Bezash sanʼati

Bezash sanʼati — bezak sanʼati sohasi. Koʻcha, maydon, korxonalar hududini, jamoat binolari, parklarni bayramlarda yoki biror munosabat bilan vaqtincha, maʼlum muddatga moʻljallab bezatish, namoyishlarga, sayillarga, turli xalq tantanalariga badiiy ruh berish; shuningdek ekspozitsiya, vitrina, stend va shahar ko'rkini bezatish. Bezash sanʼati yeda meʼmorlik, tasviriy sanʼat, teatr sanʼati, fotografiya, yorugʻlik texnikasi vositalaridan foydalanib, sanʼatlar uygʻunligining eng ommaviy namunalari yaratiladi. Mahobatli sanʼatda bezak mustahkam xom ashyolar (tosh, metall, keramika, temir-beton)dan doimiy qilib ishlansa, B. yeda vaqtinchalik, lekin estetik taʼsir koʻrsatadigan darajada imkon boricha jozibali, be-jirim qilib tayyorlanadi. B. yeda har bir asar, har bir koʻrinish oʻziga xos tak-rorlanmas boʻlishi kerak.

Yevropa mamlakatlarida, Sharqning ayrim mamlakatlari (ayniqsa, Xitoy, Yaponiya)da Bezash sanʼati sanʼat sohasi sifatida xalq sayillari, diniy marosimlar, turli tantanalar va namoyishlar tari-xi bilan bogʻliq ravishda shakllandi, ri-voj topdi. Yevropada Uygʻonish da vridan bezatuvchilarning roli ortdi (Leonardo da Vinchi, P. Rubens kabi atoqli rassomlar Bezash sanʼati soxasida ham samarali ijod kdlganlar). Rossiyada Pyotr I davridan saroy tantanalariga maxsus bezatuvchi rassomlar jalb qilindi. Fransuz inqilobi va Parij kommunasi tantanalarida Bezash sanʼati siyosiy tashviqot vositasiga aylandi. 20-asrda B. yeda texnikaning roli ortdi, ayniqsa, elektrotexnikadan keng foydalaiiladigan boʻlindi, muzey va koʻrgazma eks-pozitsiyalarida bezash usullarini takomillashtirishga alohida eʼtibor qilindi. B. sdan koʻproq tijorat maq-sadlarida foydalaniladi, u tinchlik, ijtimoiy taraqqiyot va demokratiya uchun kurash vositasi sifatida xizmat qilmoqda.

Oʻzbekistonda Bezash sanʼati qadimdan mavjud. Tarixiy manbalar, qoʻlyozma kitoblardagi maʼlumotlarga koʻra, katta saroylar devorlari mahobatli rasmlar bilan bezatilgan boʻlib, bu rasmlar ham bezak, ham targibot vazifasini bajargan. Oʻrta asrlarda ham Oʻzbekiston hududida Bezash sanʼati yuksak taraqqiy etgan. Samarqand, Buxoro, Xiva va boshqa meʼmorlik yod-gorliklarida shu sanʼat ruhi saqpangan. Oʻzbekiston Bezash sanʼati ustalari milliy anʼanalarni rivojlantirib, zamonaviy bezash uslublaridan samarali foydalanmoqda (mas, Oʻzbekiston Mustaqilligi kuni, Navroʻz bayrami va boshqalar).

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil