Groafschap Holland

't Groafschap Holland was ôorsprounkelik e groafschap in 't Frankisch Ryk en loater in 't Rôoms-Duuts Ryk. 't Gebied kwam a-peu pres overêen me d'hudige provinsjes Nôord en Zuud-Holland. 't Groafschap haad êest de noame West-Frisia.

't Was 't westelik stik van 't historisch ryk Frisia. Frisia was et kustgebied da liep van Sincfala (loater et Zwin) in de Vloanderngouwe, tout an de Wezer in Duutsland, met de belangrykste stad Utrecht en was ip zyn grotst in de periode 650-734.

West-Frisia lag tusschn Sincfala en 't Vlie.

Round et joar 800, ounder Karel de Grôotn, was 't Frankisch Ryk verdêeld in gouwen, die besteurd wierdn deur e comes of groaf.

Achter 'n dôod van e keunienk most volgns de Frankische tradiesje zyn ryk verdêeld wordn ounder zyn zeuns, wa da veele rivaliteit meebrocht tusschn d'erfgenoamn.

Ip 't ende van de regeerienge van Lodewyk de Vroomn, zeune van Karel de Grôotn, was de keunienklikke macht styf verzwakt deur de stormvloed van 838, mo surtout deur d'oorloogn tusschn zyn zeuns en de plunderiengn van de Vikings.

Vor under kustlyne en Dorestad te beschermn teegn de Vikings vroegn z'hulpe an de Deensche broers Rorik en Harald en ze belêendn under met et gebied, wa da de macht van de gouwegroavn verminderde.

Achter et Verdrag van Verdun in 843 wierd et Frankisch Ryk verdêeld ounder de drie zeuns van Lodewyk de Vroomn. Den oudstn, Lotharius I krêeg et Middnryk, e lang gebied dat uutstrekte van de Nôordzêe tout an de Middelandsche Zêe. In 't nôordn van zyn Ryk loagn de Lêege Landn, die in 't westn begrensd woarn deur de Schelde, dus zounder et Groafschap Vloandern dat in West-Francië, et loatere Frankryk, kwam te liggn.

Achter 'n dôod van Lotharius I wierd zyn Middnryk were verdêeld ounder zyn drie zeuns met et Verdrag van Prüm. Zyn twidde zeune Lotharius II erfde et nôordelik stik, da zyn noame regnum Hlotharii krêeg, loater Lothariengn.

En met et Verdrag van Ribemont in 880 kwam et keunienkryk Lothariengn w.o. West-Frisia by Ôost-Francië, et loatere Duutsland. Mo Lothariengn blêef, nie lik d'andere stamhertogdomn Saksn, Franconië, Swaabn en Beiern, een eign posiesje houdn en under eign beslissiengn pakkn. Want loater, achter 'n dôod van keunienk Lodewyk et Kiend in 911, wierd ie in Ôost-Francië ipgevolgd deur Konrad I, moar in Lothariengn koozn ze de Karolienger Karel de Simpeln van West-Francië.

De Deenn regeerdn nog over de regio tout an de môord ip Godfried de Noorman in 885 in Herispich, et hudige Spijk. Groaf Gerulf II was betrokkn by de môord en ip 4 ogustus 889 wierd ie deur keunienk Arnulf van Karinthië van Ôost-Francië belôond me land en bezittiengn vo zyn rolle by 't versloan van de Vikings.

D'êeste groavn van Holland (9e-10e êeuwe), te begunn met de dynastie van de Gerulfiengn, droegn den titel groaf van West-Frisia en nog idder groaf van Kennemerland.

Floris II (r. 1091-1121) was den êestn die hem groaf van Holland (comes de Hollant) noemde. Vodien wierdn ze groaf van de Friezn (comes Fresonum) genoemd.

De latstn was Filips III, beter bekend als Filips II van Spanje, die van 1581 nie mer erkend wierd met de Plakkaat van Verlatinghe.

De Spoansche keuniengn blêevn den titel nog droagn tout an de Vrede van Münster in 1648, moa de Stoatn van Holland haan de macht.

