with a blade of darbha grass or with the index finger.
4. avaguṇṭanam - (huṁ) circumscribing of the energies with the avaguntana mudra.
5. amṛti-karaṇam – (vaṁ) transforming with the dhenu mudra.
v Circle 2 burning kusha blades over the ghee saying— huṁ!
v Throw them into the fire.
v Divide the ghee into 3 parts by floating 2 blades of kusha grass over the dish.
v Think of the part on the left as iḍa, middle as suṣumna and right as piṅgala.

v sprinkle them with the mantra — ह्रां ह्रीं हुं. hrāṁ hrīṁ huṁ
Aghāram- ājyabhāgam
v streak ghee from vāyu-kona to agni-kona while meditating upon prajāpati
ॐ प्रजापतये स्वाहा ॥ प्रजापतये इदं न मम ॥
oṁ prajāpataye svāhā || prajāpataye idaṁ na mama ||
v streak ghee from nirrti to isana-kona while meditating upon indra.
ॐ इन्द्राय स्वाहा ॥ इन्द्राय इदं न मम ॥
oṁ indrāya svāhā || indrāya idaṁ na mama ||
In the north ॐ अग्नये स्वाहा । अग्नये इदं न मम ॥
oṁ agnaye svāhā | agnaye idaṁ na mama ||
In the south ॐ सोमाय स्वाहा । सोमाय इदं न मम ॥
oṁ somāya svāhā | somāya idaṁ na mama ||
In the centre ॐ अिग्न-सोमाभ्यां स्वाहा । अिग्न-सोमाभ्यां इदं न मम ॥
oṁ agni-somābhyāṁ svāhā | agni-somābhyāṁ idaṁ na mama ||
44
v Make 3 oblations or offer three samit (sticks) with the following:—

१. ॐ रं वैश्वानर जातवेद इहावह लोिहताक्ष सवर्-कमर्िण साधय स्वाहा ॥

1. om raṁ vaiśvānara jātaveda ihāvaha lohitākṣa sarva-karmaṇi sādhaya svāhā ||

२. ॐ उित्तष्ट पुरुष हिरत िपङ्गल लोिहताक्ष, सवर् कमर्िण साधय मे देिह दापय स्वाहा ॥
2. oṁ uttiṣṭa puruṣa harita piṅgala lohitākṣa, sarva karmaṇi sādhaya me dehi dāpaya
svāhā ||
३. ॐ िचत-िपङ्गल हन हन, दह दह, पच पच, सवर्ज्ञ ज्ञापय स्वाहा ॥
3. oṁ cita-piṅgala hana hana, daha daha, paca paca, sarvajña jñāpaya svāhā ||

PRADHĀNA HOMA — Principal Oblations

Proceed as per samskāra or whatever yajña is being performed.

Uttarāṅgam
Sviṣṭakṛta āhutiḥ
यज्ञ-साक्षी क्षेम कतार् सवार्न् कामान् प्रपूरय ॥ ह्रीं अिग्न-िस्वष्टकृते स्वाहा ॥ अग्नये िस्वष्टकृते इदं न मम
yajña-sākṣī kṣema kartā sarvān kāmān prapūraya ||
hrīṁ agni-sviṣṭakṛte svāhā || agnaye sviṣṭakṛte idaṁ na mama ||
You are the witness of sacrifices and the bestower of welfare. Please fulfill all my desires. Hriṁ agni-
sviṣṭakṛte svāhā. This is not mine – it is for the sake of the fire ||
Prāyaścitta ahutiḥ
प्रमादात् कुवर्तां कमर् प्रच्यवेत अध्वरेषु यत् । न्यूनम् सम्पूणर्ताम् याित सद्यो अिग्न प्रसादतस् स्वाहा ॥
रं अग्नये इदं न मम ॥ १ ॥
pramādāt kurvatāṁ karma pracyaveta adhvareṣu yat |
nyūnam sampūrṇatām yāti sadyo agni prasādatas svāhā ||
raṁ agnaye idaṁ na mama || 1 ||
Whatever has offered in the sacrificial fires and may be lost because of negligence. By the grace of the
fire one immediately attains completeness in whatever is deficient. This is not mine – it is for the fire.
ज्ञातम् च यद् अज्ञातम् च यद् एव वै हुतम् मया । न्यूनम् अितिरक्तञ्च तत्सवर्म् क्षम्यताम् प्रभो स्वाहा ॥
रं अग्नये इदं न मम ॥ २ ॥
jñātam ca yad ajñātam ca yad eva vai hutam mayā |
nyūnam atiriktañca tat sarvam kṣamyatām prabho svāhā ||
raṁ agnaye idaṁ na mama || 2 ||
Whatever I have done knowingly and whatever I have done unknowingly, whatever I have offered in this
sacrifice, O Lord, forgive all my deficiencies and excesses. This is not mine – it is for the fire.

कमर्णेऽस्य पर-ब्रह्मन्-अयुक्तं िविहतञ्च यत् । तच्छान्त्यै यज्ञ-सम्पत्त्यौ व्याहृत्या हूयते िवभो स्वाहा ॥ ३ ॥
karmaṇe'sya para-brahman-ayuktaṁ vihitañca yat |
tacchāntyai yajña-sampattyau vyāhṛtyā hūyate vibho svāhā || 3 ||
raṁ agnaye idaṁ na mama || 3 ||
45
O Para-Brāhmaṇa, whatever is unworthy and whatever has been prescribed for this ritual, O almighty
Lord, for the pacification and rectification of all that one should make oblations with the vyāhṛtis.
ॐ भूः स्वाहा ॥ अग्नये इदं न मम ॥
oṁ bhūḥ svāhā || agnaye idaṁ na mama ||
ॐ भुवः-स्वाहा ॥ वायवे इदं न मम ॥
oṁ bhuvaḥ-svāhā || vāyave idaṁ na mama ||
ॐ सुवः-स्वाहा ॥ सूयार्य इदं न मम ॥
oṁ suvaḥ-svāhā || sūryāya idaṁ na mama ||
ॐ भूभुर्वस्सुवस्स्वाहा ॥ प्रजापतये इदं न मम ॥
oṁ bhūr bhuvas suvas svāhā || prajāpataye idaṁ na mama ||

pūrṇāhuti
पूणर्मदः पूणर्म् इदं । पूणार्त् पूणर्म् उदच्यते । पूणर्स्य पूणर्म् आदाय । पूणर्म् एव-अविसष्याते ॥
pūrṇam adaḥ pūrṇam idaṁ | pūrṇāt pūrṇam udacyate |
pūrṇasya pūrṇam ādāya | pūrṇam eva-avasiṣyāte ||
This is complete, That is Complete, the complete has arisen from the Complete. When the complete
is taken from the Complete – only the Complete remains.

ॐ यज्ञपते पूणोर्भवतु यज्ञ मे हृष्यन्तु यज्ञ-देवताः फलािन सम्यग् यच्छन्तु स्वाहा ॥

oṁ yajñapate pūrṇobhavatu yajña me hṛṣyantu yajña-devatāḥ phalāni samyag
yacchantu svāhā ||
ॐ O Lord of sacrifice, may my sacrifice be complete, may the devas of sacrifice be pleased with me, and
may they bestow upon me the fruits of my sacrifice.
Vasodhāra
शत-धारं सहस्र-धारम् अपिरिमत-धारं अिच्छद्रम् अक्षयं परमं पिवत्रं भगवन् अग्नये पुनातु स्वाहा ॥
śata-dhāram sahasra-dhāram aparimita-dhāraṁ acchidram
akṣayaṁ paramaṁ pavitraṁ bhagavan agnaye punātu svāhā ||
O Supreme Being, may you purify the fire, which has one hundred forms, one thousand forms, unlimited
forms, flawless, inexhaustible and supremely pure.

v Valedict varuna from the praṇīta pātra, then pour some water down on the four sides of the
kuṇḍa.
mārjanam
पूवार्ं िदिश माजर्नं नमः ॥ pūrvāṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (east)
दिक्षनां िदिश माजर्नं नमः ॥ dakṣināṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (south)
प्रतीच्यां िदिश माजर्नं नमः ॥ pratīcyāṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (west)
उदीच्याम् िदिश माजर्नं नमः ॥ udīcyām diśi mārjanaṁ namaḥ || (north)
उध्वार्ं िदिश माजर्नं नमः ॥ urdhvāṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (sprinkle upwards)
v abhiṣeka from the prokṣaṇi pātra
आपस्सुिमित्रयास्सन्तु भवन्त्वोषधयो तव । आपो रक्षन्तु त्वां िनत्यम्-आपो नारायणस्स्वयम् ॥
46
āpas sumitriyās santu bhavantvoṣadhayo tava |
āpo rakṣantu tvāṁ nityam-āpo nārāyaṇas svayam ||
May the waters be pleasant to you and may the herbs be so too. May the waters always protect you - the
waters are Lord Nārāyaṇa Himself.
Homage to Agni
रुद्र तेज समुद्भतू ो वरदो हव्य-वाहनः । अिग्नर् वैश्वानरः साक्षात् तस्मै िनत्यम् नमो नमः ॥
rudra teja samudbhūto varado havya-vāhanaḥ |
agnir vaiśvānaraḥ sākṣāt tasmai nityam namo namaḥ ||
The Carrier of Oblations has arisen from the effulgence of Rudra, he bestows boons and carries the
oblations. I offer my respectful obeisances unto the Supreme Lord, who is directly the fire-god.
visarjanam
यज्ञ यज्ञपितं गच्छ यज्ञं गच्छ हुताशन । स्वां योिनं गच्छ यज्ञेस पूरयास्मन् मनोरथम् ॥
yajña yajñapatiṁ gaccha yajñaṁ gaccha hutāśana |
svāṁ yoniṁ gaccha yajñesa pūrayāsman manorathaṁ ||
Depart O fire, O the master of the sacrifice, go O Carrier-of-oblations. Please go to your own source and
fulfill our desires for the sacrifice.

ॐ अग्नये नमः अिग्नं आत्मन्युद्वासयािम ॥

oṁ agnaye namaḥ agniṁ ātmanyudvāsayāmi ||
Tilakam
v Collect some ashes from the fire on the sruk and then place tilak on forehead.
Agni Prārthana
नमस्ते गाहर्पत्याय नमस्ते दिक्षणाग्नये । नमः आहवनीयाय महा वेद्याइ नमो नमः ॥
namaste gārhapatyāya namaste dakṣiṇāgnaye |
namaḥ āhavanīyāya mahā vedyāi namo namaḥ || 1 ||
Reverence to the Garhapatya fire , reverence to the dakshina fire. Reverence to the Ahavaniya fire
and to the Main Altar I pay repeated reverence.

काण्ड द्वयोपपाध्याय कमर् ब्रह्मा स्वरूिपणम् । स्वगर् अपवगर् रूपाय यज्ञेशाय नमो नमः ॥
kāṇḍa dvayopapādhyāya karma brahmā svarūpiṇam |
svarga apavarga rūpāya yajñeśāya namo namaḥ || 2 ||
I pay my obeisances to the Lord of Sacrifices who is manifest in the form of the twin divisions of the
Vedas relating to Action (karma-kanda) and to Knowledge (Brahma-kanda) which are the causes
of heaven and liberation respectively.

यज्ञेशाच्युत गोिवन्द माधव अनन्त केशव । कृष्ण िवष्णो हृषीकेश वासुदेव नमोऽस्तु ते ॥
yajñeśācyuta govinda mādhava ananta keśava |
kṛṣṇa viṣṇo hṛṣīkeśa vāsudeva namo'stu te || 3 ||
Salutations to you O Krishna, the Lord of Sacrifice, The All-pervading One, the Lord-of-the-senses,
the Eternal One, the Consort of Lakshmi, the Indweller, and Lord of the Universe.

मन्त्र हीनं िक्रय हीनं भिक्त हीनं हुताशन । यद् हुतं तु मया देव पिरपूणर्ं तद् अस्तु ते ॥
mantra hīnaṁ kriya hīnaṁ bhakti hīnaṁ hutāśana |
yad hutaṁ tu mayā deva paripūrṇaṁ tad astu te || 4 ||
47
Deficient as this sacrifice is in formulae, methodology and devotion O Agni! Whatever I have
offered my Lord, let it be acceptable to you.

प्रायिश्चत्त अन्य शेषािण तपः कमार्त्म कािन वै । यािन तेषाम् अशेषाणां कृष्ण अनुस्मरणं परम् ॥
prāyaścitta anya śeṣāṇi tapaḥ karmātma kāni vai |
yāni teṣām aśeṣāṇāṁ kṛṣṇa anusmaraṇaṁ param || 5 ||
There is no other expiation in austerities and other actions whereby everything that is deficient becomes
whole other than by the remembrance of the name of Krishna.

प्रमादात् कुवर्तां कमर् प्रच्यवेताध्वरेषु यत् । स्मरणाद् एव तद् िवष्णोः सम्पूरणम् स्याद् इित श्रुितः ॥
pramādāt kurvatāṁ karma pracyavetādhvareṣu yat |
smaraṇād eva tad viṣṇoḥ sampūraṇam syād iti śrutiḥ || 6 ||
Whatever transgression are done during the course of any ritual through negligence, by recalling to
mind the gracious Lord Vishnu everything is considered as perfected — this the Veda affirms.

यस्य स्मृत्या च नामोक्त्या तपो यज्ञ िक्रयािदषु । न्यूनम् सम्पूणर्ताम् याित सद्यो वन्दे तम् अच्युतम् ॥
yasya smṛtyā ca nāmoktyā tapo yajña kriyādiṣu |
nyūnam sampūrṇatām yāti sadyo vande tam acyutam || 7 ||
Whoever thinks of, or recites the name of Lord Achyuta in meditation, sacrifice or other rituals, the
deficiencies immediately become complete — I salute that Achyuta.

Śānti Ślokas
नमो नमो वासुदेव त्वं गितस्त्वं परायणम् । शरनं त्वां गतो नाथ संसाराणर्व तारक ॥ १ ॥
namo namo vāsudeva tvaṁ gatis tvaṁ parāyaṇam |
śaranaṁ tvāṁ gato nātha saṁsārārṇava tāraka || 1 ||
Obeisances unto You, O Lord Vāsudeva, You are the ultimate goal and the ultimate refuge. O Lord, savior of
the ocean of material existence, I take shelter of You.

आगतस्त्वं च सुमुख सम-िचत्तेन वै पुनः । िदशः पश्य अधः पश्य व्यािधभ्यो रक्ष िनत्यशः ॥ २ ॥
āgatas tvaṁ ca sumukha samacittena vai punaḥ |
diśaḥ paśya adhaḥ paśya vyādhibhyo rakṣa nityaśaḥ || 2 ||
You have come with a beautiful face and an peaceful mind. Look in all directions, look down, and always
protect us from disease.
प्रसीदस्व स-राष्ट्रस्य राज्ञस् सवर् बलस्य च । गिभर् णीनां च वृद्धानां व्रीहीणां च गवां तथा ।
सज्जनानां च सततं शांितं कुरु शुभं कुरु ॥ ३ ॥
prasīdasva sa-rāṣṭrasya rājñas sarva balasya ca |
garbhiṇīnāṁ ca vṛddhānāṁ vrīhīṇāṁ ca gavāṁ tathā |
sajjanānāṁ ca satataṁ śāntiṁ kuru śubhaṁ kuru || 3 ||
May you be pleased with the Ruler and all his army. May you grant your blessings to pregnant women,
senior citizens, to the crops and cows. May you always bring peace and good fortune to the virtuous.

अन्नं कुरु सु-वृिष्टं च सु-िभक्षम् अभयं तथा । राष्ट्रं प्रवद्धर्तु िवभो शांितः भवतु िनत्यशः ॥ ४ ॥
annaṁ kuru su-vṛṣṭiṁ ca su-bhikṣam abhayaṁ tathā |
rāṣṭraṁ pravarddhatu vibho śāntir bhavatu nityaśaḥ || 4 ||
Please grant us good and timely rain, abundant harvests and safety. May the State prosper, O Almighty one,
and may peace always prevail.
48

देवानां ब्राह्मणानां च भक्तानां कन्यकासु च । पशूनां सवर् भूतानां शांितः भवतु िनत्यशः ॥ ५ ॥
devānāṁ brāhmaṇānāṁ ca bhaktānāṁ kanyakāsu ca |
paśūnāṁ sarva bhūtānāṁ śāntir bhavatu nityaśaḥ || 5 ||
Among the Devas, brāhmaṇas, devotees and daughters, may there be peace for all animals and all living
beings.

Śānti Pāṭhaḥ

ॐ द्यौश्शािन्तरन्तिरक्षगुं शािन्तः पृिथवी शािन्तराप शािन्तरोषधय शािन्तः । वनस्पतय

शािन्तिवर् श्वेदेवाश्शािन्तब्रर्ह्म शािन्तस्सवर्गुं शािन्तश्शािन्तरेव शािन्तः सा मा शािन्तरेिध ॥ ॐ शािन्तः शािन्तः
शािन्तः ॥
oṁ dyauś śāntir antarikṣaguṁ śāntiḥ prthivī śāntir āpa śāntir oṣadhaya śāntiḥ |
vanaspataya śāntir viśvedevāś śāntir brahma śāntis sarvaguṁ śāntiś śāntir eva śāntis sā
mā śāntir edhi || oṁ śāntiś śāntiś śāntiḥ ||
Peace be to the sky, peace be to the atmosphere, Peace be to the earth, Peace be to the waters, Peace be to
the herbs, Peace be to the forests, Peace be to the gods, Peace be to the creator, Peace be to all beings,
peace indeed peace, may that peace come to me too.
49

1. GARBHADĀNA SAṀSKĀRA

v Seat the wife to the right of the husband.

v Perform the usual preliminaries - lighting Lamp, Guru-vandana, Śānti Pāṭha etc.
v Take some akṣata assume brahma-āsana and repeat:—

Saṅkalpaḥ — हिरः ॐ तत्सत् । गोिवन्द गोिवन्द गोिवन्द, अस्य श्री भगवतो महा पुरुषस्य, श्री िवष्णोः
आज्ञया प्रवतर् मानस्य, आद्य ब्रह्मणो िद्वतीय पराधेर्, श्री श्वेत वराह कल्पे, वैवस्वत मन्वन्तरे, अष्ठािवम्शतीतमे,
किल युग,े किल-युगस्य प्रथम पादे, शकाब्दे मेरोः _________ िदक् भागे, _________ देशे
_________राज्ये _________महा-नगित्र अन्तगर्त,े अिस्मन् वतर्मानाम् व्यवहािरकानाम् प्रभवािद षिष्ट
संवत्सरानाम् मध्ये, _________ नाम संवत्सरे, __________ अयने, _________ ऋतौ, मासोत्तमे
_________ मासे, ___________ पक्षे, __________ ितथौ, __________ वासरे, __________
नक्षत्र युक्तायां, श्री िवष्णु योगे, श्री िवष्णु करणे, शुभ योगे शुभ करणे एवं गुण िवशेषण िविसष्ठायां, अस्यां
शुभ ितथौ, मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवद् आज्ञया
भगवद् कैङ्कयर् रूपं] — कश्यप गोत्रोत्पन्नो ___________ दासोऽहम् __________ नक्षत्रे ________
नाम्नीम् अस्या पत्न्याः संस्कार अितशय द्वारा अस्यां जिनष्यमाण सवर् गभार्णां बीज गभर् समुद्भव दुिरतानां
पिरहार द्वारा श्री लक्ष्मी-नारायण कृपा कटाक्षेण उत्तम पुत्र प्राप्त्यथर्ं गभर्-दान संस्कारं किरष्ये ॥
hariḥ om tat sat | govinda govinda govinda, asya śrī bhagavato mahā puruṣasya, śrī
viṣṇoḥ ājñayā pravarta mānasya, ādya brahmaṇo dvitīya parārdhe, śrī śveta varāha
kalpe, vaivasvata manvantare, aṣṭhāvimśatītame, kali yuge, kali-yugasya prathama
pāde, śakābde meroḥ [east, south, west etc.] dik bhāge, __country__ deśe ___state__
rājye ___city___ mahā-nagatri antargate, asmin vartamānām vyavahārikānām
prabhavādi ṣaṣṭi saṁvatsarānām madhye, _________ nāma saṁvatsare, __________
ayane, _________ ṛtau, māsottame _________ māse, ___________ pakṣe,
__________ tithau, __________ vāsare, __________ nakṣatra yuktāyāṁ, śrī viṣṇu
yoge, śrī viṣṇu karaṇe, śubha yoge śubha karaṇe evaṁ guṇa viśeṣaṇa visiṣṭhāyāṁ,
asyāṁ śubha tithau, mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-kṣaya dvārā, śrī
parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ] —
6
___________ gotrotpanno ___________ dāso'ham __________ nakṣatre ________
nāmnīm asyā patnyāḥ saṁskāra atiśaya dvārā asyām janiṣyamāṇa sarva garbhāṇāṁ bīja
garbha samudbhava duritānāṁ parihāra dvārā śrī lakṣmī-nārāyaṇa kṛpā kaṭākṣeṇa
uttama putra prāptyarthaṁ garbha-dāna saṁskāraṁ kariṣye ||
— तद् अङ्गत्वेन आदौ पुरस्परं सुख शािन्त पूवर्कं श्री िवश्वक्सेन/िवघ्नेश्वर देवता पूजनं किरष्ये ॥
— tad aṅgatvena ādau purasparaṁ sukha śānti pūrvakaṁ śrī viśvaksena/vighneśvara
devatā pūjanaṁ kariṣye ||
v Perform Gaṇeśa pūjā, Invoke and worship Lakṣmī-nārāyaṇa in a kumbha and offer pūjā.

6
If the performer has a gotra it is inserted here, if not then one can use the astrological gotra or kaśyapa can be used for
everyone.
50
Agni-mukham
ॐ भूभुर्वस्सुवः मरुतः नाम अिग्नम् आवाहयािम स्थापयािम ।
ॐ मरुतः नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ marutaḥ nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ marutaḥ nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
v Offer 16 āhutis of ājyam and caru (boiled rice or puffed rice) with puruṣa sūkta adding svāhā.
Purānokta Puruṣa Sūktam
सहस्रशीषार् पुरुषः सहस्राक्षः सहस्रपात् । सवर्-व्यािप भुवः स्पशार्द् अध्यितष्ठद् दशाङ्गुलम् ॥ १ ॥
sahasraśīrṣā puruṣaḥ sahasrākṣaḥ sahasrapāt |
sarva-vyāpi bhuvaḥ sparśād adhyatiṣṭhad daśāṅgulam || 1 ||
One (God) who has thousands of heads, thousands of eyes and who has thousands of feet, such a 'purusa'
is God. He is covering the earth from all sides and being omnipresent in this small creation which only
the equivalent of 10 inches, he is outside also. (1)

यद्भूतं यच्च वै भव्यं सवर्म् एव भवान्यतः । ततो िवश्वम् इदं तात त्वत्तो भूतं भिवष्यित ॥ २ ॥
yadbhūtaṁ yacca vai bhavyaṁ sarvam eva bhavānyataḥ |
tato viśvam idaṁ tāta tvatto bhūtaṁ bhaviṣyati || 2 ||
Whatever there has been in the past, or whatever will happen in future — actually all this is you only,
therefore, O Father! the entire world that has been or will be however, that is only from you.

त्वत् तो यज्ञस्सवर्-हुतः पृषदाज्यं पशुिद्वर्धः । ऋचस्त्वत्तोऽथ सामािन त्वत्त एवािभजिज्ञरे ॥ ३ ॥

tvat to yajñas sarva-hutaḥ pṛṣadājyaṁ paśur dvidhaḥ |
ṛcas tvatto'tha sāmāni tvatta evābhijajñire || 3 ||
From you have emerged yajña (sacrifice) eating all havi ghee mixed with curd and the two different
types of animals and Samaveda also emerged from you. (3)

त्वत्तो यज्ञस्त्वजायन्त त्वत्तोऽश्वाश्चैव दिन्तनः । गावस्त्वत्तस् समुद्भतू ाः त्वत्तो जाता वयो-मृगाः ॥ ४ ॥

tvatto yajñas tvajāyanta tvatto'śvāścaiva dantinaḥ |
gāvas tvattas samudbhūtāḥ tvatto jātā vayo-mṛgāḥ || 4 ||
Yajñas (the sacrifices), the horse and the elephants emerged from you. The cows and the deer also
emerged from you. (4)

त्वन्मुखाद् ब्राह्मणा जातास्त्वत्तः क्षत्रमजायत । वैश्यास्तवोरुजाश्शूद्रस्तव पद्भ्यां समुद्गताः ॥ ५ ॥

tvan mukhād brāhmaṇā jātās tvattaḥ kṣatram ajāyata |
vaiśyās tavorujāś śūdras tava padbhyāṁ samudgatāḥ || 5 ||
Brahmins have emerged from your mouth, ksatriyas also from you arose. Vaisyas emerged from your
thighs and from your feet the Sudras were born. (5)

अक्ष्णो सूयोर्ऽिनलश् श्रोत्राच्चन्द्रमा मनसस्तव । प्राणोऽन्तष् सुिषराज्जातो मुखाद् अिग्नर् अजायत ॥ ६ ॥

akṣṇo sūryo'nilaś śrotrāc candramā manasas tava |
prāṇo'ntaṣ suṣirāj jāto mukhād agnir ajāyata || 6 ||
The Sun (Sūrya) emerged from your eyes, wind (Vayu) ears and the Moon (Candrama) from mind. Life
(pranas) emerged from the blank places inside your body and fire (Agni) your mouth.
51

नािभतो गगनं द्यौश्च िशरसस् समवतर्त । िदशश् श्रोत्रात् िक्षितः पद्भ्यां त्वतस्सवर्म् अभूद् इदं ॥ ७ ॥
nābhito gaganaṁ dyauśca śirasas samavartata |
diśaś śrotrāt kṣitiḥ padbhyāṁ tvatas sarvam abhūd idaṁ || 7 ||
Akāśa (space) emerged from your centre (the nabhi) and upper lokas from the head, directions from
the ears and the remaining creation from your feet. (7)

न्यग्रोधस् सुमहान् अल्प यथा बीजे व्यविस्थतः । ससजर् िवश्वम् अिखलं बीज-भूते यथा त्विय ॥ ८ ॥
nyagrodhas sumahān alpa yathā bīje vyavasthitaḥ |
sasarja viśvam akhilaṁ bīja-bhūte yathā tvayi || 8 ||
As the huge Banyan tree (Vatavrksa) is latent in the very small seed similarly entire creation is latent in
you. (8)

बीजाङ्कुर समुद्भतू ो न्यग्रोधस् सम्-उपिस्थतः । िवस्तारं च यथा याित त्वतस् सृष्टौ तथा जगत् ॥ ९ ॥
bījāṅkura samudbhūto nyagrodhas sam-upasthitaḥ |
vistāraṁ ca yathā yāti tvatas sṛṣṭau tathā jagat || 9 ||
As the huge Vatavrksa (Banyan tree) grows, germinating from one tiny seed, similarly this vast Universe
is ever expanding in the creation caused by you.(9)

यथािह कदली नान्या त्वक् पत्रेभ्योऽिभदृश्यते । एवं िवश्वम् इदं नान्यत् त्वतस्थम् ईश्वर दृश्यते ॥ १० ॥
yathāhi kadalī nānyā tvak patrebhyo'bhidṛśyate |
evaṁ viśvam idaṁ nānyat tvatasthaṁ īśvara dṛśyate || 10 ||
Just as the leaves of the banana tree are never different from the actual tree itself, even so this whole
universe is never seen to be separated from you. (10)

ह्लािदनी त्विय शिक्तस्सा त्वय्येका सह-भािवनी । ह्लाद तापकरा िमश्रा त्विय नो गुण-विजर् ते ॥ ११ ॥
hlādinī tvayi śaktis sā tvayyekā saha-bhāvinī |
hlāda tāpakarā miśrā tvayi no guṇa-varjite || 11 ||
Your transcendent energy of bliss is your essence and dwells in you. But this same essence of bliss cannot
coexist with sorrow in your aspect of being free from the Gunas. (11)

पृथक् भूतैक भूताय सवर् भूताय ते नमः । व्यक्तं प्रधानं पुरुषो िवराट् सम्राट् तथा भवान् ॥ १२ ॥
pṛthak bhūtaika bhūtāya sarva bhūtāya te namaḥ |
vyaktaṁ pradhānaṁ puruṣo virāṭ samrāṭ tathā bhavān || 12 ||
You are present as the indweller in all beings, you are all that is manifest, you are material nature, you
are the entire universe and the Supreme Being. (I salute that form of yours). (12)

सवर्िस्मन् सवर्-भूतस्त्वं सवर्स्सवर् स्वरूप धृक् । सवर्ं त्वत्तस् समुद्भतू ं नमस् सवार्त्मने ततः ॥ १३ ॥
sarvasmin sarva-bhūtas-tvaṁ sarvas sarva svarūpa dhṛk |
sarvaṁ tvattas samudbhūtaṁ namas sarvātmane tataḥ || 13 ||
You are present in all creatures, and in the entire universe in all forms and in all ways. All this visible
world has emerged from you. O Sarvatmani (The Self of all), I salute you. (13)

सवार्त्मकोऽिस सवेर्श सवर् भूतिस्थतो यतः । कथयािम ततः िकं ते सवर्ं वेित्स हृिदिस्थतम् ॥ १४ ॥
sarvātmako'si sarveśa sarva bhūtasthito yataḥ |
kathayāmi tataḥ kiṁ te sarvaṁ vetsi hṛdisthitam || 14 ||
You are omnipresent in the form of the Self in all beings. Therefore dwelling within the heart of all
beings you know their inner feelings, so what could I possibly tell you about myself. (14)
52

यो मे मनोरथो देव सफलस्स त्वया कृतः । तप्तं सुतप्तं सफलं यद् दृष्टोऽिस जगत्पते ॥ १५ ॥
yo me manoratho deva saphalas sa tvayā kṛtaḥ |
taptaṁ sutaptaṁ saphalaṁ yad dṛṣṭo'si jagat-pate || 15 ||
O Lord! whatever I most desired, was fulfilled by you. I have achieved the result of my meditation. I
have perceived you O Lord of the Universe. (15)

ॐ िवश्व-रूपाया िवद्महे । िवश्वातीताय धीमिह । तन्नो िवष्णु प्रचोदयात् ॥ १६ ॥

oṁ viśva-rūpāyā vidmahe | viśvātītāya dhīmahi | tanno viṣṇu pracodayāt || 16 ||

क्लीं स्त्रीं ह्रीं श्रीं हुं अमुष्यै [name of wife] पुत्र-कामायै गभर्म् आधेिह स्वाहा ॥ िवष्णवे इदं न मम ॥
klīṁ strīṁ hrīṁ śrīṁ huṁ amuṣyai [name of wife]
putra-kāmāyai garbham ādhehi svāhā || viṣṇave idaṁ na mama ||

यथेयं पृिथवी देवी ह्युत्ताना गभर्म् आदधे । तथा त्वं गभर्म् आधेिह दशमे मािस सूतये स्वाहा ॥ िवष्णवे इदं
न मम ॥
yatheyaṁ pṛthivī devī hyuttānā garbham ādadhe |
tathā tvaṁ garbham ādhehi daśame māsi sūtaye svāhā || viṣṇave idaṁ na mama ||
Just as this earth, the goddess perpetually conceives. In the same way, please conceive and give birth to a
child in the tenth month. This is not mine for Lord Viṣṇu.

िवष्णो ज्येष्ठेन रूपेण नायार्मस्यां वरीयसम् सुतम् आधेिह स्वाहा ॥ िवष्णवे इदं न मम ॥
viṣṇo jyeṣṭhena rūpeṇa nāryām-asyāṁ
varīyasam sutam ādhehi svāhā || viṣṇave idaṁ na mama ||
O Lord Viṣṇu, in Your most excellent form, please bestow upon this woman best of offspring. This is not mine
for Lord Viṣṇu.

v Give the huta-śeṣa to the wife to eat with the recitation of

क्लीं ह्रीं, क्लीं ह्रीं, स्त्रीं ह्रीं, क्लीं ह्रीं ॥ klīṁ hrīṁ, klīṁ hrīṁ, strīṁ hrīṁ, klīṁ hrīṁ ||
Phala Dānam
v The wife sits on the husband's lap and both of them hold a bowl with 3 fruits, betel, dakshina.
v Meditation on Kāma-deva

क्लीं कामदेवाय नमः klīm kāmadevāya namaḥ

जपारुणं रक्त िवभूषणाड्यं मीन ध्वजं चारु कृतांगरागं
कराम्बुजैरंकुशम् इक्षु चाप पुष्पास्त्र पाशौ दधतं भजािम ॥
नमोऽस्तु पुष्पबानाय जगदानन्द कािरणे ।
मन्मथाय जगन्नेत्रे रितप्रीित प्रदाियने ॥
देव देव जगन्नाथ वािञ्च्छताथर् प्रदायक ।
कृत्स्नान् पूरयमे त्वथार्न् कामान्त कामेश्वरी िप्रय ॥
japāruṇaṁ rakta vibhūṣaṇāḍyaṁ mīna dhvajaṁ cāru kṛtāṅgarāgaṁ
karāmbujair aṁkuśam ikṣu cāpa puṣpāstra pāśau dadhataṁ bhajāmi ||
namo’stu puṣpabānāya jagadānanda kāriṇe |
53
manmathāya jagannetre ratiprīti pradāyine ||
deva deva jagannātha vāñcchitārtha pradāyaka |
kṛtsnān pūrayame tvarthān kāmānta kāmeśvarī priya ||
I meditate upon Kāmadeva who is red like the hibiscus flower, adorned with the fish-flag, the beautifully
adorned with ornaments on all his limbs. I worship Him who holds in His lotus hands a goad, sugarcane-bow,
flower-arrows and noose. I offer my respectful obeisances unto You, whose flower-arrows bring joy to the
universe. O eye of the universe, you bewilder me and bestow the pleasure of conjugal relations. O Lord of the
universe, bestower of the desired results. O you who are dear to Kameshvari fulfill all my desires.

ॐ नमो भगवते कामदेवाय इिन्द्रयाय वस्वानाय इन्द्र सन्दीपन बाणाय, क्लीं क्लीं सम्मोहन बाणाय,
ब्लूं ब्लूं सन्तापन बाणाय, सः सः विशकरण बाणाय, कंिपत कंिपत हुं फट् स्वाहा ॥
oṁ namo bhagavate kāmadevāya indriyāya vasvānāya indra sandīpana bāṇāya, klīṁ
klīṁ sammohana bāṇāya, blūṁ blūṁ santāpana bāṇāya, saḥ saḥ vaśikaraṇa bāṇāya,
kaṁpita kaṁpita huṁ phaṭ svāhā ||
क्लीं नमो भगवते कामदेवाय श्रीं सवर् जन िप्रयाय सवर् जन सम्मोहनाय, ज्वल ज्वल प्रज्वल प्रज्वल हन
हन वद वद तप तप सम्मोहय सम्मोहय सवर् जनं मे वशं कुरु कुरु स्वाहा ॥
klīm namo bhagavate kāmadevāya śrīṁ sarva jana priyāya sarva jana sammohanāya,
jvala jvala prajvala prajvala hana hana vada vada tapa tapa sammohaya sammohaya
sarva janaṁ me vaśaṁ kuru kuru svāhā ||
ॐ कामदेवाय िवद्महे पुष्पबाणाय धीमिह तन्नोऽनङ् ग प्रचोदयात् ॥
oṁ kāmadevāya vidmahe puṣpabāṇāya dhīmahi tanno’naṅga pracodayāt ||
िवष्णुयोर्िनम् कल्पयतु, त्वष्टा रूपािण िपंशतु ।आिसञ्चतु प्रजापितः धाता गभर्ं दधातु ते ॥
viṣṇur yoniṁ kalpayatu, tvaṣṭā rūpāṇi piṁśatu |
āsiñcatu prajāpatiḥ, dhātā garbhaṁ dadhātu te ||
गभर्म् देिह िसनीवािल, गभर्ं धेिह सरस्वती । गभर्ं ते अिश्वनौ देवौ, आधत्तां पुष्कर-स्रजौ ॥
garbham dehi sinīvāli, garbhaṁ dhehi sarasvatī |
garbhaṁ te aśvinau devau, ādhattāṁ puṣkara-srajau ||
िहरण्मयी अरणी याभ्यां, िनमर्न्थतां अिश्वनौ । तम् ते गभर्ं हवामहे, दशमे मािस सूतये ॥
hiraṇmayī araṇī yābhyāṁ, nirmanthatāṁ aśvinau |
tam te garbhaṁ havāmahe, daśame māsi sūtaye ||
Let Viṣṇu prepare the womb, let Tvasta shape the various forms. May Prajapati – the lord of progeny squirt
forth, May Dhata the supporter of the universe place the seed within you. May Sinivali (“the deity delightful
to see”) give the seed, give the seed O Sarasvati. Let the two Ashvins crowned with lotuses place the seed. The
two Ashvins twirl forth a flame with two attrition sticks of gold. It is in such a germ that we beg of you to be
brought forth in the 10th month.
v The husband recites
यथाऽिग्नना सगभोर् भूद्यौर्र् यथा वज्र-धािरणा । वायुना िदग् भवती तथा गभर्वती भव ॥
yathā'gninā sagarbho bhūr-dyaur yathā vajra-dhāriṇā |
vāyunā dig bhavatī tathā garbhavatī bhava ||
As the earth contains the germ of fire, as the heaven is pregnant with a storm, as the air is the germ of space,
even so do I place a germ in you – so may you become pregnant.
54

् थर्म् अथः शािन्तं प्रयच्छ मे ॥

फलं मनोरथ फलं फलदािद सदा नृनाम् । पुत्र पौत्रािभवृदध्य
phalaṁ manoratha phalaṁ phaladādi sadā nṛnām |
putra pautrābhivṛddhyarthaṁ athaḥ śāntiṁ prayaccha me ||
"May my desires bear fruit, may they always benefit humankind. For the increase of children and
grandchildren, grant me peace.

v The bowl of fruit etc. is given to the priest.

v The couple retire to perform coitus while calling to mind the Lord and His divine qualities.

Śānti Pāṭhaḥ

ॐ द्यौश्शािन्तरन्तिरक्षगुं शािन्तः पृिथवी शािन्तराप शािन्तरोषधय शािन्तः । वनस्पतय

शािन्तिवर् श्वेदेवाश्शािन्तब्रर्ह्म शािन्तस्सवर्गुं शािन्तश्शािन्तरेव शािन्तः सा मा शािन्तरेिध ॥ ॐ शािन्तः शािन्तः
शािन्तः ॥
oṁ dyauś śāntir antarikṣaguṁ śāntiḥ prthivī śāntir āpa śāntir oṣadhaya śāntiḥ |
vanaspataya śāntir viśvedevāś śāntir brahma śāntis sarvaguṁ śāntiś śāntir eva śāntis sā
mā śāntir edhi || oṁ śāntiś śāntiś śāntiḥ ||
Peace be to the sky, peace be to the atmosphere, Peace be to the earth, Peace be to the waters, Peace be to
the herbs, Peace be to the forests, Peace be to the gods, Peace be to the creator, Peace be to all beings,
peace indeed peace, may that peace come to me too.
55

2. PUMSAVANA SAṀSKĀRA

v Performed in the 3rd month or together with the Sīmantam rite.

Saṅkalpaḥ — हिर ॐ तत् सत् गोिवन्द x ३ ………………..…….. एवं अस्यां शुभ ितथौ मम उपात समस्त
दुिरतक्षय द्वार िश्र परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवद् आज्ञया भगवद् कैन्कयर् रुपं] कश्यप गोत्रोद्भवस्य ________
नामधेय अहम्/ यजमानस्य, अस्यां मम भायार्यां जिनष्यमान गभर्स्य सकल गुण सम्पन्न सुतनय प्रािप्त-अथर्ं
गभर्स्थ िपण्ड शुदध्य
् थर्ं पुंसवन आख्यं कमर् किरष्यमानः, तथा आदौ िनिवर् घ्नेन पिर-समाप्त्यथर्म् गणेश पुजां
किरष्ये । तदङ्गत्वेन अन्तः-करण शुदध्य
् थर्ं, शरीर शुद्ध्यथर्ं, सकल उपकरण शुद्ध्यथर्ं स्विस्त-पुण्याह वाचनं
किरष्ये ॥
— hari oṁ tat sat govinda x 3 ........... evaṁ śubha tithau mama upāta samasta
duritakṣaya dvāra śri parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kainkarya
rupaṁ] kaśyapa gotrodbhavasya ________ nāmadheya aham/ yajamānasya, asyāṁ
mama bhāryāyāṁ janiṣyamāna garbhasya sakala guṇa sampanna su-tanaya prāpti-
arthaṁ garbhastha piṇḍa śuddhy-arthaṁ puṁsavana ākhyaṁ karma kariṣyamānaḥ,
tathā ādau nirvighnena pari-samāptyarthaṁ gaṇeśa pujāṁ kariṣye | tadaṅgatvena antaḥ-
karaṇa śuddhyarthaṁ, śarīra śuddhyarthaṁ, sakala upakaraṇa śuddhyarthaṁ svasti-
puṇyāha vācanaṁ kariṣye ||
Hari om Tat Sat..................... with the sanction of the Supreme Lord and as service to Him, (in order to redress
all my transgression and to please the Supreme Lord) on this auspicious day, in order to improve my life, I
perform the Pumsava Sacrament on my wife by the name of ......................... in order to sanctify the foetus and
to pray for the birth of a child endowed with superb qualities. In order to remove all obstacles I shall offer
worship to Ganesha and for purification of mind, body and accesories I shall perform the punyaha-vachana
and svasti-vācana rites.
v Gaṇeśa pūjā, svasti-puṇyāha vācanam etc.
v Invoke Lakṣmī Nārayaṇa in kumbha

नील वणर् स्वरूपन्तु एक वक्त्रञ्चतुर-् भुजम् । शङ्ख-चक्रावतारञ्चा हेमाङ्गुल्यािद-भूषणम् ॥

वक्षस्थलेन-कञ्चैव लक्ष्मीन् िदव्य स्वरूपकम् । आिलङ्गनेन हस्ताञ्च अभयन्-दिक्षणे करे ॥
पीताम्बरोपवीतञ्च स्वणर्-रत्न िकरीटकम् । लक्ष्मी-नारायणञ्चैवा कुम्भेऽिस्मन् सिन्निधम् कुरु ॥
nīla varṇa svarūpantu eka vaktrañcatur-bhujam |
śaṅkha-cakrāvatārañcā hemāṅgulyādi-bhūṣaṇam ||
vakṣasthalena-kañcaiva lakṣmīn divya svarūpakam |
āliṅganena hastāñca abhayan-dakṣiṇe kare ||
pītāmbaropavītañca svarṇa-ratna kirīṭakam |
lakṣmī-nārāyaṇañ-caivā kumbhe’smin sannidhiṁ kuru ||
The Lord Nārāyaṇa is blue in color having one face and four arms. He also bears a conchshell, and wheel
and other ornaments such as gold rings. On the chest resides the divine form of Lakshmi. He embraces her
and his right hand shows the gesture of fearlessness. He wore a yellow robe and a sash and a crown of gold
and gems. May Lakṣmī and Nārāyaṇa be present in this pot.
56

ॐ लक्ष्मी-नारायनभ्यां नमः । ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम गन्धाक्षत समपर्यािम ॥

oṁ lakṣmī-nārāyanabhyāṁ namaḥ | dhyāyāmi, āvāhayāmi, sthāpayāmi gandhākṣata
samarpayāmi ||
v Offer 16 upacāras
Viṣṇu nāmavalli
ॐ केशवाय नमः । नारायणाय । माधवाय । गोिवन्दाय । िवष्णवे । मधुसूदनाय । ित्रिवक्रमाय । वामनाय
। श्रीधराय । हृिषकेशाय । पद्मनाभाय । दामोदराय । सङ्कषर्णाय । वासुदेवाय । प्रद्युम्नाय । अिनरुद्धाय ।
पुरुषोत्तमाय । अधोक्षजाय । नारिसंहाय । अच्युताय । जनादर्नाय । उपेन्द्राय । हरये । कृष्णाय ॥
oṁ keśavāya namaḥ | nārāyaṇāya | mādhavāya | govindāya | viṣṇave |
madhusūdanāya | trivikramāya | vāmanāya | śrīdharāya | hṛṣikeśāya | padmanābhāya
| dāmodarāya | saṅkarṣaṇāya | vāsudevāya | pradyumnāya | aniruddhāya |
puruṣottamāya | adhokṣajāya | nārasiṁhāya | acyutāya | janārdanāya | upendrāya |
haraye | kṛṣṇāya ||
Lakṣmī nāmavalli
ॐ श्रीयै नमः । अमृतोद्भवायै । कमलायै । चन्द्र-सोदयैर् । िवष्णु-िप्रयायै । वैष्णव्यै । वरारोहायै । हिर-
वल्लभायै । शािङ्गर्न्यै । देव-देवीकायै । सुर-सुन्दयैर् । सवर् अिभष्ट-फल-प्रदायै नमः ॥
oṁ śrīyai namaḥ | amṛtodbhavāyai | kamalāyai | candra-sodaryai | viṣṇu-priyāyai
| vaiṣṇavyai | varārohāyai | hari-vallabhāyai | śārṅginyai | deva-devīkāyai | sura-
sundaryai | sarva abhiṣṭa-phala-pradāyai namaḥ ||
नाना-िवधािन पत्र-पुष्पािण समपर्यािम ॥ nānā-vidhāni patra-puṣpāṇi samarpayāṁi ||
Uttara Pūjā
Agni-mukham

ॐ भूभुर्वस्सुवः पवमान नाम अिग्नम् आवाहयािम स्थापयािम ।

ॐ पवमान नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ pavamāna nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ pavamāna nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
v Offer 12 oblations with puffed rice & ājyam.

ॐ नमो भगवते महा-पुरुषाय महा-िवभूित-पतये स्वाहा ॥ भगवत इदं न मम ॥

oṁ namo bhagavate mahā-puruṣāya mahā-vibhūti-pataye svāhā || bhagavata idaṁ na
mama ||

v Have a shoot of the banyan tree7 ground by two young girls and insert the juice into the wife's
right nostril while reciting the dvadasākṣari.
OR

7
Ficus benghalensis
57
v Place two grains of urad dahl and one barley grain in curd and give to the wife to drink; and ask
her three times;- भद्रे िकं त्वं िपबिस ? bhadre kiṁ tvaṁ pibasi ?
She answers;— ह्रीं पुं-सवनम् hrīṁ puṁ-savanam
v She then sits to his right for the caru (boiled rice) homa (alternatively one can offer puffed rice)
v offer 12 oblations of caru with the following mantra:—

ह्रीं हुं ये गभर् िवघ्न-कतार्रो ये च गभर् िवनाशकाः । भूताः प्रेताः िपशाचाश्च वेताला बाल-घाटकाः । तान् सवार्न्
नाशय नाशय, गभर् रक्षाम् कुरु स्वाहा ॥ रुद्र प्रजापतये इदं न मम ॥
hrīṁ huṁ ye garbha vighna-kartāro ye ca garbha vināśakāḥ | bhūtāḥ pretāḥ piśācāśca
vetālā bāla-ghāṭakāḥ | tān sarvān nāśaya nāśaya, garbha rakṣām kuru svāhā || rudra
prajāpataye idaṁ na mama ||
v Offer 5 oblations of ghee; —

ह्रीं चंद्रमसे स्वाहा ॥ चंद्रमसे इदं न मम ॥

hrīṁ candramase svāhā || candramase idaṁ na mama ||
v Touch the wife's heart and recite 10 times

ॐ ह्रीं श्रीं oṁ hrīṁ śrīṁ

v visarjanam, ācārya sambhāvanam, āśirvādam

3. SĪMANTAM

v Performed in the 6th month or together with the pumsavana rite.

Saṅkalpa — हिर ॐ तत् सत् गोिवन्द x ३ …………. मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा,
श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवद् आज्ञया भगवद् कैङ्कयर् रूपं] ________ नक्षत्रे ________ राशौ जातां
________ नाम्नीं अस्यां भायार्यां गभर्ऽिभवृिद्ध पिरपिन्थ िशतिप्रया लक्ष्मी सकल सौभाग्य िनधान भूत लक्ष्मी
समावेशन द्वारा प्रित-गभर् बीज गभर् समुद्भवैनो िनबर्हण
र् पुरस्सरं श्री लक्ष्मी-नारायण प्रीत्यथर्ं स्त्री संस्कार रूपं
सीमन्तोन्नयन आख्यं कमर्णा संस्किरष्यािम ॥
hari oṁ tat sat govinda x 3 ........... mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-
kṣaya dvārā, śrī parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya
rūpaṁ] ________ nakṣatre ________ rāśau jātāṁ ________ nāmnīṁ asyāṁ
bhāryāyāṁ garbha'bhivṛddhi paripanthi śitapriyā lakṣmī sakala saubhāgya nidhāna
bhūta lakṣmī samāveśana dvārā prati-garbha bīja garbha samudbhavaino nirbarhaṇa
puras-saraṁ śrī lakṣmī-nārāyaṇa prītyarthaṁ strī saṁskāra rūpaṁ sīmantonnayana
ākhyaṁ karmaṇā saṁskariṣyāmi ||
58
On this auspicious day, characterized by the afore mentioned Astrological parameters, with the sanction of
the Supreme Being to please Lakshmi- Narayana and to invoke Lakshmi into our lives, I now perform the
sacrament of Simantam for unproblematic birth for my wife ...................... born in the rashi of ................. and
the asterism of ...........................
v Gaṇeśa pūjā, svasti-puṇyāha vācanam etc. (if done in conjunction with pumsavana there is no
need to repeat these.)
Agni-mukham
ॐ भूभुर्वस्सुवः मङ्गल नाम अिग्नम् आवाहयािम स्थापयािम ।
ॐ मङ्गल नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ maṅgala nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ maṅgala nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
v Offer oblations of ghee and grain with the following verses.
|| Garbha-rakṣaṇa-stotram ||
एह्यिह भगवन्ब्रह्मन्प्रजा-कतर्ः प्रजापते । प्रगृह्णीष्व बिलं च इमं आपत्यां रक्ष गिभर् णीं स्वाहा ॥ १ ॥
ehyahi bhagavan brahman prajā-kartaḥ prajāpate |
pragṛhṇīṣva baliṁ ca-imaṁ āpatyāṁ rakṣa garbhiṇīṁ svāhā || 1 ||
Please accept this sacred offering Lord Brahma, who creates people, and who is the lord of the people, And
be pleased to protect, this pregnant lady from all misfortune.

अिश्विन देव देवेशौ प्रगृह्णीतान्बिलं ित्वमाम् । सापत्यं गिभर् णीं च-इमं स रक्षतां पूजयानया स्वाहा ॥ २ ॥
aśvini deva deveśau pragṛhṇītān baliṁ tvimām |
sāpatyaṁ garbhiṇīṁ ca-imaṁ sa rakṣatāṁ pūjayānayā svāhā || 2 ||
Oh Aswini Devas, who are the doctors of Gods, please accept this sacred offering, and be pleased because of
this worship offered to you to protect this pregnant lady from all misfortune.

रुद्राश्च एकादश प्रोक्ताः प्रगृह्णंतु बिलं ित्वमम् । युष्माकं प्रीतये वृत्तं िनत्यं रक्षतु गिभर् णीं स्वाहा ॥ ३ ॥
rudrāśca ekādaśa proktāḥ pra-gṛhṇantu baliṁ tvimam |
yuṣmākaṁ prītaye vṛttaṁ nityaṁ rakṣatu garbhiṇīṁ svāhā || 3 ||
O Holy Rudras who are eleven, please accept this sacred offering, which has been made as per your wish, to
get your mercy and blessing, and be pleased to protect daily this pregnant lady.

आिदत्या द्वादश प्रोक्ताः प्रगृह्णीध्वं बिलं ित्वमाम् । युष्माकं तेजसां वृदध्य

् िनत्यं रक्षत गिभर् णीं स्वाहा ॥ ४
ādityā dvādaśa proktāḥ pra-gṛhṇīdhvaṁ baliṁ tvimām |
yuṣmākaṁ tejasāṁ vṛddhya nityaṁ rakṣata garbhiṇīṁ svāhā || 4 ||
O Holy Sun Gods who are twelve, Please accept this offering so that your great luster increases. Be
pleased to accept this sacred offering and please daily protect this pregnant lady from all misfortune.

िवनायक गणाध्यक्ष िशव-पुत्र महा-बल । प्रगृह्णीष्व बिलं च-इमं सापत्यं रक्ष गिभर् णीं स्वाहा ॥ ५ ॥
vināyaka gaṇādhyakṣa śiva-putra mahā-bala |
pragṛihṇīṣva baliṁ ca-imaṁ sāpatyaṁ rakṣa garbhiṇīṁ svāhā || 5 ||
O Vinayaka, O Ganesa, O Son of Lord Shiva, O God most powerful, Please accept this sacred offering and
be pleased to protect this pregnant lady from all dangers.
59

स्कंद षण्मुख देवेश पुत्र प्रीित-िववधर्न । प्रगृह्णीष्व बिलं च-इमं सापत्यं रक्ष गिभर् णीं स्वाहा ॥ ६ ॥
skanda ṣaṇmukha deveśa putra prīti-vivardhana |
pra-gṛhṇīṣva baliṁ ca-imaṁ sāpatyaṁ rakṣa garbhiṇīṁ svāhā || 6 ||
O Skanda, O God with six heads, O God who is the chief of devas, O God who increases the love for our
sons, Please accept this sacred offering, be pleased to protect this pregnant lady from all dangers.

प्रभासः प्रभवश्यामः प्रत्यूष मारुतोऽनलः । ध्रुवाधुर धुराचैव वसवेष्टौ प्रकीितर् तः ।

प्रगृह्णीष्व बिलं च-इमं िनत्यं रक्षतु गिभर् णीं स्वाहा ॥ ७ ॥
prabhāsaḥ prabhavaśyāmaḥ pratyūṣa māruto’nalaḥ |
dhruvādhura dhurācaiva vasaveṣṭau prakīrtitaḥ |
pragṛhṇīṣva baliṁ ca-imaṁ nityaṁ rakṣatu garbhiṇīm svāhā || 7 ||
O Prabhasa, O Prabhava, O Syama, O Prathyusha, O Marutha, O Anala , O Dhruva, O Dhuradhura, who are
the eight sacred Vasus, Please accept this sacred offering, be pleased to protect this pregnant lady from all
dangers.

िपतृ-देिव िपतृ श्रेष्ठे बहु-पुित्र महा-बले । भूत-श्रेष्ठे िनशावासे िनवृत्ते शौनक-िप्रये ।

प्रगृह्णीष्व बिलं च इमं सापत्यं रक्ष गिभर् णीम्स्वाहा ॥ ८ ॥
pitṛu-devi pitṛu śreṣṭhe bahu-putri mahā-bale |
bhūta-śreṣṭhe niśāvāse nivṛtte śaunaka-priye |
pra-gṛhṇīṣva baliṁ ca imaṁ sāpatyaṁ rakṣa garbhiṇīm svāhā || 8 ||
O Goddess of my manes, O Goddess who is greater than my manes, who has all women as daughters, O
Goddess most powerful, who is greater than all beings who protects us at night, who is immaculate, who was
worshipped by Sounaka, Please accept this sacred offering, be pleased to protect this pregnant lady from all
dangers.

रक्ष रक्ष महा-देव भक्तानुग्रह-कारक । पिक्ष-वाहन गोिवंद सापत्यं रक्ष गिभर् णीं स्वाहा ॥ ९ ॥
rakṣa rakṣa mahā-deva bhaktānugraha-kāraka |
pakṣi-vāhana govinda sāpatyaṁ rakṣa garbhiṇīm svāhā || 9 ||
Oh God who is greatest, Be pleased to protect and protect, Oh God who showers blessing on his devotees,
Oh Govinda, who rides on a bird, Please accept this sacred offering, be pleased to protect this pregnant
lady from all dangers.
v Offer 3 oblations
रं िवष्णवे स्वाहा । रं सूयार्य स्वाहा । रं धात्रे स्वाहा ॥
raṁ viṣṇave svāhā | raṁ sūryāya svāhā | raṁ dhātre svāhā ||
v Offer 7 oblations
हौं चंद्र-शेखराय स्वाहा ॥ hauṁ candra-śekharāya svāhā ||
v Offer 5 oblations with each of the following
ॐ अिश्वनौ । ॐ वासवाय । ॐ िवष्णवे । ॐ दुगार्यै । ॐ प्रजापतये ॥
oṁ aśvinau | oṁ vāsavāya | oṁ viṣṇave | oṁ durgāyai | oṁ prajāpataye ||
v Offer three āhutis with the vyāhrtis.
ॐ भूस्स्वाहा । ॐ भुवस्स्वाहा । ॐ सुवस्स्वाहा ॥
oṁ bhūs svāhā | oṁ bhuvas svāhā | oṁ suvas svāhā ||
60
v With the following mantra take the porcupine quill (with three white dots on it) in a bunch of
mango leaves and trace a line from the wife's navel over her head three times and then discard
it behind her.
ॐ भूभुर्वस्सुवः । oṁ bhūr bhuvas suvaḥ |
भायेर् कल्यािण सुभगे दशमे मािस सुव्रते । सुप्रसूता भव प्रीित प्रसादािद्वश्वकमर्णः ।
आयुष्मती कंकितका वच्चर्स्वीते शुभं कुरु ॥
bhārye kalyāṇi subhage daśame māsi suvrate |
suprasūtā bhava prīti prasādād viśvakarmaṇaḥ |
āyuṣmatī kaṅkatikā varccasvīte śubhaṁ kuru ||
O auspicious and fortunate wife, in the tenth month of your pregnancy, by the grace of the Supreme Being,
may you have an uneventiful delivery. May you be blessed with longevity and all happiness.

v Touch water and then command the musicians to play the vina (or use recorded music).
v ācārya sambhāvanam
v visarjanam & āśirvādam
सवर् देवता प्रसादेण उिच्चत काले सवर् गुण संपन्न सुतनया प्रािप्तरस्तु ॥
sarva devatā prasādeṇa uccita kāle sarva guṇa sampanna su-tanayā prāptir astu ||
By the grace of all the Devas, at the appointed time, may you obtain a baby endowed with all virtues.

Śānti Pāṭhaḥ

ॐ द्यौश्शािन्तरन्तिरक्षगुं शािन्तः पृिथवी शािन्तराप शािन्तरोषधय शािन्तः । वनस्पतय

शािन्तिवर् श्वेदेवाश्शािन्तब्रर्ह्म शािन्तस्सवर्गुं शािन्तश्शािन्तरेव शािन्तः सा मा शािन्तरेिध ॥ ॐ शािन्तः शािन्तः
शािन्तः ॥
oṁ dyauś śāntir antarikṣaguṁ śāntiḥ prthivī śāntir āpa śāntir oṣadhaya śāntiḥ |
vanaspataya śāntir viśvedevāś śāntir brahma śāntis sarvaguṁ śāntiś śāntir eva śāntis sā
mā śāntir edhi || oṁ śāntiś śāntiś śāntiḥ |
61

4. VIṢṆU BALI SAṀSKĀRA

v Performed in the 7th or 8th month of pregnancy to welcome the jīva which is said to enter the
foetus in the 7th month, and to pray for a safe and obstacle-free birth.

Saṅkalpaḥ — हिर ॐ तत्सत् गोिवंद x ३ ………….. मम उपात समस्त दुिरतक्षय द्वार श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं
[भगवदाज्ञया भगवद्कैंकयर् रुपं], मम भायार्यां गभर् रक्षनाथर्ं जीवा समावेशन द्वारा सकल बाध प्रशमनाथर्म,्
उिचत्त काले िनरुपद्रव प्रसूित िसद्ध्यथर्म,् श्री लक्ष्मी-नारायण प्रीत्यथर्ं िवष्णु-बिल आख्य कमर् किरष्ये ॥
hari oṁ tat sat govinda x 3 ...................... mama upāta samasta duritakṣaya dvāra śrī
parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṁkarya rupaṁ], mama
bhāryāyāṁ garbha rakṣanārthaṁ jīvā samāveśana dvārā sakala bādha praśamana
artham, ucitta kāle nirupadrava prasūti siddhyartham, śrī lakṣmī-nārāyaṇa prītyarthaṁ
viṣṇu-bali ākhya karma kariṣye ||
Today I perform this Vishnu Bali ritual, as service to and for the pleasure of Lakshmi-Narayana and in order
to protect my wife and my unborn child, to welcome the entry of the jīva and for the prevention of all obstacles
to a successful and trouble free parturition.
v Gaṇeśa pūjā, svasti-puṇyāha vācanam etc.
v To the east of the fire in a Kumbha placed on darbha invoke Viṣṇu:–

ॐ भू पुरुषं आवाहयािम । ॐ भुवः पुरुषं ० । ओम्सुवः पुरुषं । ॐ भूभुर्वस्सुवः पुरुषं आवाह्यािम,

स्थापयािम, गंधाक्षत पुष्पािण समपर्यािम ॥
oṁ bhūḥ puruṣaṁ āvāhayāmi | oṁ bhuvaḥ puruṣaṁ 0 | om suvaḥ puruṣaṁ | oṁ
bhūrbhuvas suvaḥ puruṣaṁ āvāhyāmi, sthāpayāmi, gandhākṣata puṣpāṇi
samarpayāmi ||
v Offer 16 upacāras

पुष्पाचर्न — ॐ केशवाय नमः । नारायनाय ० । माधवाय ० । गोिवंदाय ० । िवष्णवे ० । मधुसूदनाय ० ।

ित्रिवक्रमाय ० । वामनाय ० । श्रीधराय ० । हृिषकेशाय ० । पद्मनाभाय ० । दामोदराय नमः ॥
puṣpārcana — oṁ keśavāya namaḥ | nārāyanāya 0 | mādhavāya 0 | govindāya 0 |
viṣṇave 0 | madhusūdanāya 0 | trivikramāya 0 | vāmanāya 0 | śrīdharāya 0 |
hṛṣikeśāya 0 | padmanābhāya 0 | dāmodarāya namaḥ ||
Agni-mukham

ॐ भूभुर्वस्सुवः मङ्गल नाम अिग्नम् आवाहयािम स्थापयािम ।

ॐ मङ्गल नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ maṅgala nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ maṅgala nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
v Visṇu sūkta homa with pāyasam8 or caru — adding svāhā to the end of each verse.

8
pāyasānnam (pāyasaṁ): 3 parts of milk to 1 part of rice.
62
Purānokta Puruṣa Sūktam
सहस्रशीषार् पुरुषः सहस्राक्षः सहस्रपात् । सवर्-व्यािप भुवः स्पशार्द् अध्यितष्ठद् दशाङ्गुलम् ॥ १ ॥
sahasraśīrṣā puruṣaḥ sahasrākṣaḥ sahasrapāt |
sarva-vyāpi bhuvaḥ sparśād adhyatiṣṭhad daśāṅgulam || 1 ||
यद्भूतं यच्च वै भव्यं सवर्म् एव भवान्यतः । ततो िवश्वम् इदं तात त्वत्तो भूतं भिवष्यित ॥ २ ॥
yadbhūtaṁ yacca vai bhavyaṁ sarvam eva bhavānyataḥ |
tato viśvam idaṁ tāta tvatto bhūtaṁ bhaviṣyati || 2 ||
त्वत् तो यज्ञस्सवर्-हुतः पृषदाज्यं पशुिद्वर्धः । ऋचस्त्वत्तोऽथ सामािन त्वत्त एवािभजिज्ञरे ॥ ३ ॥
tvat to yajñas sarva-hutaḥ pṛṣadājyaṁ paśur dvidhaḥ |
ṛcas tvatto'tha sāmāni tvatta evābhijajñire || 3 ||
त्वत्तो यज्ञस्त्वजायन्त त्वत्तोऽश्वाश्चैव दिन्तनः । गावस्त्वत्तस् समुद्भतू ाः त्वत्तो जाता वयो-मृगाः ॥ ४ ॥
tvatto yajñas tvajāyanta tvatto'śvāścaiva dantinaḥ |
gāvas tvattas samudbhūtāḥ tvatto jātā vayo-mṛgāḥ || 4 ||
त्वन्मुखाद् ब्राह्मणा जातास्त्वत्तः क्षत्रमजायत । वैश्यास्तवोरुजाश्शूद्रस्तव पद्भ्यां समुद्गताः ॥ ५ ॥
tvan mukhād brāhmaṇā jātās tvattaḥ kṣatram ajāyata |
vaiśyās tavorujāś śūdras tava padbhyāṁ samudgatāḥ || 5 ||
अक्ष्णो सूयोर्ऽिनलश् श्रोत्राच्चन्द्रमा मनसस्तव । प्राणोऽन्तष् सुिषराज्जातो मुखाद् अिग्नर् अजायत ॥ ६ ॥
akṣṇo sūryo'nilaś śrotrāc candramā manasas tava |
prāṇo'ntaṣ suṣirāj jāto mukhād agnir ajāyata || 6 ||
नािभतो गगनं द्यौश्च िशरसस् समवतर्त । िदशश् श्रोत्रात् िक्षितः पद्भ्यां त्वतस्सवर्म् अभूद् इदं ॥ ७ ॥
nābhito gaganaṁ dyauśca śirasas samavartata |
diśaś śrotrāt kṣitiḥ padbhyāṁ tvatas sarvam abhūd idaṁ || 7 ||
न्यग्रोधस् सुमहान् अल्प यथा बीजे व्यविस्थतः । ससजर् िवश्वम् अिखलं बीज-भूते यथा त्विय ॥ ८ ॥
nyagrodhas sumahān alpa yathā bīje vyavasthitaḥ |
sasarja viśvam akhilaṁ bīja-bhūte yathā tvayi || 8 ||
बीजाङ्कुर समुद्भतू ो न्यग्रोधस् सम्-उपिस्थतः । िवस्तारं च यथा याित त्वतस् सृष्टौ तथा जगत् ॥ ९ ॥
bījāṅkura samudbhūto nyagrodhas sam-upasthitaḥ |
vistāraṁ ca yathā yāti tvatas sṛṣṭau tathā jagat || 9 ||
यथािह कदली नान्या त्वक् पत्रेभ्योऽिभदृश्यते । एवं िवश्वम् इदं नान्यत् त्वतस्थम् ईश्वर दृश्यते ॥ १० ॥
yathāhi kadalī nānyā tvak patrebhyo'bhidṛśyate |
evaṁ viśvam idaṁ nānyat tvatasthaṁ īśvara dṛśyate || 10 ||
ह्लािदनी त्विय शिक्तस्सा त्वय्येका सह-भािवनी । ह्लाद तापकरा िमश्रा त्विय नो गुण-विजर् ते ॥ ११ ॥
hlādinī tvayi śaktis sā tvayyekā saha-bhāvinī |
hlāda tāpakarā miśrā tvayi no guṇa-varjite || 11 ||
पृथक् भूतैक भूताय सवर् भूताय ते नमः । व्यक्तं प्रधानं पुरुषो िवराट् सम्राट् तथा भवान् ॥ १२ ॥
63
pṛthak bhūtaika bhūtāya sarva bhūtāya te namaḥ |
vyaktaṁ pradhānaṁ puruṣo virāṭ samrāṭ tathā bhavān || 12 ||
सवर्िस्मन् सवर्-भूतस्त्वं सवर्स्सवर् स्वरूप धृक् । सवर्ं त्वत्तस् समुद्भतू ं नमस् सवार्त्मने ततः ॥ १३ ॥
sarvasmin sarva-bhūtas-tvaṁ sarvas sarva svarūpa dhṛk |
sarvaṁ tvattas samudbhūtaṁ namas sarvātmane tataḥ || 13 ||
सवार्त्मकोऽिस सवेर्श सवर् भूतिस्थतो यतः । कथयािम ततः िकं ते सवर्ं वेित्स हृिदिस्थतम् ॥ १४ ॥
sarvātmako'si sarveśa sarva bhūtasthito yataḥ |
kathayāmi tataḥ kiṁ te sarvaṁ vetsi hṛdisthitam || 14 ||
यो मे मनोरथो देव सफलस् स त्वया कृतः । तप्तं सुतप्तं सफलं यद् दृष्टोऽिस जगत्पते ॥ १५ ॥
yo me manoratho deva saphalas sa tvayā kṛtaḥ |
taptaṁ sutaptaṁ saphalaṁ yad dṛṣṭo'si jagat-pate || 15 ||
ॐ िवश्व-रूपाया िवद्महे । िवश्वातीताय धीमिह । तन्नो िवष्णु प्रचोदयात् ॥ १६ ॥
oṁ viśva-rūpāyā vidmahe | viśvātītāya dhīmahi | tanno viṣṇu pracodayāt || 16 ||
Purānokta Nārāyaṇa Sūktam
नारायणः परञ्-ज्योितर्-आत्मा नारायणः परः ॥ नारायणः पर-ब्रह्म नारायण नमोऽस्तु ते ॥ १ ॥
nārāyaṇaḥ parañ-jyotir-ātmā nārāyaṇaḥ paraḥ ||
nārāyaṇaḥ para-brahma nārāyaṇa namo'stu te || 1 ||
Nārāyaṇa is the Supreme Light, the Self, and Nārāyaṇa is the Supreme. O Nārāyaṇa, the Supreme Absolute
Truth, O Nārāyaṇa, I offer my respectful obeisances unto You.
नारायणः परो देवो दाता नारायणः परः । नारायणः परो ध्याता नारायण नमोऽस्तु ते ॥ २ ॥
nārāyaṇaḥ paro devo dātā nārāyaṇaḥ paraḥ |
nārāyaṇaḥ paro dhyātā nārāyaṇa namo'stu te || 2 ||
Nārāyaṇa is the Supreme God, and Nārāyaṇa is the Supreme Giver. O Lord Nārāyaṇa, You are the supreme
meditator. Obeisances unto You.
नारायणः परन्धाम ध्यानन्नारायणः परः । नारायणः परो धमोर् नारायण नमोऽस्तु ते ॥ ३ ॥
nārāyaṇaḥ paran dhāma dhyānan nārāyaṇaḥ paraḥ |
nārāyaṇaḥ paro dharmo nārāyaṇa namo'stu te || 3 ||
Nārāyaṇa is the Supreme abode, meditating on Nārāyaṇa, the Supreme. O Lord Nārāyaṇa, You are the
supreme Dharma. Obeisances unto You.
नारायण परो वेदो िवद्या नारायणः परा । िवश्वन्नारायणस् साक्षान्नारायण नमोऽस्तु ते ॥ ४ ॥
nārāyaṇa paro vedo vidyā nārāyaṇaḥ parā |
viśvan nārāyaṇas sākṣān-nārāyaṇa namo'stu te || 4 ||
Nārāyaṇa is the supreme Veda, and Nārāyaṇa is the supreme knowledge. Obeisances unto You, who are the
Supreme Personality of Godhead, Nārāyaṇa, the Supreme Being.
नारायणाद् िविधर् जातो जातो नारायणािच्छवः । जातो नारायणाद् िनन्द्रो नारायण नमोऽस्तु ते ॥ ५ ॥
nārāyaṇād vidhir jāto jāto nārāyaṇācchivaḥ |
jāto nārāyaṇād nindro nārāyaṇa namo'stu te || 5 ||
From Nārāyaṇa came Brahmā, and from Nārāyaṇa came Śiva. O Nārāyaṇa, I offer my respectful obeisances
unto You, who were born of Nārāyaṇa.
64

रिवनार्रायणन् तेजश्चान्द्र नारायण महः । विह्नर् नारायणः साक्षान्नारायण नमोऽस्तु ते ॥ ६ ॥

ravir nārāyaṇan tejaś cāndra nārāyaṇa mahaḥ |
vahnir nārāyaṇaḥ sākṣān-nārāyaṇa namo'stu te || 6 ||
The sun is Nārāyaṇa, the effulgence is Nārāyaṇa, and the moon is Nārāyaṇa. Fire is directly Nārāyaṇa. I
offer my respectful obeisances unto You.
नारायण उपास्यः स्याद् गुरुर् नारायणः परः । नारायणः परो बोधो नारायण नमोऽस्तु ते ॥ ७ ॥
nārāyaṇa upāsyaḥ syād gurur nārāyaṇaḥ paraḥ |
nārāyaṇaḥ paro bodho nārāyaṇa namo'stu te || 7 ||
Nārāyaṇa is the worshipper, and Nārāyaṇa is the spiritual master. O Lord Nārāyaṇa, You are the supreme
consciousness. Obeisances unto You.
नारायणः फलन्मुख्यं िसिद्धनार्रायणः सुखम् । सेव्यो नारायणश्शुद्धो नारायण नमोऽस्तु ते ॥ ८ ॥
nārāyaṇaḥ phalan mukhyaṁ siddhir nārāyaṇaḥ sukham |
sevyo nārāyaṇaś-śuddho nārāyaṇa namo'stu te || 8 ||
Nārāyaṇa is the supreme resultt, and perfection is Nārāyaṇa’s happiness. O Nārāyaṇa, You are worthy of
worship, and You are pure. O Nārāyaṇa, I offer my respectful obeisances unto You.

v With the 12 names offer ājyāhutis

ॐ केशवाय स्वाहा । ॐ नारायनाय ० । ॐ माधवाय ० । ॐ गोिवंदाय ० । ॐ िवष्णवे ० । ॐ
मधुसूदनाय ० । ॐ ित्रिवक्रमाय ० । ॐ वामनाय ० । ॐ श्रीधराय ० । ॐ हृिषकेशाय ० । ॐ पद्मनाभाय
० । ॐ दामोदराय स्वाहा ॥
oṁ keśavāya svāhā | oṁ nārāyanāya | oṁ mādhavāya | oṁ govindāya | oṁ viṣṇave
| oṁ madhusūdanāya | oṁ trivikramāya | oṁ vāmanāya | oṁ śrīdharāya | oṁ
hṛṣikeśāya | oṁ padmanābhāya | oṁ dāmodarāya svāhā ||
v Uttarāṅgam
v Offer 8 balis of handfuls of puffed rice around the kuṇḍa
ॐ िवष्णवे नमः - इदं ते बिलं ॥ oṁ viṣṇave namaḥ - idaṁ te baliṁ ||
v ācārya sambhāvanam
v visarjanam
v śānti pāṭh and āśirvādam
65

5. JĀTAKARMA SAṀSKĀRA

Usually done on the 10th day after the birth or together with the nāmakaraṇa on an auspicious day.
The mother bathes wears a new cloth and sits in front of the fire-pit facing east with the child on her
lap. The husband sits to her left.

Saṅkalpa — हिर ॐ तत्सत् गोिवंद x ३ …… मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री
परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवदाज्ञया भगवद्कैंकयर् रूपं] कश्यप गोत्रोद्भवस्य _________दास नामहम्
_________ दासी नाम्नीम्मम धमर्-पत्नी समेत मम जातस्य कुमयार्ः/कुमारस्य गभार्ंब-पान जिनत समस्त
दोष पिरहाराथर्ं आयुमेर्धा अिभवृदध्य
् थर्ं, बीज गभर् समुद्भवैनो िनबर्हण
र् द्वारा, लक्ष्मी-नारायण प्रीत्यथर्ं, जात-
कमर् आख्यं संस्करंच किरष्ये ॥
hari oṁ tat sat govinda x 3 …… mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-kṣaya
dvārā, śrī parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ]
kaśyapa gotrodbhavasya _________dāsa nāmaham _________ dāsī nāmnīm mama
dharma-patnī sameta mama jātasya kumaryāḥ/kumārasya garbha-amba-pāna janita
samasta doṣa parihārārthaṁ āyur medhā abhivṛddhyarthaṁ, bīja garbha
samudbhavaino nirbarhaṇa dvārā, lakṣmī-nārāyaṇa prītyarthaṁ, jāta-karma ākhyaṁ
saṁskarañca kariṣye ||
On this auspicious day in order to purify my baby from impurities consumed during birth and for the
propagation of longevity and health and the generation of intelligence and in order to please lakshmi-
Narayana I will perform this birth sacrament.
v Gaṇeśa pūjā, svasti-puṇyāha vācanam etc.
v The father strokes the child from head to foot while the following stotra is recited.

इं िद्रयािण हृषीकेशः प्राणान्नारायणोऽवतु । श्वेत-द्वीप-पितश्-िचत्तं मनो योगेश्वरोऽवतु ॥ १ ॥

indriyāṇi hṛṣīkeśaḥ prāṇān nārāyaṇo'vatu |
śveta-dvīpa-patiś-cittaṁ mano yogeśvaro'vatu || 1 ||
May Lord Hṛṣīkeśa protect the senses and Lord Nārāyaṇa protect the life-force. May Lord Śveta-dvīpa, the
master of all mystic power, protect your mind and your thoughts.
पृिष्णगभर्स् ते बुिद्धमात्मानं भगवान्परः । क्रीडंतं पातु गोिवंदश्शयानं पातु माधवः ॥ २ ॥
pṛṣṇigarbhas tu te buddhim ātmānaṁ bhagavān paraḥ |
krīḍantaṁ pātu govindaś śayānaṁ pātu mādhavaḥ || 2 ||
May the Lord Pṛṣṇigarbha protect your intelligence. And the Supreme Lord your very Self. May Lord
Govinda protect you while you are playing, and may Lord Mādhava protect you while lying down.
व्रजंतमव्याद्वैकुंठ आसीनं त्वां िश्रयः-पितः । भुंजानं यज्ञ-भुक्पातु सवर् ग्रह भयंकरः ॥ ३ ॥
vrajantam avyād vaikuṇṭha āsīnaṁ tvāṁ śriyaḥ-patiḥ |
bhuñjānaṁ yajña-bhuk pātu sarva graha bhayaṅkaraḥ || 3 ||
As you walk about, may the Lord of the goddess of fortune cover you, sitting in Vaikuntha. May the enjoyer
of sacrifices protect you while you eat, from all the fearful planetary influences.
v The father smells the baby's head.
66

अंगादंगात्संभविस हृदयादिधजायसे । आत्मा वै पुत्र नामािस स जीव शरदश्शतम् ॥

अश्मा भव परशुभर्व िहरण्यमस्तृतं भव । तेजो वै पुत्र/पुित्र नामािस स जीव शरदः शतम् ॥
aṅgād aṅgāt saṁbhavasi hṛdayād adhijāyase |
ātmā vai putra nāmāsi sa jīva śaradaś śatam ||
aśmā bhava paraśur bhava hiraṇyam astṛtaṁ bhava |
tejo vai putra/putri nāmāsi sa jīva śaradaḥ śatam ||
Out of my limbs your birth, from my heart your origin, you are truly myself O son. Be as firm as a stone, as
sharp as an axe as compact as gold, truly O son/daughter you are my splendour. So live long for an hundred
autumns.

v The father mixes the madhu-parka — ghee, honey and yoghurt and then with a golden ring
wrapped with darbha give the child to taste while reciting the Viṣṇu-gāyatri.

आयुवर्चोर् बलं मेधा वद्धर्तां ते सदा िशशो ॥

āyur-varco balaṁ medhā varddhatāṁ te sadā śiśo ||
O child may your life, health, strength and intelligence allways increase.
v He touches the baby's heart and then smells the head while reciting the dvādasākṣari.
v Place the baby in the mother's lap

देवाय सिवत्रे नमः । सरस्वत्यै नमः । अिश्वभ्यं नमः । कुमारी देवतापेयं भूमा जाताय, वृिद्धदा आयुश्मंत,ं
यशस्वनतं, तेजिस्स्वनमिप िक्रयात् ॥
devāya savitre namaḥ | sarasvatyai namaḥ | aśvibhyaṁ namaḥ | kumārī
devatāpeyaṁ bhūmā jātāya, vṛddhidā āyuśmantaṁ, yaśasvanataṁ, tejassvinaṁ
apikriyāt ||
v Give him/her the right breast

अयं बालं जरां धयतु दीघर्मायुः ॥

ayaṁ bālaṁ jarāṁ dhayatu dīrgham āyuḥ ||
May this young boy (this young girl) suckle well and have a long life.
v Father touches the ground

समुद्र मेखले देवी पवर्तः स्थन मंडले । िवष्णु पित्न नमस्तुभ्यं भूिम देवी नमोऽस्तु ते ॥ १ ॥
samudra mekhale devī parvataḥ sthana maṇḍale |
viṣṇu patni namastubhyaṁ bhūmi devī namo'stu te || 1 ||
O goddess Bhūmi. The oceans are your skirts and the mountains are your breasts. O wife of Lord Viṣṇu, I
offer my respectful obeisances unto you.
रक्षैनं वसुधा देिव सदा सवर्-गते शुभे । आयुष-् प्रमाणं िनिखलं िनिक्षपस्व हिर िप्रये ॥ २ ॥
rakṣainaṁ vasudhā devi sadā sarva-gate śubhe |
āyuṣ-pramāṇaṁ nikhilaṁ nikṣipasva hari priye || 2 ||
May the earth, O goddess, always protect him, all-pervading and auspicious. O dear Lord Hari, please grant
this child the full measure of life.
धािरण्य शेष भूतानां मातस्त्वमिधकाह्यिस । अजरा चाप्रमेया च सवर् भूत नमस्कृते ॥ ३ ॥
67
dhāriṇya śeṣa bhūtānāṁ mātas tvam adhikāhyasi |
ajarā cāprameyā ca sarva bhūta namaskṛte || 3 ||
Holding the rest of the beings, you are the mother of all beings. You are immortal and immeasurable, and all
living beings worship You.

त्वमेवाशेष जगतां प्रितष्ठा चाश्रयोह्यिस । कुमारं पािह मातस्त्वं ब्रह्मा तदनुमन्यताम् ॥ ४ ॥

tvam evāśeṣa jagatāṁ pratiṣṭhā cāśrayohyasi |
kumāraṁ pāhi mātas tvaṁ brahmā tad anumanyatām || 5 ||
You alone are the ultimate refuge and support of the universe. O mother, please protect this baby, and may
Lord Brahmā be agreeable.

v father places the baby on the ground

v Place pot of water near head

पािनयं पावनं श्रेष्ठं गंगािद सिरदुद्भवम् ।सवर् पाप प्रशमनं कुंभोदक नमोस्तु ते ॥
pāniyaṁ pāvanaṁ śreṣṭhaṁ gaṅgādi sarid udbhavam |
sarva pāpa praśamanaṁ kumbhodaka namo'stu te ||
This pot of water from the Ganga which is pure and potable, the best there is. It purifies one from all sin, I
pay my respects to this vessel.
Agni-mukham

ॐ भूभुर्वस्सुवः सूितक नाम अिग्नमावाहयािम स्थापयािम ।

ॐ सूितक नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ sūtika nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ sūtika nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||

Saṅkalpaṁ — एवं गुन िवशेषेण, िविसष्टायामस्यां शुभ ितथौ मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-
क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवदाज्ञया भगवद्कैंकयर् रूपं] – मम कुमरस्य/कुमायार्ः आयुष्य
अिभवृदध्य
् थर्ं बल-सूितकयोः चंडालािद िपशाचेभ्य संरक्षनाथर्ं फिल-करण होमं किरष्ये ॥
evaṁ guna viśeṣeṇa, visiṣṭāyām asyāṁ śubha tithau mama [asya yajamānasya] upāta
samasta durita-kṣaya dvārā, śrī parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad
kaiṅkarya rūpaṁ] – mama kumarasya/kumāryāḥ āyuṣya abhivṛddhyarthaṁ bala-
sūtikayoḥ caṇḍālādi piśācebhya saṁrakṣanārthaṁ phali-karaṇa homaṁ kariṣye ||
On this auspicious day for the longevity and health of my baby and for the protection of both baby and mother
from negative psychic influences I now perform the phali-karana homa.
v Offer rice-husk or unhusked rice with the following stotra. With each verse offer three times,
holding the śūrpa and flicking the grains into the fire with both thumbs.

प्राच्यां रक्षस्व बालकं गोिवंदं शरणं गतः । गदां कौमोदकीं गृह्ण पद्मनाभ नमोऽस्तु ते ॥ स्वाहा x ३
prācyāṁ rakṣasva bālakaṁ govindaṁ śaraṇaṁ gataḥ |
gadāṁ kaumodakīṁ gṛhṇa padmanābha namo'stu te || svāhā x 3
Protect the child in the east, for he has taken refuge in Govinda. O lotus-naveled one wielding the Mace
called Kaumodaka. I offer my respectful obeisances unto you. Svaha x 3
68

प्रग्गृह्य रक्ष गोिवंदमाग्न्येय्यां रक्ष सूकर । याम्यां रक्षस्व बालकं गोिवंदं शरणं गतः ॥ स्वाहा x ३
prag gṛhya rakṣa govindam āgnyeyyāṁ rakṣa sūkara |
yāmyāṁ rakṣasva bālakaṁ govindaṁ śaraṇaṁ gataḥ || svāhā x 3
In the east may you be protected by Govinda, and may Varaha protect you in the South-east.
Protect the child in the south, for he has taken refuge in Govinda. Svaha x 3
नैऋर्त्यां पुत्रं रक्षस्व िदव्य मूतेर् नृकेसिरन् । प्रतीच्यां रक्षस्व बालकं गोिवंदं शरणं गतः ॥ स्वाहा x ३
nairṛtyāṁ putraṁ rakṣasva divya mūrte nṛkesarin |
pratīcyāṁ rakṣasva bālakaṁ govindaṁ śaraṇaṁ gataḥ || svāhā x 3
O divine form, O Narasimha please protect your son from the South-west. Protect the child in the west, for
he has taken refuge in Govinda. Svaha x 3
वायव्यां रक्ष बालकं हयग्रीव नमोऽस्तु ते । उत्तरस्यां जगन्नाथ भवंतं शरणं गतः ॥ स्वाहा x ३
vāyavyāṁ rakṣa bālakaṁ hayagrīva namo'stu te |
uttarasyāṁ jagannātha bhavantaṁ śaraṇaṁ gataḥ || svāhā x 3
O Hayagriva, please protect the child in the northwest. I offer my obeisances unto you.
O Lord of the universe, I have taken refuge in You in the north. Svaha x 3
नमस्ते रक्ष रक्षोघ्न ऐशान्यां शरणं गतः । पांचजन्यं महा शंखमनुघोष्यं च पञ्कजम् ॥ स्वाहा x ३
namaste rakṣa rakṣoghna aiśānyāṁ śaraṇaṁ gataḥ |
pāñcajanyaṁ mahā śaṅkham anughoṣyaṁ ca pañkajam || svāhā x 3
O destroyer of demons, I offer my respectful obeisances unto You, who have taken refuge in the northeast.
The great conch Pāñcajanya and the lotus flower were resounding. Svaha x 3

v Offer 108 ājya ahutis with the dvādaśākṣari mantra.

ॐ नमो भगवते वासुदेवाय स्वाहा ॥ oṁ namo bhagavate vāsudevāya svāhā ||
v Uttarāṅgam.
v Śānti pāṭha
v ḍakṣiṇa dānam & āśirvādam

6. NĀMAKARAṆA

v Usually done in conjunction with jātakarma.

संकल्पम् — मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवदाज्ञया
भगवद्कैंकयर् रूपं] — मम कुमयार्ह/कुमारस्य आयुष्य अिभवृदध्य
् थर्ं सभायाम्सकल सत्पुरुष (श्री वैष्णव
संघ) मध्ये नाम प्रकटन िसद्ध्यथर्ं नाम करणं किरष्ये ॥
Saṅkalpam — mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-kṣaya dvārā, śrī
parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ] — mama
kumaryāh/kumārasya āyuṣya abhivṛddhyarthaṁ sabhāyāṁ sakala sat-puruṣa (śrī
vaiṣṇava saṅgha) madhye nāma prakaṭana siddhyarthaṁ nāma karaṇaṁ kariṣye ||
v On a copper plate keep rice, write the name of the child and offer upacāras.
69

ॐ नाम-करण देवताभ्यो नमः ॥

oṁ nāma-karaṇa devatābhyo namaḥ | (offer 16 upacāras) ||
v The father recites the name of the child into his right ear three times and then announces it to the
assembled devotees.
putra
अंगादंगाद्च संभूतो रुपाद्रुपाश्च संभवः िदघार्युस्मान्भवो धार पुत्र वंश िहतंकरः ॥
aṅgād aṅgād ca saṁbhūto rupād rupāśca saṁbhavaḥ
dirghāyusmān bhavo dhāra putra vaṁśa hitaṁkaraḥ ||
From my limbs came forth your limbs and from from my form came your form. May you have longevity and
be a credit to our lineage.
___________ देवता भक्तोऽिस ॥ 9 devatā bhakto'si || You are a devotee of the deity.
putri
अंगादंगाद्च संभूता रुपाद्रुपाश्च संभवा । दीघर् जीिवत्चुदाराच पुित्र वंश िहता भवः ।
aṅgād aṅgād ca saṁbhūtā rupād rupāśca saṁbhavā |
dīrgha jīvit cudārāca putri vaṁśa hitā bhavaḥ |
From my limbs came forth your limbs and from from my form came your form. May you have longevity and
be a credit to our lineage.

___________ देवता भक्तोऽिस ॥ devatā bhakto'si || You are a devotee of the deity.

अिग्निरव शुिच भव । अिदत्यैव तेजिस्व भव । िवस्नुिरव श्रीमान्भव ।

लक्ष्मीिरव दयालू भव । ब्रह्मैव आयुष्मान्भव ॥
agniriva śuci bhava | adityaiva tejasvi bhava | visnuriva śrīmān bhava |
lakṣmīriva dayālū bhava | brahmaiva āyuṣmān bhava ||
May you be as pure as fire, as radiant as the sun, as prosperous as Vishnu as compassionate as Lakshmi and
as long-lived as Brahma.

जह्नवी यमुना रेवा सुपिवत्रा सरस्वती । नमर्दा वरदा कुंती सागराश्च सरांिस च ।
एते त्वामिभिषंचंतु धमर् कामाथर् िसद्धये ॥
jahnavī yamunā revā supavitrā sarasvatī |
narmadā varadā kuntī sāgarāśca sarāṁsi ca |
ete tvām abhiṣiñcantu dharma kāmārtha siddhaye ||
May Jahnavi, Yamuna, Reva, the holy Sarasvati, Narmada, Varada, Kunti the oceans and Tanks, Lakes -- all
these annoint thee for the attainment of Dharma, Kama and Artha
v The father now announces the name to the assembly.
v Blessing for longevity
यदायुषं िचरं देवास्सप्त कल्यांत जीिवषु । ददुस्तेनायुषा युक्ता जीवेम शरदश्शतम् ॥ १ ॥
yad āyuṣaṁ ciraṁ devās sapta kalyānta jīviṣu |
dadus tenāyuṣā yuktā jīvema śaradaś śatam || 1 ||
May the seven great immortals who have lived for a long time grant us longevity that we will live a hundred
autumns.

9 Insert the name of the family’s deity.

70

दीघार् नागा नगा नद्योऽनंतास्सप्ताणर्वा िदशः । अनंतेनायुषा तेन जीवेम शरदश्शतम् ॥ २ ॥

dīrghā nāgā nagā nadyo’nantās saptārṇavā diśaḥ |
anantenāyuṣā tena jīvema śaradaś śatam || 2 ||
There are long-lived serpents, mountains, rivers, vast oceans seven and directions. With that infinite life that
surrounds us may we shall live for a hundred autumns.

सत्यािन पंच-भूतािन िवनाश रिहतािन च । अिवनाश्य्-आयुषा तद्वज्जीवेम शरदश्शतम् ॥ ३ ॥

satyāni pañca-bhūtāni vināśa rahitāni ca |
avināśy-āyuṣā tadvaj jīvema śaradaś śatam || 3 ||
The five elements are abiding and free from destruction. Just so may we live for a hundred autumns with
indestructible health.

7. UPANIṢKRAMAṆAM

v Done in the 4th month. The child is taken out for the first time to be presented to the deity in
the temple.

Saṅkalpam — हिर ॐ तत्सत्गोिवंद x ३ ……….. मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा,
श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवदाज्ञया भगवद्कैंकयर् रूपं]— अद्य समस्त जातस्यात्म-जातस्य समस्त रोगािद
िनबर्हण
र् पूवर्कमायुमेर्धा ऽिभवृदध्य
् थर्ं श्री लक्ष्मी- नारायण प्रीत्यथर्ंच गृहाद्बालकस्य िनष्क्रमणमहं किरष्ये ॥

hari oṁ tat sat govinda x 3 ............ mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-
kṣaya dvārā, śrī parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya
rūpaṁ]— adya samasta jātasyātma-jātasya samasta rogādi nirbarhaṇa pūrvakam āyur
medhā 'bhivṛddhyarthaṁ śrī lakṣmī- nārāyaṇa prītyarthañca gṛhād bālakasya
niṣkramaṇam ahaṁ kariṣye ||
On this auspicious day in order to promote the heath of this baby and to prevent diseases and to bless this
baby with intelligence and long-life we now perform the ceremony of egress.
v Gaṇeśa pūjā, svasti-puṇyāha vācanam and perform dikpālaka pūjā.
Aṣṭha-dik-pālaka Stotram

दैत्य-दपर् िवनाशाय सहस्राक्षाय धीमते । कुिलशव्य ग्रहस्ताय नमस्तेऽस्तु शतक्रतो ॥ १ ॥

daitya-darpa vināśāya sahasrākṣāya dhīmate |
kuliśavya grahastāya namaste'stu śatakrato || 1 ||
I salute you, O wise King of the Gods, who destroyed the pride of the titans and performed a hundred
sacrifices.
मुखं यस्सवर् देवानां येन हव्यं तु नीयते । येन प्रवतर्ते सवर्ं नमस्तेऽस्तु हिवर्-भुजे ॥ २ ॥
mukhaṁ yas sarva devānāṁ yena havyaṁ tu nīyate |
yena pravartate sarvaṁ namaste'stu havir-bhuje || 2 ||
71
I salute you, O Lord of Fire, the mouth of all the gods, the one who conveys the oblations and by whom
everything revolves.

येन संिह्रयते सवर्ं येन धमर्श्च रक्ष्यते । यस्मािद्बभेित लोकोऽयं प्रेत-नाथ नमोऽस्तु ते ॥ ३ ॥
yena saṁhriyate sarvaṁ yena dharmaśca rakṣyate |
yasmād bibheti loko'yaṁ preta-nātha namo'stu te || 3 ||
I salute you, O Lord of the Dead, the one who protects the Dharma, who terrifies the whole world, and by
whom all is eventually taken.

राक्षसा यातुधानाश्च िपशाचाश्च श्रयंित यम् । तस्मै िनऋितर् र्-रुद्राय रक्षसां पतये नमः ॥ ४ ॥
rākṣasā yātudhānāśca piśācāśca śrayanti yam |
tasmai niṛrtir-rudrāya rakṣasāṁ pataye namaḥ || 4 ||
I salute you, Wrathful Nairriti, Lord of the demons, in whom all the Rakshasas, Yatudhanas and Pisachas
take their refuge.

येन संरक्ष्यते सवर्ं यिस्मन्सवर्ं प्रलीयते । अमोघ-पाश-हस्ताय तदपां पतये नमः ॥ ५ ॥

yena saṁrakṣyate sarvaṁ yasmin sarvaṁ pralīyate |
amogha-pāśa-hastāya tad apāṁ pataye namaḥ || 5 ||
I salute you, O Lord of the Waters, who carries the peerless noose, who sustains all life and into whom all is
dissolved in the end.

िध्रयंते च िह्रयंते च येन प्राणादयः क्रमात् । भूतानां पतये िनत्यं नमस्-तस्मै मरुत्-पते ॥ ६ ॥
dhriyante ca hriyante ca yena prāṇādayaḥ kramāt |
bhūtānāṁ pataye nityaṁ namas-tasmai marut-pate || 6 ||
I salute you, Lord of the Cosmic Life Force, the master of all living beings, who supports all life through the
respiratory process.

यत्प्रसादाज्-जगत्सवर्ं धनेन पिरपूयर्ते । यक्ष-गुह्यक-नाथ च धन-नाथ नमोऽस्तु ते ॥ ७ ॥

yat prasādāj-jagat sarvaṁ dhanena paripūryate |
yakṣa-guhyaka-nātha ca dhana-nātha namo'stu te || 7 ||
I salute you, O Lord of Wealth, the master of all the Yakshas and Guhyakas, and the one by whose grace the
world is filled with prosperity.

येन कालािग्नना लोको युगांतेषु प्रदह्यते । तस्मै ते ब्रह्मणः पुत्र िवरूपाक्ष नमोऽस्तु ते ॥ ८ ॥
yena kālāgninā loko yugānteṣu pradahyate |
tasmai te brahmaṇaḥ putra virūpākṣa namo'stu te || 8 ||
I salute you, O Lord Rudra, the son of Brahma, the one who destroys the universe at the end of time with the
fire of Time
Prayer for protection

वरुणः पवनश्चैव धनाध्यक्षस्तथा िशवः । ब्रह्मणा सिहत सवेर् िदक्पालाः पांतु ते सदा ॥
varuṇaḥ pavanaścaiva dhanādhyakṣas tathā śivaḥ |
brahmaṇā sahita sarve dikpālāḥ pāntu te sadā ||
ब्रह्मा िवष्णुः िशवो दुगार् गणेशो भास्करस्तथा । इं द्रो वायुः कुवेरश्च वरुणोऽअिग्नबृर्हस्पितः ।
िशशोः शुभं प्रकुवर्ंतु रक्षंतु पिथ सवर्दा ॥
brahmā viṣṇuḥ śivo durgā gaṇeśo bhāskaras tathā |
indro vāyuḥ kuveraśca varuṇo'agnir bṛhaspatiḥ |
śiśoḥ śubhaṁ prakurvantu rakṣantu pathi sarvadā ||
72
May Varuna, Vayu, Kubera and Shiva along with brahm and the other Guardians of the directions protect you
always. May the Holy Trinity Brahma, Vishnu and Siva, the Goddess Durga, Ganesha and the Sun-god, Indra,
the Cosmic life force and Kubera, Varuna, Agni and Brihaspati, may they always be propitious to this child,
and may they always protect him/her throughout his/her going forth from this house.
v Take the baby outside and the sun is shown with the following mantra;

ध्येय सदा सिवत्र मंडले मध्य वतीर्, नारायणस्सरिसजासन सिन्निवष्टः ।

केयुरवान्मकर कुंडलवािन्करीटी हािर िहरण्य वपुः धृत शंख चक्रः ॥
dhyeya sadā savitra maṇḍale madhya vartī, nārāyaṇas sarasijāsana sanniviṣṭaḥ |
keyuravān makara kuṇḍalavān kirīṭī hāri hiraṇya vapuḥ dhṛta śaṅkha cakraḥ ||
Nārāyaṇa is worthy of being mediated upon in the centre of the Solar orb. Seated in the lotus posture, adorned
with bracelets, earings, crown and necklace; of golden hued body and holding the Conch and Discus.
तच्चक्षुदेर्विहतं पुरस्ताच्छु क्रमुच्चरत् । पश्येम शरदश्शतं जीवेम शरदश्शतम् ॥
taccakṣur devahitaṁ purastācchukram uccarat |
paśyema śaradaś śataṁ jīvema śaradaś śatam ||
Om yonder is the eye of heaven, who excels even Venus in his effulgence, who is beneficient even to the
Devas. May we see him a hundred years. May we live a hundred years,

v take the child to the temple and present him to the local deity.
v In the evening show him the moon.

दिध शंख तुषाराभं क्सीरोदाणर्व संभवम् । नमािम शिशनं सोमं शंभोर्-मुकुट भूषणम् ॥
dadhi śaṅkha tuṣārābhaṁ ksīrodārṇava saṁbhavam |
namāmi śaśinaṁ somaṁ śaṁbhor-mukuṭa bhūṣaṇam ||
I salute the Moon, who is the colour of curd, conch and snow, the One who emerged out of the milky
ocean and who bedecks the crown of Lord Shiva.
73

8. ANNA-PRĀŚANA

The weaning ceremony done in the sixth month after birth.

Saṅkalpa — हिर ॐ तत्सत्गोिवंद x ३ ……………… मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय

द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवदाज्ञया भगवद्कैंकयर् रूपं] ______ नक्षत्रस्य ___________ नाम मम
बालकस्य मल प्राशन शुदध्य
् न्नाद्य ब्रह्मवचर्स तेज इं िद्रय आयुलर्क्षण फल िसद्ध्यथर्ं, बीज-गभर् समुद्भवैनो
िनबर्हण
र् द्वारा श्री लक्ष्मी- नारायण प्रीत्यथर्ं अन्न प्राशनाख्य कमर् किरष्ये ॥
hari oṁ tat sat govinda x 3 ........ mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-
kṣaya dvārā, śrī parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya
rūpaṁ] ______ nakṣatrasya ___________ nāma mama bālakasya mala prāśana
śuddhyannādya brahmavarcasa teja indriya āyur lakṣaṇa phala siddhyarthaṁ, bīja-
garbha samudbhavaino nirbarhaṇa dvārā śrī lakṣmī- nārāyaṇa prītyarthaṁ anna
prāśanākhya karma kariṣye ||
On this auspicious day, I perform the weaning ceremony for my child in order to purify him/her from any
impure substance swallowed since birth, to atone for any mishaps since birth and for any sinful reaction that
may have been caused and to please Lord Narayana and Lakshmi.
v Gaṇeśa pūjā, svasti-puṇyāha vācanam etc.
There are two ways in which this can be done with or without Homam.
v If done without homam invoke Annapūrṇa Devi or Dhānya Lakṣmi in a kumbha and offer 16
upacāras.
(1) Annapūrṇa pūjā vidhānam
Dhyāna śloka
उद्यत् सहस्र द्युित िबम्ब गौरां मुक्ताङ्ग वीणा स्तन लिम्बभाराम्
मािणक्य दवीर्र् मधुपात्र हस्ता स्मरिन्त सन्तः स्मर वैिर कान्तम् ॥
udyat sahasra dyuti bimba gaurāṁ muktāṅga vīṇā stana lambibhārām
māṇikya darvīr madhupātra hastā smaranti santaḥ smara vairi kāntam ||
She is brilliant like a thousand lights white with pearl-like limbs with a vina with full breasts.
In her gem-like hands she holds a ladle and a honey pot, I recall her to mind - the beloved One.

ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं भगवती महेश्वरी अन्नपूणेर् स्वाहा ॥

oṁ hrīṁ śrīṁ klīṁ bhagavatī maheśvarī annapūrṇe svāhā ||

पुष्प अचर्न — ॐ अन्नपूणार्यै नमः । िशवायै । देव्यै । भीमायै । पुष्ट्यै । सरस्वत्यै । सवर्ज्ञायै । पावर्त्यै ।
दुगार्यै । शवार्ण्यै । िशव-वल्लभायै । वेद-वेद्यायै । महा-िवद्यायै । िवद्या-दात्रै । िवशारदायै । कुमायैर् ।
ित्रपुरायै । बालायै । लक्ष्म्यै । िश्रयै नमः ॥
puṣpa arcana — oṁ annapūrṇāyai namaḥ | śivāyai | devyai | bhīmāyai | puṣṭyai |
sarasvatyai | sarvajñāyai | pārvatyai | durgāyai | śarvāṇyai | śiva-vallabhāyai | veda-
vedyāyai | mahā-vidyāyai | vidyā-dātrai | viśāradāyai | kumāryai | tripurāyai | bālāyai |
lakṣmyai | śriyai namaḥ ||
74

अन्नपूणेर् सदा-पूणेर् शंकर-प्राण-वल्लभे । ज्ञान वैराग्य िसद्ध्यथर्ं भीक्षां देिह च पावर्ती ॥

annapūrṇe sadā-pūrṇe śaṅkara-prāṇa-vallabhe |
jñāna vairāgya siddhyarthaṁ bhīkṣāṁ dehi ca pārvatī ||
O Annapūrna, always full, dear to Lord Śiva’s life, O Parvatī, please give me alms for the attainment of
knowledge and renunciation.

माता च पावर्ती देवी िपता देवो महेश्वरः । बांधवािश्शव-भक्ताश्च स्वदेशो भुवन-त्रयम् ॥

mātā ca pārvatī devī pitā devo maheśvaraḥ |
bāndhavāś śiva-bhaktāśca svadeśo bhuvana-trayam ||
Our mother is Goddess Parvatī and our father is Lord Maheśvara. Their relatives are the devotees of Lord
Śiva and their own country is the three worlds.
v One can recite Anna- Stotram then feed the child with the gāyatri & 5 prānāhuti mantras.

ॐ भगवत्यै च िवद्महे । महेश्वयैर् च धीमिह । तन्नोऽन्नपूणर् प्रचोदयात् ॥

oṁ bhagavatyai ca vidmahe | maheśvaryai ca dhīmahi | tanno'nnapūrṇa pracodayāt ||
ॐ प्राणाय स्वाहा । ॐ अपानाय स्वाहा । ओम्व्यानाय स्वाहा । ओमुदानाय स्वाहा । ॐ समानाय स्वाहा
oṁ prāṇāya svāhā | oṁ apānāya svāhā | om vyānāya svāhā | om udānāya svāhā | oṁ
samānāya svāhā ||
(1) Dhānya Lakṣmī pūjā vidhānam
Dhyāna śloka
अभयं वरदं चैव िकरीट मकुटािन्वताम् । अंबुजंचेक्षु शालीं च कदली फल द्रोिणकाम् ॥ १ ॥
अंगदं दक्ष-वामे तु श्वेत-रूपां च धािरणीं । कृपा-मूतीर्ं गजारूढां सवार्लंकार संयुताम् ॥ २ ॥
abhayaṁ varadaṁ caiva kirīṭa makuṭānvitām |
aṁbujañcekṣu śālīṁ ca kadalī phala droṇikām || 1 ||
aṅgadaṁ dakṣa-vāme tu śveta-rūpāṁ ca dhāriṇīṁ |
kṛpā-mūrtīṁ gajārūḍhāṁ sarvālaṅkāra saṁyutām || 2 ||
The goddess Dhanya-Lakshmi wears a crown, and displays the gestures of fearlessness and boons. She holds
a lotus, sugarcane, paddy, bananas and a full vessel. On the right and left arms she wear braclets, and has
taken on a white figure. She is the embodiment of mercy and is mounted on an elephant and is adorned with
all kinds of ornaments.