Groavn van West-Friesland

Gerulf I van Friesland (839-856) was groaf ounder keizer Lodewyk de Vroomn.
Gerulf II van Friesland (885-916) was betrokkn by de môord ip Godfried de Noorman in 885. Da was 't ende van de bezettienge van de Vikings in Friesland. Je was groaf ounder Arnulf van Karinthië in Kennemerland. Je was verzekers de voader van Dirk I en wordt anzien als de stamvoader van 't Hollands Huus.
Dirk I (916-928) wordt den êeste groaf van Holland genoemd. Je volgde zyn voader ip in Kennemerland. Je trouwde me Geva, die verzekers ofstamde van Pepeyn van Italië, zeune van Karel de Grôotn. In 922 krêegt 'n van keunienk Karel de Simpeln de kerke van Egmond en ground der round.
Dirk II (953-988), zyn zeune, was getrouwd me Hildegarde, dochter van groaf Arnulf I van Vloandern. Achter Arnulf zyn dôod in 965 miekt ie hem mêester van e stik van Vloandern, w.o. 't groafschap Gent. In 969 krêegt ie van keunienk Lotharius van Vrankryk et Land van Woas, en in 985 van keizer Otto III van Duutsland ook et Moasland, Kennemerland en Texel
Arnhulf (988-993) (ook: Aernhoud) van Gent, zyn zeune
Dirk III (993-1039), zyn zeune. Zyn bynoame was Hierosolymita (de Jeruzalemmer), ter herinnerienge an e bedevoart
Dirk IV (1039-1049), zyn zeune
Floris I (1049-1061), zyn broere. Je was getrouwd me Gertrude van Saksn. Je zette d'expansjepolletiek van zyn broere vôort. Je won in 1061 by Nederhemert teegn Ecbert I van Friesland, moa Hêre van Kuik het hem loater vermôord.
Gertrude van Saksn (of Geertrui van Holland) (1061-1064) was voogdesse over heur zeune Dirk V. In 1063 hertrouwde ze me groaf Robrecht I van Vloandern, die de bynoame Robrecht de Fries krêeg.
Willem I, bisschop van Utrecht (1064) krêeg et groafschap in 1064 van Hendrik IV van et Rôoms-Duuts Ryk
Robrecht de Fries (1064-1074), voogd over zyn stiefzeune Dirk V
Dirk V (1061-1091)

Groavn van Holland

Huus Holland

Floris II (1091-1121), zyn zeune, krêeg in 1101 den titel van Comes de Hollant, als lêenman van de bisschop van Utrecht. Je trouwde met 'n halfzuster van keunienk Lotharius III van Duutsland.
Dirk VI (1122-1157), zyn zeune, volgdeg hem ip ounder 't regentschap van zyn moeder. De West-Friezn erkendn zyn broere Floris de Zwartn, die ook gesteund wierd deur de Kennemers. 't Gevecht tusschn de broers wierd ipgelost deur keunienk Lotharius II/III van Duutsland.
Floris III (1157-1190), zyn zeune, trouwde in 1162 met Aleida van Schotland. Je was 'n anhanger van keizer Frederik Barbarossa. Je probeerdeg hem zounder succes vry te moakn van d'heerschappye van Vloandern over Zêeland. In 1167 sloot 'n 't Verdrag van Brugge. Da verdrag blêef 'n êeuwe lank de boasis vo de verhoudienge tusschn Holland en Vloandern. Je vocht in 1180 teegn de West-Friezn en je dêe mee an de derde kruustocht (1189-1192)
Dirk VII (1190-1203), zyn zeune
Ada (1203), zyn dochter. Heur ipvolgienge wierd betwist deur heur nounkel Willem I, de broere van heur voader. Doarip volgde de Loonse Successieoorloge (1203-1213), 'n ounderdêel van de stryd tusschn de Welfn en 't Huus Hohenstaufn. Ada verlôor, ze paktn heur gevangn en voerdn heur noar Iengeland. In 1208 kwam ze were, moa ze krêeg heur erfdêel nie me were.
Willem I (1203-1222), zeune van Floris III
Floris IV (1222-1234), zyn zeune
Willem II (1234-1256), zyn zeune, was van 1247-1256 ook keunienk van et Hillig Rôoms Ryk. Je vocht me succes teegn Vloandern. Je zakte binst e veldtocht teegn de West-Friezn deur 't ys, en wierd deur under vermôord. Zyn zuster Aleidis was 'n ende voogd over zyn zeune Floris V. Ze was getrouwd me Jan I van Avesnes, zeune van gravinne van Vloandern Margaretha van Constantinopel en Burchard van Avesnes. Under zeune Jan II van Avesnes volgde Jan I van Holland ip, de zeune van Floris V.
Floris V (1256-1296), zyn zeune, trouwde round 1270 me Beatrix, dochter van groaf Gwyde van Dampierre en Mathilde van Bethune. Je pakte de controle over Zêeland en liet hem groaf van Zêeland noemn.