पुष्प अचर्न — ॐ श्रीयै नमः । अमृतोद्भवायै । कमलायै । चंद्र-सोदयैर् । िवष्णु-िप्रयायै । वैष्णव्यै ।

वरारोहायै । हिर-वल्लभायै । शािङ्गर्न्यै । देव-देवीकायै । सुर-सुंदयैर् । सवर् अिभष्ट-फल-प्रदायै नमः ॥
puṣpa arcana — oṁ śrīyai namaḥ | amṛtodbhavāyai | kamalāyai | candra-sodaryai |
viṣṇu-priyāyai | vaiṣṇavyai | varārohāyai | hari-vallabhāyai | śārṅginyai | deva-
devīkāyai | sura-sundaryai | sarva abhiṣṭa-phala-pradāyai namaḥ ||
śrī-stuti

श्री-देवी महा-वक्त्रा चतुवर्णार् चतुभुर्जा । प्रज्ञा-वीयर्-सार ज्ञेय िचंतामिण उरु स्मृता ॥ १ ॥

śrī-devī mahā-vaktrā catur-varṇā catur-bhujā |
prajñā-vīrya-sāra jñeya cintāmaṇi uru smṛtā || 1 ||
75
The goddess of fortune has a beautiful face, four colours, and four arms, she is is the wish-fulfilling jewel
which is the essence of intelligence and energy.
श्री-देवी सततं मूध्नार् त्वांच नमािम शिक्ततः । दिक्षनाऽस्तु महा-भक्त्या ज्ञातुं वर मम स्तुितम् ॥ २ ॥
śrī-devī satataṁ mūrdhnā tvāñ ca namāmi śaktitaḥ |
dakṣinā'stu mahā-bhaktyā jñātuṁ vara mama stutim || 2 ||
O goddess of fortune, I constantly bow my head to you with all my might. Let Dakṣiṇā Devi, be pleased to
know My praises with great devotion,.

श्री शािल-कांत-रूपवा िस्नग्ध-गात्रा चतुर्-िवधा । ददािस मे सदा िचत्रं सौभाग्यं लोक पूिजतम् ॥ ३ ॥
śrī śāli-kānta-rūpavā snigdha-gātrā catur-vidhā |
dadāsi me sadā citraṁ saubhāgyaṁ loka pūjitam || 3 ||
Sri Devi is embodied in the paddy stalks and has comely limbs. You are worshiped by the whole world. You
always bestow upon me wonderful fortune,

श्री तंडुली महा-देवी िश्रमत्कमल शोिभता । ददािस मे महा भोगं सवर् द्रव्य िहतं लभं ॥ ४ ॥
śrī taṇḍulī mahā-devī śrimat kamala śobhitā |
dadāsi me mahā bhogaṁ sarva dravya hitaṁ labhaṁ || 4 ||
Sri Tanduli is the greatest goddess and is adorned with a beautiful lotus. You are giving me great enjoyment
and all the wealth that is good for me.

श्री व्रीिह मुकुट जीव त्वं सवर् भुवनं-धरी । ददािस मे सुखं िनत्यं जीिवतं धातु कंचनम् ॥ ५ ॥
śrī vrīhi mukuṭa jīva tvaṁ sarva bhuvanaṁ-dharī |
dadāsi me sukhaṁ nityaṁ jīvitaṁ dhātu kañcanam || 5 ||
O Śrī, you are wearing the crown of the paddy sprouts, the supporter of all the worlds. You are always giving
me happiness, life, resources and gold.

श्री धान्य-राज्ञी त्वं देिव प्रज्ञ तंडुिल संिज्ञका । मिण रत्नासन िस्थता सवर् रत्न गुणािन्वता ॥ ६ ॥
śrī dhānya-rājñī tvaṁ devi prajña taṇḍuli saṁjñikā |
maṇi ratnāsana sthitā sarva ratna guṇānvitā || 6 ||
You are the queen of grain, O goddess, and you are known as Prajna Tanduli. You are seated on a jewel-
studded throne and and are endowed with all the qualities of gems.

श्री धन देिवका रम्या सवर् रूपवती तथा । सवर् ज्ञान मिणश्चैव श्री देिव नमोऽस्तु ते ॥ ७ ॥
śrī dhana devikā ramyā sarva rūpavatī tathā |
sarva jñāna maṇiścaiva śri devī namo’stu te || 7 ||
Sri Dhana Devika is comley and all-beautiful. O goddess of fortune, you are the jewel of all knowledge. I offer
my obeisances unto you.

v visarjanam & āśirvādam

(2) Homa Sahita Annaprāśana
v After going through the preliminaries, prepare the sthaṇḍila for homam.
Agni-mukham
ॐ भूभुर्वस्सुवः शुिचः नाम अिग्नमावाहयािम स्थापयािम ।
ॐ शुिचः नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ śuciḥ nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ śuciḥ nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
76
Pradhāna Homaḥ
v Ahutis of caru or puffed rice are offered with the following verses:–

ॐ वाचे स्वाहा । वाचे इदं न मम ॥ १ ॥

oṁ vāce svāhā | vāce idaṁ na mama || 1 ||
To speech I offer this oblation. Hail!
ॐ वाजाय स्वाहा । वाजाय इदं न मम ॥ २ ॥
oṁ vājāya svāhā | vājāya idaṁ na mama || 2 ||
To food I offer this oblation. Hail!
ॐ प्राणेन अन्नमशीय स्वाहा । प्राणाय इदं न मम ॥ ३ ॥
oṁ prāṇena annam aśīya svāhā | prāṇāya idaṁ na mama || 3 ||
Through the up-breath may I enjoy food. Hail!
ॐ अपानेन गंधानशीय स्वाहा । अपाणाय इदं न मम ॥ ४ ॥
oṁ apānena gandhān aśīya svāhā | apāṇāya idaṁ na mama || 4 ||
Through the down-breath may I enjoy smells. Hail!
ॐ चक्षुषा रूपाण्यशीय स्वाहा । चक्षुषे इदं न मम ॥ ५ ॥
oṁ cakṣuṣā rūpāṇy aśīya svāhā | cakṣuṣe idaṁ na mama || 5 ||
Through the eye may I enjoy visible things. Hail!
ॐ श्रोत्रेण यशो अशीय स्वाहा । श्रोत्राय इदं न मम ॥ ६ ॥
oṁ śrotreṇa yaśo aśīya svāhā | śrotrāya idaṁ na mama || 6 ||
Through may ear may I enjoy renown. Hail!

ॐ अग्नये िस्वष्टकृते स्वाहा । िस्वष्टकृते इदं न मम ॥

oṁ agnaye sviṣṭakṛte svāhā | sviṣṭakṛte idaṁ na mama || 7 ||
ॐ वैश्वानराय स्वाहा ॥ वैश्वानराय इदं न मम ॥
oṁ vaiśvānarāya svāhā || vaiśvānarāya idaṁ na mama || 8 ||
ॐ भूः स्वाहा । अग्नये इदं न मम ॥
oṁ bhūḥ svāhā | agnaye idaṁ na mama || 9 ||
ॐ भुवः स्वाहा । वयवे इदं न मम ॥
oṁ bhuvaḥ svāhā | vayave idaṁ na mama || 10 ||
ॐ सुवस्स्वाहा । सूयार्य इदं न मम ॥
oṁ suvas svāhā | sūryāya idaṁ na mama || 11 ||
ॐ भूभुर्वस्सुवस्स्वाहा । प्रजापतये इदं न मम ॥
oṁ bhūr bhuvas suvas svāhā | prajāpataye idaṁ na mama || 12 ||
v Place the hutaśeṣam to one side on an aśvattha leaf saying;-
नम आव्यािधभ्यः nama āvyādhibhyaḥ
v Aghāram and ājyabhāgam
77
Anna Stotram

अन्नाद्भूतािन जायंते जातान्यन्नेन वधर्ंते । अद्यतेऽित्तच भूतािन तस्मादन्नं तदुच्यते ॥ १ ॥

annād bhūtāni jāyante jātāny annena vardhante
adyate’ttica bhūtāni tasmād annaṁ tad ucyate || 1 ||
From food are born all beings, through food they grow, through being eaten food nourishes all beings, hence
it is called food.
अन्नमेव िवजरन्नमन्नं संवननं स्मृतम् । अन्नं पशूनां प्राणोऽन्नं ज्येष्ठमन्नं िभषक्स्मृतम् ॥ २ ॥
annam eva vijarannam annaṁ saṁvananaṁ smṛtam |
annaṁ paśūnāṁ prāṇo’nnaṁ jyeṣṭham annaṁ bhiṣak smṛtam || 2 ||
Food prevents decay, food is certainly soothing, food is the life of all creatures, it is the most ancient, it is
ordained as medicine.

अन्नपतेऽन्नस्य नो देह्यनमीवस्य शुिष्मणः । प्रप्रदातारं तािरषनूजर्ं नो धेिह िद्वपदे चतुष्पदे ॥ ३ ॥

annapate’nnasya no dehyanamīvasya śuṣmiṇaḥ |
prapradātāraṁ tāriṣan ūrjaṁ no dhehi dvipade catuṣpade || 3 ||
Give us, O Lord of Food, wholesome and nourishing food, lead the giver of food ever forward, give strength
to us and to bipeds and quadrupeds.

प्राणो अिग्नः परमात्मा पंच वायुिभरावृतः । अभयं सवर् भूतेभ्यो न मे भीितः कदाचन ॥ ४ ॥
prāṇo agniḥ paramātmā pañca vāyubhir āvṛtaḥ |
abhayaṁ sarva bhūtebhyo na me bhītiḥ kadācana || 4 ||
The breath-fire, by five pranas, encircled, who is the highest atman, who gives security to all creatures, I
have no fear of rebirth
अन्नमूजर्स्-करं लोके प्राणाश्चान्ने प्रितिष्टताः । अन्नेन धायर्ते सवर्ं िवश्वं जगिददं प्रभो ॥ ५ ॥
annam ūrjas-karaṁ loke prāṇāścānne pratiṣṭitāḥ |
annena dhāryate sarvaṁ viśvaṁ jagad idaṁ prabho || 5 ||
In this world, food is the cause of energy and strength. The life-breaths are established on food. It is food that
upholds the wide universe.

अन्नं प्राणा नराणां िह सवर्मन्ने प्रितिष्टतम् । अन्नदः पशुमान्पुत्री धनवान्भोगवानिप ॥ ६ ॥

annaṁ prāṇā narāṇāṁ hi sarvam anne pratiṣṭitam |
annadaḥ paśumān putrī dhanavān bhogavān api || 6 ||
Food constitutes the life-breath. Everything is established upon food. He who makes gifts of food obtains many
animals (as his wealth), many children, considerable wealth (in other shape), and a command in abundance
of all articles of comfort and luxurious enjoyment.

अन्नािद्ध प्रसवं यांित रितरन्नािद्ध भारत । धमार्थर्वन्नतो िविद्ध रोग-नाशं तथान्नतः ॥ ७ ॥

annāddhi prasavaṁ yānti ratir annāddhi bhārata |
dharmārthav annato viddhi roga-nāśaṁ tathānnataḥ || 7 ||
Food is the origin of all creatures. From food, comes happiness and delight. Know that Dharma and artha
(wealth) both flow from food. The cure of disease or health also depends on food.

मेघेषूध्वर्ं सािन्नधत्ते प्राणानां पवनः पितः । ताच्च मेघ-गतं वािर शक्रो वषर्ित भारत ॥ ८ ॥
megheṣūrdhvaṁ sānnidhatte prāṇānāṁ pavanaḥ patiḥ |
tācca megha-gataṁ vāri śakro varṣati bhārata || 8 ||
The lord of the life-breaths, viz., the deity of wind, places above the clouds (the water sucked up by the Sun).
The water thus borne to the clouds is caused by Sakra to be poured upon the earth, O Bharata.
78

आदत्ते च रसान्भौमानािदत्यः स्व-गभिस्तिभः । वायुरािदत्य तस्तांश्च रसांदेवः प्रवषर्ितः ॥ ९ ॥

ādatte ca rasān bhaumān ādityaḥ sva-gabhastibhiḥ |
vāyur āditya tastāṁśca rasān devaḥ pravarṣatiḥ || 9 ||
The Sun, by means of his rays, sucks up the moisture of the earth. The deity of wind causes the moisture to fall
down from the Sun.

तद्यदा मेघतो वािर पिततं भवित िक्षतौ । तदा वसुमती देवी िस्नग्धा भवित भारत ॥ १० ॥
tad yadā meghato vāri patitaṁ bhavati kṣitau |
tadā vasumatī devī snigdhā bhavati bhārata || 10 ||
When the rains pours down from the clouds upon the Earth, the goddess Earth becomes moist.

संभवंित ततः शुक्रात्प्रािणनाः पृिथवीपते । अग्नीषोमौ िह तच्छु क्रं स्रजतः पुष्यतश्च ह ॥ ११ ॥

sambhavanti tataḥ śukrāt prāṇināḥ pṛthivīpate |
agnīṣomau hi tacchukraṁ srajataḥ puṣyataśca ha || 11 ||
From the vital seed thus originated, spring diverse kinds of living creatures. Agni and Soma, the two agents
living within the body, create and maintain the metabolism.

एवमन्नािद्ध सूयर्श्च पवनः शुक्रमेव च । एक एव स्मृतो रािशश्ततो भूतािन जिज्ञरे ॥ १२ ॥

evam annāddhi sūryaśca pavanaḥ śukram eva ca |
eka eva smṛto rāśiś tato bhūtāni jajñire || 12 ||
Thus from food, the Sun and the deity of wind and the vital force arise and it is from these elements that all
creatures spring.

अन्नमेव िविशष्टं िह तस्मात्परतरं न च । अन्नं प्रजापितश्चोक्तः स च संवत्सरो मतः ॥ १३ ॥

annam eva viśiṣṭaṁ hi tasmāt parataraṁ na ca |
annaṁ prajāpatiścoktaḥ sa ca saṁvatsaro mataḥ || 13 ||
There is nothing superior to food. Therefore, food is regarded as the first and foremost of all things (to be
given away). It has been said that food itself is Prajapati.

FEEDING THE BABY

v In a golden, silver or bell metal vessel mix payasam, curd, honey, ghee & water. Offer to the
Lord. Place the baby in the mother's lap and feed it while reciting the 5 prāṇahuti mantras:–

ॐ प्राणाय स्वाहा । ॐ अपानाय स्वाहा । ओम्व्यानाय स्वाहा । ओमुदानाय स्वाहा ।

ॐ समानाय स्वाहा ॥
oṁ prāṇāya svāhā | oṁ apānāya svāhā | om vyānāya svāhā | om udānāya svāhā | oṁ
samānāya svāhā ||
v ācārya sambhāvanam
v visarjanam & āśirvādam & śāntiḥ pāṭhaḥ
79

9. CAULA

v Shaving of the head performed in the second or third year.

Saṅkalpa — हिरः ॐ तत्सत् । गोिवंद ३ ……। अस्यां शुभ ितथौ, मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त
दुिरत-क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवदाज्ञया भगवद्कैंकयर् रूपं] — कश्यप गोत्रोद्भवस्य ________
दास अहम्, ________ नक्षत्रे ________ राशौ जातं ________ नाम मम कुमारं {नाम्नीम्मम
कुमारीम्}चौल कमर्णा संस्किरष्ये ॥
hariḥ oṁ tatsat | govinda 3 ……. asyāṁ śubha tithau, mama [asya yajamānasya] upāta
samasta durita-kṣaya dvārā, śrī parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad
kaiṅkarya rūpaṁ] — kaśyapa gotrodbhavasya ________ dāsa aham, ________
nakṣatre ________ rāśau jātaṁ ________ nāma mama kumāraṁ {nāmnīm mama
kumārīm}caula karmaṇā saṁskariṣye ||
Harih om tatsat. Govinda, Govinda, Govinda, on this auspicious day I ................... of the clan of ...............
sanctify my child ................. born in the sign of .................... through the sacrament of Tonsure.

v Gaṇeśa pūjā, svasti-puṇyāha vācanam etc.

Agni-mukham

ॐ भूभुर्वस्सुवः सभ्य नाम अिग्नमावाहयािम स्थापयािम ।

ॐ सभ्य नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ sabhya nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ sabhya nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
Navagraha Homam
ॐ ह्रां ह्रीं ह्रौं सः सूयार्य नमस्स्वाहा ॥
oṁ hrāṁ hrīṁ hrauṁ saḥ sūryāya namas svāhā ||
ॐ श्रां श्रीं श्रौं सः चंद्राय नमस्स्वाहा ॥
oṁ śrāṁ śrīṁ śrauṁ saḥ candrāya namas svāhā ||
ॐ क्रां क्रीं क्रौं सः भौमाय नमस्स्वाहा ॥
oṁ krāṁ krīṁ krauṁ saḥ bhaumāya namas svāhā ||
ॐ ब्रां ब्रीं ब्रौं सः बुधाय नमस्स्वाहा ॥
oṁ brāṁ brīṁ brauṁ saḥ budhāya namas svāhā ||
ॐ ग्रां ग्रीं ग्रौं सः गुरवे नमस्स्वाहा ॥
oṁ grāṁ grīṁ grauṁ saḥ gurave namas svāhā ||
ॐ द्रां द्रीं द्रौं सः शुक्राय नमस्स्वाहा ॥
oṁ drāṁ drīṁ drauṁ saḥ śukrāya namas svāhā ||
ॐ प्रां प्रीं प्रौं सः शनैश्चराय नमस्स्वाहा ॥
oṁ prāṁ prīṁ prauṁ saḥ śanaiścarāya namas svāhā ||
ॐ भ्रां भ्रीं भ्रौं सः राहवे नमस्स्वाहा ॥
80
oṁ bhrāṁ bhrīṁ bhrauṁ saḥ rāhave namas svāhā ||
ॐ स्रां स्रीं स्रौं सः केतवे नमस्स्वाहा ॥
oṁ srāṁ srīṁ srauṁ saḥ ketave namas svāhā ||
v Perform caru homa with the dvādasāksari - 12 ahutis.
ॐ नमो भगवते वासुदेवाय स्वाहा ॥
oṁ namo bhagavate vāsudevāya svāhā ||
v Svistakrt homa and pūrṇahuti.
Dig-vapanam
v Sit the child to the west of the fire facing east. His mother stands holding a lump of cow-dung
or a lump of dough into which the hair will be folded.
v The father combs the hair silently with a porcupine’s quill that has three white spots, with three
Darbha blades, and with a bunch of unripe Udumbara fruits.
Mix hot and cold water with the dvādasāksari.
v Lay 3 blades of darbha grass on the head and cut with the pranava.
v Address the barber:—
क्षुर मुंिडिन्शशोः क्षौरं सुखं साधय स्वाहा ॥
kṣura muṇḍin śiśoḥ kṣauraṁ sukhaṁ sādhaya svāhā ||
O Barber at ease proceed with the shaving of this boy's head.
v Looking at the barber the father proceeds to offer 3 oblations to prajāpati and to fire under the
name of sabhya.

ॐ प्रजापतये स्वाहा । प्रजापतये इदं न मम ॥

ॐ सभ्य नाम अग्नये स्वाहा । सभ्य नाम अग्नये इदं न मम ॥
oṁ prajāpataye svāhā | prajāpataye idaṁ na mama ||
oṁ sabhya nāma agnaye svāhā | sabhya nāma agnaye idaṁ na mama ||
v The father proceeds with the expiation rites (vyāhrti homa) then offers pūrṇāhuti.
v Then recite:–
ह्रीं िशशो ते कुशलं कुरुतां िवश्व-कृद्-िवभुः
hrīṁ śiśo te kuśalaṁ kurutāṁ viśva-kṛd-vibhuḥ
O child may the omnipresent Creator of the universe grant you well-being.
v The ears are then pierced and the child is aspersed with the mantra:-

इदं आपः िशवा िशवत्तमाः शांता शांतत्तमाः शुभा शुभत्तमाः पूता पूतत्तमाः पुण्या पुण्यत्तमाः मेध्य मेध्यत्तमाः
अमृता ऽमृत रसाः तास्ते कृण्वंतु भेषजम् ॥
idaṁ āpaḥ śivā śivattamāḥ śāntā śāntattamāḥ śubhā śubhattamāḥ pūtā pūtattamāḥ
puṇyā puṇyattamāḥ medhya medhyattamāḥ amṛtā ‘mṛta rasāḥ tās te kṛṇvantu
bheṣajam ||
v Recite śānti mantras and offer dakṣiṇa to the brahmins.
v Have the tonsure done by the barber with the cut hair being placed on a ball of cow-dung.
v Enfold the hair in the dough and bury somewhere safe.
81

10. UPANAYANAM

v Perform the preliminaries - Ganesha Puja and Punyāha Vācanam

v The prospective student stands to the west of the altar and declares:—

ॐ ब्रह्मचायर्मागां ब्रह्मचायर्सीित
oṁ brahmacāryam āgām brahmacāryasīti
I wish to become a student of sacred learning.

Saṅkalpaḥ — हिरः ॐ तत्सत् । श्री गोिवंद ३ । शुभे शोभने मुहूतेर् ……॥ सकल ग्रह गुण िवशेषण
िविसष्ठायाम्, अस्यां शुभ ितथौ, मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं
[भगवदाज्ञया भगवद्कैंकयर् रूपं] ________ नक्षत्रे जातस्य (म्) _______ नामधेयस्य मम पुत्र {नाम्नीम्मम
पुत्रीम्} उपिणष्ये ॥
hariḥ oṁ tat sat | śrī govinda 3 | śubhe śobhane muhūrte …….. sakala graha guṇa
viśeṣaṇa visiṣṭhāyām,asyāṁ śubha tithau, mama [asya yajamānasya] upāta samasta
durita-kṣaya dvārā, śrī parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya
rūpaṁ] ________ nakṣatre jātasya (m) _______ nāmadheyasya mama putra
{nāmnīm mama putrīm} upaṇiṣye ||
On this auspicious day, in order to decrease all my negative karma and to please the Supreme Lord, today I
perform the upanayana ceremony for ……….. born under the asterism of ………………. |
v Perform all the usual preliminaries.
1. Kumāra bhojanam
v Give the initiate a little something to eat if a youngster.
2. Caula – no shaving for girls.
v Shave the head leaving a śikha, bathe
v Initiate sits to the left of the guru.
3. Vastra-dānam
v The guru then gives a pair of yellow garments.

काशाय वासिस ददािम दीघार्युष्ट्वाय वचर्से ॥

kāśāya vāsasi dadāmi dīrghāyuṣṭvāya varcase ||
I give these garments for longevity and strength of mind.
4. Mekhala bandhanam
v The guru gives the disciple a girdle of munja grass silently.

िशश्य;- ॐ सुभगा मेखलां स्यात् शुभ-प्रदा ॥

śiśya;- oṁ subhagā mekhalāṁ syāt śubha-pradā ||
may this auspicious girdle prove propitious.
5. Yajñopavīta dhāranam
v The initiate sits facing the east does ācamanam and aṅga-vandanam then repeats the
saṅkalpam:—
82

Saṅkalpaḥ — मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवदाज्ञया
भगवद्कैंकयर् रूपं] — श्रौत स्मातर् िविहत िनत्य कमर् अनुष्ठान योग्यता िसध्यथर्ं ब्रह्म-तेज अिभवृध्यथर्ं
यज्ञोपवीत धारणं किरष्ये ॥
mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-kṣaya dvārā, śrī parameśvara
prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ] — śrauta smārta vihita nitya
karma anuṣṭhāna yogyatā sidhyarthaṁ brahma-teja abhivṛdhyarthaṁ yajñopavīta
dhāraṇaṁ kariṣye ||
On this auspicious day with the sanction of the Supreme Being and as service to Him alone, in order to be
ritually fit to perform all the daily rituals ordained by the Vedas and the Smritis, and to increase my Brahmic
radiance I now don the sacrificial thread.
v Hold the sacred thread with the left hand over the pañcapātra and the right hand palm upwards
towards the ceiling and recite the mantras touching the various limbs with the fingers of the right
hand;

यज्ञोपवीत धारण महा-मंत्रस्य; पर-ब्रह्मा ऋिषः ।

yajñopavīta dhāraṇa mahā-mantrasya; para-brahmā ṛṣiḥ | [touch the forehead]
अनुष्टुप्छं दः anuṣṭup chandaḥ [touch the mouth]
परमात्म देवताः paramātma devatāḥ [touch the heart]
यज्ञोपवीत धारणे िविनयोगः । yajñopavīta dhāraṇe viniyogaḥ |

यज्ञोपवीतं परमं पिवत्रं प्रजापतेयर्त्सहजं पुरस्तात् । आयुश्यमिग्रयं प्रितमुच

ं शुभ्रं यज्ञोपवीतं बलमस्तु तेजः
yajñopavītaṁ paramaṁ pavitraṁ prajāpater yat sahajaṁ purastāt |
āyuśyam agriyaṁ pratimuñca śubhraṁ yajñopavītaṁ balamastu tejaḥ ||
This sacrificial thread is most sacred it was worn by Prajapati of old. Do thou wear this excellent white
thread which contributes to long life. May it be for thee strength and courage.
6. Daṇḍa-dhāraṇam
यो मे दंडः परापतद्वैहायसोऽिधभूम्याम् । तमहं पुनः आदद आयुषे ब्रह्मणे ब्रह्म-वचर्साय ॥
yo me daṇḍaḥ parāpatad vaihāyaso'dhibhūmyām |
tam ahaṁ punaḥ ādada āyuṣe brahmaṇe brahma-varcasāya ||
7. Arghya Pradānam
v The cupped palms of the student are filled with water which he offers to the sun three times.
v He then gazes upon the sun with the mantra;-

तच्चक्षुदेर्विहतं पुरस्ताच्छु क्रमुच्चरत् । पश्येम शरदश्शतं जीवेम शरदश्शतम् ॥

taccakṣur deva hitaṁ purastāc-chukram uccarat |
paśyema śaradaś-śataṁ jīvema śaradaś-śataṁ śṛṇuyāma śaradaś-śatam ||
Yonder is the eye of heaven, who is beneficient even to the Devas. May that divine eye lead us forward. May
we see a hundred autumns. May we live a hundred autumns.

8. Hṛdaya sparśanam
v After this the guru touches the initiate's heart and says:–
83

मम व्रते मनो धेिह मम िचत्तं ददािम ते । जुषस्वैक-मना वत्स मम वाचोऽस्तु ते िशवम् ॥

mama vrate mano dhehi mama cittaṁ dadāmi te |
juṣasvaika-manā vatsa mama vāco'stu te śivam ||
My dear boy, keep your vows. I will transfer my learning to you. Follow the observances with single
mindedness. May my teaching contribute to your well-being.

9. Praśnottara
guru - िकन्नामऽिस — kinnāma'si — What is your name?
śiśya __________ दासोऽहं भवंतमिभवादये ॥
__________ dāso'haṁ bhavantam abhivādaye ||
I …… am your servant and I salute you.
guru - कस्य ब्रह्मचािर अिस? — wहोसे स्तुदेंतरे योउ?
kasya brahmacāri asi? — Whose student are you?
śiśya:- भवतो ब्रह्मचायर्हम् — bhavato brahmacāryaham — I am your student.
guru:- - इं द्रस्य ब्रह्मचारी त्वमाचायार्स्ते हुताशनः
indrasya brahmacārī tvam ācāryās te hutāśanaḥ —
you are aspiring after your higher nature, the Divine Light is your guide.
10. Parirakṣanam
v The initiate stands and faces each of the following directions in turn:

त्वां प्रजापतये वत्स सिवत्रे वरुणाय च । पृिथव्यै िवश्वेदेवेभ्यः सवर् देवेभ्य एव च ।

समपर्यािम ते सवेर् रक्षन्तु त्वां िनरन्तरं ॥
tvāṁ prajāpataye vatsa savitre varuṇāya ca | pṛthivyai viśvedevebhyaḥ sarva
devebhya eva ca | samarpayāmi te sarve rakṣantu tvām nirantaraṁ ||
My dear son, I offer you to the sun-god and Varuṇa, the creators of the universe. To the earth, to the
universal devas, may they all protect you constantly.

East — ॐ प्रजापतये त्वा पिरददािम ।

oṁ prajāpataye tvā paridadāmi | To Prajāpati I entrust you.

South — ॐ देवाय त्वा सिवत्रे पिरदधािम ।

oṁ devāya tvā savitre paridadhāmi | To Savitṛ I entrust you.
West — ॐ अद्भ्यस्त्वा औषधीभ्यः पिरददािम ।
oṁ adbhyastvā auṣadhībhyaḥ paridadāmi | To the waters, the herbs I entrust you.
North — ॐ द्यावा पृिथवीभ्यां त्वा पिरददािम ।
oṁ dyāvā pṛthivībhyāṁ tvā paridadāmi | To Heaven and Earth I entrust you..
Facing downwards — ॐ िवश्वेभ्यस्त्वा देवेभ्यः पिरददािम ।
oṁ viśvebhyas tvā devebh yaḥ paridadāmi | To the Viśve devās
Facing upwards —ॐ सवेर्भ्यस्त्वा भूतेभ्यः पिरददािम ।
oṁ sarvebhyas tvā bhūtebhyaḥ paridadāmi |
To all beings I entrust you for safe-keeping.
84
v He should walk round the teacher keeping him to the right.
त्वां प्रजापतये वत्स सिवत्रे वरुणाय च ।
tvām prajāpataye vatsa savitre varuṇāya ca |
पृिथव्यै िवश्वे-देवेभ्यः सवर् देवेभ्य एव च ॥
pṛthivyai viśve-devebhyaḥ sarva devebhya eva ca ||
समपर्यािम ते सवेर् रक्षंतु त्वािम्नरंतरम्
samarpayāmi te sarve rakṣantu tvām nirantaram |
My son I consign you to Prajapati, to Savitri, to Varuna, to Prithivi, to the Vishvedevas, and to all the Devas.
May they for ever protect you.
Agni-mukham

ॐ भूभुर्वस्सुवः समुद्भव नाम अिग्नमावाहयािम स्थापयािम ।

ॐ समुद्भव नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ samudbhava nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ samudbhava nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
v The disciple touches the guru while he offers the oblations.

ॐ प्रजापतये स्वाहा । प्रजापतये इदं न मम ॥

oṁ prajāpataye svāhā | prajāpataye idaṁ na mama ||
ॐ इं द्राय स्वाहा । इं द्राय इदं न मम ॥
oṁ indrāya svāhā | indrāya idaṁ na mama ||
ॐ िवष्णवे स्वाहा । िवश्णवे इदं न मम ॥
oṁ viṣṇave svāhā | viśṇave idaṁ na mama ||
ॐ ब्रह्मणे स्वाहा । ब्रह्मणे इदं न मम ॥
oṁ brahmaṇe svāhā | brahmaṇe idaṁ na mama ||
ॐ िशवाय स्वाहा । िशवाय इदं न मम ॥
oṁ śivāya svāhā | śivāya idaṁ na mama ||
ॐ दुगार्यै स्वाहा । दुगार्यै इदं न मम ॥
oṁ durgāyai svāhā | durgāyai idaṁ na mama ||
ॐ महालक्ष्म्यै स्वाहा । महालक्ष्म्यै इदं न मम ॥
oṁ mahālakṣmyai svāhā | mahālakṣmyai idaṁ na mama ||
ॐ सुंदयैर् स्वाहा । सुंदयैर् इदं न मम ॥
oṁ sundaryai svāhā | sundaryai idaṁ na mama ||
ॐ भुवनेश्वयैर् स्वाहा । भुवनेश्वयैर् इदं न मम ॥
oṁ bhuvaneśvaryai svāhā | bhuvaneśvaryai idaṁ na mama ||
इं द्राय । अग्नये । यमाय । नैऋर्तये । वरुणाय । वायवे । सोमाय । ईशानय ।
indrāya | agnaye | yamāya | nairṛtaye | varuṇāya | vāyave | somāya | īśānaya |
85
Navagraha Homam

ॐ ह्रां ह्रीं ह्रौं सः सूयार्य नमस्स्वाहा ॥

oṁ hrāṁ hrīṁ hrauṁ saḥ sūryāya namas svāhā ||
ॐ श्रां श्रीं श्रौं सः चंद्राय नमस्स्वाहा ॥
oṁ śrāṁ śrīṁ śrauṁ saḥ candrāya namas svāhā ||
ॐ क्रां क्रीं क्रौं सः भौमाय नमस्स्वाहा ॥
oṁ krāṁ krīṁ krauṁ saḥ bhaumāya namas svāhā ||
ॐ ब्रां ब्रीं ब्रौं सः बुधाय नमस्स्वाहा ॥
oṁ brāṁ brīṁ brauṁ saḥ budhāya namas svāhā ||
ॐ ग्रां ग्रीं ग्रौं सः गुरवे नमस्स्वाहा ॥
oṁ grāṁ grīṁ grauṁ saḥ gurave namas svāhā ||
ॐ द्रां द्रीं द्रौं सः शुक्राय नमस्स्वाहा ॥
oṁ drāṁ drīṁ drauṁ saḥ śukrāya namas svāhā ||
ॐ प्रां प्रीं प्रौं सः शनैश्चराय नमस्स्वाहा ॥
oṁ prāṁ prīṁ prauṁ saḥ śanaiścarāya namas svāhā ||
ॐ भ्रां भ्रीं भ्रौं सः राहवे नमस्स्वाहा ॥
oṁ bhrāṁ bhrīṁ bhrauṁ saḥ rāhave namas svāhā ||
ॐ स्रां स्रीं स्रौं सः केतवे नमस्स्वाहा ॥
oṁ srāṁ srīṁ srauṁ saḥ ketave namas svāhā ||
11. Upanayana
v The guru covers the disciple with a cloth and asks;-
को वा आश्रमस्ते तनय ब्रूिह िकं ते मनोगतम् ।
ko vā āśramaste tanaya brūhi kiṁ te manogatam |
What is the ashrama that you desire my son?
v The disciple holds the guru’s feet and replies;-
करोतु मामाश्रिमणं ब्रह्म-िवद्या उपदेिशतः karotu mām āśramiṇaṁ brahma-vidyā upadeśitaḥ
First instruct me in divine knowledge and then in that of the householder.
अधीिह भोः सािवत्रीं भो अनुब्रूिह । adhīhi bhoḥ sāvitrīṁ bho anubrūhi |
Teach me O Reverend Sir, the sacred verse of the Savitri.
v The guru or the father then whispers the gāyatri mantra in his right ear.

ॐ zः। तत्स॑िव॒तःु वरzण्यं।

ॐ भुवः। भगोर् ॑ देवस्य धीमिह।
ॐ zवः। िधयो॒ यो नः॑ @चोदया᳚त।्
ॐ zः। तत्स॑िव॒तःु वरzण्यं। भगोर् ॑ देवस्य धीमिह।
ॐ zवः। िधयो॒ यो नः॑ @चोदया᳚त ् ॥
86

ॐ zः भुवः zवः। तत्स॑िव॒तःु वरzण्यं भगोर् ॑ देवस्य धीमिह। िधयो॒ यो नः॑ @चोदया᳚त॥
्
ॐ zः भुवः zवः। तत्स॑िव॒तःु वरzण्यं भगोर् ॑ देवस्य धीमिह। िधयो॒ यो नः॑ @चोदया᳚त॥ ्
oṁ bhūḥ | tat sa̍vi̱tuḥ vare̎ṇyaṁ |
oṁ bhuvaḥ | bhargo̍ devasya dhīmahi |
oṁ suvaḥ | dhiyo yo naḥ pracodayāt |
oṁ bhūḥ | tat savituḥ vareṇyaṁ | bhargo devasya dhīmahi |
oṁ suvaḥ | dhiyo yo naḥ pracodayāt ||
oṁ bhūḥ bhuvaḥ suvaḥ | tat savituḥ vareṇyaṁ bhargo devasya dhīmahi | dhiyo yo naḥ
pracodayāt ||
oṁ bhūḥ bhuvaḥ suvaḥ | tat savituḥ vareṇyaṁ bhargo devasya dhīmahi | dhiyo yo naḥ
pracodayāt ||
Let us meditate upon the sublime, all-pervading eternal Truth, the great immanent and lustrous energy, adored
by the self-controlled; Savita - the effulgent and omnipresent One, whose manifested form the world is, the
Creator May Bharga, who witnesses all, and is the Lord of all, direct and engage our mind, intelligence and
senses towards those acts, which lead to dharma, artha, kama and moksha.

Samidha-dānam
v The baṭuka then does samidha-dānam.

ॐ अग्नये सिमधमाहाषर्ं बृहते जातवेदसे, यथा त्वमग्ने सिमधा सिमध्यिस, एवमहमायुषा मेधया वचर्सा
प्रजया पशुिभब्रर्ह्म-वचर्सेन सिमंधे, जीव-पुत्रो मामाचायोर् मेधािव अहमसािन, अिनराकिरष्णुयर्शस्वी ब्रह्म-
वचर्स्य अन्नादो भूयासगुं स्वाहा ॥
oṁ agnaye samidham āhārṣaṁ bṛhate jātavedase, yathā tvam agne samidhā
samidhyasi, evam aham āyuṣā medhayā varcasā prajayā paśubhir brahma-varcasena
samindhe, jīva-putro mām ācāryo medhāvi aham asāni, anirākariṣṇur yaśasvī brahma-
varcasya annādo bhūyāsaguṁ svāhā ||
'To Agni I have brought a piece of wood, to the great Jātavedas. As you, Agni, are inflamed by wood, thus I
am inflamed by life, insight, vigour, offspring, cattle, holy radiance. May my teacher be the father of living
sons; may I be full of insight, not forgetful (of what I have learned); may I become full of glory, of splendour,
of holy radiance, an enjoyer of food. Svāhā!

ॐ एषा ते अग्ने सिमत्तया वधर्स्व चा चप्यायस्व विधर् षीमिह च वयमाचप्यािसषीमिह स्वाहा ॥

oṁ eṣā te agne samittayā vardhasva cā capyāyasva vardhiṣīmahi ca vayamāc
apyāsiṣīmahi svāhā ||
To Agni I have brought a piece of wood, to the great Jātavedas. Through that piece of wood increase O Agni;
through the study of the Veda (may) we (increase). Svāhā!'
v The initiate now offers three oblations into the sacred fire with the following;

ॐ भूभुर्वस्सुवस्स्वाहा ॥ oṁ bhūr-bhuvas-suvas-svāhā ||
v Warming his hands on the fire the lad should touch his face with each of the following mantras:

ॐ तनुपा अग्नेऽिस तन्वं ने पािह ॥ १ ॥ oṁ tanupā agne’si tanvaṁ ne pāhi || 1 ||

87

ॐ आयुदार् अग्नेऽस्यायुमेर् देिह ॥ २ ॥ oṁ āyurdā agne’syāyur me dehi || 2 ||

ॐ वचोर्दा अग्नेऽिस वचोर् मे देिह ॥ ३ ॥ oṁ varcodā agne’si varco me dehi || 3 ||
ॐ अग्ने यन्मे तन्वा ऊनं तन्म आपृण ॥ ४ ॥ oṁ agne yan me tanvā ūnaṁ tanma āpṛṇa || 4 ||
ॐ मेधां मे देवः सिवता आदधातु ॥ ५ ॥ oṁ medhāṁ me devaḥ savitā ādadhātu || 5 ||
ॐ मेधां मे देिव सरस्वती आदधातु ॥ ६ ॥ oṁ medhāṁ me devi sarasvatī ādadhātu || 6 ||
ॐ मेधां मेऽिश्वनौ देवावाधत्तांपुष्कर-स्रजौ ॥ ७ ॥
oṁ medhāṁ me’śvinau devāv ādhattām puṣkara-srajau || 7 ||
v He should now touch each part of the body as mentioned below:
ॐ अंगािन च म आप्यायंताम् । oṁ aṅgāni ca ma āpyāyantām | (shoulders)
ॐ वाक्च आप्यायंताम् । oṁ vāk ca āpyāyantām | (mouth)
ॐ प्राणश्च म आप्यायंताम् । oṁ prāṇaśca ma āpyāyantām | (nose)
ॐ चक्षुश्च म आप्यायंताम् । oṁ cakṣuśca ma āpyāyantām | (eyes)
ॐ श्रोत्रं च म आप्यायंताम् ॥ oṁ śrotraṁ ca ma āpyāyantām || (ears)
v The following four mantras are chanted while applying the ashes of the sacred fire:
ॐ त्रायुषं जमदग्नेः oṁ tryāyuṣaṁ jamadagneḥ (forehead)
ॐ कश्यपस्य त्रायुषं oṁ kaśyapasya trāyuṣaṁ (throat)
ॐ यद्देवेषु त्रायुषं oṁ yad deveṣu trāyuṣaṁ (right shoulder)
ॐ तन्नो अस्तु त्रायुषं oṁ tan no astu trāyuṣaṁ (heart)
v The ācārya then offers the sviṣṭhakṛt oblations and then pūrṇahuti.
v The initiate takes a begging bowl and goes to his mother and other ladies and begs rice and money
from them.
भवित िभक्षाम्देिह bhavati bhikṣām dehi
v If the Upanayana is done as a prelude to marriage then he returns to the guru who instructs him
as follows;-
ब्रह्म-चयोर्िचतं वेशं वत्सेदानीं पिरत्यज । शांभवोिदत मागेर्ण देवािन्पतृन्समचर्य ॥
brahma-caryocitaṁ veśaṁ vatsedānīṁ parityaja |
śāmbhavodita mārgeṇa devān pitṛn samarcaya ||
My son discard the garments of a brahmacari, and pay your respects to the devas and ancestors, according
to the method revealed by Shambhu.

ब्रह्म-िवद्योपदेशेन पिवत्रं ते कलेवरम् । प्राप्ता ग्र्हस्थाश्रिमता तदुक्तं कमर् कल्पय ॥

brahma-vidyopadeśena pavitraṁ te kalevaram |
prāptā grhasthāśramitā tad uktaṁ karma kalpaya ||
Thy body is sanctified by the instructions that you have received in divine wisdom. Now that you have reached
the stage of a householder, engage yourself in those duties appropriate to that mode of life.

उपवीत द्वयं िदव्य वस्त्रालंकरणािन च । गृहाण पादुकाच्छत्रं गंध माल्यानुलेपनम् ॥

88
upavīta dvayaṁ divya vastrālaṅkaraṇāni ca |
gṛhāṇa pādukācchatraṁ gandha mālyānulepanam ||
Wear two sacred threads, two radiant pieces of cloth, adornments, shoes, umbrella, fragrant garland and
sandal paste.

िजतेंिद्रयः सत्य-वादी ब्रह्म-ज्ञान परो भव । स्वाध्यायाऽश्रम कमार्िण यथा धमेर्ण साधय ॥

jitendriyaḥ satya-vādī brahma-jñāna paro bhava |
svādhyāyā'śrama karmāṇi yathā dharmeṇa sādhaya ||
Control your senses, be truthful and devoted to the acquisition of spiritual knowledge and the study of the
Vedas, Discharge the duties of a householder according to the instructions of the dharma shastras.
v The initiate changes his robes, adorns himself with garlands etc and sits silently opposite the
guru to receive the blessing.
Āśirvādam
ॐ त्वं जीव शरदः शतं वद्धर्मानः, आयुष्मांतेजस्वी वचर्स्वी िवद्यावान्गुणवान्भूयाः । (मले)
oṁ tvaṁ jīva śaradaḥ śataṁ varddhamānaḥ, āyuṣmān tejasvī varcasvī vidyāvān
guṇavān bhūyāḥ | (male)
ॐ त्वं जीव शरदः शतं वद्धर्माना, आयुष्मती तेजस्वती वचर्स्वती िवद्यावती गुणवती भूयाः । (फ़ेमले)
oṁ tvaṁ jīva śaradaḥ śataṁ varddhamānā, āyuṣmatī tejasvatī varcasvatī vidyāvatī
guṇavatī bhūyāḥ | (female)

स्विस्त मंत्राथार्ः सत्यास्सफलास्संतु इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥

svasti mantrārthāḥ satyās saphalās santu iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu ||
May this benediction pronounced be truthful and yield its rewards by your blessings.
अस्य मुहूतर्ः सुमुहूतोर् भूयािदित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥
asya muhūrtaḥ sumuhūrto bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu ||
By your blessing may this moment be an auspicious one.
अस्य कुमारस्य वेदोक्तं दीघर्ं आयुष्यं भूयािदित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥
asya kumārasya vedoktaṁ dīrghaṁ āyuṣyaṁ bhūyād iti bhavanto mahānto
anugṛhṇantu ||
By your blessing may this boy have long life as mentioned in the Vedas.
तल्-लग्न अपेक्षया आिदत्यािद नवानां ग्रहानामानुकूल्यं भूयािदित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥
tal-lagna apekṣayā ādityādi navānāṁ grahānām ānukūlyaṁ bhūyād iti bhavanto
mahānto anugṛhṇantu ||
By your blessing may all the nine planets be favourably disposed inspite of the lagna.

अयं बटुः व्यास इव पुराणेषु पािणिनिरव व्याकरणे रामानुज इव ब्रह्म-िवद्यायां जनक इव तत्त्व-ज्ञाने प्रह्लािदव
भगवद्भक्तौ हिरश्चंद्र इव सत्य-वचने भीष्म इव ब्रह्मचयेर् माकर्ंडेय इव िचरंजीिवत्वे च भूयािदित भवंतो महांतो
अनुगृह्णंतु ||
ayaṁ baṭuḥ vyāsa iva purāṇeṣu pāṇinir iva vyākaraṇe rāmānuja iva brahma-vidyāyāṁ
janaka iva tattva-jñāne prahlād iva bhagavad bhaktau hariścandra iva satya-vacane
bhīṣma iva brahmacarye mārkaṇḍeya iva cirañjīvitve ca bhūyād iti bhavanto mahānto
anugṛhṇantu
89
By your blessing may this lad be like Vyasa in literature, like Panini in knowledge of grammer, like Ramanuja
in knowledge of God, like Janaka in his grasp of philosophy, like Prahlada in devotion to God, like
Harischandra in his love of speaking the truth, like Bhishma in his vow of continence, like Markandeya in
longevity

सवेर् जनाः नीरोगाः िनर्-उपद्रवाः सद्-आचार-संपन्ना आढ्या िनर्-मत्सर दयालवश्च भूयासुर् इित भवंतो
महांतो अनुगृह्णंतु ॥
sarve janāḥ nīrogāḥ nir-upadravāḥ sad-ācāra-sampannā āḍhyā nir-matsara dayālavaśca
bhūyāsur iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu ||
May everyone be free from illness, and tribulations, may all people become virtuous, prosperous, free from
envy, and compassionate.

समस्त सन्मंगलािन संतु । उत्तरोत्तर अिभवृिद्धरस्तु ॥

samasta sanmaṅgalāni santu | uttarottara abhivṛddhir astu || 14 ||
May there be auspiciousness ever expanding.
90

RITU ŚĀNTI
Prathama Rajodarśana śāntiḥ

v Perform the usual preliminaries.

Pradhana Saṅkalpaṁ
हिरः ॐ तत्सत् गोिवंद x ३ भगवतो महा-पुरुषस्य िवष्णोर् आज्ञया, प्रवतर्मानस्य आद्य ब्रह्मणो िद्वतीय पराधेर्
श्वेत-वराह कल्पे वैवस्वत मन्वंतरे अष्ठािवंशिततमे किल युगे किल युगस्य प्रथम पादे जंबूद्वीपे मेरोर् _______
िदग्भागे __________ देशे __________ नगरे व्यवहािरकानां प्रभवािद शिष्ट संवत्सरानां मध्ये चंद्रमानेन
__________ संवत्सरे __________ अयने __________ ऋतौ __________ मासोत्तमे मासे
__________ पक्षे __________ ितथौ __________ वासरे __________ नक्षत्रे युक्तायाम् शुभ योगे
शुभ करणे एवं ग्रह गुण िवशेषण िविशष्ठायां अस्यां शुभ ितथौ;
hariḥ oṁ tatsat govinda x 3 bhagavato mahā-puruṣasya viṣṇor ājñayā, pravartamānasya
ādya brahmaṇo dvitīya parārdhe śveta-varāha kalpe vaivasvata manvantare
aṣṭhāviṁśatitame kali yuge kali yugasya prathama pāde jambūdvīpe meror _______
digbhāge __________ deśe __________ nagare vyavahārikānāṁ prabhavādi śaṣṭi
saṁvatsarānāṁ madhye candramānena __________ saṁvatsare __________ ayane
__________ ṛtau __________ māsottame māse __________ pakṣe __________ tithau
__________ vāsare __________ nakṣatre yuktāyām śubha yoge śubha karaṇe evaṁ
graha guṇa viśeṣaṇa viśiṣṭhāyāṁ asyāṁ śubha tithau;
मम कुमायार् प्रथम रजसः प्रादुभार्व काले ितिथ वार नक्षत्र योग करण लग्नािदिभः यो दोषस्समज्जिन तद्दोष
पिरहारथर्ं सवार्िरष्ट शांत्यथर्ं सवार्िभष्ट िसद्ध्यथर्ं पुराणोक्त प्रकारेण प्रथमातर्व शांित जप होम कमर् किरष्ये ॥
mama kumāryā prathama rajasaḥ prādurbhāva kāle tithi vāra nakṣatra yoga karaṇa
lagnādibhiḥ yo doṣas samajjani tad doṣa parihāra arthaṁ sarvāriṣṭa śāntyarthaṁ
sarvābhiṣṭa siddhyarthaṁ purāṇokta prakāreṇa prathamārtava śānti japa homa karma
kariṣye ||
With the first appearance of menses in my daughter, I shall now perform the ceremonies mentioned in the
Purāṇas for the pacification of the negative influences of the planetary positions, for achievement of beneficial
outcomes, we will now commission the chanting of mantras and offering sacrifices for peace.
v Spread rice, paddy, moong and til with a cloth inbetween them — 4 levels, make 8 petal padmas,
place 3 kumbhas
v Fill the kumbhas with the water

पूता ब्रह्म पिवत्रेण, पूत सूयर्स्य रिश्मिभः । सवर् तीथर् जलं पुण्यं, पावनं सवर् कारणं । िवष्णु पादोद्भवं शुद्धम्,
सवर् मंगल दाियना ॥
pūtā brahma pavitreṇa, pūta sūryasya raśmibhiḥ | sarva tīrtha jalaṁ puṇyaṁ, pāvanaṁ
sarva kāraṇaṁ | viṣṇu pādodbhavaṁ śuddham, sarva maṅgala dāyinā ||
v On the top place 5 mango leaves and a coconut and decorate as for punyāha vācanam.
91
Invoke Gaṅgā
ध्यायेत् भािगरतीम् देवीं मकरासन-सुिस्थताम् । पद्म-हस्तां पद्म-वक्त्रां सुधा-कलश-धिरनीं ॥
वरदाभय-दं देवीं सवार्भरण भूिषताम् । िवष्णु-पाद समुद्भतू ाम् सवर् दुिरत-नािशनीं ॥
dhyāyet bhāgiratīm devīṁ makarāsana-susthitām |
padma-hastāṁ padma-vaktrāṁ sudhā-kalaśa-dharinīṁ ||
varadābhaya-daṁ devīṁ sarvābharaṇa bhūṣitām |
viṣṇu-pāda samudbhūtām sarva durita-nāśinīṁ ||
One should meditate on the goddess Bhagirathi with a lotus-face who is seated on a shark. She holds a
lotus in her hand and a pitcher of nectar. She displays the gestures of boons and fearlessness and is adorned
with all kinds of ornaments. She is born at the feet of Lord Viṣṇu and destroys all evils.

ॐ ित्रपद-गािमिन िवद्महे । रुद्र-पत्न्यै च धीमिह । तन्नो गंगा प्रचोदयात् ॥

oṁ tripada-gāmini vidmahe | rudra-patnyai ca dhīmahi | tanno gaṅgā pracodayāt ||
v Offer upacāras

ॐ गंगायै नमः । महा-भद्रायै । माहा-मायायै । वर-प्रदायै । नंिदन्यै । पद्म-िनलयायै । मीनाक्ष्यै । पद्म-

वक्त्रकायै । भािगरत्यै । पद्म-भृते । ज्ञान-मुद्रायै । रमायै । परायै । काम-रूपायै । महा-िवद्यायै । महा-
पातक-नािशन्यै । महा-श्रयायै । मािलन्यै । महा- भोगायै । महा-भुजायै ॥
oṁ gaṅgāyai namaḥ | mahā-bhadrāyai | māhā-māyāyai | vara-pradāyai | nandinyai |
padma-nilayāyai | mīnākṣyai | padma-vaktrakāyai | bhāgiratyai | padma-bhṛte |
jñāna-mudrāyai | ramāyai | parāyai | kāma-rūpāyai | mahā-vidyāyai | mahā-pātaka-
nāśinyai | mahā-śrayāyai | mālinyai | mahā- bhogāyai | mahā-bhujāyai ||

v Gaṅgā aṣṭhottaram can also be recited.

इदं तोयं यद् िवमलं पिवत्रं मंगलं परम् । सवर् किल कलुषञ् च प्रशमनं नमस् स्वाहा ॥
idaṁ toyaṁ yad vimalaṁ pavitraṁ maṅgalaṁ param |
sarva kali kaluṣañ ca praśamanaṁ namas svāhā ||
This water is pure, holy and supremely auspicious. Obeisances to you, who remove all the sins of Kali-yuga.

शुद्ध क्लेश शुद्ध मल, शुद्ध पातक शुद्ध िवघ्न शुद्ध पाप िनरुपद्रव, ॐ जल िनिध महा शिक्त हुं फट् ॥
śuddha kleśa śuddha mala, śuddha pātaka śuddha vighna
śuddha pāpa nirupadrava, oṁ jala nidhi mahā śakti huṁ phaṭ ||
Purified of suffering, purified of impurities, purified of sins, purified of obstacles, purified of sins, purified of
trouble.