De stormvloed van 1287 of de Sint-Luciavloed, binst de nacht van 13 ip 14 december, was e rampe vo Friesland. Duuzndn Friezn zyn ton verdrounkn. Deur die vloed wierd de Waddnzêe en de Zuderzêe gevormd en wierd West-Friesland definitief geschid van 't Friesland van nu. Al de dorpn die doa loagn zyn weggespoeld.

Holland kost van die rampe profiteern en de Friezn verloorn veele van uunder invloed. Ook under toale, die geklapt wierd van de Vlamsche kust tout in Denemarkn, begost mêer en mêer te verdwynn.

Jan I (1296-1299), zyn zeune, is ipgebrocht an 't hof van keunienk Edward I van Iengeland en je trouwde in 1297 me zyn dochter Elisabeth. Achter da Jan I zounder jounges stierf, erfde Jan II van Avesnes, die groaf van Henegouwn was, Holland en Zêeland.

Huus Avesnes

Jan II van Avesnes (1299–1304), zeune van Jan I van Avesnes en Aleidis van Holland en klêenzeune van Floris IV. Je was van 1280 Jan I van Henegouwn, achter den dôod van zyn grotmoeder Margaretha van Constantinopel.
Willem III (1304–1337), zyn zeune
Willem IV (1337–1345), zyn zeune
Margaretha II (1345–1354), zyn zuster en vrouwe van Lodewyk den Beier, de keunienk en keizer van 't Hillig Rôoms Ryk. In 1349 kwam z'in ruuzje met heur zeune Willem V en da was 't begun van de Hoekse en Kabbeljowse ruuzjes.

Huus Wittelsbach

Willem V (Willem I van Beiern en Willem III van Henegouwn) (1354–1389), under zeune
Albrecht I van Beiern (1389–1404), zyn broere
Willem VI (1404–1417), zyn zeune. Je trouwde me Margaretha van Bourgondië, dochter van Filips de Stoutn
Jacoba van Beiern (1417–1433), under dochter. In 1433 most ze Holland, Zêeland en Henegouwn ofstoan an Filips de Goein. Jacoba was zyn nichte. Zyn voader en heur moeder woarn broere en zuster.

Huus Valois-Bourgondië

Filips I (Filips de Goein) (1433–1467)
Karel I (Karel de Stoutn) (1467–1477), zyn zeune
Maria van Bourgondië (1477–1482), zyn dochter, tegoare met heur vint Maximiliaan I

Huus Habsburg

Filips II (Filips I van Kastilië) (1482-1506) (Maximiliaan I was zyn regent van 1482 tout 1494)
Karel II (Keizer Karel V) (1506-1555) (Maximiliaan I was zyn regent van 1506 tout 1515)

Met de Pragmatieke Sanctie van 4 november 1549 wierd de Bourgondische Kreits deur Karel V ommegevormd tout de Zeventien Provinciën van de Lêge Landn. De Bourgondische Kreits bestound al van 1512 ounder Maximiliaan I, en was êen van de tien Rykskreitsn, woarin dat 't Hillig Rôoms Ryk ingedêeld was. Karel V bepoalde met de Pragmatieke Sanctie da de Zeventien Provinciën alsan mostn tegoare bluuvn ounder êen keunienk, on ze overg'erfd wierdn. Ze kwoamn doamee apart te stoan van 't Hillig Rôoms Ryk en 't keunienkryk Frankryk. Achter de trôonsofstand van Karel V kwoamn z'ounder zyn zeune Filips.

Filips III (1555-1581) (Filips II van Spanje)

Stadhouder

Ounder de Bourgondiërs en de Habsburgers regeerde de stadhouder in noame van de groaf over 't groafschap. Van 1559 was de groaf van Nassau Willem I de Zwyger of Willem van Oranje stadhouder van Holland, Zêeland en Utrecht. J'haad in 1544 't prinsdom Orange en bezittiengn in de Nederlandn g'erfd van zyn kozn René van Châlon. Je kêerdeg hem teegn keunienk Filips II van Spanje en je speeldeg e grôote rolle in de Tachtigjoarign Oorloge. In 1579 kwamt er e breuke tusschn Nôord en Zuud met de Unie van Atrecht en de Unie van Utrecht.

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Groavn van Holland ip Wikimedia Commons.