अप्सु देव पिवत्रािण गंगा देिव नमोऽस्तु ते । सवर् क्लेश िवनाशनं तोयेन पिरशुदध्य
् ते ॥
apsu deva pavitrāṇi gaṅgā devi namo'stu te |
sarva kleśa vināśanaṁ toyena pariśuddhyate ||
O goddess Ganga, I offer my respectful obeisances unto You, whose waters are holy. Water destroys all troubles and
purifies the body.
92
Invocation of Gods
v Invoke the gods in 2nd kalaśa
Brahma
ब्रह्मा चतुमुर्खोपेतः चतुदोर्दर्ंड मंिडतः । स्रग् दंडाक्ष कुशोपेतः िकरीटी हंस-वाहनः ॥
brahmā catur-mukhopetaḥ catur-dordaṇḍa maṇḍitaḥ |
srag daṇḍākṣa kuśopetaḥ kirīṭī haṁsa-vāhanaḥ ||
Viṣṇu
िवष्णुश्च चतुभुर्जो मौली शंख-चक्र गदाब्ज-धृक् । नीलांबुद प्रतीकाशो गरुडासन संिस्थतम् ॥
viṣṇuśca caturbhujo mauḷī śaṅkha-cakra gadābja-dhṛk |
nīlāmbuda pratīkāśo garuḍāsana saṁsthitam ||
Śiva
अिग्न-मध्ये िस्थतं रुद्रं नील-कंटं ित्रलोचनम् । व्याख्या मुद्रानल ज्ञान शूल-हस्तं चतुभुर्जम् ।
agni-madhye sthitaṁ rudraṁ nīla-kaṇṭaṁ trilocanam |
vyākhyā mudrānala jñāna śūla-hastaṁ caturbhujam |
Varuṇa
वरुणं श्वेत-वणर्ं च पाश-हस्तं रुजासनम् । मौिक्तकालंकृतं देवं तीथर् नाथं अहं भजे ॥
varuṇaṁ śveta-varṇaṁ ca pāśa-hastaṁ rujāsanam |
mauktikālaṅkṛtaṁ devaṁ tīrtha nāthaṁ ahaṁ bhaje ||
Sūrya
िद्व-भुजं पद्म-हस्तं च वरदं मकुटािन्वतम् । ध्यायेत-् िदवाकरं देवं सवर्-अिभष्ट प्रदायकम् ॥
dvi-bhujaṁ padma-hastaṁ ca varadaṁ makuṭānvitam |
dhyāyet-divākaraṁ devaṁ sarva-abhiṣṭa pradāyakam ||
ॐ आिदत्यािद नवग्रह देवताभ्यो नमः. oṁ ādityādi navagraha devatābhyo namaḥ
v Offer 16 upacāras

सवार्साम् देवतानां ध्यायािम, आवाहयािम ……………… etc.।

sarvāsām devatānāṁ dhyāyāmi, āvāhayāmi ...... etc.
v invoke Indrani in 3rd Kalaśa
Invocation of Indrākṣī
इं द्राक्षीं िद्वभुजां देवीं पीत-वस्त्र-द्वयािन्वताम् । वाम-हस्ते वज्र-धरां दिक्षणेन वर-प्रदाम् ॥
इं द्राक्षीं सहस्र-युवतीं नानालंकार-भूिषताम् । प्रसन्न-वदनांभोजाम्-अप्सरोगण-सेिवताम् ॥
indrākṣīṁ dvibhujāṁ devīṁ pīta-vastra-dvayānvitām |
vāma-haste vajra-dharāṁ dakṣiṇena vara-pradām ||
indrākṣīṁ sahasra-yuvatīṁ nānālaṅkāra-bhūṣitām |
prasanna-vadanāmbhojām-apsarogaṇa-sevitām ||
The goddess Indrākṣi with eyes like the lotus flower has two arms and is dressed in two yellow garments. She
holds a thunderbolt in her left hand and bestows boons with her right.
She has a thousand-eyes, youthful with eyes like lotuses, and she is adorned with various ornaments. She has
a cheerful face and a lotus flower, and is served by hosts of nymphs.

ॐ इं द्राण्यै नमः om indrāṇyai namaḥ

93
v offer 16 upacaras

ॐ गजत्-वजायै िवद्महे । वज्र-हस्तायै धीमिह । तन्नो इं द्रािण प्रचोदयात् ॥

oṁ gajat-vajāyai vidmahe | vajra-hastāyai dhīmahi | tanno indrāṇi pracodayāt ||

arcana – अचर्न – इं द्राक्ष्यै नमः । देव्यै । गौयैर् । शाकंभयैर् । दुगार्यै । नाम्नीित िवश्रुता । िनत्यानंदायै ।
िनराहारायै । िनष्कलायै । कात्यायन्यै । महा-देव्यै । चंद्र-घंटायै । सािवत्र्यै । ब्रह्म-वािदन्यै । कृष्ण-
िपंगलायै । विज्रन्यै ॥
indrākṣyai namaḥ | devyai | gauryai | śākambharyai | durgāyai | nāmnīti viśrutā |
nityānandāyai | nirāhārāyai | niṣkalāyai | kātyāyanyai | mahā-devyai | candra-ghaṇṭāyai
| sāvitryai | brahma-vādinyai | kṛṣṇa-piṅgalāyai | vajrinyai ||
Namaskāra
सवर् मंगल-मांगल्ये िशवे सवार्थ-र् सािधके । शरण्ये त्र्यंबके देिव नारायिण नमोऽस्तुते ॥
sarva maṅgala-māṅgalye śive sarvārtha-sādhike |
śaraṇye tryambake devi nārāyaṇi namo'stute ||
v Recite the following stotram or the mālā mantra which follows.
Stotram
विज्रणी पूवर्तः पातु चाग्नेय्यां परमेश्वरी । दंिडनी दिक्षणे पातु नैऋर्त्यां पातु खड् िगनी ॥ १ ॥
vajriṇī pūrvataḥ pātu cāgneyyāṁ parameśvarī |
daṇḍinī dakṣiṇe pātu nairṛītyāṁ pātu khaḍginī || 1 ||
May Vajrini protect me in the east and may the goddess Parshvarī protect me in the south-east. May Daṇḍīnī
protect me on the south, and may Khaḍginī protect me on the south-west.
पिश्चमे पाश-धारी च ध्वजस्था वायु-िदङ् मुखे । कौमोदकी तथोदीच्यां पात्वैशान्यां महेश्वरी ॥ २ ॥
paścime pāśa-dhārī ca dhvajasthā vāyu-diṅmukhe |
kaumodakī tathodīcyāṁ pātvaiśānyāṁ maheśvarī || 2 ||
The noose-bearer (Varuna) protects us on the west and Vayu - the flag-bearer from the North-west. May
Kaumodakī protect me in the north and Maheśvarī in the northeast.
उध्वर्देशे पिद्मनी मामधस्तात् पातु वैष्णवी । एवं दश-िदशो रक्षेत् सवर्दा भुवनेश्वरी ॥ ३ ॥
urdhvadeśe padminī māmadhastāt pātu vaiṣṇavī |
evaṁ daśa-diśo rakṣet sarvadā bhuvaneśvarī || 3 ||
May Lakshmi of the lotus flower protect me above and the Vaiṣṇavī protect me from below. In this way the
goddess of fortune should always protect the ten directions.
इं द्राक्षी नाम सा देवी दैवतैः समुदाहृता । गौरी शाकंभरी देवी दुगार् नाम्नीित िवश्रुता ॥ ४ ॥
indrākṣī nāma sā devī daivataiḥ samudāhṛtā |
gaurī śākambharī devī durgā nāmnīti viśrutā || 4 ||
The goddess Indrakṣī is worshiped by the gods. The goddess Gaurī is also known as Śākambhārī and is also
known as Durgā.

ॐ ह्रीं श्रीं इं द्राक्ष्यै नमः, ॐ नमो भगवित इं द्रािक्ष, सवर्जन-सम्मोिहिन । कालराित्र नारिसंिह सवर् शत्रु संहािरिण
। अनले अभये अिजते अपरािजते महा-िसंह-वािहिन । मिहषासुर मिदर् िन हन हन, मदर्य मदर्य, मारय मारय,
शोषय शोषय, दाहय दाहय, महा-ग्रहान् संहर संहर । यक्ष-ग्रह राक्षस-ग्रह-स्कंध-ग्रह िवनायक-ग्रह बाल-ग्रह
कुमार-ग्रह भूत-ग्रह प्रेत-ग्रह-िपशाच-ग्रहादीन् मदर्य मदर्य । भूत-ज्वर प्रेत-ज्वर -िपशाच-ज्वरान् संहर संहर
94

। धूम-भूतान् सन्-द्रावय सन्-द्रावय । िशरश्-शूल-किट-शूलांग-शूल-पाश्वर्-शूल- पांडु-रोगादीन् संहर संहर

। य-र-ल-व-श-ष-स-ह । सवर् ग्रहान् तापय तापय । संहर संहर । छे दय छे दय, ह्रां ह्रीं ह्रू ं फट् स्वाहा ॥
oṁ hrīṁ śrīṁ indrākṣyai namaḥ, oṁ namo bhagavati indrākṣi, sarvajana-sammohini |
kālarātri nārasiṁhi sarva śatru saṁhāriṇi | anale abhaye ajite aparājite mahā-siṁha-
vāhini | mahiṣāsura mardini hana hana, mardaya mardaya, māraya māraya, śoṣaya
śoṣaya, dāhaya dāhaya, mahā-grahān saṁhara saṁhara | yakṣa-graha rākṣasa-graha-
skandha-graha vināyaka-graha bāla-graha kumāra-graha bhūta-graha preta-graha-
piśāca-grahādīn mardaya mardaya | bhūta-jvara preta-jvara -piśāca-jvarān saṁhara
saṁhara | dhūma-bhūtān san-drāvaya san-drāvaya | śiraś-śūla-kaṭi-śūlāṅga-śūla-
pārśva-śūla- pāṇḍu-rogādīn saṁhara saṁhara | ya-ra-la-va-śa-ṣa-sa-ha | sarva grahān
tāpaya tāpaya | saṁhara saṁhara | chedaya chedaya, hrāṁ hrīṁ hrūṁ phaṭ svāhā ||
Agni-mukham

ॐ भूभुर्वस्सुवः तारण नाम अिग्नम् आवाहयािम स्थापयािम ।

ॐ तारण नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ tāraṇa nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ tāraṇa nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
Navagraha homam
Sūrya
ॐ आरोग्य-दाय स्वाहा । सूयार्य इदं न मम ॥
oṁ ārogya-dāya svāhā | sūryāya idaṁ na mama ||
Candra
ॐ क्लीं ह्रीं ऐं अमृत करामृतं प्लावय प्लावय स्वाहा । सोम ग्रहाय इदं ॥
oṁ klīṁ hrīṁ aiṁ amṛta karāmṛtaṁ plāvaya plāvaya svāhā | somagrahāya idaṁ ||
Angaraka
ॐ ऐं ह्रां ह्रीं सवर् दुष्टान्-नाशय नाशय स्वाहा । कुज ग्रहाय इदं ॥
oṁ aiṁ hrāṁ hrīṁ sarva duṣṭān-nāśaya nāśaya svāhā | kuja grahāya idaṁ ||
Budha
ॐ ह्रीं श्रीं सौम्य सवार्न् कामान् पूरय स्वाहा । बुध ग्रहाय इदं न मम ॥
oṁ hrīṁ śrīṁ saumya sarvān kāmān pūraya svāhā | budha grahāya idaṁ na mama ||
Guru
ॐ ऐं ॐ सुर-गुरो अभीष्टं यच्छ स्वाहा । गुरु ग्रहाय इदं न मम ॥
oṁ aiṁ oṁ sura-guro abhīṣṭaṁ yaccha svāhā | guru grahāya idaṁ na mama ||
Śukra
ॐ शां शीं शूं शैं शौं शः शुक्राय स्वाहा । शुक्र ग्रहाय इदं न मम ॥
oṁ śāṁ śīṁ śūṁ śaiṁ śauṁ śaḥ śukrāya svāhā | śukra grahāya idaṁ na mama ||
Sani
ॐ ह्रां ह्रीं ह्रीं ह्रीं सवर् शत्रून् िवद्रावय िवद्रावय मातर्ंड सूनवे नमः - शनैश्चराय स्वाहा । शिन ग्रहाय इदं न मम
oṁ hrāṁ hrīṁ hrīṁ hrīṁ sarva śatrūn vidrāvaya vidrāvaya mārtaṇḍa sūnave namaḥ -
śanaiścarāya svāhā | śani grahāya idaṁ na mama |
95
Rāhu
ॐ रां ह्रौं ह्रैं ह्रीं सोम शत्रोः शत्रून् िवध्वंसय िवध्वंसय राहवे नमः । राहवे स्वाहा । राहवे इदं न मम ॥
oṁ rāṁ hrauṁ hraiṁ hrīṁ soma śatroḥ śatrūn vidhvaṁsaya vidhvaṁsaya rāhave
namaḥ | rāhave svāhā | rāhave idaṁ na mama ||
Ketu
ॐ क्रूं ह्रू ं क्रैं केतवे स्वाहा । केतवे इदं न मम ॥
oṁ krūṁ hrūṁ kraiṁ ketave svāhā | ketave idaṁ na mama ||
viṣṇu — samit
ॐ िवष्णवे नमस्स्वाहा ॥ oṁ viṣṇave namas svāhā ||
brahmā — anna
ॐ ब्रह्मणे नमस्स्वाहा ॥ oṁ brahmaṇe namas svāhā ||
rudra — ājya
ॐ रुद्राय नमस्स्वाहा ॥ oṁ rudrāya namas svāhā ||
trayambaka — til
त्र्यंबकं यजामहे सुगंिधं पुिष्ट वधर्नम् । ऊवार्रुकम् इव बंधनान् मृत्योर् मुक्षीय माऽम्रुतात् स्वाहा ॥
tryambakaṁ yajāmahe sugandhiṁ puṣṭi vardhanam |
ūrvārukam iva bandhanān mṛtyor mukṣīya mā’mrutāt svāhā ||
āyuṣya stotra — dūrva
यदायुषं िचरं देवास्सप्त कल्यांत जीिवषु । ददुस्तेनायुषा युक्ता जीवेम शरदश्शतम् ॥ १ ॥
yad āyuṣaṁ ciraṁ devās sapta kalyānta jīviṣu |
dadus tenāyuṣā yuktā jīvema śaradaś śatam || 1 ||
May the seven great immortals who have lived for a long time grant us longevity that we will live a hundred
autumns.

दीघार् नागा नगा नद्योऽनंतास्सप्ताणर्वा िदशः । अनंतेनायुषा तेन जीवेम शरदश्शतम् ॥ २ ॥

dīrghā nāgā nagā nadyo’nantās saptārṇavā diśaḥ |
anantenāyuṣā tena jīvema śaradaś śatam || 2 ||
There are long-lived serpents, mountains, rivers, vast oceans seven and directions. With that infinite life that
surrounds us may we shall live for a hundred autumns.

सत्यािन पंच-भूतािन िवनाश रिहतािन च । अिवनाश्य्-आयुषा तद्वज्जीवेम शरदश्शतम् ॥ ३ ॥

satyāni pañca-bhūtāni vināśa rahitāni ca |
avināśy-āyuṣā tadvaj jīvema śaradaś śatam || 3 ||
The five elements are abiding and free from destruction. Just so may we live for a hundred autumns with
indestructible health.
v Uttarangam
Maṅgalaṁ
मंगलं भगवान् िवष्णुः मंगलं मधुसूदनः । मंगलं पुंडरीकाक्ष मंगलं गरुड-ध्वज ॥ १ ॥
maṅgalaṁ bhagavān viṣṇuḥ maṅgalaṁ madhusūdanaḥ |
maṅgalaṁ puṇḍarīkākṣa maṅgalaṁ garuḍa-dhvaja || 1 ||
May Lord Vishnu and Lord Madhusūdana bestow all auspiciousness upon you. May the lotus-eyed one, O
Garuda-dhvaja. Bestow prosperousness on you.
96

नमः कमल नेत्राय नमः कमल मािलने । नमः कमल नाभाय कमला पतये नमः ॥ २ ॥
namaḥ kamala netrāya namaḥ kamala māline |
namaḥ kamala nābhāya kamalā pataye namaḥ || 2 ||
O lotus-eyed one, O lotus-garlanded one, I offer my obeisances to you. O lotus-naveled lotus-bearer, I offer
my respectful obeisances unto You.
श्रीयः कांताय कल्याण िनधये िनधयेिथर् नाम् । श्री वेंकट िनवासाय श्री िनवासाय मंगलं ॥ ३ ॥
śrīyaḥ kāntāya kalyāṇa nidhaye nidhayerthinām |
śrī veṅkaṭa nivāsāya śrī nivāsāya maṅgalaṁ || 3 ||
The goddess of fortune is the beloved, the well-being, the treasure of those who seek treasure. O Lord
Venkata, you are the abode of Lord Śrī.
मंगलं कौसलेंद्राय महिन रघुनात्मने । चक्रवितर् तनुजाय सवर् भौमाय मंगलं ॥ ४ ॥
maṅgalaṁ kausalendrāya mahani raghunātmane |
cakravarti tanujāya sarva bhaumāya maṅgalaṁ || 4 ||
Good fortune to the great Kausalya, the soul of the Raghus. May all good fortune be extended to the son of
Chakravarti, the earthly King.
वेद वेदांत वेध्याय मेघश्यामल मूतर्ये । पुंसां मोहन रूपाय पुण्य श्लोकाय मंगलं ॥ ५ ॥
veda vedānta vedhyāya meghaśyāmala mūrtaye |
puṁsāṁ mohana rūpāya puṇya ślokāya maṅgalaṁ || 5 ||
O Veda Vedanta all-knowing, the colour of a dark-rain cloud, O most auspicious one, your form is
bewitching to all beings.
सवर् मंगल मांगल्ये िशवे सवार्थर् शािदके । शरणे त्रयंबके गौिर नारायणी नमोऽस्तु ते ॥ ६ ॥
sarva maṅgala māṅgalye śive sarvārtha śādike |
śaraṇe trayambake gauri nārāyaṇī namo’stu te || 6 ||
O auspicious one, O most auspicious one, O Shiva, O accomplisher of all purposes. O goddess Gauri,
Nārāyaṇī, I offer my respectful obeisances unto you.

MAHAD-ĀŚIRVĀDAM
श्री महद्भ्यो नमः !
स्विस्त मंत्राथार्ः सत्यास् सफलास् संतु इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ १ ॥
śrī mahadbhyo namaḥ !
svasti mantrārthāḥ satyās saphalās santu iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 1 ||
Reverend sirs! With your blessing may all the mantras that have been recited yield their stated rewards.
अस्य मुहूतर्ः सुमुहूतोर् भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ २ ॥
asya muhūrtaḥ sumuhūrto bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 2 ||
Reverend sirs! With your blessing may this moment be considered as most auspicious..
तल्-लग्न अपेक्षया आिदत्यािद नवानां ग्रहानाम् आनुकूल्यं भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ३ ॥
tal-lagna apekṣayā ādityādi navānāṁ grahānām ānukūlyaṁ bhūyād iti bhavanto
mahānto anugṛhṇantu || 3 ||
Reverend sirs! With your blessing in spite of the ascendant sign, mall the Planets be well disposed.
ये ये ग्रहाः शुभेतर-स्थानेषु िस्थताः तेषां ग्रहाणाम् शुभ स्थान फल अवािप्तर्-अिस्वित भूयाद् इित भवंतो
महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ४ ॥
ye ye grahāḥ śubhetara-sthāneṣu sthitāḥ teṣāṁ grahāṇām śubha sthāna phala avāptir-
asviti bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 4 ||
97
May all those planets situated in inauspicious houses yield the rewards of their positive states.
ये ये ग्रहाः शुभ-स्थानेषु िस्थताः तेषां ग्रहाणाम् अितशयेन एकादश शुभ स्थान फल अवािप्तर्-अिस्वित
भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ५ ॥
ye ye grahāḥ śubha-sthāneṣu sthitāḥ teṣāṁ grahāṇām atiśayena ekādaśa śubha sthāna
phala avāptir-asviti bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 5 ||
May all those planets situated in auspicious houses yield the greatest rewards of the eleventh house position.
अस्या कुमायार् शास्त्रोक्त दीघर्ं आयुष्यं भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ६ ॥
asyā kumāryā śāstrokta dīrghaṁ āyuṣyaṁ bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu
|| 6 ||
May this girl obtain the longevity that is mentioned in the scriptures.
अस्या कुमायार् क्षेम स्थैयर् धैयर् सौयर् वीयर् िवजय आयुर् आरोग्य ऐश्वयर् अिभवृिद्धः भूयाद् इित भवंतो महांतो
अनुगृह्णंतु ॥ ७ ॥
asyā kumāryā kṣema sthairya dhairya saurya vīrya vijaya āyur ārogya aiśvarya
abhivṛddhiḥ bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 7 ||
May this girl always enjoy increase of wellbeing, security, steadfastness, courage, energy, vicotory, longevity,
health and prosperity.
सवेर् जनाः नीरोगाः िनर्-उपद्रवाः सद्-आचार-संपन्ना आढ्या िनर्-मत्सर दयालवश्च भूयासुर् इित भवंतो
महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ८ ॥
sarve janāḥ nīrogāḥ nir-upadravāḥ sad-ācāra-sampannā āḍhyā nir-matsara dayālavaśca
bhūyāsur iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 8 ||
May all people be free from disease and suffering, may they all be of good character and prosperous, may all
people be compassionate and free from jealousy.
देशो ऽयं िनर्-उपद्रवो अस्तु । सवेर् जनाः सुिखनो भवंतु ॥ ९ ॥
deśo 'yaṁ nir-upadravo astu | sarve janāḥ sukhino bhavantu || 9 ||
May this country be free of troubles. and may everyone attain happiness.
समस्त सन्मंगलािन संतु । उत्तरोत्तर अिभवृिद्धर् अस्तु ॥ १० ॥
samasta sanmaṅgalāni santu | uttarottara abhivṛddhir astu || 10 ||
May there always be auspiciousness, always increasing.
98

ĀYUṢYA HOMAM

v Perform the usual preliminaries.

Saṅkalpaṁ — मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवद्
आज्ञया भगवद् कैंकयर् रूपं] — मम कुमयार्ह्/कुमारस्य अब्द-पूतौर् आयुष्य अिभवृदध्य
् थर्ं आयुष्य होमं
किरष्ये ।
mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-kṣaya dvārā, śrī parameśvara
prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ] — mama
kumaryāh/kumārasya abda-pūrtau āyuṣya abhivṛddhyarthaṁ āyuṣya homaṁ kariṣye |
On the auspicious occasion of my child’s 1st birthday I will perform the ceremony of long-life.
v In the kalaśe invoke the following:–
अिस्मन् पूवर् स्थािपत कुंभे — गणपितम्, ___________ नक्षत्र देवतम्, मकर्ंडेयम्, व्यासम्, रामम्, अश्वत्थामम्,
बिलम्, हनुमंतम्, िवभीषणम्, कृपः, परशुरामम्, प्रजापितम्, कुमुदम्, किलम्, सरस्वितम्, सािवत्रीम्, ब्रह्मम्,
सितम्, सम्ज्ञाम्, मेधाम्, पुष्टीम्, तुष्टीम्, आत्मन कुल देवतम्, सूयार्िद नवग्रहानाम्, सकल देवतानाम् ध्यायािम
आवाहयािम स्थापयािम ॥
asmin pūrva sthāpita kumbhe — gaṇapatim, ___________ nakṣatra devatam,
markaṇḍeyam, vyāsam, rāmam, aśvatthāmam, balim, hanumantam, vibhīṣaṇam,
kṛpaḥ, paraśurāmam, prajāpatim, kumudam, kalim, sarasvatim, sāvitrīm, brahmam,
satim, samjñām, medhām, puṣṭīm, tuṣṭīm, ātmana kula devatam, sūryādi nava-
grahānām, sakala devatānām dhyāyāmi āvāhayāmi sthāpayāmi ||
स्वािमनः सवर्-जगनाथाः यावात् पूजावसानकम्, तावात् यूयं प्रीित भावेन कुंभेष्वेषु सिन्निधम् कुरुत ॥
svāminaḥ sarva-jaganāthāḥ yāvāt pūjāvasānakam, tāvāt yūyaṁ prīti bhāvena
kumbheṣveṣu sannidhim kuruta ||
आवािहता भवत । स्थािपता भवत । सिन्नधा भवत । सिन्नरुद्धा भवत । सिन्निहता भवत । प्रसीदत ॥
āvāhitā bhavata | sthāpitā bhavata | sannidhā bhavata | sanniruddhā bhavata |
sannihitā bhavata | prasīdata ||
v Offer the 16 upacāras

पुष्पै पूजयािम — ॐ मकर्ंडेयाय नमः । व्यासाय । रामाय । अश्वत्थामाय । बलये । हनुमते । िवभीषणाय
। कृपाय । परशुरामाय । प्रजापतये । कुमुदाय । कलये । सरस्वत्यै । सािवत्र्यै । ब्रह्मने । सत्यै । सम्ज्ञायै
। मेधायै । पुष्ट्यै । तुष्ट्यै । आत्मन कुल देवताय । सूयार्य । चंद्राय । भौमाय । बुधाय । वाग्-कृते । भृगवे
। शनैश-् चराय । राहवे । ॐ केतवे नमः ॥
Puṣpai pūjayāmi — oṁ markaṇḍeyāya namaḥ | vyāsāya | rāmāya | aśvatthāmāya |
balaye | hanumate | vibhīṣaṇāya | kṛpāya | paraśurāmāya | prajāpataye | kumudāya |
kalaye | sarasvatyai | sāvitryai | brahmane | satyai | samjñāyai | medhāyai | puṣṭyai |
tuṣṭyai | ātmana kula devatāya | sūryāya | candrāya | bhaumāya | budhāya | vāg-kṛte |
bhṛgave | śanaiś-carāya | rāhave | oṁ ketave namaḥ ||
99
v Prepare for homa:–
Agni-mukham

ॐ भूभुर्वस्सुवः बलदा नाम अिग्नम् आवाहयािम स्थापयािम ।

ॐ बलदा नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ baladā nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ baladā nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
v Offer oblations with ghee, grains or lāja 3 or 9 times with each mantra:–
Navagraha homam
सूयर् — ॐ आरोग्यदाय स्वाहा । सूयार्य इदं न मम ॥
Sūrya — oṁ ārogyadāya svāhā | sūryāya idaṁ na mama ||
चंद्र — ॐ क्लीं ह्रीं ऐं अमृत करामृतं प्लावय प्लावय स्वाहा । सोमग्रहाय इदं ॥
Candra — oṁ klīṁ hrīṁ aiṁ amṛta karāmṛtaṁ plāvaya plāvaya svāhā | somagrahāya
idaṁ ||
अंगारक — ॐ ऐं ह्रां ह्रीं सवर् दुष्टान्-नाशय नाशय स्वाहा । कुज ग्रहाय इदं ॥
Aṅgāraka — oṁ aiṁ hrāṁ hrīṁ sarva duṣṭān-nāśaya nāśaya svāhā | kuja grahāya
idaṁ ||
बुध — ॐ ह्रीं श्रीं सौम्य सवार्न् कामान् पूरय स्वाहा । बुध ग्रहाय इदं न मम ॥
Budha — oṁ hrīṁ śrīṁ saumya sarvān kāmān pūraya svāhā | budha grahāya idaṁ
na mama ||
गुरु — ॐ ऐं ॐ सुर-गुरो अभीष्टं यच्छ स्वाहा । गुरु ग्रहाय इदं न मम ॥
Guru — oṁ aiṁ oṁ sura-guro abhīṣṭaṁ yaccha svāhā | guru grahāya idaṁ na ||
शुक्र — ॐ शां शीं शूं शैं शौं शः शुक्राय स्वाहा । शुक्र ग्रहाय इदं न मम ॥
Śukra — oṁ śāṁ śīṁ śūṁ śaiṁ śauṁ śaḥ śukrāya svāhā | śukra grahāya idaṁ na
mama ||
सिन — ॐ ह्रां ह्रीं ह्रीं ह्रीं सवर् शत्रून् िवद्रावय िवद्रावय मात्तर्ंड सूनवे नमः - शनैश्चराय स्वाहा । शिन ग्रहाय
Sani — oṁ hrāṁ hrīṁ hrīṁ hrīṁ sarva śatrūn vidrāvaya vidrāvaya mārttaṇḍa sūnave
namaḥ - śanaiścarāya svāhā | śani grahāya idaṁ na mama ||
इदं न मम ॥
राहु — ॐ रां ह्रौं ह्रैं ह्रीं सोम शत्रोः शत्रून् िवध्वंसय िवध्वंसय राहवे नमः । राहवे स्वाहा । राहवे इदं ॥
Rāhu — oṁ rāṁ hrauṁ hraiṁ hrīṁ soma śatroḥ śatrūn vidhvaṁsaya vidhvaṁsaya
rāhave namaḥ | rāhave svāhā | rāhave idaṁ na mama ||
केतु — ॐ क्रूं ह्रू ं क्रैं केतवे स्वाहा । केतवे इदं न मम ॥
Ketu — oṁ krūṁ hrūṁ kraiṁ ketave svāhā | ketave idaṁ na mama ||

āyuṣya homa
v Offer oblations with ghee, lāja or dūrva diped in ghee with each mantra:–

िचरिन्जिव यथा त्वांतु मुिननाम् प्रवर िद्वजः । कुरुष्व मुिनशादूर्ल तथा माम् आयुः जीवनं स्वाहा ॥ १ ॥
100
ciranjivi yathā tvāntu muninām pravara dvijaḥ |
kuruṣva muniśārdūla tathā mām āyuḥ jīvanaṁ svāhā || 1 ||
May you live long, O best of the sages, O brāhmaṇa. O tiger among ascetics, please grant me long life and
life.
िचरंजीिवभ्यो इदं न मम ॥ cirañjīvibhyo idaṁ na mama ||
माकर्ंडेय महा-भाग सप्त कल्पांत िजवना । आयुरारोग्य िसद्ध्यथर्ं प्रसीद भगवन् मुने स्वाहा ॥ २ ॥
mārkaṇḍeya mahā-bhāga sapta kalpānta jivanā |
āyur ārogya siddhyarthaṁ prasīda bhagavan mune svāhā || 2 ||
Markandeya Maha-bhaga lives in seven kalpas. O great sage, please be merciful to me for long life, health
and perfection.
माकर्ंडेय इदं न मम ॥ mārkaṇḍeya idaṁ na mama ||
ब्रह्म-सूत्रोज्वल भुजो राजत् कृष्णािजन्-आसनः । अश्वत्थामा िचरंजीिव दीघर्म् आयुर् ददातु ते स्वाहा ॥ ३
brahma-sūtrojvala bhujo rājat kṛṣṇājin-āsanaḥ |
aśvatthāmā cirañjīvi dīrgham āyur dadātu te svāhā || 3 ||
Radiant with Brahma thread, with strong arms, and he sits on a shining black deerskin seat. May Ashvatthama
grant you long life and long life
अश्वत्थामाय इदं न मम ॥ aśvatthāmāya idaṁ na mama ||
बिलः पाताऌअ-िनलयो धनुर-् बाण धरोऽसुरः । िवष्णु पादांिकत शुराः दीघर्म् आयुदर्दातु ते स्वाहा ॥ ४
baliḥ pātāḷa-nilayo dhanur-bāṇa dharo'suraḥ |
viṣṇu pādāṅkita śurāḥ dīrgham āyur dadātu te svāhā || 4 ||
Bali is the Asura who lives in the underworld and holds bows and arrows. May the heroes touched by the
feet of Lord Viṣṇu grant you long life.
बलये इदं न मम ॥ balaye idaṁ na mama ||
व्यासस् सवर् पुराणानां वक्ता मुिन-वरेिडतः । जिटलस्सवर् शास्त्रज्ञो दीघर्म् आयुदर्दातु ते स्वाहा ॥ ५ ॥
vyāsas sarva purāṇānāṁ vaktā muni-vareḍitaḥ |
jaṭilas sarva śāstrajño dīrgham āyur dadātu te svāhā || 5 ||
Vyasa was the orator of all the Puranas and was blessed by the sages May Jatila, who is well versed in all
scriptures, grant you long life.
व्यासाय इदं न मम ॥ vyāsāya idaṁ na mama ||
हनुमान् राम-पादाब्ज संगो-विणर् वरश्शुिचः । ओषध्यस्समाहतार् दीघर्म् आयुदर्दातु ते स्वाहा ॥ ६ ॥
hanumān rāma-pādābja saṅgo-varṇi varaś-śuciḥ |
oṣadhyas samāhartā dīrgham āyur dadātu te svāhā || 6 ||
Hanuman is at the lotus feet of Rama, the best of associates, and he is immaculate. May the collector of
herbs grant you long life.
हणुमते इदं न मम ॥ haṇumate idaṁ na mama ||
िवभीषण धमर्-परो रामाचर्न परायणः । िजतेंिद्रयश् िचरंजीवी दीघर्म् आयुदर्दातु ते स्वाहा ॥ ७ ॥
vibhīṣaṇa dharma-paro rāmārcana parāyaṇaḥ |
jitendriyaś cirañjīvī dīrgham āyur dadātu te svāhā || 7 ||
Vibhishana was a strict observer of Dharma and devoted to the worship of Rama. May he who has
conquered his senses live a long life and grant you a long life.
िवभीषणाय इदं न मम ॥ vibhīṣaṇāya idaṁ na mama ||
कृपः कृपा पयो-रािशः तपस्वी सवर् वेद-िवत् । पांडवैः पूजनीयात्मा दीघर्म् आयुर् ददातु ते स्वाहा ॥ ८ ॥
101
kṛpaḥ kṛpā payo-rāśiḥ tapasvī sarva veda-vit |
pāṇḍavaiḥ pūjanīyātmā dīrgham āyur dadātu te svāhā || 8 ||
Kṛpa is the source of great compassion and is an ascetic and knows all the Vedas. May the great-one
worshiped by the Pāṇḍavas grant you long life.
िक्रपया इदं न मम ॥ kripayā idaṁ na mama ||
परशू ज्वल-हस्ताब्जः चंड कोदंड मंिडतः । ददात् िचरंजीिवत्वं प्रसन्नात्मा भृगूद-् वह स्वाहा ॥ ९ ॥
paraśū jvala-hastābjaḥ caṇḍa kodaṇḍa maṇḍitaḥ |
dadāt cirañjīvitvaṁ prasannātmā bhṛgūd-vaha svāhā || 9 ||
Parashurama is fierce and holds a flaming axe in his palm and is equipped with a powerful bow. May the
peaceful descendant of Bhrigu grant you long life.
परशुरामाय इदं न मम ॥ paraśurāmāya idaṁ na mama ||
िचरिन्जिव श्रीया युतस्य सवर्दा माकर्ंडेय नमस्तेस्तु सप्त कल्पांत जीवन अयुररोग्य िसद्ध्यथर्ं प्रसीद भगवान्
मुनैः ॥
ciranjivi śrīyā yutasya sarvadā mārkaṇḍeya namastestu sapta kalpānta jīvana
ayur arogya siddhyarthaṁ prasīda bhagavān munaiḥ ||
O son of Mārkaṇḍeya, I offer my respectful obeisances unto you. May you live a long life and be endowed
with all opulences. Please be merciful to the sages.
v offer oblation of ghee with the names of the invoked deities.

ॐ गणपतये स्वाहा । अश्वत्थामाय ० । बिल-महावीराय ० । व्यासाय ० । हनुमते ० । िवभीषणाय ० ।

कृपाय ० । परशुरामाय ० । माकर्ंडेयाय ० । रामाय ० । प्रजापतये ० । कुमुदाय ० । कलये ० । सरस्वत्यै ०
। सािवत्र्यै ० । ब्रह्मणे ० । सत्यै ० । सम्ज्ञायै ० । मेधायै ० । पुष्ट्यै ० । तुष्ट्यै ० । आत्मन कुल देवताय
स्वाहा ॥
oṁ gaṇapataye svāhā | aśvatthāmāya 0 | bali-mahāvīrāya 0 | vyāsāya 0 | hanumate 0 |
vibhīṣaṇāya 0 | kṛpāya 0 | paraśurāmāya 0 | mārkaṇḍeyāya 0 | rāmāya 0 | prajāpataye
0 | kumudāya 0 | kalaye 0 | sarasvatyai 0 | sāvitryai 0 | brahmaṇe 0 | satyai 0 |
samjñāyai 0 | medhāyai 0 | puṣṭyai 0 | tuṣṭyai 0 | ātmana kula devatāya svāhā ||

Nakṣatra & adhidevata Homa.

v See page 122 for the Nakshatra Gāyatri mantras.
v Oblations can also be made with the Mahā mṛtyuñjaya mantra. 27, 50 or 108 times.
v Uttarāṅgam, offer naivedya
v Offer the child milk with jaggery to taste.
prāśana sloka
दुग्धं गूडं सम्युक्तं ज्वलदम् अिमतं वयः । माकर्ंडेयात् वरं लब्ध्वािप आयुः अिभवृद्धये ॥
dugdhaṁ gūḍaṁ samyuktaṁ jvaladam amitaṁ vayaḥ |
mārkaṇḍeyāt varaṁ labdhvāpi āyuḥ abhivṛddhaye ||
āyuṣya ślokas
यद् आयुषं िचरं देवास्सप्त कल्यांत जीिवषु । ददुस्तेनायुषा युक्ता जीवेम शरदः शतम् ॥ १ ॥
yad āyuṣaṁ ciraṁ devās sapta kalyānta jīviṣu |
dadus tenāyuṣā yuktā jīvema śaradaḥ śatam || 1 ||
102

दीघार् नागा नगा नद्योऽनंतास् सप्ताणर्वा िदशः । अनंतेनायुषा तेन जीवेम शरदः शतम् ॥ २ ॥
dīrghā nāgā nagā nadyo’nantās saptārṇavā diśaḥ |
anantenāyuṣā tena jīvema śaradaḥ śatam || 2 ||
सत्यािन पंच-भूतािन िवनाश रिहतािन च । अिवनाश्य्-आयुषा तद्वज् जीवेम शरदः शतम् ॥ ३ ॥
satyāni pañca-bhūtāni vināśa rahitāni ca |
avināśy-āyuṣā tadvaj jīvema śaradaḥ śatam || 3 ||
Abhiṣeka
रिवः सोमो मंगलश्च बुधो जीवः िसतः शिनः ।राहुः केतुः स-नक्षत्रा अिभिषंचंतु ते ग्रहाः ॥
सुरस्त्वाम् अिभिषंचंतु ब्रह्म-िवष्णु-महेश्वराः ।
raviḥ somo maṅgalaśca budho jīvaḥ sitaḥ śaniḥ |
rāhuḥ ketuḥ sa-nakṣatrā abhiṣiñcantu te grahāḥ ||
suras tvām abhiṣiñcantu brahma-viṣṇu-maheśvarāḥ |
May the Sun, Moon, Mars, Mercury, Jupiter, Venus, Saturn, Rahu, Ketu and their constellations consecrate you. May the
Devas, Brahmā, Viṣṇu and Maheśvara, consecrate you.
Śānti Pāṭhaḥ

ॐ द्यौश्शािन्तरन्तिरक्षगुं शािन्तः पृिथवी शािन्तराप शािन्तरोषधय शािन्तः । वनस्पतय

शािन्तिवर् श्वेदेवाश्शािन्तब्रर्ह्म शािन्तस्सवर्गुं शािन्तश्शािन्तरेव शािन्तः सा मा शािन्तरेिध ॥ ॐ शािन्तः शािन्तः
शािन्तः ॥
oṁ dyauś śāntir antarikṣaguṁ śāntiḥ prthivī śāntir āpa śāntir oṣadhaya śāntiḥ |
vanaspataya śāntir viśvedevāś śāntir brahma śāntis sarvaguṁ śāntiś śāntir eva śāntis sā
mā śāntir edhi || oṁ śāntiś śāntiś śāntiḥ ||
Mahad-āśirvādam

श्री महभ्यो नमः ! śrī mahabhyo namaḥ !

स्विस्त मंत्राथार्ः सत्याः सफलाः संतु इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ १ ॥
svasti mantrārthāḥ satyās saphalāḥ santu iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 1 ||
Reverend sirs! With your blessing may all the mantras that have been recited yield their stated rewards.

अस्य मुहूतर्ः सुमुहूतोर् भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ २ ॥

asya muhūrtaḥ sumuhūrto bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 2 ||
Reverend sirs! With your blessing may this moment be considered as most auspicious..

तल्-लग्न अपेक्षया आिदत्यािद नवानां ग्रहानाम् आनुकूल्यं भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ३ ॥
tal-lagna apekṣayā ādityādi navānāṁ grahānām ānukūlyaṁ bhūyād iti bhavanto
mahānto anugṛhṇantu || 3 ||
Reverend sirs! With your blessing in spite of the ascendant sign, mall the Planets be well disposed.

ये ये ग्रहाः शुभेतर-स्थानेषु िस्थताः तेषां ग्रहाणां शुभ स्थान फल अवािप्तर्-अिस्वित भूयाद् इित भवंतो
महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ४ ॥
ye ye grahāḥ śubhetara-sthāneṣu sthitāḥ teṣāṁ grahāṇāṁ śubha sthāna phala avāptir-
asviti bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 4 ||
May all those planets situated in inauspicious houses yield the rewards of their positive states.
103

ये ये ग्रहाः शुभ-स्थानेषु िस्थताः तेषां ग्रहाणाम् अितशयेन एकादश शुभ स्थान फल अवािप्तरिस्वित भूयाद्
इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ५ ॥
ye ye grahāḥ śubha-sthāneṣu sthitāḥ teṣāṁ grahāṇām atiśayena ekādaśa śubha sthāna
phala avāptir-asviti bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 5 ||
May all those planets situated in auspicious houses yield the greatest rewards of the eleventh house position.

अस्या कुमायार् /अस्य कुमारस्य शास्त्रोक्त दीघर्ं आयुष्यं भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ६ ॥
asyā kumāryā /asya kumārasya śāstrokta dīrghaṁ āyuṣyaṁ bhūyād iti bhavanto
mahānto anugṛhṇantu || 6 ||
May this girl/boy obtain the longevity that is mentioned in the scriptures.

अस्या कुमायार् /अस्य कुमारस्य क्षेम स्थैयर् धैयर् सौयर् वीयर् िवजय आयुरारोग्य ऐश्वयर् अिभवृिद्धः भूयाद् इित
भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ७ ॥
asyā kumāryā /asya kumārasya kṣema sthairya dhairya saurya vīrya vijaya āyur ārogya
aiśvarya abhivṛddhiḥ bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 7 ||
May this girl/boy always enjoy increase of wellbeing, security, steadfastness, courage, energy, vicotory,
longevity, health and prosperity.

सवेर् जनाः नीरोगाः िनर्-उपद्रवाः सद्-आचार-संपन्ना आढ्या िनमर्त्सर दयालवश्च भूयासुर् इित भवंतो महांतो
अनुगृह्णंतु ॥ ८ ॥
sarve janāḥ nīrogāḥ nir-upadravāḥ sad-ācāra-sampannā āḍhyā nir-matsara dayālavaśca
bhūyāsur iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 8 ||
May all people be free from disease and suffering, may they all be of good character and prosperous, may all
people be compassionate and free from jealousy.

देशो ऽयं िनर्-उपद्रवोऽस्तु । सवेर् जनाः सुिखनो भवंतु ॥ ९ ॥

deśo 'yaṁ nir-upadravo’stu | sarve janāḥ sukhino bhavantu || 9 ||
May this country be free of troubles. and may everyone attain happiness.

समस्त सन्मंगलािन संतु । उत्तरोत्तर अिभवृिद्धरस्तु ॥ १० ॥

samasta sanmaṅgalāni santu | uttarottara abhivṛddhir astu || 10 ||
May there always be auspiciousness, always increasing.
Aśīrvādam for an ill person

श्रीमन्/श्रीमित ……………। सवर् िवध रोग िनवारनाथर्ं ।

आयुर् आरोग्य िदघार्यूर् अिभवृध्यथर्ं समस्त रोग िवहीन सुस्वास्थ्य प्राप्त्यथर्ं ।
भगवन् श्री महा देव आिशवर्दाः प्रािप्तरस्तु ॥ भगवती श्री महा देव्यैः आिशवर्दाः प्रािप्तरस्तु ॥
śrīman/śrīmati ……………. sarva vidha roga nivāranārthaṁ |
āyur ārogya dirghāyūr abhivṛdhyarthaṁ
samasta roga vihīna susvāsthya prāptyarthaṁ |
bhagavan śrī mahā deva āśirvadāḥ prāptir astu ||
bhagavatī śrī mahā devyaiḥ āśirvadāḥ prāptir astu ||
Mr./Mrs ............... To prevent all kinds of diseases.
To increase longevity, health and longevity, and to attain good health, free from all diseases.
O Lord, Śrī Mahādeva, may you bestow blessings upon us and may we attain them. May the goddess Śrī
Mahā Devi bestow blessings upon you.
104

ṢAṢṬHĪ MAHOTSAVA VIDHIḤ

Birthday anniversary

Ṣaṣṭhi (Six) refers to 2 hands 2 feet, torso and head — the force that supports these 6 body parts is
called ṣaṣṭhi devī she is the wife of Skanda also known as Devasenā.
She is invoked to promote the health and vitality of the body and to ensure a long and healthy life
on every birthday.
Pūrvāṅgam
संकल्पम् — हिरः ॐ तत्सत् । ……………. मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री
परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवद् आज्ञया भगवद् कैंकयर् रूपं] — अस्य अभर्कस्य अिखल उपद्रव िनवारणाथर्ं तथा
बालकस्य आयुर् आरोग्य अिभवृदध्य ् थर्ं सवार् बाधा िनवृित्त हेतवे, प्रद्युम्न स्कंदयोः पूजन पूवर्कं षिष्ठ देव्याश्च
यथा लब्धोपचारैः पूजनं किरष्ये ॥
saṅkalpam — hariḥ oṁ tatsat | ..................... mama [asya yajamānasya] upāta samasta
durita-kṣaya dvārā, śrī parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya
rūpaṁ] — asya arbhakasya akhila upadrava nivāraṇārthaṁ tathā bālakasya āyur
ārogya abhivṛddhyarthaṁ sarvā bādhā nivṛtti hetave, pradyumna skandayoḥ pūjana
pūrvakaṁ ṣaṣṭhi devyāśca yathā labdhopacāraiḥ pūjanaṁ kariṣye ||
"For the prevention of all problems of this child and for the flourishing of his health and life, and for the
removal of all obstacles, I will perform the worship of Pradyumna and Skanda, as well as the worship of the
Goddess Shashti with proper rituals and devotion."
Dhyānam
िद्वभुजां हेम गौरांगीं रत्नालंकार भूिषताम् । वरदाभय हस्तांच शरच्चंद्र िनभाननाम् ॥
पीत वस्त्रं परीधानां पीनोन्नत पयो-धराम् । पद्म पत्र िवसालाक्षीं सवर् पुत्रैक मातरम् ॥
अंकािपत सुतां षिष्ठम् अंबुजस्थां अहं भजे ।
dvibhujāṁ hema gaurāṅgīṁ ratnālaṅkāra bhūṣitām |
varadābhaya hastāñca śaraccandra nibhānanām ||
pīta vastra parīdhānāṁ pīnonnata payo-dharām |
padma patra visālākṣīṁ sarva putraika mātaram ||
aṅkāpita sutāṁ ṣaṣṭhim ambujasthāṁ ahaṁ bhaje |
She had two arms, fair limbs, and is adorned with jewels and ornaments. Her hands show the gestures
fearlessness and of charity, and her face is like the autumn moon. She is dressed in yellow clothes and is
buxom. She has large eyes like lotus petals and is the mother of six sons. I worship the Goddess daughter of
Ankapita, who is situated in the lotus.
ॐ आयािह वरदे देवी महा षष्टीित िवश्रुते । धात्री रूपेण मे पुत्रं षिष्ठ जागर वासरे ॥
oṁ āyāhi varade devī mahā ṣaṣṭīti viśrute |
dhātrī rūpeṇa me putraṁ ṣaṣṭhi jāgara vāsare ||
ॐ षिष्ठ देवी इहागच्छ इहा ितष्ठ वरदो भव ॥
oṁ ṣaṣṭhi devī ihāgaccha ihā tiṣṭha varado bhava ||

ॐ सािधदैवत स-प्रत्यिध दैवत िवनायकािद पंचक सिहत नवग्रहाः, दश िदक्पालाः इहा गच्छत इह ितष्ठत
काितर् केयं
105
oṁ sādhidaivata sa-pratyadhi daivata vināyakādi pañcaka sahita navagrahāḥ,
daśa dikpālāḥ ihā gacchata iha tiṣṭhata |
kārtikeyaṁ
काितर् केय महाभाग गौरी हृदयानंदन । कुमारं रक्ष मे पुत्रं शूल हस्त नमोऽस्तु ते ॥
kārtikeya mahābhāga gaurī hṛdayānandana |
kumāraṁ rakṣa me putraṁ śūla hasta namo'stu te ||
vāsudeva
वासुदेव नमस्तुभ्यं शंख-चक्र गदाधर । कुमारं रक्ष भीितभ्यः शांितं कुरु नमोऽस्तु ते ॥
त्रैलोक्य पूिजतः श्रीमान् दैत्य चक्र िवमदर्न । शांितं कुरु गदापाणे नारायण नमोऽस्तु ते ॥
vāsudeva namastubhyaṁ śaṅkha-cakra gadādhara |
kumāraṁ rakṣa bhītibhyaḥ śāntiṁ kuru namo'stu te ||
trailokya pūjitaḥ śrīmān daitya cakra vimardana |
śāntiṁ kuru gadāpāṇe nārāyaṇa namo'stu te ||
Upacārāḥ
संध्या राग िनभं रक्तम् आसनं सुवणर् िनिमर् तम् । गृहाण सुमुिख भूत्वा रक्ष बालांच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः आसनं समपर्यािम ।
sandhyā rāga nibhaṁ raktam āsanaṁ suvarṇa nirmitam |
gṛhāṇa sumukhi bhūtvā rakṣa bālāñca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ āsanaṁ samarpayāmi |
गंगा-जलं समानीतं सुवणर् कलशे िस्थतम् । पाद्यं गृहाण मे देिव रक्ष बालांच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः पाद्यं समपर्यािम ।
gaṅgā-jalaṁ samānītaṁ suvarṇa kalaśe sthitam |
pādyaṁ gṛhāṇa me devi rakṣa bālāñca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ pādyaṁ samarpayāmi |
अक्षत पुष्प गंधाढ्यम् अघ्यार्थर्ं िनमर्लं पयः । गृहाण पािह मे पुत्रं मातृकां भय-हािरिण ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः अघ्यर्ं समपर्यािम ।
akṣata puṣpa gandhāḍhyam arghyārthaṁ nirmalaṁ payaḥ |
gṛhāṇa pāhi me putraṁ mātṛkāṁ bhaya-hāriṇi ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ arghyaṁ samarpayāmi |
गृहाणाचमनीयंतु कपूर्रै लािद वािसतम् । सवालं मातृकां पािह जगन् मातर् नमोऽस्तु ते ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः आचमनीयं समपर्यािम ।
gṛhāṇācamanīyantu karpūrai lādi vāsitam |
savālaṁ mātṛkāṁ pāhi jagan mātar namo'stu te ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ ācamanīyaṁ samarpayāmi |
पंचामृत गृहाणेदं पयो दिध घृतं मधु । शकर्रा सिहतं देवी पािह बालं समातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः पंचामृतं समपर्यािम ।
pañcāmṛta gṛhāṇedaṁ payo dadhi ghṛtaṁ madhu |
śarkarā sahitaṁ devī pāhi bālaṁ samātṛkam ||
106
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ pañcāmṛtaṁ samarpayāmi |
दुकूलािद युतं देवी नाना रत्नैिवर् भूिषतम् । पिरधस्त्वाऽमलं वस्त्रं रक्ष मेऽपत्य सूितके ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः वस्त्रं समपर्यािम ।
dukūlādi yutaṁ devī nānā ratnair vibhūṣitam |
paridhastvā'malaṁ vastraṁ rakṣa me'patya sūtike ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ vastraṁ samarpayāmi |
स्वणर् सूत्रमयं िदव्यं ब्रह्मणा िनिमर् तं पुरा । उपवीतं मया दत्तं गृहाण जगदंिबके ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः उपवीतं समपर्यािम ।
svarṇa sūtramayaṁ divyaṁ brahmaṇā nirmitaṁ purā |
upavītaṁ mayā dattaṁ gṛhāṇa jagadambike ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ upavītaṁ samarpayāmi |
हार कंकण केयूर मेखला कुंडलािन च । गृहाण कािलराित्र त्वं रक्ष बालांच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः अलन्कारं समपर्यािम ।
hāra kaṅkaṇa keyūra mekhalā kuṇḍalāni ca |
gṛhāṇa kālirātri tvaṁ rakṣa bālāñca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ alaṅkāraṁ samarpayāmi |
कपूर्रागुरु कस्तूरी कंकोलािद समिन्वतम् । चंदनं स्वीकुरु त्वं मे रक्ष बालांच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः चंदनं समपर्यािम ।
karpūrāguru kastūrī kaṅkolādi samanvitam |
candanaṁ svīkuru tvaṁ me rakṣa bālāñca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ candanaṁ samarpayāmi |
सुमाल्यािन सुगंधीिन मालत्यादीिन चांिबके । गृहाण वरदे देवी रक्ष बालंच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः पुष्पं समपर्यािम ।
sumālyāni sugandhīni mālatyādīni cāmbike |
gṛhāṇa varade devī rakṣa bālañca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ puṣpaṁ samarpayāmi |
ॐ देव्यै नमः । मह देव्यै । िसद्ध्यै । शांत्यै । शुभायै । षिष्ठ देव्यै । वरदायै । पुत्र-दायै । धन-दायै ।
सुखदायै । मोक्ष-दायै । षष्ठ स्वरूपायै । मयायै । िसद्ध योिगन्यै । सारायै । शारदायै । पर देव्यै । बालािरष्ट्यै
। कल्यानदायै । कल्यान्यै । फलदायै । देव रक्षन कािरन्यै । शुद्ध सत्त्व स्वरूपायै । िहंस क्रोध विजर् तायै ।
षिष्ठ देव्यै नमो नमः ॥
oṁ devyai namaḥ | maha devyai | siddhyai | śāntyai | śubhāyai | ṣaṣṭhi devyai |
varadāyai | putra-dāyai | dhana-dāyai | sukhadāyai | mokṣa-dāyai | ṣaṣṭha svarūpāyai |
mayāyai | siddha yoginyai | sārāyai | śāradāyai | para devyai | bālāriṣṭyai | kalyānadāyai
| kalyānyai | phaladāyai | deva rakṣana kārinyai | śuddha sattva svarūpāyai | hiṁsa
krodha varjitāyai | ṣaṣṭhi devyai namo namaḥ ||
वनस्पत्य्-उद्भवं धूपं िदव्यं स्वीकुरु देिव मे । प्रसीद सुमुखी भूत्वा रक्ष बालांच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः धूपं समपर्यािम ।
107
vanaspaty-udbhavaṁ dhūpaṁ divyaṁ svīkuru devi me |
prasīda sumukhī bhūtvā rakṣa bālāñca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ dhūpaṁ samarpayāmi |
आज्य वितर् कृतं देिव ज्योितषां ज्योित षन् तथा । जीवंितके गृहाणेमं रक्ष बालंच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः दीपं दशर्यािम ।
ājya varti kṛtaṁ devi jyotiṣāṁ jyoti ṣan tathā |
jīvantike gṛhāṇemaṁ rakṣa bālañca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ dīpaṁ darśayāmi |
नैवेद्यं लेह्यपेयािद षड् -रसैश्च समिन्वतम् । भुक्ष्व देिव गुणैर् युक्ता रक्ष बालांच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः नैवेद्यं समपर्यािम ।
naivedyaṁ lehyapeyādi ṣaḍ-rasaiśca samanvitam |
bhukṣva devi guṇair yuktā rakṣa bālāñca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ naivedyaṁ samarpayāmi |
नागविल्ल-दलं रम्यं पूिग-फल समिन्वतम् । भद्रे गृहाण तांबूलं रक्ष बालांच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः तांबूलं समपर्यािम ।
nāgavalli-dalaṁ ramyaṁ pūgi-phala samanvitam |
bhadre gṛhāṇa tāmbūlaṁ rakṣa bālāñca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ tāmbūlaṁ samarpayāmi |
कदली गभर् संभूतं कपूर्रंच प्रदीिपतम् । आराितकम् अहं कुवेर् रक्ष बालांच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः कपूर्र आरित संदशर्यािम ।
kadalī garbha saṁbhūtaṁ karpūrañca pradīpitam |
ārātikam ahaṁ kurve rakṣa bālāñca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ karpūra ārati sandarśayāmi |

नाना सुगंध पुष्पािण यथा कालोद्भवािन च । पुष्पांजिलं गृहाणेमं रक्ष बालांच मातृकम् ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः पुष्पांजिलं समपर्यािम ।
nānā sugandha puṣpāṇi yathā kālodbhavāni ca |
puṣpāñjaliṁ gṛhāṇemaṁ rakṣa bālāñca mātṛkam ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ puṣpāñjaliṁ samarpayāmi |
गौयार्ः पुत्रो यथा स्कंदः िशशुह् संरिक्सतस् त्वया । यथा मामाप्ययं बालो रक्ष्यतां षिष्ठके नमः ॥
ॐ षष्ठी देव्यै नमः नमस्कारं समपर्यािम ।
gauryāḥ putro yathā skandaḥ śiśuh saṁraksitas tvayā |
yathā māmāpyayaṁ bālo rakṣyatāṁ ṣaṣṭhike namaḥ ||
oṁ ṣaṣṭhī devyai namaḥ namaskāraṁ samarpayāmi |
Prārthana
जय देवी जगन्-मातजर्गद्-आनंद कािरणी । प्रसीद मम कल्यािण षिष्ठ देिव नमोऽस्तुते ॥
jaya devī jagan-mātar jagad-ānanda kāriṇī |
prasīda mama kalyāṇi ṣaṣṭhi devi namo'stute ||
108

धात्री त्वं काितर् केयस्य षिष्ठ षष्ठीित िवश्रुता । दीघार्युष्ट्वच

ं नैरुज्यं कुरुष्व मम बालके ॥
dhātrī tvaṁ kārtikeyasya ṣaṣṭhi ṣaṣṭhīti viśrutā |
dīrghāyuṣṭvañca nairujyaṁ kuruṣva mama bālake ||

जननी सवर् भूतानां सवर् िवघ्न भयंकरी । नारायण स्वरूपेण मत्पुत्रं रक्ष सवर्तः ॥
jananī sarva bhūtānāṁ sarva vighna bhayaṅkarī |
nārāyaṇa svarūpeṇa mat putraṁ rakṣa sarvataḥ ||

शिक्तस् त्वं सवर् देवानां लोकानां िहत कािरणी । त्वम् इमं रक्ष पुत्रं षिष्ठ देिव नमोऽस्तु ते ॥
śaktis tvaṁ sarva devānāṁ lokānāṁ hita kāriṇī |
tvam imaṁ rakṣa putraṁ ṣaṣṭhi devi namo'stu te ||

भूत दैत्य िपशाचेभ्यो डािकनीभ्योऽिप संकटात् । सुतं मे ऽद्य शुभं दत्त्वा रक्ष देवो नमोऽस्तु ते ॥
bhūta daitya piśācebhyo ḍākinībhyo'pi saṅkaṭāt |
sutaṁ me 'dya śubhaṁ dattvā rakṣa devo namo'stu te ||

षिष्ठ देिव महाभागे भक्तानाम् अभय प्रदे । वरदे त्वत् प्रसादेन िचरंजीवतु बालकः ॥
ṣaṣṭhi devi mahābhāge bhaktānām abhaya prade |
varade tvat prasādena cirañjīvatu bālakaḥ ||

v puṣpāñjali
v āśirvādam
v ācārya saṁbhāvana
109

NAVAGRAHA HOMAḤ

v Pūrvāṅgam North
हिरः ॐ तत् सत् । श्री गोिवंद ३ । शुभे शोभने मुहूतेर्
Durga
Ketu Guru Budha Gaṇapati
……। सकल ग्रह गुण िवशेषण िविसष्ठायामस्यां शुभ Kṣetrapa
A
Sani Surya Sukra
ितथौ,
Abhayank
Vāstu
मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, Rahu Kuja Candra Trayambaka
श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवद् आज्ञया भगवद् कैंकयर् रूपं] Nakṣatra

hariḥ oṁ tat sat | śrī govinda 3 | śubhe

śobhane muhūrte ……. sakala graha guṇa C
viśeṣaṇa visiṣṭhāyāmasyāṁ śubha tithau,
mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-kṣaya dvārā, śrī parameśvara
prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ]
_________गोत्रोद्भवस्य _________ नक्षत्रे जातस्य अहं /अस्य यजमानस्य - सपिरवारस्य समस्त दुिरत-
क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्म,् जन्म कुंडल्यां वषर् कुंडल्यां गोचरे च अिरष्ठ िस्थतानां, सूयार्िद नवग्रह कृत
सवर् िवध पीड उपशांित अथर्ं, सवर् अपशांित पूवर्क, क्षेम स्थैयर् दीघर् आयुः आरोग्य अभय दृढ-गात्रत मनश्-
शांित प्रािप्त अथर्ं, ऐश्वयार्िभ-वृदध्य
् थर्ं, सवर् अिभष्ठ िसद्ध्यथर्ं, ये ये ग्राहाः शुभ-स्थानेषु िस्थताः, तेषां ग्रहाणां
अत्यंताितशियत शुभ फल अवाप्त्यथर्ं, ये ये ग्राहाः शुभ-एतर-स्थानेषु िस्थताः, तेषां ग्रहाणां आनुकूल्य
िसद्ध्यथर्ं च, धमर् अथर् काम मोक्ष, चतुर् िवध पुरुषाथर् िसिद्ध द्वारा, नवग्रह देवता अिध-देवता प्रत्यिध-देवता
प्रसाद िसद्ध्यथर्म,् यथा शक्त्या ग्रह शांितं किरष्ये ॥
_________gotrodbhavasya _________ nakṣatre jātasya ahaṁ /asya yajamānasya -
saparivārasya samasta durita-kṣaya dvārā, śrī parameśvara prītyartham, janma
kuṇḍalyāṁ varṣa kuṇḍalyāṁ gocare ca ariṣṭha sthitānāṁ, sūryādi navagraha kṛta
sarva vidha pīḍa upaśānti arthaṁ, sarva apaśānti pūrvaka, kṣema sthairya dīrgha āyuḥ
ārogya abhaya dṛḍha-gātrata manaś-śānti prāpti arthaṁ, aiśvaryābhi-vṛddhyarthaṁ,
sarva abhiṣṭha siddhyarthaṁ, ye ye grāhāḥ śubha-sthāneṣu sthitāḥ, teṣāṁ grahāṇāṁ
atyantātiśayita śubha phala avāptyarthaṁ, ye ye grāhāḥ śubha-etara-sthāneṣu sthitāḥ,
teṣāṁ grahāṇāṁ ānukūlya siddhyarthaṁ ca, dharma artha kāma mokṣa, catur vidha
puruṣārtha siddhi dvārā, navagraha devatā adhi-devatā pratyadhi-devatā prasāda
siddhyartham, yathā śaktyā graha śāntiṁ kariṣye ||
On this auspicious day I ............ belonging to the clan of ........... perform this Navagraha Santi Homa
according to my ability, for the absolution of all my sins and those of my family, and to meliorate all those
negative indications in our birth charts, or transit charts which are caused by inauspicious placings of the
nine planets, and for diminishing the sorrow that could result from such placings, in order to obtain peace,
well-being, mental solace, security, longevity, health and prosperity. In order to propitiate the Planetary
Forces for obtaining the fourfold aim of human existence honour, prosperity, pleasure and final liberation;
and for invoking the Grace of the Supreme Lord.

तदंगत्वेन िनिवर् घ्नेन पिर-समाप्त्यथर्ं आदौ िवघ्नेश्वर पूजाम् किरष्ये ॥

tad aṅgatvena nirvighnena pari-samāptyarthaṁ ādau vighneśvara pūjām kariṣye ||
110
v Ganeśa pūjā
v Kumbha varuṇa āvāhanam
Navagraha āvāhanam
अथ आिदत्यािद नवग्रह देवता ध्यानं किरष्ये ।
atha ādityādi navagraha devatā dhyānaṁ kariṣye |

1. ॐ सूयर् ग्रहाय नमः । oṁ sūrya grahāya namaḥ |

िद्व-भुजं पद्म-हस्तं च वरदं मकुटािन्वतम् । ध्यायेत-् िदवाकरं देवं सवर्-अिभष्ट प्रदायकम् ॥
dvi-bhujaṁ padma-hastaṁ ca varadaṁ makuṭānvitam |
dhyāyet-divākaraṁ devaṁ sarva-abhiṣṭa pradāyakam ||
सदेशं सगोत्रं सरूपं सवणर्ं सिषर् श्च्छं दसं, अिध-देवता प्रत्यिधदेवता सिहत मंडल मध्ये, रक्त वतुर्लाकार
मंडले प्रितिष्ठतं, पूवार्िभमुखं, अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत आिदत्य ग्रहं ध्यायािम आवाहयािम
स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
sadeśaṁ sagotraṁ sarūpaṁ savarṇaṁ sarṣiścchandasaṁ, adhi-devatā pratyadhidevatā
sahita maṇḍala madhye, rakta vartulākāra maṇḍale pratiṣṭhitaṁ, pūrvābhimukhaṁ,
adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita āditya grahaṁ dhyāyāmi āvāhayāmi sthāpayāmi
gandhākṣata samarpayāmi ||
ॐ भास्कराय िवद्महे, महा-द्युित-कराय धीमिह, तन्नो आिदत्य प्रचोदयात् ॥
oṁ bhāskarāya vidmahe, mahā-dyuti-karāya dhīmahi, tanno āditya pracodayāt ||
2. ॐ चंद्र ग्रहाय नमः । oṁ candra grahāya namaḥ |
गदा-धर-धरं देवं श्वेत-वणर्ं िनशाकरम् । ध्यायेद् अमृत-संभूतं सवर् काम फल प्रदम् ॥
gadā-dhara-dharaṁ devaṁ śveta-varṇaṁ niśākaram |
dhyāyed amṛta-saṁbhūtaṁ sarva kāma phala pradam ||
सदेशं सगोत्रं सरूपं सवणर्ं सिषर् श्च्छं दसं अिध-देवता प्रत्यिधदेवता सिहत, आिदत्य-ग्रहस्य आग्नेय िदग्-भागे,
श्वेत चतुश्राकार मंडले प्रितिष्ठतं पिश्चमािभमुखं अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत चंद्र ग्रहं ध्यायािम
आवाहयािम स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
sadeśaṁ sagotraṁ sarūpaṁ savarṇaṁ sarṣiścchandasaṁ adhi-devatā pratyadhidevatā
sahita, āditya-grahasya āgneya dig-bhāge, śveta catuśrākāra maṇḍale pratiṣṭhitaṁ
paścimābhimukhaṁ, adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita, candra grahaṁ dhyāyāmi
āvāhayāmi sthāpayāmi gandhākṣata samarpayāmi ||
ॐ िनषाकराय िवद्महे, सुधा-हस्ताय धीमिह, तन्नश्चंद्र प्रचोदयात् ॥
oṁ niṣākarāya vidmahe, sudhā-hastāya dhīmahi, tannaś candra pracodayāt ||
3. ॐ अंगारक ग्रहाय नमः । oṁ aṅgāraka grahāya namaḥ |
रक्त-माल्याम्-बरधरं हेम-रूपं चतुर्-भुजम् । शिक्त-शूल गदा पद्मान् धारयंतं करांबुजैः ॥
rakta-mālyām-baradharaṁ hema-rūpaṁ catur-bhujam |
śakti-śūla gadā padmān dhārayantaṁ karāmbujaiḥ ||
111

सदेशं सगोत्रं सरूपं सवणर्ं सिषर् श्च्छं दसं अिध-देवता प्रत्यिधदेवता सिहत आिदत्य-ग्रहस्य दिक्षण िदग्-भागे
रक्त ित्रकोणाकार मंडले प्रितिष्ठतं दिक्षणािभमुखं अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत अंगारक ग्रहं ध्यायािम
आवाहयािम स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
sadeśaṁ sagotraṁ sarūpaṁ savarṇaṁ sarṣiścchandasaṁ adhi-devatā pratyadhidevatā
sahita āditya-grahasya dakṣiṇa dig-bhāge rakta trikoṇākāra maṇḍale pratiṣṭhitaṁ
dakṣiṇābhimukhaṁ, adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita, aṅgāraka grahaṁ dhyāyāmi
āvāhayāmi sthāpayāmi gandhākṣata samarpayāmi ||
ॐ अंगारकाय िवद्महे, भूिम-पुत्राय धीमिह, तन्नश् कुज प्रचोदयात् ॥
oṁ aṅgārakāya vidmahe, bhūmi-putrāya dhīmahi, tannaś kuja pracodayāt ||
4. ॐ बुध ग्रहाय नमः । oṁ budha grahāya namaḥ |
िसंहारूढं चतुबार्हुं खड् ग चमर् गदा-धरम् । सोम-पुत्रं महा-सौम्यं ध्यायेत् सवार्थर् िसिद्ध-दम् ॥
siṁhārūḍhaṁ catur-bāhuṁ khaḍga carma gadā-dharam |
soma-putraṁ mahā-saumyaṁ dhyāyet sarvārtha siddhi-dam ||
सदेशं सगोत्रं सरूपं सवणर्ं सिषर् श्च्छं दसं अिध-देवता प्रत्यिधदेवता सिहत आिदत्य-ग्रहस्य ईशाण्य िदग्-भागे
पीत-बाणाकार मंडले प्रितिष्ठतं पूवार्िभमुखं अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत बुध ग्रहं ध्यायािम
आवाहयािम स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
sadeśaṁ sagotraṁ sarūpaṁ savarṇaṁ sarṣiścchandasaṁ adhi-devatā pratyadhidevatā
sahita āditya-grahasya īśāṇya dig-bhāge pīta-bāṇākāra maṇḍale pratiṣṭhitaṁ
pūrvābhimukhaṁ, adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita, budha grahaṁ dhyāyāmi
āvāhayāmi sthāpayāmi gandhākṣata samarpayāmi ||
ॐ सौम्यकराय िवद्महे, सोम-सुताय धीमिह तन्नो बुध प्रचोदयात् ॥
oṁ saumyakarāya vidmahe, soma-sutāya dhīmahi tanno budha pracodayāt ||
5. oṁ bṛhaspati grahāya namaḥ | ॐ बृहस्पित ग्रहाय नमः ।
वराक्ष-मािलका दंड कमंडलु-धरं िवभुम् । पुष्प-रागांिकतं पीतं वरदं भावयेद् गुरुम् ॥
varākṣa-mālikā daṇḍa kamaṇḍalu-dharaṁ vibhum |
puṣpa-rāgāṅkitaṁ pītaṁ varadaṁ bhāvayed gurum ||
सदेशं सगोत्रं सरूपं सवणर्ं सिषर् श्च्छं दसं अिध-देवता प्रत्यिधदेवता सिहत आिदत्य-ग्रहस्य उत्तर िदग्-भागे
कणक दीघर् चतुश्रार्कार मंडले प्रितिष्ठतं उत्तरािभमुखं अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत बृहस्पित ग्रहं
ध्यायािम आवाहयािम स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
sadeśaṁ sagotraṁ sarūpaṁ savarṇaṁ sarṣiścchandasaṁ adhi-devatā pratyadhidevatā
sahita āditya-grahasya uttara dig-bhāge kaṇaka dīrgha catuśśrākāra maṇḍale
pratiṣṭhitaṁ uttarābhimukhaṁ, adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita, bṛhaspati grahaṁ
dhyāyāmi āvāhayāmi sthāpayāmi gandhākṣata samarpayāmi ||
ॐ आं िगरसाय िवद्महे, वागीशाय धीमिह, तन्न जीव प्रचोदयात् ॥
oṁ āṅgirasāya vidmahe, vāgīśāya dhīmahi, tanna jīva pracodayāt ||
112

6. ॐ शुक्र ग्रहाय नमः । oṁ śukra grahāya namaḥ |

जिटलंचाक्ष-सूत्रंच वर-दंड-कमंडलुम् । श्वेत-वस्त्रोज्वलं शुक्रं सवर् दानव पूिजतम् ॥
jaṭilañcākṣa-sūtrañca vara-daṇḍa-kamaṇḍalum |
śveta-vastrojvalaṁ śukraṁ sarva dānava pūjitam ||
सदेशं सगोत्रं सरूपं सवणर्ं सिषर् श्च्छं दसं अिध-देवता प्रत्यिधदेवता सिहत आिदत्य-ग्रहस्य पूवर् िदग्-भागे
श्वेत-पंच-कोणाकार मंडले प्रितिष्ठतं पूवार्िभमुखं अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत, शुक्र ग्रहं ध्यायािम
आवाहयािम स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
sadeśaṁ sagotraṁ sarūpaṁ savarṇaṁ sarṣiścchandasaṁ adhi-devatā pratyadhidevatā
sahita āditya-grahasya pūrva dig-bhāge śveta-pañca-koṇākāra maṇḍale pratiṣṭhitaṁ
pūrvābhimukhaṁ, adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita, śukra grahaṁ dhyāyāmi
āvāhayāmi sthāpayāmi gandhākṣata samarpayāmi ||
ॐ भागर्वाय िवद्महे, िवद्याधीषाय धीमिह, तन्न शुक्र प्रचोदयात् ॥
oṁ bhārgavāya vidmahe, vidyādhīṣāya dhīmahi, tanna śukra pracodayāt ||
7. ॐ शनैश्चर ग्रहाय नमः । oṁ śanaiścara grahāya namaḥ |
कृष्णाम्-बरधरं देवं िद्व-भुजं गृध्र-संिस्थतम् । सवर् पीडा-हरं नृणां ध्यायेद् ग्रह-गणोत्तमम् ॥
kṛṣṇām-baradharaṁ devaṁ dvi-bhujaṁ gṛdhra-saṁsthitam |
sarva pīḍā-haraṁ nṛṇāṁ dhyāyed graha-gaṇottamam ||
सदेशं सगोत्रं सरूपं सवणर्ं सिषर् श्च्छं दसं अिध-देवता प्रत्यिधदेवता सिहत आिदत्य-ग्रहस्य पिश्चम िदग्-भागे
कृष्ण धनुराकार मंडले प्रितिष्ठतं पिश्चमािभमुखं अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत शनैश्चर ग्रहं ध्यायािम
आवाहयािम स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
sadeśaṁ sagotraṁ sarūpaṁ savarṇaṁ sarṣiścchandasaṁ adhi-devatā pratyadhidevatā
sahita āditya-grahasya paścima dig-bhāge kṛṣṇa dhanurākāra maṇḍale pratiṣṭhitaṁ
paścimābhimukhaṁ, adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita, śanaiścara grahaṁ
dhyāyāmi āvāhayāmi sthāpayāmi gandhākṣata samarpayāmi ||
ॐ शनैश्चराय िवद्महे, छ्हाय-पुत्राय धीमिह, तन्न मंद प्रचोदयात् ॥
oṁ śanaiścarāya vidmahe, chhāya-putrāya dhīmahi, tanna manda pracodayāt ||
8. ॐ राहु ग्रहाय नमः । oṁ rāhu grahāya namaḥ |
कराल-वदनं खड् ग-चमर्-शूल-वरािन्वतम् । नील-िसंहासनं राहुं ध्यायेद् रोग प्रशांतये ॥
karāla-vadanaṁ khaḍga-carma-śūla-varānvitam |
nīla-siṁhāsanaṁ rāhuṁ dhyāyed roga praśāntaye ||
सदेशं सगोत्रं सरूपं सवणर्ं सिषर् श्च्छं दसं अिध-देवता प्रत्यिधदेवता सिहत आिदत्य-ग्रहस्य िनऋऋित िदग्-
भागे धूम्र शूपार्कार मंडले प्रितिष्ठतं दिक्षणािभमुखं अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत राहु ग्रहं ध्यायािम
आवाहयािम स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
sadeśaṁ sagotraṁ sarūpaṁ savarṇaṁ sarṣiścchandasaṁ adhi-devatā pratyadhidevatā
sahita āditya-grahasya niṛṛti dig-bhāge dhūmra śūrpākāra maṇḍale pratiṣṭhitaṁ
dakṣiṇābhimukhaṁ, adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita, rāhu grahaṁ dhyāyāmi
āvāhayāmi sthāpayāmi gandhākṣata samarpayāmi ||
113

ॐ सैिम्हकेयाय िवद्महे, धूम्र-वणार्य धीमिह, तन्नो राहु प्रचोदयात् ॥

oṁ saimhikeyāya vidmahe, dhūmra-varṇāya dhīmahi, tanno rāhu pracodayāt ||
9. ॐ केतु ग्रहाय नमः । oṁ ketu grahāya namaḥ |
धूम्र-वणर्ं िद्व-बाहुं च केयुं च िवकृताननम् । गृध्रासनं गतं िनत्यं ध्यायेत् सवर् फलाप्तये ॥
dhūmra-varṇaṁ dvi-bāhuṁ ca keyuṁ ca vikṛtānanam |
gṛdhrāsanaṁ gataṁ nityaṁ dhyāyet sarva phalāptaye ||
सदेशं सगोत्रं सरूपं सवणर्ं सिषर् श्च्छं दसं अिध-देवता प्रत्यिधदेवता सिहत आिदत्य-ग्रहस्य वायव्य िदग्-भागे
नाना-वणर् ध्वजाकार मंडले प्रितिष्ठतं दिक्षणािभमुखं अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत केतु ग्रहं ध्यायािम
आवाहयािम स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
sadeśaṁ sagotraṁ sarūpaṁ savarṇaṁ sarṣiścchandasaṁ adhi-devatā pratyadhidevatā
sahita āditya-grahasya vāyavya dig-bhāge nānā-varṇa dhvajākāra maṇḍale
pratiṣṭhitaṁ dakṣiṇābhimukhaṁ, adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita, ketu grahaṁ
dhyāyāmi āvāhayāmi sthāpayāmi gandhākṣata samarpayāmi ||
ॐ ब्रह्म-पुत्राय िवद्महे, िचत्र-वणार्य धीमिह, तन्नो केतु प्रचोदयात् ॥
oṁ brahma-putrāya vidmahe, citra-varṇāya dhīmahi, tanno ketu pracodayāt ||
Adhidevatā Āvāhanam
Durga āvāhanam
शंख चक्राभयो हस्तं नव वस्त्र महाबलम् । िसंहारूढ समं पादं मिहषासुर मदर्नीम् ॥
śaṅkha cakrābhayo hastaṁ nava vastra mahābalam |
siṁhārūḍha samaṁ pādaṁ mahiṣāsura mardanīm ||
ॐ भूभुर्वस्सुवः दुगार् देवी ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ durgā devī dhyāyāmi, āvāhayāmi, sthāpayāmi sthāpayāmi
gandhākṣata samarpayāmi ||
Gaṇapati āvāhanam
एकदंतं सूपर्-कणर्ं गज-वक्त्रञ्-चतुभुर्जम् । पाशांकुश-धरञ्चैव किपत्थ-मोदक-िप्रयम् ॥
ekadantaṁ sūrpa-karṇaṁ gaja-vaktrañ-caturbhujam |
pāśāṅkuśa-dharañ-caiva kapittha-modaka-priyam ||
ॐ भूभुर्वस्सुवः महा-गणपितं ध्यायािम ० ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ mahā-gaṇapatiṁ dhyāyāmi 0 ||
Kṣetrapāla āvāhanam
उत्तूंग वृषभारूढं पद्म पत्रायतेक्षणम् । क्षेत्र पालं अहं वंदे सवर् अिरष्टश्च शांतये ॥
uttūṅga vṛṣabhārūḍhaṁ padma patrāyatekṣaṇam |
kṣetra pālaṁ ahaṁ vande sarva ariṣṭaśca śāntaye ||
ॐ भूभुर्वस्सुवः क्षेत्र-पालकं ध्यायािम ० ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ kṣetra-pālakaṁ dhyāyāmi 0 ||
Abhayaṅkara (indra) āvāhanam
दैत्य-दपर् िवनाशाय सहस्राक्षाय धीमते । कुिलशव्य ग्रहस्ताय नमस्तेऽस्तु शतक्रतो ॥
114
daitya-darpa vināśāya sahasrākṣāya dhīmate |
kuliśavya grahastāya namaste'stu śatakrato ||
ॐ भूभुर्वस्सुवः अभयंकरं ध्यायािम ० ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ abhayaṅkaraṁ dhyāyāmi 0 ||
Vāstu āvāhanam
वास्तु मत्योर् महाकायः कृष्णांगो रक्त-लोचनः । एक-वक्त्रो िद्व-बाहुश्च बबर्रांगंच दुधर्रः ॥
आवाहयाम्यहं वास्तुं वज्र-देहो महा-बलम् । िवश्वंबरं नाग-रूपं भू-भार्-अिपर् त मस्तकम् ॥
vāstu martyo mahākāyaḥ kṛṣṇāṅgo rakta-locanaḥ |
eka-vaktro dvi-bāhuśca barbarāṅgañca durdharaḥ ||
āvāhayāmyahaṁ vāstuṁ vajra-deho mahā-balam |
viśvambaraṁ nāga-rūpaṁ bhū-bhār-arpita mastakam ||
ॐ भूभुर्वस्सुवः वास्तु-पुरुषं ध्यायािम ० ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ vāstu-puruṣaṁ dhyāyāmi 0 ||
Trayambaka āvāhanam
चंद्राकार्िग्न िवलोचनं िस्मत-मुखम्, पद्म-द्वयंत िस्थतम्,
मुद्र पाश मृगाक्ष-सूत्र िवलसत् पािणम् िहमाम् सुप्रभाम् ।
कोटींदु प्रकलत् सुधा-प्लुत तनुम् हाराित भूषोज्वलम्,
कांतं िवश्व िवमोहनं पशुपितम् मृत्युंजयं भावयेत् ॥
candrārkāgni vilocanaṁ smita-mukham, padma-dvayanta sthitam,
mudra pāśa mṛgākṣa-sūtra vilasat pāṇim himām suprabhām |
koṭīndu prakalat sudhā-pluta tanum hārāti bhūṣojvalam,
kāntaṁ viśva vimohanaṁ paśupatim mṛtyuñjayaṁ bhāvayet ||
ॐ भूर्-भुवस्-सुवः त्र्यंबकं ध्यायािम ० ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ tryaṁbakaṁ dhyāyāmi 0 ||
Nakṣatra 10 āvāhanam
ॐ अिश्वन्यािद नक्षत्र देवतां ध्यायािम ० ॥
oṁ aśvinyādi nakṣatra devatāṁ dhyāyāmi 0 ||
आगच्छं तु महा भागा भास्कराद्या नवग्रहाः । यज्ञस्यास्य प्रशांत्यथर्ं सवार्नुग्रह कारकाः ॥
āgacchantu mahā bhāgā bhāskarādyā navagrahāḥ |
yajñasyāsya praśāntyarthaṁ sarvānugraha kārakāḥ ||

आवािहता भवत । स्थािपता भवत । सिन्नधा भवत । सिन्नरुद्धा भवत ।

सिन्निहता भवत । प्रसीदत ॥
āvāhitā bhavata | sthāpitā bhavata | sannidhā bhavata | sanniruddhā bhavata |
sannihitā bhavata | prasīdata ||

10
aśvini bharaṇi kṛttika rohini mṛgaśirṣa ārdra punarvasu puśya aśleṣa magha pūrva-phālguni uttara-phālguni hasta
citra svāti viśākha anurādha jyeṣṭha mūla pūrva-āṣāḍha uttara-āṣāḍha śrāvana dhaniṣṭha śatatārak pūrva-bhadra uttara -
bhadra revati |
115

स्वािमनः सवर्-जगनाथाः यावात् पूजावसानकम्, तावात् यूयं प्रीित भावेन कुंभेष्वेषु (मंडलेष)ु सिन्निधम्
कुरुत ॥
svāminaḥ sarva-jaganāthāḥ yāvāt pūjāvasānakam, tāvāt yūyaṁ prīti bhāvena
kumbheṣveṣu (maṇḍaleṣu) sannidhim kuruta ||
Upacāraḥ
v Perform 16 Upacāra Pūjā

ॐ आवािहतानां सवार्सां देवतानां एत्च्।

oṁ āvāhitānāṁ sarvāsāṁ devatānāṁ etc.

पुष्प-अचर्न लघु —ॐ भानवे नमः । हंसाय । भास्कराय । चंद्राय । अब्ज-नेत्र-समुद्भवाय । तारा-िधपाय ।

भौमाय । भूिम-सुताय । भूत-मान्याय । बुधाय । तारा-सुताय । सौम्याय । वाग्कृते । ब्रह्मणाय । ब्रह्मणे ।
िदशनाय । भृगवे । भागर्व-संभुताय । िनशाचर-गुरवे । शनैश्चराय । मंदाय । छ्हाय-हृदय-नंदनाय । राहवे
। स्वर्-भानवे । आिदत्य-चंद्र-द्वेिशने । केतवे । केतु-स्वरूपाय । केचराय नमः ॥
puṣpa-arcana laghu — oṁ bhānave namaḥ | haṁsāya | bhāskarāya | candrāya | abja-
netra-samudbhavāya | tārā-dhipāya | bhaumāya | bhūmi-sutāya | bhūta-mānyāya |
budhāya | tārā-sutāya | saumyāya | vāg-kṛte | brahmaṇāya | brahmaṇe | diśanāya |
bhṛgave | bhārgava-sambhutāya | niśācara-gurave | śanaiś-carāya | mandāya | chhāya-
hṛdaya-nandanāya | rāhave | svar-bhānave | āditya-candra-dveśine | ketave | ketu-
svarūpāya | kecarāya namaḥ ||
पुष्प-अचर्न िवस्तार — १। ॐ भानवे नमः २। हम्साय ३। भास्कराय ४। सुयार्य ५। सूराय ६। तमोहराय ७।
रिथने ८। िवश्वे-धृते ९। अव्याप्त्रे १०। हराय ११। वेद-मयाय १२। िवभवे १३। शुधांशवे १४। शुभ्रांसवे १५।
चंद्राय १६। अब्ज-नेत्र-समुद्भवाय १७। तारािधपाय १८। रोिहनीशाय १९। शंभ-ु मूितर् -कृतालयाय २०।
औशधीड्याय २१। औशधीपतये २२। ईश्वर-धराय २३। सुधा-िनधये २४। सकलाह्लादन-कराय २५। भौमाय
२६। भूिम-सुताय २७। भूत-मान्याय २८। समुद्भवाय २९। आयार्य ३०। अिग्न कृते ३१। रोिहतंगकाय ३२।
रक्त-वस्त्र-धराय ३३। शुचये ३४। मंगलाय ३५। अंगारकाय ३६। रक्त-मािलने ३७। माया-िवशारधाय ३८।
बुधाय ३९। तारा-सुताय ४०। सौम्याय ४१। रोिहिन-गभर्-संभुताय ४२। चंद्रात्म-जाय ४३। सोम-वम्श-कराय
४४। श्रुित-िवशारधाय ४५। सत्य-संधाय ४६। सत्य-िसंधवे ४७। िवदु-सुताय ४८। िवभुताय ४९। िवभवे ५०।
वग्-कृते ५१। ब्रह्मणाय ५२। ब्रह्मणे ५३। िदशनाय ५४। शुभ-वेश-धराय ५५। गीश्-पतये ५६। गुरवे ५७।
इं द्र-पुरोिहताय ५८। जीवाय ५९। िनजर्र-पूिजताय ६०। पीतांभरालंग्कृताय ६१। भृगवे ६२। भागर्व-संभूताय
६३। िनशाचर-गुरवे ६४। कवये ६५। भृत्य-केत-हराय ६६। भृगु सुताय ६७। वषर्-कृते ६८। दीन-राज्य-दाय
६९। शुक्राय ७०। शुक्र-स्वरूपाय ७१। राज्य-दाय ७२। लय-कृताय ७३। कोणाय ७४। शनैश्चराय ७५।
मंदाय ७६। छाय-हृदय-नंदनाय ७७। मातार्न्डजाय ७८। पंगवे ७९। भानु-तनूभवाय ८०। यमानुजाय ८१।
अदीप्य-कृते ८२। नीलाय ८३। सूय-र् वम्श-जाय ८४। िनमार्न-देहाय ८५। राहवे ८६। स्वर्-भानवे ८७। अिदत्य-
चंद्र-द्वेिशने ८८। भुजंगमाय ८९। िसिम्ह देशाय ९०। गुणवते ९१। राित्र पित पीिडताय ९२। अिह राजे ९३।
िशरो हीनाय ९४। िवश-धराय ९५। महा कायाय ९६। महा-भूताय ९७। ब्रह्मणाय ९८। ब्रह्म-संभूताय ९९।
रिव-कृते १००। राहु-रूप-धृते १०१। केतवे १०२। केतु स्वरूपाय १०३। केचराय १०४। कग्रुतालयाय १०५।
116

ब्रह्म-िवदे १०६। ब्रह्म-पुत्राय १०७। कुमार-काय १०८। ब्राह्मण प्रीताय।

puṣpa-arcana vistāra — oṁ bhānave namaḥ | hamsāya | bhāskarāya | suryāya | sūrāya |
tamoharāya | rathine | viśve-dhṛte | avyāptre 10. harāya | veda-mayāya | vibhave |
śudhāṁśave | śubhrāṁsave | candrāya | abja-netra-samudbhavāya | tārādhipāya |
rohinīśāya | śambhu-mūrti-kṛtālayāya 20. auśadhīḍyāya | auśadhīpataye | īśvara-
dharāya | sudhā-nidhaye | sakalāhlādana-karāya | bhaumāya | bhūmi-sutāya | bhūta-
mānyāya | samudbhavāya | āryāya 30. agni kṛte | rohitaṅgakāya | rakta-vastra-dharāya
| śucaye | maṅgalāya | aṅgārakāya | rakta-māline | māyā-viśāradhāya | budhāya | tārā-
sutāya 40. saumyāya | rohini-garbha-sambhutāya | candrātma-jāya | soma-vamśa-
karāya | śruti-viśāradhāya | satya-sandhāya | satya-sindhave | vidu-sutāya | vibhutāya |
vibhave 50. vag-kṛte | brahmaṇāya | brahmaṇe | diśanāya | śubha-veśa-dharāya | gīś-
pataye | gurave | indra-purohitāya | jīvāya | nirjara-pūjitāya 60. pītāmbharālaṅgkṛtāya
| bhṛgave | bhārgava-sambhūtāya | niśācara-gurave | kavaye | bhṛtya-keta-harāya | bhṛgu
sutāya | varṣa-kṛte | dīna-rājya-dāya | śukrāya 70. śukra-svarūpāya | rājya-dāya | laya-
kṛtāya | koṇāya | śanaiścarāya | mandāya | chāya-hṛdaya-nandanāya | mārtānḍajāya |
paṅgave | bhānu-tanūbhavāya 80. yamānujāya | adīpya-kṛte | nīlāya | sūrya-vamśa-jāya
| nirmāna-dehāya | rāhave | svar-bhānave | aditya-candra-dveśine | bhujaṅgamāya |
simhi deśāya 90. guṇavate | rātri pati pīḍitāya | ahi rāje | śiro hīnāya | viśa-dharāya |
mahā kāyāya | mahā-bhūtāya | brahmaṇāya | brahma-sambhūtāya | ravi-kṛte 100. rāhu-
rūpa-dhṛte | ketave | ketu svarūpāya | kecarāya | kagrutālayāya | brahma-vide | brahma-
putrāya | kumāra-kāya 108. brāhmaṇa prītāya.

Uttara Pūjā
v karpūra hārati
न तत्र सूयोर् भाित न चंद्र-तारकं नेमा िवद्युतो भांित कुतोऽयम् अिग्नः ।
तम् एव भांतम् अनुभाित सवर्ं तस्य भासा सवर्म् इदं िवभाित ॥
na tatra sūryo bhāti na candra-tārakaṁ nemā vidyuto bhānti kuto'yam agniḥ |
tam eva bhāntam anubhāti sarvaṁ tasya bhāsā sarvam idaṁ vibhāti ||
ॐ आिदत्यािद नवग्रह देवताभ्यो नमः । आनंद कपूर्र िनराजनं संदशर्यािम ।
कपूर्र िनराजन अनंतरं पुनर् आचमिनयं समपर्यािम ॥
oṁ ādityādi navagraha devatābhyo namaḥ | ānanda karpūra nirājanaṁ saṁdarśayāmi |
karpūra nirājana anantaraṁ punar ācamaniyaṁ samarpayāmi ||
v Puṣpāñjali

ब्रह्ममुरािरिस्त्रपुरांतकारी भानुःशिश भूिम-सुतो बुधश्च । गुरुश्च शुक्रः शिन राहु केतवस्सवेर् ग्रहाः शांितकरा
भवंतु ।
brahma-murāris tripurāntakārī bhānuḥ śaśi bhūmi-suto budhaśca |
guruśca śukraḥ śani rāhu ketavas sarve grahāḥ śāntikarā bhavantu |

आिदत्यािद नवग्रह देवताभ्यो नमः । पुराणोक्त मंत्र पुष्पांजिलं समपर्यािम ॥

117
ādityādi navagraha devatābhyo namaḥ |
purāṇokta mantra puṣpāñjaliṁ samarpayāmi ||

मंत्र-हीनं िक्रया-हीनं भिक्त-हीनं समचर्नम् । मया कृतंच यत्-तद्-भोः क्षमध्वं ग्रह-देवताः ॥

mantra-hīnaṁ kriyā-hīnaṁ bhakti-hīnaṁ samarcanam |
mayā kṛtañca yat-tad-bhoḥ kṣamadhvaṁ graha-devatāḥ

अनेन पूजानेन श्री-सूयार्िद नवग्रहािद मंडल देवताः िप्रयंताम् ॥

anena pūjānena śrī-sūryādi navagrahādi maṇḍala devatāḥ priyantām ||
Agni-mukham

ॐ भूभुर्वस्सुवः मृडा/वरद-नाम अिग्नम् आवाहयािम स्थापयािम ।

ॐ मृडा/वरद-नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ mṛḍā/varada-nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ mṛḍā/varada-nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
Pradhāna Homaḥ
v Offer as many ahutis as required with as many of the following mantras as desired.
Sūrya
जपा कुशम संकाशं काश्यपेयं महा-द्युितं । तमोिरं सवर् पापघ्नं प्रणतोिस्म िदवाकरं ॥
japā kuśama saṅkāśaṁ kāśyapeyaṁ mahā-dyutiṁ |
tamoriṁ sarva pāpaghnaṁ praṇatosmi divākaraṁ ||

१. ॐ भास्कराय िवद्महे । महा-द्युित-कराय धीमिह । तन्नो आिदत्य प्रचोदयात् स्वाहा ॥

oṁ bhāskarāya vidmahe | mahā-dyuti-karāya dhīmahi | tanno āditya pracodayāt svāhā
२. ॐ आरोग्यदाय स्वाहा ॥ oṁ ārogyadāya svāhā ||
३. ॐ ह्रां ह्रीं ह्रौं सः सूयार्य स्वाहा ॥ oṁ hrāṁ hrīṁ hrauṁ saḥ sūryāya svāhā ||
४. ॐ सूयार्य स्वाहा ॥ oṁ sūryāya svāhā ||
५. ॐ अग्नये स्वाहा ॥ oṁ agnaye svāhā ||
६. ॐ पशुपतये स्वाहा ॥ oṁ paśupataye svāhā ||
अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत आिदत्य ग्रह प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
आिदत्य ग्रह दोष िनदोर्षो अस्तु ॥
adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita āditya graha prasāda siddhirastu ||
āditya graha doṣa nirdoṣo astu ||
Candra
दिध शंख तुशाराभं क्षीर्-आणर्व समुद्भवं । नमािम शिशनं सोमं शंभूर् मुकुट भूषणं स्वाहा ॥
dadhi śaṅkha tuśārābhaṁ kṣīr-ārṇava samudbhavaṁ |
namāmi śaśinaṁ somaṁ śaṁbhūr mukuṭa bhūṣaṇaṁ svāhā ||

१. ॐ िनशा-कराय िवद्महे । कला-नाथाय धीमिह । तन्नश्-चंद्र प्रचोदयात् स्वाहा ॥

oṁ niśā-karāya vidmahe | kalā-nāthāya dhīmahi | tannaś-candra pracodayāt svāhā ||
118

२. ॐ क्लीं ह्रीं ऐं अमृत करामृतं प्लावय प्लावय स्वाहा ॥

oṁ klīṁ hrīṁ aiṁ amṛta karāmṛtaṁ plāvaya plāvaya svāhā ||
३. ॐ श्रां श्रीं श्रौं सः चंद्राय स्वाहा ॥ oṁ śrāṁ śrīṁ śrauṁ saḥ candrāya svāhā ||
४. ॐ चंद्राय स्वाहा ॥ oṁ candrāya svāhā ||
५. ॐ अद्भ्यस्स्वाहा ॥ oṁ adbhyas svāhā ||
६. ॐ गौयैर् स्वाहा ॥ oṁ gauryai svāhā ||
अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत सोम ग्रह प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
सोम ग्रह दोष िनदोर्षो अस्तु ॥
adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita soma graha prasāda siddhirastu ||
soma graha doṣa nirdoṣo astu ||
Aṅgāraka
अंगारक धरिण गभर् संभूतं िवध्युत् कांित समप्रभं । कुमारं शिक्त हस्तंच मंगलं प्रणमाम्यहं स्वाहा ॥
dharaṇi garbha saṁbhūtaṁ vidhyut kānti samaprabhaṁ |
kumāraṁ śakti hastañca maṅgalaṁ praṇamāmyahaṁ svāhā ||
१. ॐ अंगारकाय िवद्महे । भूिम-पुत्राय धीमिह । तन्न कुज प्रचोदयात् स्वाहा ॥
oṁ aṅgārakāya vidmahe | bhūmi-putrāya dhīmahi | tanna kuja pracodayāt svāhā ||
२. ॐ ऐं ह्रां ह्रीं सवर् दुष्टान्-नाशय नाशय स्वाहा ॥
oṁ aiṁ hrāṁ hrīṁ sarva duṣṭān-nāśaya nāśaya svāhā ||
३. ॐ क्रां क्रीं क्रौं सः भौमाय स्वाहा ॥ oṁ krāṁ krīṁ krauṁ saḥ bhaumāya svāhā ||
४. ॐ भौमाय स्वाहा ॥ oṁ bhaumāya svāhā ||
५. ॐ पृिथव्यै स्वाहा ॥ oṁ pṛthivyai svāhā ||
६. ॐ क्षेत्र-पतये स्वाहा ॥ oṁ kṣetra-pataye svāhā ||
अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत अंगारक ग्रह प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
अंगारक ग्रह दोष िनदोर्षो अस्तु ॥
adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita aṅgāraka graha prasāda siddhirastu ||
aṅgāraka graha doṣa nirdoṣo astu ||
Budha
बुध िप्रयंगु किलक श्यामं रूपेण प्रिथमं बुधं । सौम्यं सौम्य गुणोपेथं तं बुधं प्रणमाम्यहं स्वाहा ॥
priyaṅgu kalika śyāmaṁ rūpeṇa prathimaṁ budhaṁ |
saumyaṁ saumya guṇopethaṁ taṁ budhaṁ praṇamāmyahaṁ svāhā ||

१. ॐ सौम्य-कराय िवद्महे । सोम-सुताय धीमिह । तन्नो बुध प्रचोदयात् स्वाहा ॥

oṁ saumya-karāya vidmahe | soma-sutāya dhīmahi | tanno budha pracodayāt svāhā ||
२. ॐ ह्रीं श्रीं सौम्य सवार्न् कामान् पूरय पूरय स्वाहा ॥
oṁ hrīṁ śrīṁ saumya sarvān kāmān pūraya pūraya svāhā ||
३. ॐ ब्रां ब्रीं ब्रौं सः बुधाय स्वाहा ॥ oṁ brāṁ brīṁ brauṁ saḥ budhāya svāhā ||
४. ॐ बुधाय स्वाहा ॥ oṁ budhāya svāhā ||
119

५. ॐ िवष्णवे स्वाहा ॥ oṁ viṣṇave svāhā ||

६. ॐ नारायणाय स्वाहा ॥ oṁ nārāyaṇāya svāhā ||
अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत बुध ग्रह प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
बुध ग्रह दोष िनदोर्षो अस्तु ॥
adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita budha graha prasāda siddhirastu ||
budha graha doṣa nirdoṣo astu ||
Bṛhaspati
बृहस्पित देवनांच ऋिषनांच गुरु-कांचन सिन्नभं । बुिद्ध बुधं ित्रलोकेशं तं नमािम बृहस्पितम् स्वाहा ॥
devanāñca ṛṣināñca guru-kāñcana sannibhaṁ |
buddhi budhaṁ trilokeśaṁ taṁ namāmi bṛhaspatim svāhā ||
१. ॐ सुराचायार्य िवद्महे । सुरश्रेष्ठाय धीमिह तन्नो गुरु प्रचोदयात् स्वाहा ॥
oṁ surācāryāya vidmahe | suraśreṣṭhāya dhīmahi tanno guru pracodayāt svāhā ||
२. ॐ ऐं ॐ सुरगुरो अभीष्टं यच्छ यच्छ स्वाहा ॥
oṁ aiṁ oṁ suraguro abhīṣṭaṁ yaccha yaccha svāhā ||
३. ॐ ग्रां ग्रीं ग्रौं सः गुरवे स्वाहा ॥ oṁ grāṁ grīṁ grauṁ saḥ gurave svāhā ||
४. ॐ गुरवे स्वाहा ॥ oṁ gurave svāhā ||
५. ॐ इं द्राय स्वाहा ॥ oṁ indrāya svāhā ||
६. ॐ ब्रह्मणे स्वाहा ॥ oṁ brahmaṇe svāhā ||
अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत बृहस्पित ग्रह प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
बृहस्पित ग्रह दोष िनदोर्षो अस्तु ॥
adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita bṛhaspati graha prasāda siddhirastu ||
bṛhaspati graha doṣa nirdoṣo astu ||
śukra
हेम कुंड मृनालाभं दैत्यानां परंअं गुरुम् । सवर् शास्त्र प्रवक्तारं भागर्वं प्रणमाम्यहं स्वाहा ॥
hema kuṇḍa mṛnālābhaṁ daityānāṁ paraṁaṁ gurum |
sarva śāstra pravaktāraṁ bhārgavaṁ praṇamāmyahaṁ svāhā ||
१. ॐ भागर्वाय िवद्महे । भृगु-सुताय धीमिह । तन्नश्शुक्र प्रचोदयात् स्वाहा ॥
oṁ bhārgavāya vidmahe | bhṛgu-sutāya dhīmahi | tannaś-śukra pracodayāt svāhā ||
२. ॐ शां शीं शूं शैं शौं शः शुक्राय स्वाहा ॥
oṁ śāṁ śīṁ śūṁ śaiṁ śauṁ śaḥ śukrāya svāhā ||
३. ॐ द्रां द्रीं द्रौं सः शुक्राय स्वाहा ॥ oṁ drāṁ drīṁ drauṁ saḥ śukrāya svāhā ||
४. ॐ शुक्राय स्वाहा ॥ oṁ śukrāya svāhā ||
५. ॐ इं द्राण्यै स्वाहा ॥ oṁ indrāṇyai svāhā ||
६. ॐ इं द्राय स्वाहा ॥ oṁ indrāya svāhā ||
अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत शुक्र ग्रह प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
शुक्र ग्रह दोष िनदोर्षो अस्तु ॥
120
adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita śukra graha prasāda siddhirastu ||
śukra graha doṣa nirdoṣo astu ||
śani
नीलांजन समाभासं रिव पुत्रं यमाग्रजम् । छाय मातर्ंड संभूतं तं नमािम शनैश्चरम् ॥
nīlāñjana samābhāsaṁ ravi putraṁ yamāgrajam |
chāya mārtaṇḍa saṁbhūtaṁ taṁ namāmi śanaiścaram ||
१. ॐ पंगु-पादाय िवद्महे । काक-ध्वजाय धीमिह । तन्नश्-शनैश्चर प्रचोदयात् स्वाहा ॥
oṁ paṅgu-pādāya vidmahe | kāka-dhvajāya dhīmahi | tannaś-śanaiścara pracodayāt
svāhā ||
२. ॐ ह्रां ह्रीं ह्रीं ह्रीं सवर् शत्रून् िवद्रावय िवद्रावय मात्तर्ंड सूनवे स्वाहा ॥
oṁ hrāṁ hrīṁ hrīṁ hrīṁ sarva śatrūn vidrāvaya vidrāvaya mārttaṇḍa sūnave svāhā ||
३. ॐ प्रां प्रीं प्रौं सः शनैश्चराय स्वाहा ॥ oṁ prāṁ prīṁ prauṁ saḥ śanaiścarāya svāhā ||
४. ॐ शनैश्चराय स्वाहा ॥ oṁ śanaiścarāya svāhā ||
५. ॐ प्रजापतये स्वाहा ॥ oṁ prajāpataye svāhā ||
६. ॐ यमाय स्वाहा ॥ oṁ yamāya svāhā ||
अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत शनैश्चर ग्रह प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
शनैश्चर ग्रह दोष िनदोर्षो अस्तु ॥
adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita śanaiścara graha prasāda siddhirastu ||
śanaiścara graha doṣa nirdoṣo astu ||
Rāhu
अधर्-कायं महा-वीयर्ं चंद्रािदत्य िवमधर्नं । िसंिहक गभर् संभूतं तं राहुं प्रणमाम्यहं स्वाहा ॥
ardha-kāyaṁ mahā-vīryaṁ candrāditya vimardhanaṁ |
siṁhika garbha saṁbhūtaṁ taṁ rāhuṁ praṇamāmyahaṁ svāhā ||
१. ॐ नाग-रूपाय िवद्महे । िसंिह-पुत्राय धीमिह । तन्नो राहु प्रचोदयात् ॥
oṁ nāga-rūpāya vidmahe | siṁhi-putrāya dhīmahi | tanno rāhu pracodayāt ||
२. ॐ रां ह्रौम् ह्रैं ह्रीं सोम शत्रोः शत्रून् िवध्वंसय िवध्वंसय राहवे स्वाहा ॥
oṁ rāṁ hrauṁ hraiṁ hrīṁ soma śatroḥ śatrūn vidhvaṁsaya vidhvaṁsaya rāhave
svāhā ||
३. ॐ भ्रां भ्रीं भ्रौं सः राहवे स्वाहा ॥ oṁ bhrāṁ bhrīṁ bhrauṁ saḥ rāhave svāhā ||
४. ॐ राहवे स्वाहा ॥ oṁ rāhave svāhā ||
५. ॐ िपतृभ्यो स्वाहा ॥ oṁ pitṛbhyo svāhā ||
६. ॐ नैऋर्तये स्वाहा ॥ oṁ nairṛtaye svāhā ||
अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत राहु ग्रह प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
राहु ग्रह दोष िनदोर्षो अस्तु ॥
adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita rāhu graha prasāda siddhirastu ||
rāhu graha doṣa nirdoṣo astu ||
121
Ketu
पलाश पुष्प संकाशं तारक ग्रह मस्तकम् । रौद्रं रौद्रात्मकं घोरं तं केतुं प्रनमाम्यहं स्वाहा ॥
palāśa puṣpa saṁkāśaṁ tāraka graha mastakam |
raudraṁ raudrātmakaṁ ghoraṁ taṁ ketuṁ pranamāmyahaṁ svāhā ||
१. ॐ िचत्र-वणार्य िवद्महे । िसंिह-पुत्राय धीमिह । तन्नो केतु प्रचोदयात् स्वाहा ॥
oṁ citra-varṇāya vidmahe | siṁhi-putrāya dhīmahi | tanno ketu pracodayāt svāhā ||
२. ॐ क्रूं ह्रू ं क्रैं केतवे स्वाहा ॥ oṁ krūṁ hrūṁ kraiṁ ketave svāhā ||
३. ॐ स्रां स्रीं स्रौं सः केतवे स्वाहा ॥ oṁ srāṁ srīṁ srauṁ saḥ ketave svāhā ||
४. ॐ केतवे स्वाहा ॥ oṁ ketave svāhā ||
५. ॐ ब्रह्मणे स्वाहा ॥ oṁ brahmaṇe svāhā ||
६. ॐ िचत्र-गुप्ताय स्वाहा ॥ oṁ citra-guptāya svāhā ||
adhi-devatā pratyadhi-devatā sahita ketu graha prasāda siddhirastu ||
ketu graha doṣa nirdoṣo astu ||
अिध-देवता प्रत्यिध-देवता सिहत केतु ग्रह प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
केतु ग्रह दोष िनदोर्षो अस्तु ॥
Adhidevatā Homam
शंख चक्राभयो हस्तं नव वस्त्र महाबलम् । िसंहारूढ समं पादं मिहषासुर मदर्नीम् स्वाहा ॥
दुगार्यै इदं न मम । श्री दुगार् देवी प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
śaṅkha cakrābhayo hastaṁ nava vastra mahābalam |
siṁhārūḍha samaṁ pādaṁ mahiṣāsura mardanīm svāhā ||
durgāyai idaṁ na mama | śrī durgā devī prasāda siddhirastu ||

एकदंतं सूपर्-कणर्ं गज-वक्त्रञ्-चतुभुर्जम् । पाशांकुश-धरञ्-चैव किपत्थ-मोदक-िप्रयं स्वाहा ॥

गणपतये इदं न मम । श्री महा-गणपित प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
ekadantaṁ sūrpa-karṇaṁ gaja-vaktrañ-caturbhujam |
pāśāṅkuśa-dharañ-caiva kapittha-modaka-priyaṁ svāhā ||
gaṇapataye idaṁ na mama | śrī mahā-gaṇapati prasāda siddhirastu ||

उत्तूंग वृषभारूढं पद्म पत्रायतेक्षणम् । क्षेत्र पालं अहं वंदे सवर् अिरष्टश्च शांतये स्वाहा ॥
क्षेत्रपेभ्यो इदं न मम । क्षेत्र-पाल प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
uttūṅga vṛṣabhārūḍhaṁ padma patrāyatekṣaṇam |
kṣetra pālaṁ ahaṁ vande sarva ariṣṭaśca śāntaye svāhā ||
kṣetrapālāya idaṁ na mama | kṣetrapāla prasāda siddhirastu ||

दैत्य-दपर् िवनाशाय सहस्राक्षाय धीमते । कुिलशव्य ग्रहस्ताय नमस्तेऽस्तु शतक्रतो स्वाहा ॥

अभयंकराय इदं न मम । अभयंकर प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
daitya-darpa vināśāya sahasrākṣāya dhīmate |
kuliśavya grahastāya namaste'stu śatakrato svāhā ||
abhayaṅkarāya idaṁ na mama | abhayaṅkara prasāda siddhirastu ||
122

वास्तु मत्योर् महाकायः कृष्णांगो रक्त-लोचनः । िवश्वंबरं नाग-रूपं भूभार्-अिपर् त मस्तकं स्वाहा ॥
वास्तु-पुरुषाय इदं न मम । वास्तु-पुरुष प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
vāstu martyo mahākāyaḥ kṛṣṇāṅgo rakta-locanaḥ |
viśvambaraṁ nāga-rūpaṁ bhū-bhār-arpita mastakaṁ svāhā ||
vāstu-puruṣāya idaṁ na mama | vāstu-puruṣa prasāda siddhirastu ||

त्र्यंबकं यजामहे सुगंिधं पुिष्ट वधर्नम् । ऊवार्रुकम् इव बंधनान् मृत्योर् मुक्षीय माऽम्रुतात् स्वाहा ॥
त्रयंबकाय इदं न मम । त्र्यंबक प्रसाद िसिद्धरस्तु ॥
tryambakaṁ yajāmahe sugandhiṁ puṣṭi vardhanam |
ūrvārukam iva bandhanān mṛtyor mukṣīya mā’mrutāt svāhā ||
trayambakāya idaṁ na mama | tryaṁbaka prasāda siddhirastu ||
Nakṣatra Homa
ॐ अिश्वन्यै स्वाहा । अिश्वन्यै इदं न मम ॥ भरण्यै ० । कृित्तकाय ० । रोिहन्यै ० । म्र्गाय ० । आद्रार्य ० ।
पुनवर्सवे ० । पुश्याय ० । अश्लेषाय ० । मघाय ० । पूवर्-फल्गुन्यै ० । उत्तर-फल्गुन्यै ० । हस्ताय ० ।
िचत्राय । स्वात्यै ० । िवशाखाय ० । अनुराधाय ० । ज्येष्ठाय ० । मूलाय ० । पूवार्षाडाय ० । उत्तराषाडाय
० । श्रवणाय ० । धिनष्ठाय ० । शतिभषाय ० । पूवर्-भाद्राय ० । उत्तर-भाद्राय ० । रेवत्यै ० ॥
हुतं मया च हुतं यद् यद् देवताकं तत् तद् देवताभ्य इदं न मम ॥
oṁ aśvinyai svāhā | aśvinyai idaṁ na mama || bharaṇyai 0 | kṛttikāya 0 | rohinyai 0 |
mrgāya 0 | ārdrāya 0 | punarvasave 0 | puśyāya 0 | aśleṣāya 0 | maghāya 0 | pūrva-
phalgunyai 0 | uttara-phalgunyai 0 | hastāya 0 | citrāya | svātyai 0 | viśākhāya 0 |
anurādhāya 0 | jyeṣṭhāya 0 | mūlāya 0 | pūrvāṣāḍāya 0 | uttarāṣāḍāya 0 | śravaṇāya 0
| dhaniṣṭhāya 0 | śatabhiṣāya 0 | pūrva-bhādrāya 0 | uttara-bhādrāya 0 | revatyai 0 ||
hutaṁ mayā ca hutaṁ yad yad devatākaṁ tat tad devatābhya idaṁ na mama ||
v Offer ahutis with the nakṣatra gāyatri of the yajamāna and other participants - as many as
desired — 3, 7, 9, 12, 27, 54 or 108. Ahutis can also be offered to the deities of the nakṣatras
- see chart on page 126.
Nakṣatra gāyatris
ॐ श्वेत-वणैर् िवद्महे । सुधा-करायै धीमिह । तन्नो अिश्विनना प्रचोदयात् ॥
oṁ śveta-varṇai vidmahe | sudhā-karāyai dhīmahi | tanno aśvininā pracodayāt ||
ॐ कृष्ण-वणैर् िवद्महे । दंड-धरायै धीमिह । तन्नो भरिण प्रचोदयात् ॥
oṁ kṛṣṇa-varṇai vidmahe | daṇḍa-dharāyai dhīmahi | tanno bharaṇi pracodayāt ||
ॐ विह्न देहायै िवद्महे । महा-तपायै धीमिह । तन्नो कृित्तका प्रचोदयात् ॥
oṁ vahni dehāyai vidmahe | mahā-tapāyai dhīmahi | tanno kṛttikā pracodayāt ||
ॐ प्रजा-िवरुधै िवद्महे । िवश्व-रूपायै धीमिह । तन्नो रोिहिन प्रचोदयात् ॥
oṁ prajā-virudhai vidmahe | viśva-rūpāyai dhīmahi | tanno rohini pracodayāt ||
ॐ शिश-शेखराय िवद्महे । महा-राधायै धीमिह । तन्नो मृगिशर प्रचोदयात् ॥
oṁ śaśi-śekharāya vidmahe | mahā-rādhāyai dhīmahi | tanno mṛgaśira pracodayāt ||
ॐ महा-श्रेष्ठाय िवद्महे । पशुंतनाय धीमिह । तन्नो आद्रर् प्रचोदयात् ॥
oṁ mahā-śreṣṭhāya vidmahe | paśuntanāya dhīmahi | tanno ārdra pracodayāt ||
123

ॐ प्रजा-वरुधै िवद्महे । अिदित-पुत्राय धीमिह । तन्नो पुनवर्सु प्रचोदयात् ॥

oṁ prajā-varudhai vidmahe | aditi-putrāya dhīmahi | tanno punarvasu pracodayāt ||
ॐ ब्रह्म-वचर्साय िवद्महे । महा-दीशाय धीमिह । तन्नो पुष्य प्रचोदयात् ॥
oṁ brahma-varcasāya vidmahe | mahā-dīśāya dhīmahi | tanno puṣya pracodayāt ||
ॐ सपर्-राजाय िवद्महे । महा-रोचनाय धीमिह । तन्नो अश्लेष प्रचोदयात् ॥
oṁ sarpa-rājāya vidmahe | mahā-rocanāya dhīmahi | tanno aśleṣa pracodayāt ||
ॐ महानघाय िवद्महे । िपत्रु देवाय धीमिह । तन्नो मघ प्रचोदयात् ॥
oṁ mahānaghāya vidmahe | pitru devāya dhīmahi | tanno magha pracodayāt ||
ॐ अयर्म्नाय िवद्महे । पशु-देहाय धीमिह । तन्नो पूवर् फाल्गुिन प्रचोदयात् ॥
oṁ aryamnāya vidmahe | paśu-dehāya dhīmahi | tanno pūrva phālguni pracodayāt ||
ॐ महाभगायै िवद्महे । महा-श्रेष्ठायै धीमिह । तन्नोऽत्तरफल्गुिन ० ॥
oṁ mahābhagāyai vidmahe | mahā-śreṣṭhāyai dhīmahi | tanno'ttaraphalguni 0 ||
ॐ प्रयच्छतायै िवद्महे । प्रकृत् प्रनीतायै धीमिह । तन्नो हस्त प्रचोदयात् ॥
oṁ prayacchatāyai vidmahe | prakṛt pranītāyai dhīmahi | tanno hasta pracodayāt ||
ॐ महा दृष्ठायै िवद्महे । प्रजारपायै धीमिह । तन्नो िचत्र प्रचोदयात् ॥
oṁ mahā dṛṣṭhāyai vidmahe | prajārapāyai dhīmahi | tanno citra pracodayāt ||
ॐ काम-सारायै िवद्महे । महा-िनष्ठायै धीमिह । तन्नो स्वाित प्रचोदयात् ॥
oṁ kāma-sārāyai vidmahe | mahā-niṣṭhāyai dhīmahi | tanno svāti pracodayāt ||
ॐ इं द्रािग्नश्च िवद्महे । महा-श्रेष्ठायै धीमिह । तन्नो िवशाक प्रचोदयात् ॥
oṁ indrāgniśca vidmahe | mahā-śreṣṭhāyai dhīmahi | tanno viśāka pracodayāt ||
ॐ िमत्र-देयायै िवद्महे । महा िमत्राय धीमिह । तन्नो अनुराध प्रचोदयात् ॥
oṁ mitra-deyāyai vidmahe | mahā mitrāya dhīmahi | tanno anurādha pracodayāt ||
ॐ ज्येष्ठायै िवद्महे । महा-श्रेष्ठायै धीमिह । तन्नो ज्येष्ठा प्रचोदयात् ॥
oṁ jyeṣṭhāyai vidmahe | mahā-śreṣṭhāyai dhīmahi | tanno jyeṣṭhā pracodayāt ||
ॐ प्रजािधपायै िवद्महे । महा प्रजािधपायै धीमिह । तन्नो मूला प्रचोदयात् ॥
oṁ prajādhipāyai vidmahe | mahā prajādhipāyai dhīmahi | tanno mūlā pracodayāt ||
ॐ समुद्र-कामायै िवद्महे । महाबीिजतायै धीमिह । तन्नो पुवार्षाढा प्रचोदयात्
oṁ samudra-kāmāyai vidmahe | mahābījitāyai dhīmahi | tanno purvāṣāḍhā pracodayāt
ॐ िवश्वेदेवाय िवद्महे । महाषाडाय धीमिह । तन्नो ऽत्तरषाढ प्रचोदयात् ॥
oṁ viśvedevāya vidmahe | mahāṣāḍāya dhīmahi | tanno 'ttaraṣāḍha pracodayāt ||
ॐ महा-श्रेष्ठायै िवद्महे । पुण्य श्लोकायै धीमिह । तन्नो श्रवन प्रचोदयात् ॥
oṁ mahā-śreṣṭhāyai vidmahe | puṇya ślokāyai dhīmahi | tanno śravana pracodayāt ||
ॐ अग्र-नाथाय िवद्महे । वसु-िप्रताय धीमिह । तन्नो श्रिवष्ठ प्रचोदयात् ॥
oṁ agra-nāthāya vidmahe | vasu-pritāya dhīmahi | tanno śraviṣṭha pracodayāt ||
ॐ भेषजाय िवद्महे । वरुन देहाय धीमिह । तन्नो शतिभष प्रचोदयात् ॥
oṁ bheṣajāya vidmahe | varuna dehāya dhīmahi | tanno śatabhiṣa pracodayāt ||
ॐ तेजस्कराय िवद्महे । अजैकपादय धीमिह । तन्नो पूवर्-प्रोष्ठपद ० ॥
oṁ tejaskarāya vidmahe | ajaikapādaya dhīmahi | tanno pūrva-proṣṭhapada 0 ||
124

ॐ अिहबुर्ध्न्याय िवद्महे । प्रितष्ठापनाय धीमिह । तन्नोऽत्तर-प्रोष्ठपद प्रचोदयात् ॥

oṁ ahirbudhnyāya vidmahe | pratiṣṭhāpanāya dhīmahi | tanno'ttara-proṣṭhapada 0 ||
ॐ िवश्व-रूपाय िवद्महे । पूष्न-देहाय धीमिह । तन्नो रेवित प्रचोदयात् ॥
oṁ viśva-rūpāya vidmahe | pūṣna-dehāya dhīmahi | tanno revati pracodayāt ||
Uttarāṅgam
sviṣṭakṛta āhutiḥ
त्वम् अग्ने सवर् लोकानां पावनः िस्वष्टकृत् प्रभुः । यज्ञ-साक्षी क्षेम कतार् सवार्न्कामान् प्रपूरय ॥
ह्रीं अिग्न-िस्वष्टकृते स्वाहा ॥ अग्नये िस्वष्टकृते इदं न मम
tvam agne sarva lokānāṁ pāvanaḥ sviṣṭakṛt prabhuḥ |
yajña-sākṣī kṣema kartā sarvān kāmān prapūraya ||
hrīṁ agni-sviṣṭakṛte svāhā || agnaye sviṣṭakṛte idaṁ na mama
Prāyaścitta ahutiḥ
प्रमादात् कुवर्तां कमर् प्रच्यवेत अध्वरेषु यत् । न्यूनं संपूणर्ताम् याित सद्यो अिग्न प्रसादतस्स्वाहा ॥
रं अग्नये इदं न मम ॥
pramādāt kurvatāṁ karma pracyaveta adhvareṣu yat |
nyūnaṁ sampūrṇatām yāti sadyo agni prasādatas svāhā ||
raṁ agnaye idaṁ na mama ||
ज्ञातं च यदज्ञातं च यदेव वै हुतं मया । न्यूनम् अितिरक्तंच तत् सवर्ं क्षम्यताम् प्रभो स्वाहा ॥
jñātaṁ ca yad ajñātaṁ ca yadeva vai hutaṁ mayā |
nyūnam atiriktañca tat sarvaṁ kṣamyatām prabho svāhā ||
कमर्णेऽस्य पर-ब्रह्मन्-अयुक्तं िविहतंच यत् । तच्छांत्यै यज्ञ-संपत्त्यौ व्याहृत्या हूयते िवभो स्वाहा ॥
karmaṇe'sya para-brahman-ayuktaṁ vihitañca yat |
tacchāntyai yajña-sampattyau vyāhṛtyā hūyate vibho svāhā ||

ॐ भू स्वाहा ॥ अग्नये इदं न मम ॥

ॐ भुवस्स्वाहा ॥ वायवे इदं न मम ॥
ॐ सुवस्स्वाहा ॥ सूयार्य इदं न मम ॥
ॐ भूभुर्वस्सुवस्स्वाहा ॥ प्रजापतये इदं न मम ॥
oṁ bhū svāhā || agnaye idaṁ na mama ||
oṁ bhuvas-svāhā || vāyave idaṁ na mama ||
oṁ suvas-svāhā || sūryāya idaṁ na mama ||
oṁ bhūr-bhuvas-suvas-svāhā || prajāpataye idaṁ na mama ||
pūrṇāhuti
पूणर्म् अदः पूणर्म् इदं । पूणार्त् पूणर्म् उदच्यते । पूणर्स्य पूणर्म् आदाय । पूणर्म् एव-अविसष्याते ॥
pūrṇam adaḥ pūrṇam idaṁ | pūrṇāt pūrṇam udacyate |
pūrṇasya pūrṇam ādāya | pūrṇam eva-avasiṣyāte ||

ॐ यज्ञपते पूणोर्भवतु यज्ञ मे हृष्यन्तु यज्ञ-देवताः फलािन सम्यग् यच्छन्तु स्वाहा ॥

oṁ yajñapate pūrṇobhavatu yajña me hṛṣyantu yajña-devatāḥ phalāni samyag
yacchantu svāhā ||
125
Vasodhāra
शत-धारं सहस्र-धारम् अपिरिमत-धारं अिच्छद्रम् अक्षयं परमं पिवत्र भगवन् अग्नये पुनातु स्वाहा ॥
śata-dhāraṁ sahasra-dhāram aparimita-dhāraṁ acchidram
akṣayaṁ paramaṁ pavitra bhagavan agnaye punātu svāhā ||
v Valedict varuna from the praṇīta pātra, then pour some water down on the four sides of the
kuṇḍa.
mārjanam
पूवार्ं िदिश माजर्नं नमः ॥ pūrvāṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (east)
दिक्षनां िदिश माजर्नं नमः ॥ dakṣināṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (south)
प्रतीच्यां िदिश माजर्नं नमः ॥ pratīcyāṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (west)
उदीच्याम् िदिश माजर्नं नमः ॥ udīcyām diśi mārjanaṁ namaḥ || (north)
उध्वार्ं िदिश माजर्नं नमः ॥ urdhvāṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (sprinkle upwards)
v abhiṣeka from the prokṣaṇi pātra
आपस्सुिमित्रयास्सन्तु भवन्त्वोषधयो तव । आपो रक्षन्तु त्वां िनत्यम्-आपो नारायणस्स्वयम् ॥
āpas sumitriyās santu bhavantvoṣadhayo tava |
āpo rakṣantu tvāṁ nityam-āpo nārāyaṇas svayam ||
Homage to Agni
रुद्र तेज समुद्भतू ो वरदो हव्य-वाहनः । अिग्नर् वैश्वानरः साक्षात् तस्मै िनत्यम् नमो नमः ॥
rudra teja samudbhūto varado havya-vāhanaḥ |
agnir vaiśvānaraḥ sākṣāt tasmai nityam namo namaḥ ||
visarjanam
यज्ञ यज्ञपितं गच्छ यज्ञं गच्छ हुताशन । स्वां योिनं गच्छ यज्ञेस पूरयास्मन् मनोरथम् ॥
yajña yajñapatiṁ gaccha yajñaṁ gaccha hutāśana |
svāṁ yoniṁ gaccha yajñesa pūrayāsman manorathaṁ ||
ॐ अग्नये नमः अिग्नं आत्मन्युद्वासयािम ॥
oṁ agnaye namaḥ agniṁ ātmanyudvāsayāmi ||
Tilakam
v Collect some ashes from the fire on the sruk and then place tilak on forehead.

शािन्तरस्तु िशवं चास्तु वासवािग्न प्रसादतः । मरुतां ब्रह्मणश्चैव वसु रुद्र प्रजापितः ॥
śāntir-astu śivaṁ cāstu vāsavāgni prasādataḥ |
marutāṁ brahmaṇaścaiva vasu rudra prajāpatiḥ ||
Agni Prārthana
नमस्ते गाहर्पत्याय नमस्ते दिक्षणाग्नये । नमः आहवनीयाय महा वेद्याइ नमो नमः ॥
namaste gārhapatyāya namaste dakṣiṇāgnaye |
namaḥ āhavanīyāya mahā vedyāi namo namaḥ ||
काण्ड द्वयोपपाध्याय कमर् ब्रह्म स्वरूिपणम् । स्वगर् अपवगर् रूपाय यज्ञेशाय नमो नमः ॥
kāṇḍa dvayopapādhyāya karma brahma svarūpiṇam |
svarga apavarga rūpāya yajñeśāya namo namaḥ ||
126

प्रमादात् कुवर्तां कमर् प्रच्यवेताध्वरेषु यत् । स्मरणादेव तिद्वष्णोः सम्पूणर्ं स्याद् इित श्रुितः ॥
pramādāt kurvatāṁ karma pracyavetādhvareṣu yat |
smaraṇād eva tad viṣṇoḥ sampūraṇaṁ syād iti śrutiḥ ||

यस्य स्मृत्या च नामोक्त्या तपो यज्ञ िक्रयािदषु । न्यूनं सम्पूणर्तां याित सद्यो वन्दे तमच्युतम् ॥
yasya smṛtyā ca nāmoktyā tapo yajña kriyādiṣu |
nyūnaṁ sampūrṇatām yāti sadyo vande tam acyutam ||

Navagraha bali dānam

v Offer handfuls of puffed rice around the fire.

1. भो भो सूयर् एनं सदीपं गुडौदन बिलं पायस बिलं दध्यक्षत बिलं वा गृहाण सपिरवारस्य मम आयुः-कतार्
क्षेम-कतार् शांित-कतार् तुिष्ट-कतार् पुिष्ट-कतार् वरदो भव ॥
bho bho sūrya enaṁ sadīpaṁ guḍaudana baliṁ pāyasa baliṁ dadhyakṣata baliṁ vā
gṛhāṇa saparivārasya mama āyuḥ-kartā kṣema-kartā śānti-kartā tuṣṭi-kartā puṣṭi-kartā
varado bhava ||
2. भो भो सोम एनं सदीपं घृत-पायस बिलं गृहाण सपिरवारस्य मम आयुः-कतार् क्षेम-कतार् शांित-कतार्
तुिष्ट-कतार् पुिष्ट-कतार् वरदो भव ॥
bho bho soma enaṁ sadīpaṁ ghṛta-pāyasa baliṁ gṛhāṇa saparivārasya mama āyuḥ-
kartā kṣema-kartā śānti-kartā tuṣṭi-kartā puṣṭi-kartā varado bhava ||
3. भो भो भौम एनं सदीपं मसूरान्न बिलं गृहाण सपिरवारस्य मम आयुः-कतार् क्षेम-कतार् शांित-कतार् तुिष्ट-
कतार् पुिष्ट-कतार् वरदो भव ॥
bho bho bhauma enaṁ sadīpaṁ masūrānna baliṁ gṛhāṇa saparivārasya mama āyuḥ-
kartā kṣema-kartā śānti-kartā tuṣṭi-kartā puṣṭi-kartā varado bhava ||
4. भो भो बुध एनं सदीपं क्षीरौदन बिलं गृहाण सपिरवारस्य मम आयुः-कतार् क्षेम-कतार् शांित-कतार् तुिष्ट-
कतार् पुिष्ट-कतार् वरदो भव ॥
bho bho budha enaṁ sadīpaṁ kṣīraudana baliṁ gṛhāṇa saparivārasya mama āyuḥ-
kartā kṣema-kartā śānti-kartā tuṣṭi-kartā puṣṭi-kartā varado bhava ||
5. भो भो गुरो एनं सदीपं दध्यौदन बिलं गृहाण सपिरवारस्य मम आयुः-कतार् क्षेम-कतार् शांित-कतार् तुिष्ट-
कतार् पुिष्ट-कतार् वरदो भव ॥
bho bho guro enaṁ sadīpaṁ dadhyaudana baliṁ gṛhāṇa saparivārasya mama āyuḥ-
kartā kṣema-kartā śānti-kartā tuṣṭi-kartā puṣṭi-kartā varado bhava ||
6. भो भो शुक्र एनं सदीपं घृत-ओदन बिलं गृहाण सपिरवारस्य मम आयुः-कतार् क्षेम-कतार् शांित-कतार्
तुिष्ट-कतार् पुिष्ट-कतार् वरदो भव ॥
bho bho śukra enaṁ sadīpaṁ ghṛta-odana baliṁ gṛhāṇa saparivārasya mama āyuḥ-
kartā kṣema-kartā śānti-kartā tuṣṭi-kartā puṣṭi-kartā varado bhava ||
7. भो भो शनैश्चर एनं सदीपं कृसर बिलं गृहाण सपिरवारस्य मम आयुः-कतार् क्षेम-कतार् शांित-कतार् तुिष्ट-
कतार् पुिष्ट-कतार् वरदो भव ॥
bho bho śanaiścara enaṁ sadīpaṁ kṛsara baliṁ gṛhāṇa saparivārasya mama āyuḥ-kartā
kṣema-kartā śānti-kartā tuṣṭi-kartā puṣṭi-kartā varado bhava ||
127

8. भो भो राहो एनं सदीपं अज मांस बिलं गृहाण सपिरवारस्य मम आयुः-कतार् क्षेम-कतार् शांित-कतार् तुिष्ट-
कतार् पुिष्ट-कतार् वरदो भव ॥
bho bho rāho enaṁ sadīpaṁ aja māṁsa baliṁ gṛhāṇa saparivārasya mama āyuḥ-kartā
kṣema-kartā śānti-kartā tuṣṭi-kartā puṣṭi-kartā varado bhava ||
9. भो भो केतो एनं सदीपं िचत्रौदन बिलं गृहाण सपिरवारस्य मम आयुः-कतार् क्षेम-कतार् शांित-कतार् तुिष्ट
कतार् पुिष्ट-कतार् वरदो भव ॥
bho bho keto enaṁ sadīpaṁ citraudana baliṁ gṛhāṇa saparivārasya mama āyuḥ-kartā
kṣema-kartā śānti-kartā tuṣṭi-kartā puṣṭi-kartā varado bhava ||

Puṣpāñjali
पुष्पं नाना िवधं दद्याद्-आत्मनो भाव-िसद्धये । अमायम् अनहङ्कारम् अरागममदं तथा ॥
अमोहकम् अदम्भञ्च अद्वेषाक्षोभके तथा । अमात्सयर्म् अलोभञ्च दश पुष्पं प्रकीितर् तम् ॥
अिहम्स परमं पुष्पं पुष्पं इिन्द्रय-िनग्रहः । दया क्षमा ज्ञान पुष्पं पञ्च-पुष्पं ततः परम् ॥
इित पञ्चदशैः पुष्पैर् भाव-रूपैः प्रपूजयेत्
puṣpaṁ nānā vidhaṁ dadyād-ātmano bhāva-siddhaye |
amāyam anahaṅkāram arāgam amadaṁ tathā ||
amohakam adambhañca adveṣākṣobhake tathā |
amātsaryam alobhañca daśa puṣpam prakīrtitam ||
ahimsa paramaṁ puṣpaṁ puṣpam indriya-nigrahaḥ |
dayā kṣamā jñāna puṣpaṁ pañca-puṣpam tataḥ param ||
iti pañcadaśaiḥ puṣpair bhāva-rūpaiḥ prapūjayet |
Let various kinds of flowers be offered for the attainment of the object of one’s desire: freedom from illusion, ego-lessness,
absence of craving, absence of pride, freedom from selfdelusion, humility, non-vindictiveness, absence of irritation,
freedom from jealousy and greed and thereafter the five flowers – namely, the most excellent flowers, non-violence, self-
control, compassion, forgiveness, and knowedge. With these fifteen flowers, fifteen qualities of disposition, one should
worship.
Śānti Stotram
नश्यंतु प्रेत-कूष्मांडा नश्यंतु दूषका नराः । साधकानां िशवाः संतु स्वाम्नाय पिरपालनम् ॥ १ ॥
नंदंतु मातरस् सवार् जयंतु योिगनी-गणाः । जयंतु िसद्धा डािकन्यो जयंतु गुरू-शक्तयः ॥ २ ॥
इं द्राद्यास्तिपर् तास् संतु तृप्यंतु वास्तु देवताः । चंद्र सूयार्दयो देवास्तृप्यंतु गुरू-भिक्ततः ॥ ३ ॥
नक्षत्रािण ग्रहा योगाः करणाद्यास् तथापरे । ते सवेर् सुिखनो यांतु मासाश्च ितथयस् तथा ॥ ४ ॥
तृप्यंतु िपतरस्सवेर् ऋतवो संवत्सरादयः । खेचरा भूचराश्चैव तृप्यंतु तव भिक्ततः ॥ ५ ॥
अंतिरक्ष-चरा घोरा ये चान्ये देव-योनयः । सवेर् तु सुिखनो यांतु सवार् नद्यश्च पिक्षणः ॥ ६ ॥
पवर्तास् सुिखनस् संतु तथा तत् कंदरा गुहाः । ऋषयो ब्राह्मणास्सवेर् शांितं कुवर्ंतु ते सदा ॥ ७ ॥
िशवं सवर्त्र ते चास्तु पुत्र-दार-धनािदषु । राजानस्सुिखनस्संतु क्षेम मागेर् तु ते सदा ॥ ८ ॥
शुभा ते िदवसा यांतु िशवास् ितष्ठंतु ते िशवाः । शत्रवो नाशम् आयांतु तव िनंदाकराः सदा ॥ ९ ॥
॥ इित मंत्र महाणर्व अंतगर्ते शांित स्तोत्रम् संपूणर्म् ॥
128
naśyantu preta-kūṣmāṇḍā naśyantu dūṣakā narāḥ | sādhakānāṁ śivāḥ santu svāmnāya
paripālanam || 1 || nandantu mātaras sarvā jayantu yoginī-gaṇāḥ | jayantu siddha
ḍākinyo jayantu gurū-śaktayaḥ || 2 || indrādyās tarpitās santu tṛpyantu vāstu devatāḥ |
candra sūryādayo devās tṛpyantu gurū-bhaktitaḥ || 3 || nakṣatrāṇi grahā yogāḥ
karaṇādyās tathāpare |te sarve sukhino yāntu māsāśca tithayas tathā || 4 || tṛpyantu
pitaras sarve ṛtavo saṁvatsarādayaḥ | khecarā bhūcarāścaiva tṛpyantu tava bhaktitaḥ ||
5 || antarikṣa-carā ghorā ye cānye deva-yonayaḥ | sarve tu sukhino yāntu sarvā
nadyaśca pakṣiṇaḥ || 6 || parvatās sukhinas santu tathā tat kandarā guhāḥ | ṛṣayo
brāhmaṇās sarve śāntiṁ kurvantu te sadā || 7 || śivaṁ sarvatra te cāstu putra-dāra-
dhanādiṣu | rājānas sukhinas santu kṣema mārge tu te sadā || 8 || śubhā te divasā yāntu
śivās tiṣṭhantu te śivāḥ | śatravo nāśam āyāntu tava nindākarāḥ sadā || 9 ||
|| iti mantra mahārṇava antargate śānti stotram sampūrṇam ||
Nakṣatras and their Deities
Sanskrit Tamil Ruler Deity Sanskrit Tamil Ruler Deity
Aśvini aśvini Ketu Tvastra Svāti suvāti Rahu Vayu
Bharaṇi baraṇi Venus Yama Viśākha viśākam Jupiter Indragni
Kṛttika kārtikai Sun Agni Anurādha anusam Saturn Mitra
Rohini rohini Moon Brahma Jyeṣtha kēṭṭai Merc. Indra
Mrgaśira māgśīrizam Mars Candra Mūla mūlam Ketu Raksas
Ārdra tiruvādirai Rahu Siva P.Āṣāḍha purāṭam Venus Udaka
Punarvasu punarpūṣam Jupiter Aditi U. Āṣāḍha uttaraṭam Sun Visvedeva
Puṣya pūṣam Saturn Guru Śrāvana tiruvoṇam Moon Vishnu
Aśleṣa āyiliyam Merc. Sarpa Dhaniṣṭha aviṭṭam Mars Vasu
Magha makam Ketu Pitri Śatatārak sadayam Rahu Varuna
P.Phalguni pūram Venus Bhaga P.Bhādra puraṭṭāti Jupiter Ajacara
U.Phalguni uttiram Sun Aryama U.Bhādra uttaraṭṭāti Saturn Ahirbudni
Hasta attam Moon Ravi Revati revati Merc. Pusha
Citra cittirai Mars Tvastra
129

UGRA-RATHA ŚĀNTIḤ PRAYOGAḤ

v Should be done in the 59 to 60th year, in the month and under the birth nakṣatre.
v Perform the usual preliminaries.
v Ganeśa pūjā
v Make a square sthaṇḍila
v To the South-east place an icon of mṛtyu on kalaśa and offer pūjā.

Saṅkalpaḥ हिरः ॐ तत् सत् । श्री गोिवंद ३ । शुभे शोभने मुहूतेर् ……………॥ अस्याम् शुभ ितथौ…॥।
मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवद् आज्ञया भगवद् कैंकयर्
रूपं]
hariḥ oṁ tat sat | śrī govinda 3 | śubhe śobhane muhūrte …………….. asyām śubha
tithau…... mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-kṣaya dvārā, śrī
parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ]
कश्यप गोत्र _______ राशौ _______ नक्षत्र जातास्य, _______ नाम अहम्, मम जन्मनः सकाशात्
षिष्टतम वाषर् प्राप्त्या, भिवष्यत्वेन सूिचतानां अप-मृत्यु दुःस्वप्न दशर्न िमत्रािद िवयोगः, ग्रह पीडा राज-भय
िविवध रोग, छाया िवकृित स्फुट-नक्षत्र ध्रुवाद्य दशर्न, यक्ष राक्षो भूत प्रेत िपशाचािद, िविवध दशर्नानां अन्येषां
च महोत् पातानां, अिरष्ट रूपाणां, सद्यः पिरहार पूवर्कं, सवार्िरष्ट िवनाश दीघार्युर् आरोग्य सवर् संपद् भवन द्वारा,
श्री लक्ष्मी नारायण प्रीत्यथर्ं स-ग्रह मखां शौनकोक्त प्रकारेण उग्र रथ शांितं पुरोिहत द्वारेण कारियष्ये ॥
kaśyapa gotra _______ rāśau _______ nakṣatra jātāsya, _______ nāma aham, mama
janmanaḥ sakāśāt ṣaṣṭitama vārṣa prāptyā, bhaviṣyatvena sūcitānāṁ apa-mṛtyu
duḥsvapna darśana mitrādi viyogaḥ, graha pīḍā rāja-bhaya vividha roga, chāyā vikṛti
sphuṭa-nakṣatra dhruvādya darśana, yakṣa rākṣo bhūta preta piśācādi, vividha
darśanānāṁ anyeṣāṁ ca mahot pātānāṁ, ariṣṭa rūpāṇāṁ, sadyaḥ parihāra pūrvakaṁ,
sarvāriṣṭa vināśa dīrghāyur ārogya sarva saṁpad bhavana dvārā, śrī lakṣmī nārāyaṇa
prītyarthaṁ sa-graha makhāṁ śaunakokta prakāreṇa ugra ratha śāntiṁ purohita
dvāreṇa kārayiṣye ||
On this auspicious day born under the zodiac sign of …………. And the asterism of …………. In the 60th year
of my life, for the prevention of any expected unfortunate death, nightmares, separation from friends, planetary
affliction governmental harassment, illness, any inauspicious omens and auguries, haunting by disembodied
spirits, and all other kinds of misfortunate and inauspiciousness, for achieving longevity and health and
positivity, for the grace of Lakshmi-Narayana, through the good offices of my purohit I shall have the Ugra-
ratha Shanti ceremony prescribed by Shaunaka done.

v Perform puṇyāha vācanam and svasti vācanam

v Invoke mṛtyuñjaya and offer 16 upacāras.
Mṛtyuñjaya Dhyānam

चंद्राकार्िग्न िवलोचनं िस्मत-मुखं पद्म-द्वयंत िस्थतम्, मुद्र पाश मृगाक्ष-सूत्र िवलसत् पािणं िहमां सुप्रभाम् ।
कोटींदु प्रकलत् सुधा प्लुत तनुं हाराित भूषोज्वलं, कांतं िवश्व िवमोहनं पशुपितम् मृत्युंजयं भावयेत् ॥
130
candrārkāgni vilocanaṁ smita-mukhaṁ padma-dvayanta sthitam,
mudra pāśa mṛgākṣa-sūtra vilasat pāṇiṁ himāṁ suprabhām |
koṭīndu prakalat sudhā pluta tanuṁ hārāti bhūṣojvalaṁ,
kāntaṁ viśva vimohanaṁ paśupatim mṛtyuñjayaṁ bhāvayet ||
I meditate on that victor over death, who has moon, sun and fire as eyes,
Who has a smiling face, and sits on two lotus flowers,
Whose hands radiate with the noose, the deer and the garland of rudraksha,
Who has the pleasant brilliance of snow and a body drenched by nectar,
From billions of moons, and who is adorned with several garlands,
Who is so handsome, as to attract the entire world, and who is the lord of all beings.
ॐ भुः मृत्युंजयं आवाहयािम । ॐ भुवः मृत्युंजयं आवाहयािम । ॐ सुवः मृत्युंजयं आवाहयािम ।
अिस्मन्कुंभे मृत्युंजयं ध्यायािम आवाहयािम । ॐ मृत्युंजयाय नमः आसनं समपर्यािम ।
oṁ bhuḥ mṛtyuñjayaṁ āvāhayāmi | oṁ bhuvaḥ mṛtyuñjayaṁ āvāhayāmi |
oṁ suvaḥ mṛtyuñjayaṁ āvāhayāmi | asmin kumbhe mṛtyuñjayaṁ dhyāyāmi
āvāhayāmi | oṁ mṛtyuñjayāya namaḥ āsanaṁ samarpayāmi | etc. etc.
v Offer 16 upacāras
mrityunjaya aṣṭottara śata-nāmāvali

ॐ भगवते नमः । सदा-िशवाय । सकल तत्त्वात्मकाय । सवर् मंत्र रूपाय । सवर् यंत्रािधिष्ठताय । तंत्र स्वरूपाय
। तत्त्व िवदूराय । ब्रह्म रुद्रा-वतािरणे । नील-कन्ठाय । पावर्ती-िप्रयाय ॥ १० ॥ सौम्य सूयार्िग्न लोचनाय ।
भस्मोधूिलत िवग्रहाय । महा-मिण मकुट धारणाय । मािणक्य भूषणाय । सृिष्ट-िस्थित प्रलय-काल
रौद्रावताराय । दक्षाध्वर ध्वंसकाय । महा-काल भेदकाय । मूलाधारैक िनलयाय । तत्त्वा-तीताय । गन्गा-
धराय ॥ २० ॥ सवर् देवािध देवाय । वेदांत-साराय । ित्र-वगर्-साधनाय । अनेक-कोिट ब्रह्मान्ड नायकाय ।
अनंतािद नाग-कुल भूषणाय । प्रणव-स्वरूपाय । िचद्-आकाशाय । आकाशािद स्वरूपाय । ग्रह नक्षत्र
मािलने । सकलाय ॥ ३० ॥ कलंक रिहताय । सकल लोकैक कत्रेर् । सकल लोकैक संहत्रेर् । सकल िनगम
गुह्याय । सकल वेदांत पारगाय । सकल लोकैक वर-प्रदाय । सकल लोकैक शंकराय । शशान्क शेखराय
। शाश्वत िनजावासाय । िनराभासाय ॥ ४० ॥ िनरामयाय । िनलोर्भाय । िनमोर्हाय । िनमर्दाय । िनिश्चंताय
। िनरहंकाराय । िनरकुलाय । िनश्कलंकाय । िनरगुणाय । िनश्कामाय ॥ ५० ॥ िनर्-उपप्लवाय । िनर्-
अवद्याय । िनर्-अंतराय । िनश्कारणाय । िनर्-आं तकाय । िनश्प्रपंचनाय । िनः-संगाय । िनद्वर्ंद्वाय । िनर्-
आधाराय । िनरोगाय ॥ ६० ॥ िनश्क्रोधाय । िनगर्माय । िनभर्याय । िनिवर् कल्पाय । िनभेर्दाय । िनिश्क्रयाय
। िनस्तुलाय । िनस्सम्शयाय । िनर्-अंजनाय । िनरूप िवभवाय ॥ ७० ॥ िनत्य शुद्ध बुद्ध पिर-पूणार्य ।
िनत्याय । शुद्धाय । बुद्धाय । पिरपूणार्य । सिच्छदानंदाय । अदृश्याय । परम-शांत स्वरूपाय । तेजो-रूपाय
। तेजो-मयाय ॥ ८० ॥ महा-रौद्राय । भद्रावताराय । महा-भैरवाय । कल्पांतकाय । कपाल-माला-धराय
। खट्वान्गाय । खड् ग पाशांकुश धराय । डमरु ित्रशूल चाप धराय । बाण गदा शिक्त िबंिद-पाल धराय ।
तोमर मुसल मुद्गर धराय ॥ ९० ॥ पिट्टश परशु पिरघ धराय । भुशुन्डी शतघ्नी चक्राद्यायुध धराय । भीषण-
कर सहस्र मुखाय । िवकटाट्ट-हास िवस्फािरताय । ब्रह्मान्ड मन्डलाय । नागेंद्र-हाराय । नागेंद्र-वलयाय ।
नागेंद्र-चमर्-धराय । त्र्यंबकाय । ित्रपुरांतकाय ॥ १०० ॥ िवरूपाक्षाय । िवश्वेश्वराय । िवश्व-रूपाय । िवश्वतो-
मुखाय । मृत्युंजयाय ॥
131
oṁ bhagavate namaḥ | sadā-śivāya | sakala tattvātmakāya | sarva mantra rūpāya | sarva
yantrādhiṣṭhitāya | tantra svarūpāya | tattva vidūrāya | brahma rudrā-vatāriṇe | nīla-
kanṭhāya | pārvatī-priyāya || 10 || saumya sūryāgni locanāya | bhasmodhūlita vigrahāya
| mahā-maṇi makuṭa dhāraṇāya | māṇikya bhūṣaṇāya | sṛṣṭi-sthiti pralaya-kāla
raudrāvatārāya | dakṣādhvara dhvaṁsakāya | mahā-kāla bhedakāya | mūlādhāraika
nilayāya | tattvā-tītāya | gangā-dharāya || 20 || sarva devādhi devāya | vedānta-sārāya |
tri-varga-sādhanāya | aneka-koṭi brahmānḍa nāyakāya | anantādi nāga-kula bhūṣaṇāya
| praṇava-svarūpāya | cid-ākāśāya | ākāśādi svarūpāya | graha nakṣatra māline | sakalāya
|| 30 || kalaṅka rahitāya | sakala lokaika kartre | sakala lokaika saṁhartre | sakala nigama
guhyāya | sakala vedānta pāragāya | sakala lokaika vara-pradāya | sakala lokaika
śaṅkarāya | śaśānka śekharāya | śāśvata nijāvāsāya | nirābhāsāya || 40 || nirāmayāya |
nir-lobhāya | nir-mohāya | nir-madāya | niś-cintāya | nir-ahaṅkārāya | nir-ākulāya | niś-
kalaṅkāya | nir-guṇāya | niś-kāmāya || 50 || nir-upaplavāya | nir-avadyāya | nir-antarāya
| niś-kāraṇāya | nir-āntakāya | niś-prapañcanāya | niḥ-saṅgāya | nir-dvandvāya | nir-
ādhārāya | nirogāya || 60 || niś-krodhāya | nir-gamāya | nir-bhayāya | nir-vikalpāya | nir-
bhedāya | niś-kriyāya | nistulāya | nis-samśayāya | nir-añjanāya | nirūpa vibhavāya || 70
|| nitya śuddha buddha pari-pūrṇāya | nityāya | śuddhāya | buddhāya | pari-pūrṇāya |
sacchidānandāya | adṛśyāya | parama-śānta svarūpāya | tejo-rūpāya | tejo-mayāya || 80
|| mahā-raudrāya | bhadrāvatārāya | mahā-bhairavāya | kalpāntakāya | kapāla-mālā-
dharāya | khaṭvāngāya | khaḍga pāśāṅkuśa dharāya | ḍamaru triśūla cāpa dharāya | bāṇa
gadā śakti bindi-pāla dharāya | tomara musala mudgara dharāya || 90 || paṭṭiśa paraśu
parigha dharāya | bhuśunḍī śataghnī cakrādyāyudha dharāya | bhīṣaṇa-kara sahasra
mukhāya | vikaṭāṭṭa-hāsa visphāritāya | brahmānḍa manḍalāya | nāgendra-hārāya |
nāgendra-valayāya | nāgendra-carma-dharāya | tryambakāya | tripurāntakāya || 100 ||
virūpākṣāya | viśveśvarāya | viśva-rūpāya | viśvato-mukhāya | mṛtyuñjayāya || 108 ||
ॐ त्र्यंबकाय िवद्महे । पुिस्ट-दाय च धीमिह । तन्नो मृत्युंजय प्रचोदयात् ॥
मृत्युंजय नमस्तेऽस्तु नमस्ते वृष-वाहन । शमयोग्र रथोत्पन्नं भयं मे फाल लोचन ॥
oṁ tryambakāya vidmahe | pusṭi-dāya ca dhīmahi | tanno mṛtyuñjaya pracodayāt ||
mṛtyuñjaya namaste'stu namaste vṛṣa-vāhana | śamayogra rathotpannaṁ bhayaṁ me
phāla locana ||
Agni-mukham

ॐ भूभुर्वस्सुवः बलदा नाम अिग्नम् आवाहयािम स्थापयािम ।

ॐ बलदा नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥
oṁ bhūrbhuvassuvaḥ baladā nāma agnim āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ baladā nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
v offer caru with mahā-mrityuñjaya yāmala mantras according to time and place:–
mahā-mṛtyuñjaya kavacam

अस्य श्री महा-मृत्युंजय कवचस्य श्रीभैरव ऋिषः, गायत्री छं दः, श्री महा-मृत्युंजयो महा-रुद्रो देवता, ॐ
बीजं, जूं शिक्तः, सः कीलकं, हौिमित तत्वं, चतुर् वगर् साधने मृत्युंजय कवच पाठे िविनयोगः ।
132
asya śrī mahā-mṛtyuñjaya kavacasya śrībhairava ṛṣiḥ, gāyatrī chandaḥ, śrī mahā-
mṛtyuñjayo mahā-rudro devatā, oṁ bījaṁ, jūṁ śaktiḥ, saḥ kīlakaṁ, haumiti tatvaṁ,
catur varga sādhane mṛtyuñjaya kavaca pāṭhe viniyogaḥ |
चंद्र मंडल मध्यस्थं रुद्रं भाले िविचंत्य तम् । तत्रस्थं िचंतयेत् साध्यं मृत्युं प्राप्तोऽिप जीवित ॥ १ ॥
candra maṇḍala madhyasthaṁ rudraṁ bhāle vicintya tam |
tatrasthaṁ cintayet sādhyaṁ mṛtyuṁ prāpto’pi jīvati || 1 ||
ॐ जूं सः हौं िशरः पातु देवो मृत्युंजयो तव । ॐ श्रीं िशवो ललाटं ते ॐ हौं भ्रुवौ सदा-िशवः ॥ २ ॥
oṁ jūṁ saḥ hauṁ śiraḥ pātu devo mṛtyuñjayo tava |
oṁ śrīṁ śivo lalāṭaṁ te oṁ hauṁ bhruvau sadā-śivaḥ || 2 ||
नील-कंठोऽवतान्नेत्रे कपदीर् तेऽवताच्छ्रु ती । ित्रलोचनोऽवताद् गंडौ नासां ते ित्रपुरांतकः ॥ ३ ॥
nīla-kaṇṭho’vatān-netre kapardī te’vatācchrutī |
trilocano’vatād gaṇḍau nāsāṁ te tripurāntakaḥ || 3 ||
मुखं पीयूष घट भृद् ओष्ठौ ते कृित्तकांबरः । हनुं ते हाट केशनो मुखं बटुक भैरवः ॥ ४ ॥
mukhaṁ pīyūṣa ghaṭa bhṛd oṣṭhau te kṛttikāmbaraḥ |
hanuṁ te hāṭa keśano mukhaṁ baṭuka bhairavaḥ || 4 ||
कंधरां काल-मथनो गलं गण-िप्रयोऽवतु । स्कंधौ स्कंद-िपता पातु हस्तौ ते िगिरशोऽवतु ॥ ५ ॥
kandharāṁ kāla-mathano galaṁ gaṇa-priyo’vatu |
skandhau skanda-pitā pātu hastau te giriśo’vatu || 5 ||
नखान् ते िगिरजा-नाथः पायाद्-अंगुिल संयुतान् । स्तनौ तारा-पितः पातु वक्षः पशुपितर्-तव ॥ ६ ॥
nakhān te girijā-nāthaḥ pāyād-aṅguli saṁyutān |
stanau tārā-patiḥ pātu vakṣaḥ paśupatir-tava || 6 ||
कुिक्षं कुबेर-वरदः पाश्वौर् ते मार-शासनः । शवर्ः पातु तथा नािभं शूली पृष्ठं तवावतु ॥ ७ ॥
kukṣiṁ kubera-varadaḥ pārśvau te māra-śāsanaḥ |
śarvaḥ pātu tathā nābhiṁ śūlī pṛṣṭhaṁ tavāvatu || 7 ||
िशश्नं ते शंकरः पातु गुह्यं गुह्यक-वल्लभः । किटं कालांतकः पायाद्-ऊरू तेऽन्धक घातकः ॥ ८ ॥
śiśnaṁ te śaṅkaraḥ pātu guhyaṁ guhyaka-vallabhaḥ |
kaṭiṁ kālāntakaḥ pāyād-ūrū te’ndhaka ghātakaḥ || 8 ||
जाग-रूकोऽवताज्-जानू जंघे ते काल-भैरवः । गुल्फो पायाज्-जटाधारी पादौ मृत्युंजयोऽवतु ॥ ९ ॥
jāga-rūko’vatāj-jānū jaṅghe te kāla-bhairavaḥ |
gulpho pāyāj-jaṭādhārī pādau mṛtyuñjayo’vatu || 9 ||
पादािद मूधर् पयर्ंतम् अघोरः पातु ते सदा । िशरसः पाद-पयर्ंतं सद्योजातो तवावतु ॥ १० ॥
pādādi mūrdha paryantam aghoraḥ pātu te sadā |
śirasaḥ pāda-paryantaṁ sadyojāto tavāvatu || 10 ||
रक्षा-हीनं नाम-हीनं वपुः पात्व्-अमृतेश्वरः । पूवेर् बल-िवकरणो दिक्षणे काल-शासनः ॥ ११ ॥
rakṣā-hīnaṁ nāma-hīnaṁ vapuḥ pātv-amṛteśvaraḥ |
pūrve bala-vikaraṇo dakṣiṇe kāla-śāsanaḥ || 11 ||
पिश्चमे पावर्ती-नाथो ह्युत्तरे त्वां मनोन्-मनः । ऐशान्याम्-ईश्वरः पायाद्-आग्नेय्याम्-अिग्न-लोचनः ॥ १२ ॥
paścime pārvatī-nātho hyuttare tvāṁ manon-manaḥ |
aiśānyām-īśvaraḥ pāyād-āgneyyām-agni-locanaḥ || 12 ||
133

नैऋत्यार्ं शंभुरव्यान् त्वां वायव्यां वायु-वाहनः । उध्वेर् बल-प्रमथनः पाताले परमेश्वरः ॥ १३ ॥

naiṛrtyāṁ śambhur avyān tvāṁ vāyavyāṁ vāyu-vāhanaḥ |
urdhve bala-pramathanaḥ pātāle parameśvaraḥ || 13 ||
दश-िदक्षु सदा पातु महा-मृत्युंजयश्च त्वाम् । रणे राज-कुले द्यूते िवषमे प्राण-संशये ॥ १४ ॥
daśa-dikṣu sadā pātu mahā-mṛtyuñjayaśca tvām |
raṇe rāja-kule dyūte viṣame prāṇa-saṁśaye || 14 ||
पायाद् ॐ जूं महा-रुद्रो देव-देवो दशाक्षरः । प्रभाते पातु त्वां ब्रह्मा मध्याह्ने भैरवोऽवतु ॥ १५ ॥
pāyād oṁ jūṁ mahā-rudro deva-devo daśākṣaraḥ |
prabhāte pātu tvāṁ brahmā madhyāhne bhairavo’vatu || 15 ||
सायं सवेर्श्वरः पातु िनशायां िनत्य-चेतनः । अधर्-रात्रे महा-देवो िनशांते त्वां महो-मयः ॥ १६ ॥
sāyaṁ sarveśvaraḥ pātu niśāyāṁ nitya-cetanaḥ |
ardha-rātre mahā-devo niśānte tvāṁ maho-mayaḥ || 16 ||
सवर्दा सवर्तः पातु ॐ जूं सः हौं मृत्युंजयः । इतीदं कवचं पुण्यं ित्रषु लोकेषु दुलर्भम् ॥ १७ ॥
sarvadā sarvataḥ pātu oṁ jūṁ saḥ hauṁ mṛtyuñjayaḥ |
itīdaṁ kavacaṁ puṇyaṁ triṣu lokeṣu durlabham || 17 ||
॥ इित श्री रुद्र यामले तंत्रे श्रीदेवी रहस्ये मृत्युंजय कवचं संपूणर्म् ॥
|| iti śrī rudra yāmale tantre śrīdevī rahasye mṛtyuñjaya kavacaṁ sampūrṇam ||

v homa can be done with the following mantra alone recited 108 times accompanied by offerings
of durva and payasa.

ॐ त्र्यंबकं यजामहे सुगंिधं पुिष्ट वधर्नम् । ॐ हौं जुं सः ___________ गोत्रं ___________ इमं (मां)
मृत्योः पालय पालय, रोगान् मोचय मोचय, आयुर-् वधर्य वधर्य सः जुं हौं ॐ ऊवार्रुकम् इव बंधनान् मृत्योर्
मुक्षीय माऽम्रुतात् ॥ मृत्युंजयाय रुद्राय नील-कंठाय शंभवे अमृतेशाय शवार्य महा-देवाय ते नमस्स्वाहा ॥
oṁ tryambakaṁ yajāmahe suga̱ndhiṁ puṣṭi vardhanam | oṁ hauṁ juṁ saḥ kaśyapa
gotraṁ ___________ imaṁ (māṁ) mṛtyoḥ pālaya pālaya, rogān mocaya mocaya,
āyur-vardhaya vardhaya saḥ juṁ hauṁ oṁ
ūrvārukam iva bandhanān mṛtyor mukṣīya mā’mrutāt ||
mṛtyuñjayāya rudrāya nīla-kaṇṭhāya śaṁbhave amṛteśāya śarvāya mahā-devāya te
namas svāhā ||
Ājya āhuti
मृत्युनर्श्यतु आयुवर्धर्तां भूस् स्वाहा ॥ अग्नये इदं न मम ॥
mṛtyur-naśyatu āyur-vardhatāṁ bhūs svāhā || agnaye idaṁ na mama ||
For the elimination of Death and increase of longevity, to the Material Plane Hail!
मृत्युनर्श्यतु आयुवर्धर्तां भुवस् स्वाहा ॥ वायवे इदं न मम
mṛtyur-naśyatu āyur-vardhatāṁ bhuvas svāhā || vāyave idaṁ na mama
For the elimination of Death and increase of longevity, to the Spiritual Plane Hail!
मृत्युनर्श्यतु आयुवर्धर्तां सुवस् स्वाहा ॥ सुयार्य इदं न मम ॥
mṛtyur-naśyatu āyur-vardhatāṁ suvas svāhā || suryāya idaṁ na mama ||
For the elimination of Death and increase of longevity, to the Transcendental Hail!
134

मृत्युनर्श्यतु आयुवर्धर्तां भूभुर्वस्सुव स्वाहा ॥ प्रजापतयेदम्

mṛtyur-naśyatu āyur-vardhatāṁ bhūrbhuvassuva svāhā || prajāpatayedam
For the elimination of Death and increase of longevity, to the three realms Hail!

v The acarya now offers 8 oblations of ghee;

ॐ मृत्यवे स्वाहा ॥ oṁ mṛtyave svāhā ||

Uttarāṅgam
v place hutaśeṣam on bunch of dūrva grass.

Śānti Pāṭhaḥ
ॐ द्यौश्शािन्तरन्तिरक्षगुं शािन्तः पृिथवी शािन्तराप शािन्तरोषधय शािन्तः । वनस्पतय
शािन्तिवर् श्वेदेवाश्शािन्तब्रर्ह्म शािन्तस्सवर्गुं शािन्तश्शािन्तरेव शािन्तः सा मा शािन्तरेिध ॥ ॐ शािन्तः शािन्तः
शािन्तः ॥
oṁ dyauś śāntir antarikṣaguṁ śāntiḥ prthivī śāntir āpa śāntir oṣadhaya śāntiḥ |
vanaspataya śāntir viśvedevāś śāntir brahma śāntis sarvaguṁ śāntiś śāntir eva śāntis sā
mā śāntir edhi || oṁ śāntiś śāntiś śāntiḥ ||
v with the following stotram do abhishekam of the couple.

Śānti Stotram
नश्यंतु प्रेत-कूष्मांडा नश्यंतु दूषका नराः । साधकानां िशवाः संतु स्वाम्नाय पिरपालनम् ॥ १ ॥
नंदंतु मातरस्सवार् जयंतु योिगनी-गणाः । जयंतु िसद्धा डािकन्यो जयंतु गुरू-शक्तयः ॥ २ ॥
इं द्राद्यास् तिपर् तास् संतु तृप्यंतु वास्तु देवताः । चंद्र सूयार्दयो देवास्तृप्यंतु गुरू-भिक्ततः ॥ ३ ॥
नक्षत्रािण ग्रहा योगाः करणाद्यास् तथापरे । ते सवेर् सुिखनो यांतु मासाश्च ितथयस् तथा ॥ ४ ॥
तृप्यंतु िपतरस्सवेर् ऋतवो संवत्सरादयः । खेचरा भूचराश्चैव तृप्यंतु तव भिक्ततः ॥ ५ ॥
अंतिरक्ष-चरा घोरा ये चान्ये देव-योनयः । सवेर् तु सुिखनो यांतु सवार् नद्यश्च पिक्षणः ॥ ६ ॥
पवर्तास् सुिखनस् संतु तथा तत् कंदरा गुहाः । ऋषयो ब्राह्मणास्सवेर् शांितं कुवर्ंतु ते सदा ॥ ७ ॥
िशवं सवर्त्र ते चास्तु पुत्र-दार-धनािदषु । राजानस्सुिखनस्संतु क्षेम मागेर् तु ते सदा ॥ ८ ॥
शुभा ते िदवसा यांतु िशवास् ितष्ठंतु ते िशवाः । शत्रवो नाशम् आयांतु तव िनंदाकराः सदा ॥ ९ ॥
॥ इित मंत्र महाणर्व अंतगर्ते शांित स्तोत्रम् संपूणर्म् ॥
naśyantu preta-kūṣmāṇḍā naśyantu dūṣakā narāḥ | sādhakānāṁ śivāḥ santu svāmnāya
paripālanam || 1 || nandantu mātaras sarvā jayantu yoginī-gaṇāḥ | jayantu siddha
ḍākinyo jayantu gurū-śaktayaḥ || 2 || indrādyās tarpitās santu tṛpyantu vāstu devatāḥ |
candra sūryādayo devās tṛpyantu gurū-bhaktitaḥ || 3 || nakṣatrāṇi grahā yogāḥ
karaṇādyās tathāpare |te sarve sukhino yāntu māsāśca tithayas tathā || 4 || tṛpyantu
pitaras sarve ṛtavo saṁvatsarādayaḥ | khecarā bhūcarāścaiva tṛpyantu tava bhaktitaḥ ||
5 || antarikṣa-carā ghorā ye cānye deva-yonayaḥ | sarve tu sukhino yāntu sarvā
nadyaśca pakṣiṇaḥ || 6 || parvatās sukhinas santu tathā tat kandarā guhāḥ | ṛṣayo
135
brāhmaṇās sarve śāntiṁ kurvantu te sadā || 7 || śivaṁ sarvatra te cāstu putra-dāra-
dhanādiṣu | rājānas sukhinas santu kṣema mārge tu te sadā || 8 || śubhā te divasā yāntu
śivās tiṣṭhantu te śivāḥ | śatravo nāśam āyāntu tava nindākarāḥ sadā || 9 ||
May all your afflictive demons be destroyed and all those men who seek to spoil you. May the auspicious ones
be the protectors of the seekers for their own sake.
May all mother goddesses rejoice and may the hosts of yoginis triumph. May the perfected Dakinis be
victorious and may the powers of the spiritual master be victorious.
May Indra and others be satisfied and may the Vastu devas be pleased. May the moon, sun and other devas be
satisfied with devotion to the spiritual master.
The constellations, planets, yogas, karanas and others are also mentioned. May all those months and dates
pass happily.
May all the ancestors, the seasons, the year and the others be satisfied. May all that moves in the sky and on
the earth be satisfied with Your devotion.
They are terrible creatures that move in space and other demigods. May all the rivers and birds go peacefully.
May there be peace in the mountains and the valleys and caves. May all the sages and brahmins always grant
you peace.
May there be auspicious everywhere in your children, wife, wealth and so on. May the kings be happy and
may you always be on the path of prosperity.
May your auspicious days pass and may your auspicious days remain. May your enemies who always slander
you come to their destruction.

|| iti mantra mahārṇava antargate śānti stotram sampūrṇam ||

v The couple get dressed in new clothes and if they so desire they can repeat their marriage
vows:— maṅgala-sūtra, exchanging garlands, pāṇi-grahana and sapta-padi.

v Give dakshina to brahmins and then provide a feast for everyone.

136

VĀSTU ŚĀNTIḤ PRAYOGAḤ

Please
note — The Vāstu Śānti can be done with or without Homa, in this section we give first the Puja
and then after the Homa. The ceremony can be adapted and adopted according to time, place and
circumstance.

v The family gather in front of the house with the household deities, purna-kumbha and other
auspicious objects. They enter the house with the ladies going first. If there is time they can
circumambulate the house first.

Svasti Vācanam
स्वस्तयेऽस्तु सदािवष्णुः स्वस्तयेऽस्तु चतुमुर्खः । स्वस्तयेऽस्तु सदा विह्नः स्वस्तयेऽस्तु यमस् सदा ॥ १ ॥
svastaye'stu sadāviṣṇuḥ svastaye'stu caturmukhaḥ |
svastaye'stu sadā vahniḥ svastaye'stu yamas sadā || 1 ||
स्वस्तयेऽस्तु िनऋत्यार्ख्यः स्वस्तये वरुणोऽस्तु नः । स्वस्तयेऽस्तु सदा वायुः स्वस्तयेऽस्तु धनेश्वरः ॥ २ ॥
svastaye'stu niṛrtyākhyaḥ svastaye varuṇo'stu naḥ |
svastaye'stu sadā vāyuḥ svastaye'stu dhaneśvaraḥ || 2 ||
स्वस्तयेऽस्तु सदेशानः स्वस्तयेऽस्तु मरुद्-गणः । स्वस्तये संतु वसवो रुद्राश्च स्वस्तये तथा ॥ ३ ॥
svastaye'stu sadeśānaḥ svastaye'stu marud-gaṇaḥ |
svastaye santu vasavo rudrāśca svastaye tathā || 3 ||
आिदत्यास्स्वस्तये संतु मुनयस्-स्वस्तये तथा । गंधवार्स्स्वस्तये संतु स्वस्तये संतु िकंनरः ॥ ४ ॥
ādityās svastaye santu munayas-svastaye tathā |
gandharvās svastaye santu svastaye santu kiṁnaraḥ || 4 ||
स्वस्तये संतु नागाश्च स्वस्तये संतु पन्नगाः । स्वस्तये संतु िवश्वेशाः स्वस्तयेऽप्सरसस् सदा ॥ ५ ॥
svastaye santu nāgāśca svastaye santu pannagāḥ |
svastaye santu viśveśāḥ svastaye'psarasas sadā || 5 ||
137

स्वस्तये संतु नद्यश्च स्वस्तये संतु सागराः । स्वस्तये संतु शैलश्च वेदाश्च स्वस्तये तथा ॥ ६ ॥
svastaye santu nadyaśca svastaye santu sāgarāḥ |
svastaye santu śailaśca vedāśca svastaye tathā || 6 ||
स्वस्तये मातरस् संतु िपतरस् स्वस्तये तथा । देव-पािरषदास् सवेर् स्वस्तये संतु नस्सदा ॥ ७ ॥
svastaye mātaras santu pitaras svastaye tathā |
deva-pāriṣadās sarve svastaye santu nas- sadā || 7 ||
स्विस्त भागवतानाम्तु स्विस्त चाप्यग्र-जन्मनाम् । स्विस्त वैष्णवानां तु स्विस्त चैव गवामिप ॥ ८ ॥
svasti bhāgavatānām tu svasti cāpyagra-janmanām |
svasti vaiṣṇavānāṁ tu svasti caiva gavāmapi || 8 ||
स्विस्त वै स्थावराणां तु जंगमानां तथैव च । स्विस्त चैवाथ मंत्राणां स्विस्त वै कमर्णाम् अिप ॥ ९ ॥
svasti vai sthāvarāṇāṁ tu jaṅgamānāṁ tathaiva ca |
svasti caivātha mantrāṇāṁ svasti vai karmaṇām api || 9 ||
PŪRVĀṄGAM
Vighneśvara Pūjā
संकल्पम् — हिरः ॐ तत्सत्; मम [अस्य यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं
[भगवद् आज्ञया भगवद् कैंकयर् रूपं] किरष्यमाण अिस्मन् वास्तु शंित होम कमर्िण िनिवर् घ्नेण पिरसमाप्त्य्-
अथर्ं आदौ िवघ्नेशवर पूजां किरष्ये ॥
Saṅkalpam — Hariḥ oṁ tat sat; mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-kṣaya
dvārā, śrī parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ]
kariṣyamāṇa asmin vāstu śanti homa karmaṇi nirvighneṇa parisamāpty-arthaṁ ādau
vighneśavara pūjāṁ kariṣye ||
Hari Om, Govinda, Today for absolution of all my patron's sins and in order to invoke the Grace of the
Supreme Lord on this auspicious day, in this Vastu Ceremony about to be performed I first offer my homage
to Ganesha for the successful and unobstructed completion of the rites.

v Perform either Ganesha puja or Vishvaksena puja and then recite the main sankalpam

Pradhāna Saṅkalpam
हिरः ओम् तत्सत्। शुभे शोभने मुहूतेर्, अस्य श्री भगवतो महा पुरुषस्य, ………॥ अस्यां शुभ ितथौ मम [अस्य
यजमानस्य] उपात समस्त दुिरत-क्षय द्वारा, श्री परमेश्वर प्रीत्यथर्ं [भगवद् आज्ञया भगवद् कैंकयर् रूपं]
कश्यप गोत्रोद्भवस्य, ________ नक्षत्रे जातस्य ________ नाम यजमानः _________ नािम्न धम्र्-पित्न
समेत ॥
hariḥ om tat sat. śubhe śobhane muhūrte, asya śrī bhagavato mahā puruṣasya, ………..
asyāṁ śubha tithau mama [asya yajamānasya] upāta samasta durita-kṣaya dvārā, śrī
parameśvara prītyarthaṁ [bhagavad ājñayā bhagavad kaiṅkarya rūpaṁ] Kaśyapa
gotrodbhavasya, ________ nakṣatre jātasya ________ nāma yajamānaḥ _________
nāmni dharma-patni sameta ||
138

िवशेषतः अस्य यजमानस्य सह कुटुंभानम्, स-िमत्राणाम् स-पिरवारानां । क्षेम स्थैयर् धैयर् वीयर् िवजय, आयुर्
आरोग्य ऐश्वयार्नाम् अिभवृदध्य
् थर्ं । धमर् अथर् काम मोक्ष, चतुर् िवध पुरुषाथर् फल िसद्ध्यथर्ं । इष्ठ-काम्याथर्
िसद्ध्यथर्ं । सवर् अिरष्ठ शांत्यथर्ं । सवर् अिभष्ठ िसद्ध्यथर्ं । समस्त मंगलावप्त्यथर्ं । अिस्मन् गृहे िवद्यमान दारु
पाशानािद, समस्त गृह िनमार्ण उपकरण द्वार जिनत, सकल दोश शापािद िनवृत्यथर्ं । आिदत्यािद नवग्रह
देवतानाम् अिरष्ट िनरसन द्वार, शुभ फल प्रदातृत्व िसद्ध्यथर्ं । िहत दृिष्ट, अिहत दृिष्ट, पर दृिष्ट, क्रूर दृिष्ट, वंचक
दृष्ट्यािद सकल दृिष्ट बाधा उपशमनाथर्ं । िहत शत्रु, अिहत शत्रु, पर शत्रु, अंतश्शत्रु, बिहश्शत्रु इत्यािद समस्त
शत्रु बाधा िनरसनाथर्ं । अिस्मन् गृहे िनविसतानाम् मनिस दुःख िवना, कष्टं िवना, पापं िवना, सुख जीवन प्राप्त्यथर्ं
। अस्य यजमानस्य पुत्र पौत्रािद सिहतस्य अिस्मन् (नूतन) गृहे िचर-काल सुख िनवासाथर्ं । नाना िवध रोगािद
सवोर्पद्रव शांत्यथर्ं । संपद् आयुर् आरोग्य िद्वपद चतुष्पद नाना िवध िहंसा दोष पिरहार द्वार । वास्तोः शुभदा
संिसद्धये । वास्तु शांित मंत्र जप पूजां किरष्ये ॥ (वास्तु शांित होमाख्यां कमर् किरष्ये) ॥viśeṣataḥ asya
yajamānasya saha kuṭumbhānam, sa-mitrāṇām sa-parivārānāṁ | kṣema sthairya dhairya
vīrya Vijaya, āyur ārogya aiśvaryānām abhivṛddhyarthaṁ | dharma artha kāma mokṣa,
catur vidha puruṣārtha phala siddhyarthaṁ | iṣṭha-kāmyārtha siddhyarthaṁ | sarva
ariṣṭha śāntyarthaṁ | sarva abhiṣṭha siddhyarthaṁ | samasta maṅgalāvaptyarthaṁ |
asmin gṛhe vidyamāna dāru pāśānādi, samasta gṛha nirmāṇa upakaraṇa dvāra janita,
sakala dośa śāpādi nivṛtyarthaṁ | ādityādi navagraha devatānām ariṣṭa nirasana dvāra,
śubha phala pradātṛtva siddhyarthaṁ | hita dṛṣṭi, ahita dṛṣṭi, para dṛṣṭi, krūra dṛṣṭi,
vañcaka dṛṣṭyādi sakala dṛṣṭi bādhā upaśamanārthaṁ | hita śatru, ahita śatru, para śatru,
antaś śatru, bahiś śatru ityādi samasta śatru bādhā nirasanārthaṁ | asmin gṛhe
nivasitānām manasi duḥkha vinā, kaṣṭaṁ vinā, pāpaṁ vinā, sukha jīvana prāptyarthaṁ
| asya yajamānasya putra pautrādi sahitasya asmin (nūtana) gṛhe cira-kāla sukha
nivāsārthaṁ | nānā vidha rogādi sarvopadrava śāntyarthaṁ | saṁpad āyur ārogya
dvipada catuṣpada nānā vidha hiṁsā doṣa parihāra dvāra | vāstoḥ śubhadā saṁsiddhaye
| vāstu śānti mantra japa pūjāṁ kariṣye || (vāstu śānti homākhyāṁ karma kariṣye) ||
For this host and his family and friends and community, for increase of their wellbeing, stability, persistence,
power, success, longevity, health and prosperity, fothe achievement of the four goals of life, piety, prosperity,
enjoyment and Liberation, for the accomplishment of all their personal goals, for the pacification of all turmoil,
for the actualization of their personal desires, for the achievement of all auspiciousness. For the pacification
of all problems and defects and curses in this house arising from the timber, stones and all the other building
substances. For the pacification of all negative astrological indications and for good fortune. For the
pacification of all negative obstructions arising from the evil-eye: beneficial, harmfull, from others, cruel,
hostile and for quelling of enmity; beneficial and unbeneficial, external and internal, so that all those who live
in this house, the host and his family may be free from worry and difficulties, sinless and may they live here
happily for a very long time. For the pacification of all the various diseases, for longevity and health for all the
humans, birds and animals of this home, and for the pracification of all harmfull influences and for the blessing
of this residence we shall perform the Vastu Shanti ceremony.

तद्-अंगत्वेन गृह शुदध्य

् थर्ं अंतः-करण शुदध्य ् थर्ं शरीर शुदध्य
् थर्ं गृह शुदध्य
् थर्ं [भांड/कूप/मंडप शुदध्य
् थर्ं]
सवोर्पकरण शुदध्य् थर्ं शुिद्ध पुण्याह-वाचनं किरष्ये ॥ (पुण्याह वाचनम् २६)
tad-aṅgatvena gṛha śuddhyarthaṁ antaḥ-karaṇa śuddhyarthaṁ śarīra śuddhyarthaṁ
gṛha śuddhyarthaṁ [bhāṇḍa/kūpa/maṇḍapa śuddhyarthaṁ] sarvopakaraṇa
śuddhyarthaṁ śuddhi puṇyāha-vācanaṁ kariṣye || (puṇyāha vācanam page 29)
139
v vighneśvara udvāsanam |
Invocation of the Gods
नाग-पाश-धरं हृष्टं रक्तौघ द्युित-िवग्रहम् । शशांख धवल ध्यायेत् वरुण पिश्चमेश्वरः ॥
वरुणं श्वेत-वणर्ं च पाश-हस्तं रुजासनम् । मौिक्तकालंकृतं देवं तीथर् नाथं अहं भजे ॥
अिस्मन् पूवर् स्थािपत कुंभे वरुणं ध्यायािम आवाहयािम स्थापयािम गंधाक्षत समपर्यािम ॥
nāga-pāśa-dharaṁ hṛṣṭaṁ raktaugha dyuti-vigraham |
śaśāṅkha dhavala dhyāyet varuṇa paścimeśvaraḥ ||
varuṇaṁ śveta-varṇaṁ ca pāśa-hastaṁ rujāsanam |
mauktikālaṅkṛtaṁ devaṁ tīrtha nāthaṁ ahaṁ bhaje ||
asmin pūrva sthāpita kumbhe varuṇaṁ dhyāyāmi āvāhayāmi sthāpayāmi gandhākṣata
samarpayāmi ||
1. अिस्मन्कुंभे वािण िहरण्यगभार्म्ध्यायािम । asmin kumbhe vāṇi hiraṇya-garbhām dhyāyāmi |
ॐ वेदात्मनाय िवद्महे, िहरण्य-गभार्य धीमिह, तन्नो ब्रह्म प्रचोदयात् ॥
ॐ वाग्देव्यै च िवद्महे, ब्रह्म-पत्न्यै च धीमिह, तन्नो वाणी प्रचोदयात् ॥
ॐ भूभुर्वस्सुवः, सांगं सायुधम्, वाणी-िहरण्यगभौर् ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम गंधक्षत पुष्पाणी
समपर्यािम ॥ ॐ वाणी-िहरण्य-गभार्भ्यां नमः
oṁ vedātmanāya vidmahe, hiraṇya-garbhāya dhīmahi, tanno brahma pracodayāt ||
oṁ vāgdevyai ca vidmahe, brahma-patnyai ca dhīmahi, tanno vāṇī pracodayāt ||
oṁ bhūr bhuvas suvaḥ, sāṅgaṁ sāyudham, vāṇī-hiraṇyagarbhau dhyāyāmi,
āvāhayāmi, sthāpayāmi gandhakṣata puṣpāṇī samarpayāmi || oṁ vāṇī-hiraṇya-
garbhābhyāṁ namaḥ
2. अिस्मन् कुंभे लक्ष्मी-नारायणं ध्यायािम । asmin kumbhe lakṣmī-nārāyaṇaṁ dhyāyāmi |
ॐ नारायणाय िवद्महे । वासुदेवाय धीमिह । तन्नो िवष्णु प्रचोदयात् ॥
ॐ महादेव्यै च िवद्महे । िवष्णु पत्न्यै च धीमिह । तन्नो लक्ष्मी प्रचोदयात्
ॐ भूभुर्वस्सुवः, सांगं सायुधम्, लक्ष्मी-नारायणौ ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम गंधक्षत पुष्पाणी
समपर्यािम ॥ ॐ लक्ष्मी-नारायणाभ्यां नमः ॥
oṁ nārāyaṇāya vidmahe | vāsudevāya dhīmahi | tanno viṣṇu pracodayāt ||
oṁ mahādevyai ca vidmahe | viṣṇu patnyai ca dhīmahi | tanno lakṣmī pracodayāt
oṁ bhūr bhuvas suvaḥ, sāṅgaṁ sāyudham, lakṣmī-nārāyaṇau dhyāyāmi, āvāhayāmi,
sthāpayāmi gandhakṣata puṣpāṇī samarpayāmi || oṁ lakṣmī-nārāyaṇābhyāṁ namaḥ ||
3. अिस्मन्कुंभे गौरी-महेश्वरं ध्यायािम । asmin kumbhe gaurī-maheśvaraṁ dhyāyāmi |
ॐ तत्पुरुषाय िवद्महे । महादेवाय धीमिह । तन्नो रुद्र प्रचोदयात् ॥
ॐ गणांिबकायै िवद्महे । महा-तपायै धीमिह । तन्नो गौरी प्रचोदयात् ॥
ॐ भूभुर्वस्सुवः, सांगं सायुधम्, गौरी-महेश्वरौ ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम गंधक्षत पुष्पाणी
समपर्यािम ॥ ॐ गौरी-महेश्वराभ्यां नमः ॥
oṁ tat puruṣāya vidmahe | mahādevāya dhīmahi | tanno rudra pracodayāt ||
oṁ gaṇāmbikāyai vidmahe | mahā-tapāyai dhīmahi | tanno gaurī pracodayāt ||
140
oṁ bhūr bhuvas suvaḥ, sāṅgaṁ sāyudham, gaurī-maheśvarau dhyāyāmi, āvāhayāmi,
sthāpayāmi gandhakṣata puṣpāṇī samarpayāmi || oṁ gaurī-maheśvarābhyāṁ namaḥ ||
4. अिस्मन् कुंभे दुगार्ं देवीं ध्यायािम । asmin kumbhe durgāṁ devīṁ dhyāyāmi |
ॐ कात्यायनाय िवद्महे । कन्यकुमािर धीमिह । तन्नो दुिगर् प्रचोदयात् ॥
ॐ भूभुर्वस्सुवः, सांगं सायुधम्, दूगार्म् ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम गंधक्षत पुष्पाणी समपर्यािम ॥
ॐ दूगार्यै नमः ॥
oṁ kātyāyanāya vidmahe | kanyakumāri dhīmahi | tanno durgi pracodayāt ||
oṁ bhūr bhuvas suvaḥ, sāṅgaṁ sāyudham, dūrgām dhyāyāmi, āvāhayāmi, sthāpayāmi
gandhakṣata puṣpāṇī samarpayāmi || oṁ dūrgāyai namaḥ ||
5. अिस्मन् कुंभे महा-गणपितं ध्यायािम । asmin kumbhe mahā-gaṇapatiṁ dhyāyāmi |
ॐ एकदंताय िवद्महे । वक्रतुंडाय धीमिह । तन्नो दंित प्रचोदयात् ॥
ॐ भूभुर्वस्सुवः, सांगं सायुधम्, महा-गणपितं ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम गंधक्षत पुष्पाणी
समपर्यािम ॥ ॐ गणपतये नमः ॥
oṁ ekadantāya vidmahe | vakratuṇḍāya dhīmahi | tanno danti pracodayāt ||
oṁ bhūr bhuvas suvaḥ, sāṅgaṁ sāyudham, mahā-gaṇapatiṁ dhyāyāmi, āvāhayāmi,
sthāpayāmi gandhakṣata puṣpāṇī samarpayāmi || oṁ gaṇapataye namaḥ ||
6. अिस्मन् कुंभे क्षेत्र-पालान् ध्यायािम । asmin kumbhe kṣetra-pālān dhyāyāmi |
भूत-प्रेत िपशाचाद्यैर् आवृतं शूल-पािणनम् । आवाहये क्षेत्र-पालं कमर्ण्यिस्मन् सुखाय नः ॥
ॐ भूभुर्वस्सुवः, सांगं सायुधम्, क्षेत्रपालान् ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम गंधक्षत पुष्पाणी समपर्यािम
॥ ॐ क्षेत्रपालेभ्यो नमः ॥
bhūta-preta piśācādyair āvṛtaṁ śūla-pāṇinam |
āvāhaye kṣetra-pālaṁ karmaṇyasmin sukhāya naḥ ||
oṁ bhūr bhuvas suvaḥ, sāṅgaṁ sāyudham, kṣetrapālān dhyāyāmi, āvāhayāmi,
sthāpayāmi gandhakṣata puṣpāṇī samarpayāmi || om kṣetrapālebhyo namaḥ ||
Aṣṭha-dikpālaka Dhyānam
इं द्रोऽमरावित नाथः शिच देव्यास्तु नायकः । वज्रायुधस्य प्राचीशः तस्यै चैरावतो गजः ॥
ॐ भूभुर्वस्सुवः, सांगं सायुधम्, इं द्रािद अष्ठिदक्पलकान् ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम गंधक्षत
पुष्पाणी समपर्यािम ॥ ॐ अष्ठिदक्पालेभ्यो नमः ॥
indro'marāvati nāthaḥ śaci devyāstu nāyakaḥ |
vajrāyudhasya prācīśaḥ tasyai cairāvato gajaḥ ||
oṁ bhūr bhuvas suvaḥ, sāṅgaṁ sāyudham, indrādi aṣṭhadikpalakān dhyāyāmi,
āvāhayāmi, sthāpayāmi gandhakṣata puṣpāṇī samarpayāmi || oṁ aṣṭha-dik-pālebhyo
namaḥ ||
Navagraha Dhyānam
जपा कुशम संकाशं काश्यपेयं महा-द्युितं । तमोिरं सवर् पापघ्नं प्रणतोिस्म िदवाकरं ॥
141

ॐ भूभुर्वस्सुवः, सांगं सायुधम्, सूयार्िद नवग्रहान् ध्यायािम, आवाहयािम, स्थापयािम गंधक्षत पुष्पाणी
समपर्यािम ॥ ॐ नवग्रहेभ्यो नमः ॥
japā kuśama saṅkāśaṁ kāśyapeyaṁ mahā-dyutiṁ |
tamoriṁ sarva pāpaghnaṁ praṇatosmi divākaraṁ ||
oṁ bhūr bhuvas suvaḥ, sāṅgaṁ sāyudham, sūryādi navagrahān dhyāyāmi, āvāhayāmi,
sthāpayāmi gandhakṣata puṣpāṇī samarpayāmi || oṁ navagrahebhyo namaḥ ||
आवािहताभ्यो सवेर्भ्यो देवताभ्यो नमः । आवािहता भवत । स्थािपता भवत । सिन्नधा भवत । सिन्नरुद्धा
भवता । सिन्निहता भवत । अवगुंिठता भवत । प्रसीदत प्रसीदत । स्वागतं स्वागतम् ॥
āvāhitābhyo sarvebhyo devatābhyo namaḥ | āvāhitā bhavata | sthāpitā bhavata |
sannidhā bhavata | sanniruddhā bhavatā | sannihitā bhavata | avaguṇṭhitā bhavata |
prasīdata prasīdata | svāgataṁ svāgatam ||
स्वािमनः सवर्-जगनाथाः यावात् पूजावसानकम् । तावात् यूयं प्रीित भावेन कुंभेषु सिन्निधम् कुरुत ॥
svāminaḥ sarva-jaganāthāḥ yāvāt pūjāvasānakam |
tāvāt yūyaṁ prīti bhāvena kumbheṣu sannidhim kuruta ||
Vāstu Puruṣa Dhyānam
वास्तु मत्योर् महाकायः कृष्णांगो रक्त-लोचनः । एक-वक्त्रो िद्व-बाहुश्च बबर्रांगंच दुधर्रः ॥
आवाहयाम्यहं वास्तुं वज्र-देहो महा-बलम् । िवश्वंबरं नाग-रूपं भू-भार्-अिपर् त मस्तकम् ॥
आगच्छ भगवन् वास्तो सवर् देवैर् अिधिष्टत । भगवन् कुरु कल्याणं गृह-े िस्मन् सिन्नधो भव ॥
vāstu martyo mahākāyaḥ kṛṣṇāṅgo rakta-locanaḥ |
eka-vaktro dvi-bāhuśca barbarāṅgañca durdharaḥ ||
āvāhayāmyahaṁ vāstuṁ vajra-deho mahā-balam |
viśvambaraṁ nāga-rūpaṁ bhū-bhār-arpita mastakam ||
āgaccha bhagavan vāsto sarva devair adhiṣṭita |
bhagavan kuru kalyāṇaṁ gṛhe-smin sannidho bhava ||

ॐ क्ष्रां क्ष्रीं क्ष्रंू क्ष्रैं क्ष्रौं क्ष्रः हृईं वास्तु-पतये इहागच्छ इहा ितष्ट ॥
ॐ ह्रीं वास्तु पतये नमः वास्तु पतये नमः ॥
oṁ kṣrāṁ kṣrīṁ kṣrūṁ kṣraiṁ kṣrauṁ kṣraḥ hṛīṁ vāstu-pataye ihāgaccha ihā tiṣṭa ||
oṁ hrīṁ vāstu pataye namaḥ ||
O Vastu who appears in the form of a man, of aweful appearance, having a huge body, dark complexion and
red eyes. With one face and two arms, hard to contain. I Invoke you O Vastu with the adamantine body of
great strength, clothed in space, manifest as a Naga, supporting the earth on your head. Please come hither O
Lord Vastu, the one in whom all the Devas are established, grant us your Grace and be present in this
homestead.
Maṇḍala devatā āvāhaṇam
ॐ अंश-ु मािलने नमः ध्यायािम आवाहयािम ॥ झष-ध्व्जाय । कुमाराय । िवनायकाय । अिश्वभ्याम् ।
चंद्राय । दुगार्यै । सप्त-मातृभ्यो । स्थाणवे । िवष्णवे । ब्रह्मणे ॥
oṁ aṁśu-māline namaḥ dhyāyāmi āvāhayāmi || jhaṣa-dhvjāya | kumārāya |
vināyakāya | aśvibhyām | candrāya | durgāyai | sapta-mātṛbhyo | sthāṇave | viṣṇave |
brahmaṇe ||
142
Upacāras
आसनं समपर्यािम । अघ्यर्ं समपर्यािम । पाद्यं समपर्यािम । आचमनीयं समपर्यािम । ॐ भूर् भुव सुवः स्नानं
समपर्यािम । वस्त्र अथर्ं अक्षतान् । उपवीत अथर्ं अक्षतान् समपर्यािम । आभरण अथर्ं अक्षतान् समपर्यािम ।
िदव्य गंधान् धारयािम । गंधस्योपिर कुम्कुमं समपर्यािम । पुष्पमािलकाम् समपर्यािम । पुष्पै पूजयािम ॥
āsanaṁ samarpayāmi | arghyaṁ samarpayāmi | pādyaṁ samarpayāmi | ācamanīyaṁ
samarpayāmi | oṁ bhūr bhuva suvaḥ snānaṁ samarpayāmi | vastra arthaṁ akṣatān |
upavīta arthaṁ akṣatān samarpayāmi | ābharaṇa arthaṁ akṣatān samarpayāmi | divya
gandhān dhārayāmi | gandhasyopari kumkumaṁ samarpayāmi | puṣpamālikām
samarpayāmi | puṣpai pūjayāmi ||

Vāstu laghu nāmavalli

ॐ अिस-चमर्-धराय नमः । किपलास्याय । भीषणाय । रक्त-लोचनाय । कोट-रक्षाय । लंब-कणार्य ।
दीघर्-जंघाय । महोदराय । अश्व-तुडं ाय । काक-कंटाय । वज्र-बाहवे । व्रतांत-काय । िस्मत-वक्त्राय । कृष्ण-
देहाय । श्वेत-वस्त्राय । सु-वेिष्टने । रक्त-केशाय । महा- पाणये । तीक्ष्ण-दंष्ट्राय ॥
oṁ asi-carma-dharāya namaḥ | kapilāsyāya | bhīṣaṇāya | rakta-locanāya | koṭa-rakṣāya |
lamba-karṇāya | dīrgha-jaṅghāya | mahodarāya | aśva-tuṇḍāya | kāka-kaṇṭāya | vajra-
bāhave | vratānta-kāya | smita-vaktrāya | kṛṣṇa-dehāya | śveta-vastrāya | su-veṣṭine |
rakta-keśāya | mahā- pāṇaye | tīkṣṇa-daṁṣṭrāya ||
Vāstu vistāra nāmavalli
ॐ वास्तु पुरुषाय नमः । महाकाय । कृष्णांगाय । अरुणाक्षाय । वस्त्रैक-धारणाय । िद्वबाहवे । वज्र-देहाय
। सुरासुराकाराय । एक-वक्त्राय । बबर्रांगाय ॥ १० ॥ दुधर्राय । िवभ्रश्म-िशिशरोरुहाय । ऐशान्य िस्थत
मस्तकाय । क्रुधाय । कूपर्िर-कृत-जानु-द्वयाय । कृतांजली-पुटाय । कल्यानाय । अधो-वक्त्राय । िशव-
नेत्रोद्भवाय । घोर-रूपाय ॥ २० ॥ वास्तु-शास्त्रािधपतये । चुतुः षिष्ठ मंडलाध्यक्षाय । धरणी-सुताय ।
बिल-िप्रयाय । रक्त-केशाय । वास्तु-मंडल-मध्य-गाय । वास्तु-देवाय । त्रैलोक्य-रक्षकाय । त्रात्रे । वरदाय
॥ ३० ॥ वंिचताथर्-प्रदाय । भक्तानम् अभयंकराय । भक्त-वत्सलाय । शुभाय । होमाचर्न-प्रीताय । प्रभवे
। उदुंबर-सिमत्-िप्रयाय । मरीच्यान्न-िप्रय-मानसाय । िदक्पाल-पिरभूिषताय । गृह-िनमार्ण-सहायकाय ॥
४० ॥ गृह-दोष-िनवतर्काय । कुिलशायुध-भूषणाय । कृष्ण-वस्त्र-धराय । आयुबर्ल-यशोदाय । माष-बिल-
िप्रयाय । दीघर्-नेत्राय । िनद्रा-िप्रयाय । दािरद्र्य -हरणाय । सुख-शयानंदाय । सौभाग्य-दाय ॥ ५० ॥
वास्तोष्पतये । सवार्गम-स्तुताय । सवर्-मंगलाय । ॐ वास्तु पुरुषाय नमः ॥
oṁ vāstu puruṣāya namaḥ | mahākāya | kṛṣṇāṅgāya | aruṇākṣāya | vastraika-dhāraṇāya |
dvibāhave | vajra-dehāya | surāsurākārāya | eka-vaktrāya | barbarāṅgāya || 10 ||
durdharāya | vibhraśma-śiśiroruhāya | aiśānya sthita mastakāya | krudhāya | kūrpari-
kṛta-jānu-dvayāya | kṛtāñjalī-puṭāya | kalyānāya | adho-vaktrāya | śiva-netrodbhavāya |
ghora-rūpāya || 20 || vāstu-śāstrādhipataye | cutuḥ ṣaṣṭhi maṇḍalādhyakṣāya | dharaṇī-
sutāya | bali-priyāya | rakta-keśāya | vāstu-maṇḍala-madhya-gāya | vāstu-devāya |
trailokya-rakṣakāya | trātre | varadāya || 30 || vañcitārtha-pradāya | bhaktānam
abhayaṅkarāya | bhakta-vatsalāya | śubhāya | homārcana-prītāya | prabhave | udumbara-
samit-priyāya | marīcyānna-priya-mānasāya | dikpāla-paribhūṣitāya | gṛha-nirmāṇa-
143
sahāyakāya || 40 || gṛha-doṣa-nivartakāya | kuliśāyudha-bhūṣaṇāya | kṛṣṇa-vastra-
dharāya | āyur-bala-yaśodāya | māṣa-bali-priyāya | dīrgha-netrāya | nidrā-priyāya |
dāridrya -haraṇāya | sukha-śayānandāya | saubhāgya-dāya || 50 || vāstoṣpataye |
sarvāgama-stutāya | sarva-maṅgalāya | oṁ vāstu puruṣāya namaḥ ||
Uttara Pūjā
धूपं आघ्रापयािम । प्रत्यक्ष दीपं दशर्यािम । धूप दीप अनंतरं पुनर् आचमनीयं समपर्यािम । नैवेद्यं िनवेदयािम
। नैवेद्य अनंतरं आचमनीयं समपर्यािम । तांबूलं समपर्यािम । आनंद कपूर्र िनराजनं संदशर्यािम ॥
dhūpaṁ āghrāpayāmi | pratyakṣa dīpaṁ darśayāmi | dhūpa dīpa anantaraṁ punar
ācamanīyaṁ samarpayāmi | naivedyaṁ nivedayāmi | naivedya anantaraṁ
ācamanīyaṁ samarpayāmi | tāmbūlaṁ samarpayāmi | ānanda karpūra nirājanaṁ
saṁdarśayāmi ||
ॐ वास्तु पुरुषाय िवद्महे । भूमी-पुत्राय धीमिह । तन्नो वास्तु प्रचोदयात् ॥
कपूर्र िनराजन अनंतरं पुनर् आचमिनयं समपर्यािम ॥
oṁ vāstu puruṣāya vidmahe | bhūmī-putrāya dhīmahi | tanno vāstu pracodayāt ||
karpūra nirājana anantaraṁ punar ācamaniyaṁ samarpayāmi ||
v Time permitting one may recite the following Stotra:
Vāstu Stotram

वास्तु मत्योर् महाकायः कृष्णांगो रक्त-लोचनः । एक-वक्त्रो िद्व-बाहुश्च बबर्रांगंच दुधर्रः ॥ १ ॥

vāstu martyo mahākāyaḥ kṛṣṇāṅgo rakta-locanaḥ |
eka-vaktro dvi-bāhuśca barbarāṅgañca durdharaḥ || 1 ||
The deity of architecture is huge-bodied, with black limbs and red eyes. He has one mouth and two arms,
and is very difficult to overcome."

वास्तु-देव नमस्तुभ्यं भूशय्याऽिभरत प्रभो । मद्गहृ ं धन-धान्याद्यैः समृद्धं कुरु सवर्दा ॥ २ ॥

vāstu-deva namastubhyaṁ bhūśayyā'bhirata prabho |
mad gṛhaṁ dhana-dhānyādyaiḥ samṛddhaṁ kuru sarvadā || 2 ||
O Lord of architecture, I bow to you. Please bless my home with wealth and prosperity forever."

देवेश वास्तु-पुरुष सवर् िवघ्न-िवनाशक । शांितं कुरु सुखं देिह सवर् कामान्प्रयच्छ मे ॥ ३ ॥
deveśa vāstu-puruṣa sarva vighna-vināśaka |
śāntiṁ kuru sukhaṁ dehi sarva kāmān prayaccha me || 3 ||
O Lord of architecture, destroyer of all obstacles, please grant me peace and happiness, and fulfill all my
desires.

देव-देवं गणाध्यक्षं पाताल तल वािसनम् । िवश्वंबरं नाग-रूपं भू-भार्-अिपर् त मस्तकम् ॥ ४ ॥

deva-devaṁ gaṇādhyakṣaṁ pātāla tala vāsinam |
viśvambaraṁ nāga-rūpaṁ bhū-bhār-arpita mastakam || 4 ||
O Lord of all gods, leader of the ganas, dwelling in the lower realms. You who support the universe in the
form of a serpent, I offer my respects to you."

वास्तोष्पितं महा देवं सवर् िसिद्ध िवधायकम् । शांित कतार्रम् ईशानं तं वास्तुं प्रणतोस्म्यहम् ॥ ५ ॥
144
vāstoṣpatiṁ mahā devaṁ sarva siddhi vidhāyakam |
śānti kartāram īśānaṁ taṁ vāstuṁ praṇato'smyaham || 5 ||
I offer my obeisances to the great deity of architecture, the bestower of all accomplishments, the Lord of
peace, Ishana. I bow to that deity.

यज्ञ-भागं प्रतीक्षस्व पूजां चैव बिलम् मम । नमस्ते देव देवेश मम स्विस्त करो भव ॥ ६ ॥
yajña-bhāgaṁ pratīkṣasva pūjāṁ caiva balim mama |
namaste deva deveśa mama svasti karo bhava || 6 ||
Please accept my offerings, including my worship and sacrifice. O Lord of all gods, bestow upon me your
blessings."

सशैल सागरां पृिथवीं यथा वहिस मूद्धर्िन । तथा माम् वह कल्याणं संपत्संतितिभस्सह ॥ ७ ॥
saśaila sāgarāṁ pṛthivīṁ yathā vahasi mūrddhani |
tathā mām vaha kalyāṇaṁ sampat santatibhis saha || 7 ||
Just as you support the earth and the seas on your head, please also bestow upon me prosperity and all good
things, along with their continuous increase."

यथा मेरु िगरेश् शृंगे देवानाम् आलये सदा । तथा ब्रह्मािद देवानां गेहे मे िस्थरता भवेत् ॥ ८ ॥
yathā meru gireś śṛṅge devānām ālaye sadā |
tathā brahmādi devānāṁ gehe me sthiratā bhavet || 8 ||
Just as Mount Meru is firmly fixed at the abode of the gods, may my home be steadfast for the gods, such as
Brahma and the others.

भगवन् देव-देवेश त्वं िपता सवर् देिहनाम् । यज्ञ-रूपेण भगवन् त्वया व्याप्तं चराचरम् ॥ ९ ॥
bhagavan deva-deveśa tvaṁ pitā sarva dehinām |
yajña-rūpeṇa bhagavan tvayā vyāptaṁ carācaram || 9 ||
O Lord of all gods, you are the father of all living beings. O Lord in the form of sacrifice, you pervade all
that moves and all that does not move."

यथा त्वं धिरणीं कृत्स्नः धरिस सवर्दा प्रभो । प्रकृतं त्वं च मां दृष्ट्वा बालवत् प्रितपालय ॥ १० ॥
yathā tvaṁ dhariṇīṁ kṛtsnaḥ dharasi sarvadā prabho |
prakṛtaṁ tvaṁ ca māṁ dṛṣṭvā bālavat pratipālaya || 10 ||
Just as you sustain the entire Earth, O Lord, always support me as well. Seeing me as a child, protect me, You
are material nature.

िहताय सवर् लोकानां तथा धारय मद्गहृ म् । इष्टान् कामान् प्रयच्छ त्वं दुिरष्टं च िवनाशय ॥ ११ ॥।
hitāya sarva lokānāṁ tathā dhāraya mad gṛham |
iṣṭān kāmān prayaccha tvaṁ duriṣṭaṁ ca vināśaya || 11 ||
For the benefit of all beings, maintain my house as such, and give me the desired goals and destroy all the
chaotic forces.
v Prepare the homa kuṇḍa.
Agni-mukham
रक्त माल्यांबरधरं रक्त पद्मासनिस्थतम् । रौद्र वागीश्वरी रूपं विह्नम् आवाहयाम्यहम् ॥
rakta mālyāmbaradharaṁ rakta padmāsanasthitam |
raudra vāgīśvarī rūpaṁ vahnim āvāhayāmyaham ||
ॐ भूभुर्वस्सुवः वरद नाम अिग्नम् ध्यायािम आवाहयािम स्थापयािम ।
145

ॐ वरद नाम अग्नये नमः । सुप्रितष्ठो वरदो भव ॥

oṁ bhūr-bhuvas-suvaḥ varada nāma agnim dhyāyāmi āvāhayāmi sthāpayāmi |
oṁ varada nāma agnaye namaḥ | supratiṣṭho varado bhava ||
v Offer the preliminary oblations.
Adhidevatā homam
v offer āhutis with the following mantras repeating "idaṁ na mama"

ॐ ब्रह्मणे स्वाहा ॥ ब्रह्मणे इदं न मम ॥ ॐ सरस्वत्यै स्वाहा ॥ ॐ नारायणाय स्वाहा ॥ ॐ लक्ष्म्यै स्वाहा
॥ ॐ िशवाय स्वाहा ॥ ॐ उमायै स्वाहा ॥ ॐ दूगार्यै स्वाहा ॥ ॐ गणपतये स्वाहा ॥
oṁ brahmaṇe svāhā || brahmaṇe idaṁ na mama || oṁ sarasvatyai svāhā || oṁ
nārāyaṇāya svāhā || oṁ lakṣmyai svāhā || oṁ śivāya svāhā || oṁ umāyai svāhā || oṁ
dūrgāyai svāhā || oṁ gaṇapataye svāhā ||

Vāstu Homam
v offer 4 or 8 āhutis with the following mantras repeating "idaṁ na mama"
Maṇḍala devata āhuti (sankṣiptam)

ॐ अंश-ु मािलने स्वाहा ॥ अंश-ु मािलने इदं न मम ॥

ॐ झष-ध्व्जाय ॥ ॐ कुमाराय ॥ ॐ िवनायकाय ॥ ॐ अिश्वभ्याम् ॥ ॐ चंद्राय ॥ ॐ दुगार्यै ॥ ॐ
सप्त-मातृभ्यो ॥ ॐ स्थाणवे ॥ ॐ िवष्णवे ॥ ॐ ब्रह्मणे ॥
oṁ aṁśu-māline svāhā || aṁśu-māline idaṁ na mama ||
oṁ jhaṣa-dhvjāya || oṁ kumārāya || oṁ vināyakāya || oṁ aśvibhyām || oṁ candrāya
|| oṁ durgāyai || oṁ sapta-mātṛbhyo || oṁ sthāṇave || oṁ viṣṇave || oṁ brahmaṇe ||
Maṇḍala devata āhuti (vistāram)

ॐ िशिखने स्वाहा ॥ १ ॥ पजर्न्याय ॥ २ ॥ जयंताय ॥ ३ ॥ कुिलशायुधाय ॥ ४ ॥ सूयार्य ॥ ५ ॥ सत्याय

॥ ६ ॥ भृशाय ॥ ७ ॥ आकाशाय ॥ ८ ॥ वायवे ॥ ९ ॥ पूष्णे ॥ १० ॥ िवतथाय ॥ ११ ॥ गृहक्षताय ॥
१२ ॥ यमाय ॥ १३ ॥ गंधवार्य ॥ १४ ॥ भृंग-रजाय ॥ १५ ॥ मृगाय ॥ १६ ॥ िपतृभ्यो ॥ १७ ॥ दौवािरका
॥ १८ ॥ सुग्रीवाय ॥ १९ पुष्प-दंताय ॥ २० ॥ वरुणाय ॥ २१ ॥ असुराय ॥ २२ ॥ शेषाय ॥ २३ ॥ पापाय
॥ २४ ॥ रोगाय ॥ २५ ॥ अिहबुर्ध्न्याय ॥ २६ ॥ मुख्याय ॥ २७ ॥ भल्लाटाय ॥ २८ ॥ सोमाय ॥ २९ ॥
सपेर्भ्यो ॥ ३० ॥ अिदतये ॥ ३१ ॥ िदतये ॥ ३२ ॥ अद्भ्यो ॥ ३३ ॥ सािवत्राय ॥ ३४ ॥ जयंताय ॥ ३५
॥ रुद्राय ॥ ३६ ॥ अयर्म्णे ॥ ३७ ॥ सिवत्रे ॥ ३८ ॥ िववस्वते ॥ ३९ ॥ िवबुधािधपाय ॥ ४० ॥ िमत्राय ॥
४१ ॥ राज-यक्ष्मणे ॥ ४२ ॥ पृिथवीधराय ॥ ४३ ॥ आपवत्साय ॥ ४४ ॥ ब्रह्मणे ॥ ४५ ॥ चरक्यै ॥ ४६
॥ िवदायैर् ॥ ४७ ॥ पूतनायै ॥ ४८ ॥ पाप-राक्षस्यै ॥ ४९ ॥ स्कंदाय ॥ ५० ॥ अयर्म्णे ॥ ५१ ॥ जृंभकाय
॥ ५२ ॥ िपिलिपच्छाय ॥ ५३ ॥
oṁ śikhine svāhā || 1 || parjanyāya || 2 || jayantāya || 3 || kuliśāyudhāya || 4 || sūryāya || 5
|| satyāya || 6 || bhṛśāya || 7 || ākāśāya || 8 || vāyave || 9 || pūṣṇe || 10 || vitathāya || 11 ||
gṛhakṣatāya || 12 || yamāya || 13 || gandharvāya || 14 || bhṛṅga-rajāya || 15 || mṛgāya || 16
|| pitṛbhyo || 17 || dauvārikā || 18 || sugrīvāya || 19 puṣpa-dantāya || 20 || varuṇāya || 21 ||
146
asurāya || 22 || śeṣāya || 23 || pāpāya || 24 || rogāya || 25 || ahirbudhnyāya || 26 || mukhyāya
|| 27 || bhallāṭāya || 28 || somāya || 29 || sarpebhyo || 30 || aditaye || 31 || ditaye || 32 ||
adbhyo || 33 || sāvitrāya || 34 || jayantāya || 35 || rudrāya || 36 || aryamṇe || 37 || savitre ||
38 || vivasvate || 39 || vibudhādhipāya || 40 || mitrāya || 41 || rāja-yakṣmaṇe || 42 ||
pṛthivīdharāya || 43 || āpavatsāya || 44 || brahmaṇe || 45 || carakyai || 46 || vidāryai || 47
|| pūtanāyai || 48 || pāpa-rākṣasyai || 49 || skandāya || 50 || aryamṇe || 51 || jṛṁbhakāya ||
52 || pilipicchāya || 53 ||

v Offer 4 ahutis with the following mantra:

ॐ नमो नमस्ते वास्तु पुरुषाय, महाबल पराक्रमाय, सवार्िध वास शरीराय, ब्रह्म-पुत्राय, सकल ब्रह्मांड धािरणे,
भूभारािपर् त मस्तकाय, पुरपतन प्रासाद् गृह वापीसरः, कूपादेः सिन्नवेश सािन्नध्य कराय, सवर् िसिद्ध-प्रदाय,
प्रसन्न-वदनाय, िवश्वंभराय, परमपुरुषाय, शक्र-वरदाय, वास्तोष्पते नमस्ते नमस्ते स्वाहा ॥
oṁ namo namaste vāstu puruṣāya, mahābala parākramāya, sarvādhi vāsa śarīrāya,
brahma-putrāya, sakala brahmāṇḍa dhāriṇe, bhūbhārārpita mastakāya, pura-patana
prāsād gṛha vāpīsaraḥ, kūpādeḥ sanniveśa sānnidhya karāya, sarva siddhi-pradāya,
prasanna-vadanāya, viśvambharāya, parama-puruṣāya, śakra-varadāya, vāstoṣpate
namaste namaste svāhā ||
v Time permitting one can offer ahutis with the following mantras as many times as desired.

ॐ ह्रीं वास्तु पतये नमः स्वाहा ॥ वास्तु पतये इदं न मम ॥

oṁ hrīṁ vāstu pataye namaḥ svāhā || vāstu pataye idaṁ na mama ||

ॐ वास्तु पुरुषाय िवद्महे । भूमी-पुत्राय धीमिह । तन्नो वास्तु प्रचोदयात् स्वाहा ॥ वास्तु पतये इदं ॥
oṁ vāstu puruṣāya vidmahe | bhūmī-putrāya dhīmahi | tanno vāstu pracodayāt svāhā
|| vāstu pataye idaṁ na mama ||
Daśa-dikpālaka homam
ॐ इं द्राय स्वाहा ॥ १ ॥ ॐ अग्नये स्वाहा ॥ २ ॥ ॐ यमाय स्वाहा ॥ ३ ॥ ॐ नैऋर्तये स्वाहा ॥ ४ ॥
ॐ वरुणाय स्वाहा ॥ ५ ॥ ॐ वयवे स्वाहा ॥ ६ ॥ ॐ सोमाय स्वाहा ॥ ७ ॥ ॐ ईश्वराय स्वाहा ॥ ८ ॥
ॐ ब्रह्मणे स्वाहा ॥ ९ ॥ ॐ अनंताय स्वाहा ॥ १० ॥
oṁ indrāya svāhā || 1 || oṁ agnaye svāhā || 2 || oṁ yamāya svāhā || 3 || oṁ nairṛtaye
svāhā || 4 || oṁ varuṇāya svāhā || 5 || oṁ vayave svāhā || 6 || oṁ somāya svāhā || 7 || oṁ
īśvarāya svāhā || 8 || oṁ brahmaṇe svāhā || 9 || oṁ anantāya svāhā || 10 ||

Navagraha Homam
ॐ सूयार्य स्वाहा ॥ १ ॥ ॐ चंद्राय स्वाहा ॥ २ ॥ ॐ अंगारकाय स्वाहा ॥ ३ ॥ ॐ बुधाय स्वाहा ॥ ४
॥ ॐ गुरवे स्वाहा ॥ ५ ॥ ॐ शुक्राय स्वाहा ॥ ६ ॥ ॐ शनैश्चराय स्वाहा ॥ ७ ॥ ॐ राहवे स्वाहा ॥ ॐ
केतुभ्यो स्वाहा ॥
oṁ sūryāya svāhā || 1 || oṁ candrāya svāhā || 2 || oṁ aṅgārakāya svāhā || 3 || oṁ budhāya
svāhā || 4 || oṁ gurave svāhā || 5 || oṁ śukrāya svāhā || 6 || oṁ śanaiścarāya svāhā || 7
147
|| oṁ rāhave svāhā || oṁ ketubhyo svāhā ||

Uttarāṅgam
sviṣṭakṛta āhutiḥ
यज्ञ-साक्षी क्षेम कतार् सवार्न् कामान् प्रपूरय ॥ ह्रीं अिग्न-िस्वष्टकृते स्वाहा ॥ अग्नये िस्वष्टकृते इदं न मम
yajña-sākṣī kṣema kartā sarvān kāmān prapūraya ||
hrīṁ agni-sviṣṭakṛte svāhā || agnaye sviṣṭakṛte idaṁ na mama
Prāyaścitta ahutiḥ
प्रमादात् कुवर्तां कमर् प्रच्यवेत अध्वरेषु यत् । न्यूनं संपूणर्ताम् याित सद्यो अिग्न प्रसादतस्स्वाहा ॥
रं अग्नये इदं न मम ॥ १ ॥
pramādāt kurvatāṁ karma pracyaveta adhvareṣu yat |
nyūnaṁ sampūrṇatām yāti sadyo agni prasādatas svāhā ||
raṁ agnaye idaṁ na mama || 1 ||

ज्ञातं च यद् अज्ञातं च यदेव वै हुतं मया । न्यूनं अितिरक्तंच तत्सवर्ं क्षम्यताम्प्रभो स्वाहा ॥
रं अग्नये इदं न मम ॥ २ ॥
jñātaṁ ca yad ajñātaṁ ca yadeva vai hutaṁ mayā |
nyūnaṁ atiriktañca tat sarvaṁ kṣamyatām prabho svāhā ||
raṁ agnaye idaṁ na mama || 2 ||
कमर्णेऽस्य पर-ब्रह्मन्-अयुक्तं िविहतंच यत् । तच्छांत्यै यज्ञ-संपत्त्यौ व्याहृत्या हूयते िवभो स्वाहा ॥
रं अग्नये इदं न मम ॥ ३ ॥
karmaṇe'sya para-brahman-ayuktaṁ vihitañca yat |
tacchāntyai yajña-sampattyau vyāhṛtyā hūyate vibho svāhā ||
raṁ agnaye idaṁ na mama || 3 ||

ॐ भू स्वाहा ॥ अग्नये इदं न मम ।

oṁ bhū svāhā || agnaye idaṁ na mama |
ॐ भुवस्स्वाहा ॥ वायवे इदं न मम ।
oṁ bhuvas-svāhā || vāyave idaṁ na mama |
ॐ सुवस्स्वाहा ॥ सूयार्य इदं न मम ।
oṁ suvas-svāhā || sūryāya idaṁ na mama |
ॐ भूभुर्वस्सुवस्स्वाहा ॥ प्रजापतये इदं न मम ।
oṁ bhūrbhuvas-suvas-svāhā || prajāpataye idaṁ na mama |
pūrṇāhuti
पूणर्मदः पूणर्म् इदं । पूणार्त् पूणर्म् उदच्यते । पूणर्स्य पूणर्म् आदाय । पूणर्म् एव-अविसष्याते ॥
pūrṇam adaḥ pūrṇam idaṁ | pūrṇāt pūrṇam udacyate |
pūrṇasya pūrṇam ādāya | pūrṇam eva-avasiṣyāte ||

ॐ यज्ञपते पूणोर्भवतु यज्ञ मे हृष्यन्तु यज्ञ-देवताः फलािन सम्यग् यच्छन्तु स्वाहा ॥

hrīṁ yajñapate pūrṇobhavatu, yajña me hṛṣyantu, yajña-devatāḥ phalāni samyag
yacchantu, svāhā ||
148
Vasodhāra
शत-धारं सहस्र-धारम् अपिरिमत-धारं अिच्छद्रम् अक्षयं परमं पिवत्रं भगवन् अग्नये पुनातु स्वाहा ॥
śata-dhāram sahasra-dhāram aparimita-dhāraṁ acchidram
akṣayaṁ paramaṁ pavitraṁ bhagavan agnaye punātu svāhā ||
agnaye saptavate idaṁ na mama ||
v Valedict varuna from the praṇīta pātra, then pour some water down on the four sides of the
kuṇḍa.
mārjanam
पूवार्ं िदिश माजर्नं नमः ॥ pūrvāṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (east)
दिक्षनां िदिश माजर्नं नमः ॥ dakṣināṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (south)
प्रतीच्यां िदिश माजर्नं नमः ॥ pratīcyāṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (west)
उदीच्याम् िदिश माजर्नं नमः ॥ udīcyām diśi mārjanaṁ namaḥ || (north)
उध्वार्ं िदिश माजर्नं नमः ॥ urdhvāṁ diśi mārjanaṁ namaḥ || (sprinkle upwards)
v abhiṣeka from the prokṣaṇi pātra
आपः सुिमित्रयाः सन्तु भवन्त्वोषधयो तव । आपो रक्षन्तु त्वां िनत्यम्-आपो नारायणस् स्वयम् ॥
āpaḥ sumitriyāḥ santu bhavantvoṣadhayo mama |
āpo rakṣantu māṁ nityam-āpo nārāyaṇaḥ svayam ||
Homage to Agni
रुद्र तेज समुद्भतू ो वरदो हव्य-वाहनः । अिग्नर् वैश्वानरः साक्षात् तस्मै िनत्यम् नमो नमः ॥
rudra teja samudbhūto varado havya-vāhanaḥ |
agnir vaiśvānaraḥ sākṣāt tasmai nityam namo namaḥ ||
visarjanam
यज्ञ यज्ञपितं गच्छ यज्ञं गच्छ हुताशन । स्वां योिनं गच्छ यज्ञेस पूरयास्मन् मनोरथम् ॥
rudra teja samudbhūto varado havya-vāhanaḥ |
agnir vaiśvānaraḥ sākṣāt tasmai nityaṁ namo namaḥ ||
ॐ अग्नये नमः अिग्नं आत्मन्युद्वासयािम ॥
oṁ agnaye namaḥ agniṁ ātmanyudvāsayāmi ||
Tilakam
v Collect some ashes from the fire on the sruk and then place tilak on forehead.

शािन्तरस्तु िशवं चास्तु वासवािग्न प्रसादतः । मरुतां ब्रह्मणश्चैव वसु रुद्र प्रजापितः ॥
śāntir-astu śivaṁ cāstu vāsavāgni prasādataḥ |
marutāṁ brahmaṇaścaiva vasu rudra prajāpatiḥ ||
Agni Prārthana
नमस्ते गाहर्पत्याय नमस्ते दिक्षणाग्नये । नमः आहवनीयाय महा वेद्याइ नमो नमः ॥
namaste gārhapatyāya namaste dakṣiṇāgnaye |
namaḥ āhavanīyāya mahā vedyāi namo namaḥ ||
काण्ड द्वयोपपाध्याय कमर् ब्रह्म स्वरूिपणम् । स्वगर् अपवगर् रूपाय यज्ञेशाय नमो नमः ॥
149
kāṇḍa dvayopapādhyāya karma brahma svarūpiṇam |
svarga apavarga rūpāya yajñeśāya namo namaḥ ||
प्रमादात् कुवर्तां कमर् प्रच्यवेताध्वरेषु यत् । स्मरणादेव तिद्वष्णोः सम्पूणर्ं स्याद् इित श्रुितः ॥
pramādāt kurvatāṁ karma pracyavetādhvareṣu yat |
smaraṇād eva tad viṣṇoḥ sampūraṇaṁ syād iti śrutiḥ ||
यस्य स्मृत्या च नामोक्त्या तपो यज्ञ िक्रयािदषु । न्यूनं सम्पूणर्तां याित सद्यो वन्दे तमच्युतम् ॥
yasya smṛtyā ca nāmoktyā tapo yajña kriyādiṣu |
nyūnaṁ sampūrṇatām yāti sadyo vande tam acyutam ||

DIK-BALI VIDHĀNAM
v Offerings are now made in the 8 cardinal directions to the Dik-pālakas.
v The offerings consist of a slice of the big green pumpkin – on this a dolop of a mixture of
boiled urad dahl mixed with yoghurt and some kumkum (māṣa-bhakta-bali) is placed.
v Recite each dhyana sloka and offer pancopacara puja – gandha, puṣpa, dhūpa, dīpa (clay
lamp) and then the bali.

Saṅkalpam — ॐ अद्य पूवोर्क्त गुण िवशेषण िविसष्टायां अस्यां शुभ ितथौ, कृतस्य वास्तु शांित कमर्िण
सांगता िसद्ध्यथर्ं, िदग्-पाल पूजन पूवर्कं स्थािपत देवताभ्यो बिल-दानम् अहं किरष्ये ॥
oṁ adya pūrvokta guṇa viśeṣaṇa visiṣṭāyāṁ asyāṁ śubha tithau, kṛtasya vāstu śānti
karmaṇi sāṅgatā siddhyarthaṁ, dig-pāla pūjana pūrvakaṁ sthāpita devatābhyo bali-
dānam ahaṁ kariṣye ||
On this auspicious day characterised by the afore-mentioned astrological parameters, as an ancilliary to this
bhumi-puja I now make offerings to all the eight regents of the directions.
Indra
इं द्रोऽमरावित नाथः शिच देव्यास्तु नायकः । वज्रायुधस्य प्राचीशः तस्यै चैरावतो गजः ॥
indro'marāvati nāthaḥ śaci devyāstu nāyakaḥ |
vajrāyudhasya prācīśaḥ tasyai cairāvato gajaḥ ||
भो! इं द्र! स्वां िदशं रक्ष, बिलं भक्ष, अस्य यजमानस्य सकुटुंबस्य सपिरवारस्य, आयुः कतार्, क्षेम कतार्, शांित
कतार्, पुिष्ट कतार्, तुिष्ट कतार्, वरदो भव । अनेन बिलदानेन इं द्रः िप्रयताम् ॥
bho! Indra! svāṁ diśaṁ rakṣa, baliṁ bhakṣa, asya yajamānasya sakuṭumbasya
saparivārasya, āyuḥ kartā, kṣema kartā, śānti kartā, puṣṭi kartā, tuṣṭi kartā, varado bhava
| anena balidānena indraḥ priyatām ||
O Indra guard your direction, accept this offering, be generous to us, and make this yajamana and his extended
family long-lived, replete with well-being, peace, strength, contentment: may you be pleased with this offering.
Agni
अिग्नस्तेजोवित वािसः स्वाहा देव्याः िप्रय पितः । मेषारूढो शिक्त-धरः िदशाग्नेयां प्रितिष्ठतः ॥
agnis tejovati vāsiḥ svāhā devyāḥ priya patiḥ |
meṣārūḍho śakti-dharaḥ diśāgneyāṁ pratiṣṭhitaḥ ||
भो! अग्ने! स्वां िदशं रक्ष, बिलं भक्ष, ……। अनेन बिलदानेन अिग्नः िप्रयताम् ॥
bho! agne! svāṁ diśaṁ rakṣa, baliṁ bhakṣa, ……. anena balidānena agniḥ priyatām ||
150
Yama
यम संयमिन नाथः श्यामलाय नमः िप्रयः । दंड-भृन् मिहषारूढो दिक्षनस्यां िदिश िस्थतः ॥
yama saṁyamani nāthaḥ śyāmalāya namaḥ priyaḥ |
daṇḍa-bhṛn mahiṣārūḍho dakṣinasyāṁ diśi sthitaḥ ||
भो! यम! स्वां िदशं रक्ष, बिलं भक्ष……॥अनेन बिलदानेन यम िप्रयताम् ॥
bho! yama! svāṁ diśaṁ rakṣa, baliṁ bhakṣa……..anena balidānena yama priyatām ||
Naiṛrti
कृष्णाङ्गन पुरांग् यस्य दीघार् भायर्ं अरोहयः । शस्त्र कुंतो नैऋतर्स्य नैऋत्यार्ं िदिश िश्थतः ॥
kṛṣṇāṅgana purāṅg yasya dīrghā bhāryaṁ arohayaḥ |
śastra kunto naiṛrtasya naiṛrtyāṁ diśi śthitaḥ ||
भो! िनऋितर् ! स्वां िदशं रक्ष, बिलं भक्ष……॥अनेन बिलदानेन नैऋऋित िप्रयताम् ॥
bho! niṛrti! svāṁ diśaṁ rakṣa, baliṁ bhakṣa……..anena balidānena naiṛṛti priyatām ||
Varuṇa
वरुण पुिर श्रधावित यस्य िप्रया भायर् च कािलका । मकर-वाह पाश-धरो वरुण पिश्चमेश्वरः ॥
puri śradhāvati yasya priyā bhārya ca kālikā |
makara-vāha pāśa-dharo varuṇa paścimeśvaraḥ ||
भो! वरुण! स्वां िदशं रक्ष, बिलं भक्ष, ……॥अनेन बिलदानेन वायो िप्रयताम् ॥
bho! varuṇa! svāṁ diśaṁ rakṣa, baliṁ ……..anena balidānena varuṇa priyatām ||
Vāyu
वायुगर्ंधवर्ित नाथः िकंिचत्तस्यां जन िप्रयः । पारंग वाहो ध्वज-भृत् वायव्यां िदिश वतर्ते ॥
vāyur gandhavati nāthaḥ kiñcit tasyāṁ jana priyaḥ |
pāraṅga vāho dhvaja-bhṛt vāyavyāṁ diśi vartate ||
भो! वायो! स्वां िदशं रक्ष, बिलं भक्ष, ……॥अनेन बिलदानेन वायो िप्रयताम् ॥
bho! vāyo! svāṁ diśaṁ rakṣa, baliṁ bhakṣa, ……..anena balidānena vāyo priyatām ||
Kubera
कुबेरस्चारकायार्ं अस्तु िचत्ररेख िप्रयंगणः । हयवाहो खड् ग-धरः उदीच्यां िदिश वतर्ते ॥
kuberas cārakāryāṁ astu citrarekha priyaṅgaṇaḥ |
hayavāho khaḍga-dharaḥ udīcyāṁ diśi vartate ||
भो! कुबेर! स्वां िदशं रक्ष, बिलं भक्ष…॥अनेन बिलदानेन कुबेर िप्रयताम् ॥
bho! kubera! svāṁ diśaṁ rakṣa, baliṁ bhakṣa…..anena balidānena kubera priyatām ||
Iṣāṇa
यशोवतीश ईशानः पावर्ती परमेश्वरः । इशान्य िदिश संभाित वृषारूढं ित्रशूल-भृत् ॥
yaśovatīśa īśānaḥ pārvatī parameśvaraḥ |
iśānya diśi saṁbhāti vṛṣārūḍhaṁ triśūla-bhṛt ||
भो! ईशान! स्वां िदशं रक्ष, बिलं भक्ष……॥अनेन बिलदानेन ईषाण िप्रयताम् ॥
bho! īśāna! svāṁ diśaṁ rakṣa, baliṁ bhakṣa……..anena balidānena īṣāṇa priyatām ||
151
Kṣetra Pāla
उत्तूंग वृषभारूढं पद्म पत्रायत् एक्षणम् । क्षेत्र पालं अहं वंदे सवर् अिरष्टश्च शांतये ॥
uttūṅga vṛṣabhārūḍhaṁ padma patrāyat ekṣaṇam |
kṣetra pālaṁ ahaṁ vande sarva ariṣṭaśca śāntaye ||
भो! क्षेत्र-पालः! स्वां िदशं रक्ष ……॥अनेन बिलदानेन क्षेत्र-पालः िप्रयताम् ॥
bho! Kṣetra-pālaḥ! svāṁ diśaṁ rakṣa ……..anena balidānena Kṣetra-pālaḥ priyatām ||
Prārthana
पूिजतोऽिस मया वास्तो होमाद्यैर् अचर्नैः शुभैः । प्रसीद पािह िवश्वेश देिह मे गृहजं सुखम् ॥
pūjito'si mayā vāsto homādyair arcanaiḥ śubhaiḥ |
prasīda pāhi viśveśa dehi me gṛhajaṁ sukham ||
You have been propitiated by me O Vastu, through these various auspicious offerings. Have compassion on
me and bless me Lord of Space, grant me domestic happiness.

वास्तु-देव नमस्-तुभ्यं भूशय्याऽिभरत प्रभो । मद्गहृ ं धन-धान्याद्यैः समृद्धं कुरु सवर्दा ॥

vāstu-deva namas-tubhyaṁ bhūśayyā'bhirata prabho |
mad gṛhaṁ dhana-dhānyādyaiḥ samṛddhaṁ kuru sarvadā ||
Obeisance to you O Lord Vastu, pervading this space. Please grant me the perpetual increase of domestic
prosperity
देवेश वास्तु-पुरुष सवर् िवघ्न-िवनाशक । शांितं कुरु सुखं देिह सवर् कामान्प्रयच्छ मे ॥
deveśa vāstu-puruṣa sarva vighna-vināśaka |
śāntiṁ kuru sukhaṁ dehi sarva kāmān prayaccha me ||
O Vastu Purusha, foremost of the Devas, the remover of obstacles. Grant me peace and happiness, grant me
the actualization of aims.
v Recite the following prayer for forgiveness for all the harm that was caused through the
building of the house, destruction of life and environment.
Prāyaścitta
प्राथर्यामीत्यहं देव शालाया अिधपस्तु यः । प्रायिश्चत्त प्रसंगेन गृहाथेर् यन्मया कृतम् ॥ १ ॥
prārthayāmītyahaṁ deva śālāyā adhipastu yaḥ |
prāyaścitta prasaṅgena gṛhārthe yan mayā kṛtam || 1 ||
I pay my obeisance to you of Lord of the Space and offer my apologies and perform atonement for all the
offences involved in building this house.
मूल च्छे दं तृण च्छे दं कृिम कीट िनपातनम् । हननं जल-जीवानाम्भूमौ शस्त्रेण घातनम् ॥ २ ॥
mūla cchedaṁ tṛṇa cchedaṁ kṛmi kīṭa nipātanam |
hananaṁ jala-jīvānām bhūmau śastreṇa ghātanam || 2 ||
For the destruction of habitate – roots and foilage, insects and other creatures and for the violence done to
the earth through machinery.
अनृतं भािषतं यच्च िकंिचत् वृक्षस्य पातनम् । एतत् सवर्ं क्ष्मस्वैनो यन्मया दुष्कृतं कृतम् ॥ ३ ॥
anṛtaṁ bhāṣitaṁ yacca kiñcit vṛkṣasya pātanam |
etat sarvaṁ kṣmasvaino yan mayā duṣkṛtaṁ kṛtam || 3 ||
For any deceptive acts that may have been involved in, and for the felling of trees, for all these transgressions
that I have committed please forgive me.
गृहाथेर् यत्कृतं पापं ज्ञानज्ञानिप चेतसा । तत्सवर्ं क्षम्यतां देव गृह-शालां शुभं कुरु ॥ ४ ॥
152
gṛhārthe yat kṛtaṁ pāpaṁ jñānājñān api cetasā |
tat sarvaṁ kṣamyatāṁ deva gṛha-śālāṁ śubhaṁ kuru || 4 ||
For all the misdeeds that I have done knowingly and unknowlingly for the sake of building this house, please
forgive them all and let this house be auspicious.

Śānti Ślokas
नमो नमो वासुदेव त्वं गितस् त्वं परायणम् । शरनं त्वां गतो नाथ संसाराणर्व तारक ॥ १ ॥
namo namo vāsudeva tvaṁ gatis tvaṁ parāyaṇam |
śaranaṁ tvāṁ gato nātha saṁsārārṇava tāraka || 1 ||

आगतस्त्वं च सुमुख सम-िचत्तेन वै पुनः । िदशः पश्य अधः पश्य व्यािधभ्यो रक्ष िनत्यशः ॥ २ ॥
āgatas tvaṁ ca sumukha samacittena vai punaḥ |
diśaḥ paśya adhaḥ paśya vyādhibhyo rakṣa nityaśaḥ || 2 ||

प्रसीदस्व स-राष्ट्रस्य राज्ञस् सवर् बलस्य च । गिभर् णीनां च वृद्धानां व्रीहीणां च गवां तथा ।
सज्जनानां च सततं शांितं कुरु शुभं कुरु ॥ ३ ॥
prasīdasva sa-rāṣṭrasya rājñas sarva balasya ca |
garbhiṇīnāṁ ca vṛddhānāṁ vrīhīṇāṁ ca gavāṁ tathā |
sajjanānāṁ ca satataṁ śāntiṁ kuru śubhaṁ kuru || 3 ||

अन्नं कुरु सु-वृिष्टं च सु-िभक्षम् अभयं तथा । राष्ट्रं प्रवद्धर्तु िवभो शांितः भवतु िनत्यशः ॥ ४ ॥
annaṁ kuru su-vṛṣṭiṁ ca su-bhikṣam abhayaṁ tathā |
rāṣṭraṁ pravarddhatu vibho śāntir bhavatu nityaśaḥ || 4 ||

देवानां ब्राह्मणानां च भक्तानां कन्यकासु च । पशूनां सवर् भूतानां शांितः भवतु िनत्यशः ॥ ५ ॥
devānāṁ brāhmaṇānāṁ ca bhaktānāṁ kanyakāsu ca |
paśūnāṁ sarva bhūtānāṁ śāntir bhavatu nityaśaḥ || 5 ||
v Valediction
v Tīrtham
v Āśirvādam and Prokṣaṇam of the establishment

VĀHANA PŪJĀ VIDHĀNAM

Saṅkalpaḥ — मम उपात …। अस्यां शुभ ितथौ अस्यां ___________ मम सहकुटुंबस्य क्षेम स्थैयर् धैयर्
वीयर् िवजय आयुर् आरोग्य अिभवृदध्य
् थर्ं आिदत्यािद नव ग्रह िपड शान्यथर्ं सवर् अिरष्ट दोष भय िनवारणाथर्ं
समस्त दुिरतोपशांत्यथर्ं सकल िवघ्न िनवारणाथर्ं वहन पूजां किरष्ये ॥ तदंगत्वेन िनिवर् घ्नेन पिरसमाप्त्यथर्ं
िवघ्नेश्वर पूजां किरष्ये ॥
— mama upāta …. asyāṁ śubha tithau asyāṁ ___________ mama sahakuṭumbasya
kṣema sthairya dhairya vīrya vijaya āyur ārogya abhivṛddhyarthaṁ ādityādi nava graha
piḍa śānyarthaṁ sarva ariṣṭa doṣa bhaya nivāraṇārthaṁ samasta duritopaśāntyarthaṁ
153
sakala vighna nivāraṇārthaṁ vahana pūjāṁ kariṣye || tadaṅgatvena nirvighnena
parisamāptyarthaṁ vighneśvara pūjāṁ kariṣye ||

Today for the promotion of the well-being, stability, organization, vigour, success, longevity and health of my
family, and to counter all negative planetary influences, for the overcoming of all hindrances I shall perform
the blessing ceremony of my vehicle. But first I shall invoke Ganesha for the removal of all obstacles.

Gaṇeśa Pūjā
अगजाननं पद्माकर्ं गजाननं अहिनर् शं । अनेकदंतं भक्तानाम् एकदंत उपास्महे ॥
agajānanaṁ padmārkaṁ gajānanaṁ aharniśaṁ |
anekadantaṁ bhaktānām ekadanta upāsmahe ||
ॐ गणेशाय नमः आसनं समपर्यािम etc.
oṁ gaṇeśāya namaḥ āsanaṁ samarpayāmi etc.

Kalaśa Pūjā
v Cover the water filled Panca patra (uddharini placed inside) with right palm and recite the
below mantra to invoke the holy rivers.
गंगे च यमुने चैव गोदावरी सरस्वती । नमर्दे िसंधु कावेिर जलेऽिस्मन्सिन्निधं कुरु ॥
gaṅge ca yamune caiva godāvarī sarasvatī |
narmade sindhu kāveri jale'smin sannidhiṁ kuru ||
सवर् तीथर् जलं पुण्यं, पावनं सवर् कारणं । िवष्णु पादोद्भवं शुद्धम्, सवर् मंगल दाियना ॥
sarva tīrtha jalaṁ puṇyaṁ, pāvanaṁ sarva kāraṇaṁ |
viṣṇu pādodbhavaṁ śuddham, sarva maṅgala dāyinā ||
v Sprinkle the water on yourself, puja things, vehicle, Key, persons assembled.
अपिवत्रः पिवत्रो वा सवार्वस्थं-गतोिप वा । यस्स्मरेत् पुंडिरकाक्षं स बाह्याभ्यंतरश्शुिचः ॥
apavitraḥ pavitro vā sarvāvasthaṁ-gatopi vā |
yas-smaret puṇḍarikākṣaṁ sa bāhyābhyantaraś-śuciḥ ||
v Sprinkle some flowers with the following mantras
ॐ आिदत्यािद नवग्रह देवताभ्यो नमः oṁ ādityādi navagraha devatābhyo namaḥ
ॐ ग्राम देवताभ्यो नमः oṁ grāma devatābhyo namaḥ
ॐ नगर देवताभ्यो नमः oṁ nagara devatābhyo namaḥ
ॐ क्षेत्रपालेभ्यो नमः oṁ kṣetrapālebhyo namaḥ
Vāhana Dhyāna
लोकानुग्रह हेत्त्वथर्ं िस्थरो भव सुखासनः । सािन्नध्यं िह सदा देव प्रत्याहं पिरकल्पय ॥
िवराजमान वाहनेऽिस्मन् यजमानः समृदध्य
् ताम् । संपालय सतां राष्ट्रं सवोर्पद्रव िवविजर् तं ॥
lokānugraha hettvarthaṁ sthiro bhava sukhāsanaḥ |
sānnidhyaṁ hi sadā deva pratyāhaṁ parikalpaya ||
virājamāna vāhane’smin yajamānaḥ samṛddhyatām |
saṁpālaya satāṁ rāṣṭraṁ sarvopadrava vivarjitaṁ ||
154
v Sprinkle some flowers on the car.
Aṣṭha dig Bhairava Pūjā
v On the eight sides of the vehicle place gandham, akṣata and flowers.
ॐ अिसतांग भैरवाय श्री पादुकां पूजयािम नमः ।
oṁ asitāṅga bhairavāya śrī pādukāṁ pūjayāmi namaḥ | East
ॐ रुरु भैरवाय श्री पादुकां पूजयािम नमः
oṁ ruru bhairavāya śrī pādukāṁ pūjayāmi namaḥ | South East
ॐ चंड भैरवाय श्री पादुकां पूजयािम नमः ।
oṁ caṇḍa bhairavāya śrī pādukāṁ pūjayāmi namaḥ | South
ॐ क्रोध भैरवाय श्री पादुकां पूजयािम नमः ।
oṁ krodha bhairavāya śrī pādukāṁ pūjayāmi namaḥ | South West
ॐ उन्मत्त भैरवाय श्री पादुकां पूजयािम नमः ।
oṁ unmatta bhairavāya śrī pādukāṁ pūjayāmi namaḥ | West
ॐ कपाल भैरवाय श्री पादुकां पूजयािम नमः ।
oṁ kapāla bhairavāya śrī pādukāṁ pūjayāmi namaḥ | North West
ॐ भीषण भैरवाय श्री पादुकां पूजयािम नमः ।
oṁ bhīṣaṇa bhairavāya śrī pādukāṁ pūjayāmi namaḥ | North
ॐ संहार भैरवाय श्री पादुकां पूजयािम नमः ।
oṁ saṁhāra bhairavāya śrī pādukāṁ pūjayāmi namaḥ | North East

Sudarśana Pūjā — on the Wheels.

v Invoke sudarsana on the four wheels decorating with gandha, puṣpa & akṣata.
v Place a lime under each wheel

ॐ सुदशर्नाय िवद्महे । महा ज्वालाय धीमिह । तन्नश्चक्र प्रचोदयात् ॥

ॐ सहस्रार हुं फट् ।
oṁ sudarśanāya vidmahe | mahā jvālāya dhīmahi | tannaś cakra pracodayāt ||
oṁ sahasrāra huṁ phaṭ |
Durga Pūjā
v Offer flowers and akṣata on the engine.

ॐ ऐं ह्रीं क्लीं चामुंडायै िवच्चे x ३

ॐ कात्यायनाय िवद्महे । कन्य-कुमािर धीमिह । तन्नो दुिगर् प्रचोदयात् ॥
ॐ ज्वल ज्वल शूिलिन दुष्ट ग्रहान् हुं फट् स्वाहा ॥
oṁ aiṁ hrīṁ klīṁ cāmuṇḍāyai vicce x 3
oṁ kātyāyanāya vidmahe | kanya-kumāri dhīmahi | tanno durgi pracodayāt ||
oṁ jvala jvala śūlini duṣṭa grahān huṁ phaṭ svāhā ||

सवर् मंगल मांगल्ये िशवे सवार्थर् शािदके । शरणे त्रयंबके गौिर नारायणी नमोस्तु ते ॥
155
sarva maṅgala māṅgalye śive sarvārtha śādike |
śaraṇe trayambake gauri nārāyaṇī namostu te ||

त्र्यंबकं यजामहे सुगंिधं पुिष्ट वधर्नम् । ऊवार्रुकम् इव बंधनान् मृत्योमुर्क्षीय माऽम्रुतात् ॥

tryambakaṁ yajāmahe sugandhiṁ puṣṭi vardhanam |
ūrvārukam iva bandhanān mṛtyor mukṣīya mā’mrutāt ||
We salute and venerate the three-eyed One, who is perfumed, who increases the wellbeing of his devotees.
May He liberate us from death [and rebirth], Like the cucumber from its stalk, and establish us firmly on
the path to Liberation..
Upacārān

ॐ आवािहताभ्यः देवताभ्यो नमः ध्यायािम आवाहयािम । आसनं समपर्यािम – etc.

oṁ āvāhitābhyaḥ devatābhyo namaḥ dhyāyāmi āvāhayāmi | āsanaṁ samarpayāmi –
etc.
Prārthana
प्राच्यां रक्षतु गोिवंद आग्नेयां गरुड-ध्वजः । याम्यां रक्षतु वराहो नरिसंहस्तु-नैऋते ॥
prācyāṁ rakṣatu govinda āgneyāṁ garuḍa-dhvajaḥ |
yāmyāṁ rakṣatu varāho narasiṁhas-tu-naiṛte ||
वारुण्यां केशवो रक्षेत् वायव्यां मधुसूदनः । उत्तरे श्रीपते रक्षेत् ऐशन्यां िह गदा-धरः ॥
vāruṇyāṁ keśavo rakṣet vāyavyāṁ madhusūdanaḥ |
uttare śrīpate rakṣet aiśanyāṁ hi gadā-dharaḥ ||
ऊध्वार्ं गोवधर्नो रक्षेत् अधश्च ित्रिवक्रमः । एवं दश िदशो रक्षेत् वासुदेवो जनादर्नः ॥
ūrdhvāṁ govardhano rakṣet adhaśca trivikramaḥ |
evaṁ daśa diśo rakṣet vāsudevo janārdanaḥ ||
सवेर् देवाः सगंधवार् ब्रह्मा िवष्णु िशवादयः । रक्षंतु त्वां सदा यांतं ितष्ठंतं िनद्रया-युतम् ॥
sarve devāḥ sagandharvā brahmā viṣṇu śivādayaḥ |
rakṣantu tvāṁ sadā yāntaṁ tiṣṭhantaṁ nidrayā-yutam ||
May all the devas and gandharvas along with Brahma, Vishnu and Siva protect you wherever you go, wherever
you stay and wherever you sleep.

v Place a burning block of camphor on the coconut wave it 3 times clockwise and then 3 times
anti-clockwise in front of the car and then smash it on the ground.

िवघ्न-राज गणेशान िशव-पुत्र गजानन । नािलकेरं प्रताड्येऽहं िवघ्नानाम् अपहारक ॥

vighna-rāja gaṇeśāna śiva-putra gajānana |
nālikeraṁ pratāḍye'haṁ vighnānām apahāraka ||
Mangalam
मंगलं भगवान् िवष्णुः मंगलं मधुसूदनः । मंगलं पुंडरीकाक्ष मंगलं गरुड-ध्वज ॥ १ ॥
maṅgalaṁ bhagavān viṣṇuḥ maṅgalaṁ madhusūdanaḥ |
maṅgalaṁ puṇḍarīkākṣa maṅgalaṁ garuḍa-dhvaja || 1 ||
May Lord Vishnu and Lord Madhusūdana bestow all auspiciousness upon you. O lotus-eyed one, all
auspiciousness to you, O Garuda-dhvaja.
156

नमः कमल नेत्राय नमः कमल मािलने । नमः कमल नाभाय कमला पतये नमः ॥ २ ॥
namaḥ kamala netrāya namaḥ kamala māline |
namaḥ kamala nābhāya kamalā pataye namaḥ || 2 ||
O lotus-eyed one, O lotus-garlanded one, I offer my obeisances to you. O lotus-naveled lotus-bearer, I offer
my respectful obeisances unto You.
कल्याणद्भुत कािमताधर् प्रदाियने । श्रीमद् वेंकट नाथाय श्रीिनवासाय मंगलम् ॥ ३ ॥
kalyāṇadbhuta kāmitārdha pradāyine |
śrīmad veṅkaṭa nāthāya śrīnivāsāya maṅgalam || 3 ||
May auspiciousness be bestowed upon Sri Venkatesha, the Lord of Venkata Hill, who grants the cherished
desires of His devotees.
श्रीयः कांताय कल्याण िनधये िनधयेिथर् नाम् । श्री वेंकट िनवासाय श्री िनवासाय मंगलं ॥ ४ ॥
śrīyaḥ kāntāya kalyāṇa nidhaye nidhayerthinām |
śrī veṅkaṭa nivāsāya śrī nivāsāya maṅgalaṁ || 4 ||
The goddess of fortune is the beloved, the well-being, the treasure of those who seek treasure. O Lord Venkata,
you are the abode of Lord Śrī.
मंगलं कौसलेंद्राय महिन रघुनात्मने । चक्रवितर् तनुजाय सवर् भौमाय मंगलं ॥ ५ ॥
maṅgalaṁ kausalendrāya mahani raghunātmane |
cakravarti tanujāya sarva bhaumāya maṅgalaṁ || 5 ||
All auspiciousness to the great Kausalya, the beloved of the Raghus. May all good fortune be extended to the
son of Chakravarti, the earthly King.
वेद वेदांत वेध्याय मेघश्यामल मूतर्ये । पुंसां मोहन रूपाय पुण्य श्लोकाय मंगलं ॥ ६ ॥
veda vedānta vedhyāya meghaśyāmala mūrtaye |
puṁsāṁ mohana rūpāya puṇya ślokāya maṅgalaṁ || 6 ||
"Salutations to the dark-blue colored form resembling a cloud, who is the subject matter of the Vedas, Vedanta
and their essence; and whose enchanting form bewilders the minds of all human beings. May such an
auspicious form be victorious."
सवर् मंगल मांगल्ये िशवे सवार्थर् शािदके । शरणे त्रयंबके गौिर नारायणी नमोस्तु ते ॥ ७ ॥
sarva maṅgala māṅgalye śive sarvārtha śādike |
śaraṇe trayambake gauri nārāyaṇī namostu te || 7 ||
O auspicious one, O auspicious one, O Shiva, O fullfiller of all purposes. O goddess Gauri,
Nārāyaṇī, I offer my respectful obeisances unto you.

O Veda Vedanta Vedhaya Meghashyamala Murtiya O most auspicious and pious verse, you are the
bewitching form of men.

v Drive the car forward crushing the limes.

v Dakṣina dānam
v Āśirvādam
157

DAKṢINA DĀNAM

v Every samskāra comes to an end with the dakṣina-dānam and then the āśirvādam

गोिवन्द प्रितगृह्णाित गोिवन्दाय ददाित च । गोिवन्द धािरका द्वाभ्यां गोिवन्दाय नमो नमः ॥
govinda pratigṛhṇāti govindāya dadāti ca |
govinda dhārikā dvābhyāṁ govindāya namo namaḥ ||
Govinda is the giver and the receiver, Govinda is the supporter of both donor and receiver therefore I pay
my obeisance to Govinda.

िहरण्य गभर् गभर्स्थं हेम बीज िवभावसोः । अनन्त पुण्य फलदम् अथ शािन्तं प्रयच्छ मे ॥
hiraṇya garbha garbhasthaṁ hema bīja vibhāvasoḥ |
ananta puṇya phaladam atha śāntiṁ prayaccha me ||
Please grant me infinite good fortune that is present in the golden womb and the golden seed. Grant me
endless and virtuous results, and give me peace.

Yajamāna:— हिरः ॐ तत्-सत् । अद्य अिस्मन् शुभ िदने, एतत् कमर् _________ प्रितष्थाथर्म,् श्री
लक्ष्मी-नारायण /उमा-महेश्वर प्रीत्यथर्म,् सम्पूणर् फल िसद्ध्यथर्ं पूवर् पूिजत ब्रह्मणाय तुभ्यम् इदं दिक्षनाम्
सताम्बूलं सफलं अहं संप्रददे ॥
hariḥ oṁ tat-sat | adya asmin śubha dine, etat karma _________ pratiṣthārtham, śrī
lakṣmī-nārāyaṇa [umā-maheśvara prītyartham], sampūrṇa phala siddhyarthaṁ pūrva
pūjita brahmaṇāya tubhyam idaṁ dakṣinām sa-tāmbūlaṁ sa-phalaṁ ahaṁ
saṁpradade ||
In order to confirm this ritual, to please Lakshmi-Narayana and to obtain the fruit of this rite I give this
honorarium to the duly honoured priest.

v The wife pours a few drops of water on the plate to signify her consent.

ĀŚIRVĀDAM

श्री महभ्यो नमः !

स्विस्त मंत्राथार्ः सत्यास् सफलास् संतु इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ १ ॥
śrī mahabhyo namaḥ !
svasti mantrārthāḥ satyās saphalās santu iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 1 ||
Reverend sirs! With your blessing may all the mantras that have been recited yield their stated rewards.

अस्य मुहूतर्ः सुमुहूतोर् भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ २ ॥

asya muhūrtaḥ sumuhūrto bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 2 ||
Reverend sirs! With your blessing may this moment be considered as most auspicious..

तल्लग्न अपेक्षया आिदत्यािद नवानां ग्रहानाम् आनुकूल्यं भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ३ ॥
tal-lagna apekṣayā ādityādi navānāṁ grahānām ānukūlyaṁ bhūyād iti bhavanto
mahānto anugṛhṇantu || 3 ||
Reverend sirs! With your blessing in spite of the ascendant sign, mall the Planets be well disposed.
158

ये ये ग्रहाः शुभेतर-स्थानेषु िस्थताः तेषां ग्रहाणाम् शुभ स्थान फल अवािप्तर्-अिस्वित भूयाद् इित भवंतो
महां0तो अनुगृह्णंतु ॥ ३ ॥
ye ye grahāḥ śubhetara-sthāneṣu sthitāḥ teṣāṁ grahāṇām śubha sthāna phala avāptir-
asviti bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 3 ||
May all those planets situated in inauspicious houses yield the rewards of their positive states.

ये ये ग्रहाः शुभ-स्थानेषु िस्थताः तेषां ग्रहाणाम् अितशयेन एकादश शुभ स्थान फल अवािप्तर्-अिस्वित
भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगह्ण
ृ ंतु ॥ ४ ॥
ye ye grahāḥ śubha-sthāneṣu sthitāḥ teṣāṁ grahāṇām atiśayena ekādaśa śubha sthāna
phala avāptir-asviti bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 4 ||
May all those planets situated in auspicious houses yield the greatest rewards of the eleventh house position.

अनयोः दंपत्योः (सवेर्षां सह-कुटुम्बानां) वेदोक्तं दीघर्ं आयुष्यं भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ५ ॥
anayoḥ dampatyoḥ (sarveṣāṁ saha-kuṭumbānāṁ) vedoktaṁ dīrghaṁ āyuṣyaṁ
bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 5 ||
May everyone and their families obtain the longevity that is mentioned in the Vedas.

अनयोः दंपत्योः (सवेर्षां सह-कुटुम्बानां) गृहे वसतां िद्वपदां चतुष्पदां नीरोग शतायुषं भूयािदित भवंतो
महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ६ ॥
anayoḥ dampatyoḥ (sarveṣām saha-kuṭumbānām) gṛhe vasatāṁ dvipadāṁ catuṣpadāṁ
nīroga śatāyuṣaṁ bhūyāditi bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 6 ||
May all those who dwell in the house of this couple; both human and animal be free from disease and have
long life.

अनयोः दंपत्योः (सवेर्षां सह-कुटुम्बानां) क्षेम स्थैयर् धैयर् सौयर् वीयर् िवजय आयुर् आरोग्य ऐश्वयर् अिभवृिद्धः
भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥
anayoḥ dampatyoḥ (sarveṣām saha-kuṭumbānām) kṣema sthairya dhairya saurya vīrya
vijaya āyur ārogya aiśvarya abhivṛddhiḥ bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu ||
May this couple (everyone) always enjoy increase of wellbeing, security, steadfastness, courage, energy,
vicotory, longevity, health and prosperity.

अनयोः दंपत्योः (सवेर्षां सह-कुटुम्बानां) सवेर्षाम् देवतानाम् प्रसादेन च िहतोक्त महत् ऐश्वयर् आवािप्तः
आचंद्राकर्ं वंशा वृिद्ध भूयाद् इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ८ ॥
anayoḥ dampatyoḥ (sarveṣām saha-kuṭumbānām) sarveṣām devatānām prasādena ca
hitokta mahat aiśvarya āvāptiḥ ācandrārkaṁ vaṁśā vṛddhi bhūyād iti bhavanto
mahānto anugṛhṇantu || 8 ||
By the grace of all the gods may great beneficial prosperity be obtained and may every one’s lineage continue
as long as the Sun and the Moon exist.

अनयोः दंपत्योः (सवेर्षां सह-कुटुम्बानां) शरीरे वतर्मान वितर् ष्यमान समस्त रोग पीड पिरहार द्वारा, िक्षप्र
आरोग्यता दृढगात्र िसिद्धः इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ९ ॥
anayoḥ dampatyoḥ (sarveṣām saha-kuṭumbānām) śarīre vartamāna vartiṣyamāna
samasta roga pīḍa parihāra dvārā, kṣipra ārogyatā dṛḍhagātra siddhiḥ iti bhavanto
mahānto anugṛhṇantu || 9 ||
159
May all the suffering caused by current and future disease by quickly healed and a swift recovery obtained,
and may every one be firm of limb.

अनयोः दंपत्योः (सवेर्षां सह-कुटुम्बानां) आयुर् बलं यशो वचर्ः पशवः स्थैयर्ं िसिद्धर् लक्ष्मीः क्षमा कांितस्
सद्गण
ु ा आनंदो िनत्योत्सवो िनत्य-श्री िनत्य-मंगलं इत्येषाम् सवर्दा अिभवृिद्धभूर्याद् इित भवंतो महांतो
अनुगृह्णंतु ॥
anayoḥ dampatyoḥ (sarveṣām saha-kuṭumbānām) āyur balaṁ yaśo varcaḥ paśavaḥ
sthairyaṁ siddhir lakṣmīḥ kṣamā kāntis sadguṇā ānando nityotsavo nitya-śrī nitya-
maṅgalaṁ ityeṣām sarvadā abhivṛddhir bhūyād iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu ||
May this couple (everyone) always enjoy health, strength, fame, prosperity, success, forgiveness, popularity,
happiness, festivities, and auspiciousness. May these blessing always increase.

अनयोः दंपत्योः (सवेर्षां सह-कुटुम्बानां) गृहे धन लक्ष्मी धान्य लक्ष्मी संतान लक्ष्मी सौम्य लक्ष्मी सौभाग्य
लक्ष्मी, गज लक्ष्मी मोक्ष लक्ष्मी अष्ठ लक्ष्म्याः िस्थरतर िसिद्धः इित भवंतो महांतो अनुगृह्णंतु ॥ ११ ॥
anayoḥ dampatyoḥ (sarveṣām saha-kuṭumbānām) gṛhe dhana lakṣmī dhānya lakṣmī
santāna lakṣmī saumya lakṣmī saubhāgya lakṣmī, gaja lakṣmī mokṣa lakṣmī aṣṭha
lakṣmyāḥ sthiratara siddhiḥ iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 11 ||
May this couple (all people) have the eight types of Lakshmi (prosperity) firmly established in their homes.

सवेर् जनाः नीरोगाः िनर्-उपद्रवाः सद्-आचार-संपन्ना आढ्या िनमर्त्सर दयालवश्च भूयासुर् इित भवंतो महांतो
अनुगृह्णंतु ॥ १२ ॥
sarve janāḥ nīrogāḥ nir-upadravāḥ sad-ācāra-sampannā āḍhyā nir-matsara dayālavaśca
bhūyāsur iti bhavanto mahānto anugṛhṇantu || 12 ||
May all people be free from disease and suffering, may they all be of good character and prosperous, may all
people be compassionate and free from jealousy.

देशो अयं िनर्-उपद्रवो अस्तु । सवेर् जनाः सुिखनो भवंतु ॥ १३ ॥

समस्त सन्मंगलािन संतु । उत्तरोत्तर अिभवृिद्धर् अस्तु ॥ १४ ॥
deśo ayaṁ nir-upadravo astu | sarve janāḥ sukhino bhavantu || 13 ||
May this country be free of troubles. and may everyone attain happiness.

samasta sanmaṅgalāni santu | uttarottara abhivṛddhir astu || 14 ||

May there always be auspiciousness, always increasing.

Paurāṇika śloka āśirvādam

भद्रम् अस्तु िशवं चाऽस्तु महा-लक्ष्मी प्रसीदतु । रक्षंतु त्वां सुरा सवेर् संपदः संतु सुिस्थर ॥ १ ॥
bhadram astu śivaṁ cā'stu mahā-lakṣmī prasīdatu |
rakṣantu tvāṁ surā sarve sampadaḥ santu susthira || 1 ||
May well-being be yours, and auspiciousness too, may Fortune shower her grace upon you,
May all the gods protect you, and grant you prosperity and security in abundance.

रुण रोगािद दािरद्यं पाप क्षुत् अपमृत्यवः । भय शोक मनस्ताप नश्यंतु तव सवर्दा ॥ २ ॥
ruṇa rogādi dāridyaṁ pāpa kṣut apamṛtyavaḥ |
bhaya śoka manas tāpa naśyantu tava sarvadā || 2 ||
May you forever be free from debts, poverty, hunger and untimely death, fear, mental torment and anxiety.
160

आरोग्यं दृढ-गात्रत्वं अनृण्यं अघ मोचनम् । अपार वश्यं िनिश्चंत्यं आिस्तक्यं प्रिप्तस्तुर् ते ॥ ३ ॥

ārogyaṁ dṛḍha-gātratvaṁ anṛṇyaṁ agha mocanam |
apāra vaśyaṁ niścintyaṁ āstikyaṁ praptir astu te || 3 ||
May you obtain health, firm body, freedom from debts, and freedom from vice.
May you always be independent, free from anxiety and firm in your Vedic faith.

अव्यािधना शरीरेण मनसा च िनरािधना । पूरयन्न् अिथर् नाम् आशाम् जीव-त्वं शरदः-शतन् ॥
avyādhinā śarīreṇa manasā ca nirādhinā |
pūrayann arthinām āśām jīva-tvaṁ śaradaś-śatan || 4 ||
May your body be free from diseases and your mind free from worry, may you achieve your aspirations and
may your live for an hundred autumns.

सवेर् देवाः सगंधवार् ब्रह्मा िवष्णु िशवादयः । रक्षंतु त्वां सदा यांतं ितष्ठंतं िनद्रया-युतम् ॥
sarve devāḥ sagandharvā brahmā viṣṇu śivādayaḥ |
rakṣantu tvāṁ sadā yāntaṁ tiṣṭhantaṁ nidrayā-yutam || 5 ||
May all the devas and gandharvas along with Brahma, Vishnu and Siva protect you wherever you go, wherever
you stay and wherever you sleep.

अक्षतं चास्तु ते पुण्यं दीघर्म् आयुयर्शो बलम् । यद्वच्छ्रे यस्करं लोके तत्तद्-अस्तु सदा तव ॥
akṣataṁ cāstu te puṇyaṁ dīrgham āyur yaśo balam |
yadvac chreyaskaraṁ loke tat-tad-astu sadā tava || 6 ||
May your merit be continuous, may you have longevity, fame and strength, whatever there is in the world
that promotes your welfare, may it be yours forever.