Dixroizm
Optikada dixroik moddalar koʻrinadigan yorugʻlikning turli toʻlqin uzunlik(rang)dagi nurlarga boʻlinishiga olib keladi(dispersiya bilan adashtirmaslik kerak) yoki bu kabi moddalarda turli xil qutblanishlarga ega boʻlgan yorugʻlik nurlari turli miqdorlarda yutiladi. [1]
Nur ajratgichlarda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dixroik atamasining asl maʼnosi yunoncha dikhroos - ikki rangli, yaʼni, yorugʻlik nurini turli toʻlqin uzunliklariga ega boʻlgan ikkita nurga ajrata oladigan har qanday optik qurilmani anglatadi. Bunday qurilmalarga odatda optik qoplamalar bilan ishlov berilgan koʻzgu va filtrlar kiradi, ular yorugʻlikni maʼlum bir toʻlqin uzunliklari oraligʻida qaytarish va ushbu diapazondan tashqarida boʻlgan yorugʻlikni oʻtkazish uchun moʻljallangan. Misol tariqasida, baʼzi videokameralarda qoʻllanadigan dixroik prizma boʻlib, u alohida CCD massivlarida yozib olish uchun yorugʻlikni qizil, yashil va koʻk qismlarga boʻlish uchun bir nechta qoplamalardan foydalanadi, ammo hozirda Bayer filtriga ega boʻlgan alohida piksellarni yagona CCD massivida filtrlash keng tarqalgan. Bunday dixroik qurilma odatda yorugʻlikning qutblanishiga bogʻliq emas. Dixromatik atamasi ham shu maʼnoda qoʻllanadi.
Qutblangan yorugʻlik bilan
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dixroikning ikkinchi maʼnosi moddaning xususiyatini bildiradi, bunda u orqali oʻtadigan turli qutblanishlarga ega yorugʻlik turli yutilish koeffitsientiga ega boʻladi; bu diatenuatsiya deb ham ataladi. Koʻrib chiqilayotgan holda qutblanish soat mili yoʻnalishida va soat mili yoʻnalishiga qarshi doiraviy qutblanish boʻlsa, bunday dixroizm doiraviy dixroizm (CD circular dichroism) deyiladi. CDni koʻrsatadigan aksariyat materiallar assimetrikdir [2], ammo yaqinda CDni namoyon etadigan assimetrik boʻlmagan materiallar kuzatilgan. [3] Soat mili yoʻnalishida va soat mili yoʻnalishiga qarshi doiraviy qutblanish ikkita spin burchak momenti (SAM) holatini ifodalaganligi sababli, bu holda foton uchun bu dixroizmni spin burchak momentining dixroizmi sifatida ham koʻrib chiqish mumkin va kvant mexanikasi yordamida modellashtirilishi mumkin.
Turmalinga oʻxshash baʼzi kristallarda dixroik effektning kuchi yorugʻlik toʻlqin uzunligiga bogʻliq holda kuchli oʻzgarib turadi, bunda turli xil qutblanishlarga ega boʻlgan yorugʻlik bilan koʻrilganda ular turli xil ranglarga ega boʻlib koʻrinadi. Bu odatda pleoxroizm deb ataladi, [4] va bu usul mineralogiyada minerallarni aniqlash uchun ishlatilishi mumkin. Baʼzi materiallarda, masalan, gerapatit (yodokinin sulfat) yoki Polaroid plitalarida dixroik effekt toʻlqin uzunligiga kuchli bogʻliq emas.
Suyuq kristallarda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dixroizm, yuqoridagi ikkinchi maʼnoda, suyuq kristallarda molekulyar strukturaning optik anizotropiyasi yoki aralashmalarning mavjudligi yoki dixroik boʻyoqlarning mavjudligi tufayli yuzaga keladi. Dixroik boʻyoqlarning mavjudligi tufayli yuzaga keladigan taʼsir mehmon-mezbon effekti(guest-host effect) deb ham ataladi. [5]
Shuningdek qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Yorug'likning ikkilanib sinishi
- Dixromatizm
- Likurg kubogi
- Pleoxroizm
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ University Physics, 6th, Addison-Wesley, 1982. ISBN 0-201-07199-1.
- ↑ Alison Rodger „Circular Dichroism and Linear Dichroism“, . Encyclopedia of Analytical Chemistry. John Wiley & Sons, Ltd, 2014 — 1–34-bet. DOI:10.1002/9780470027318.a5402.pub2. ISBN 978-0-470-02731-8.
- ↑ X. Zambrana-Puyalto (2014). "Angular momentum-induced circular dichroism in non-chiral nanostructures". Nature Communications 5: 4922. doi:10.1038/ncomms5922. PMID 25215603.
- ↑ Walter Schumann. Gemstones of the World. Sterling Publishing Company, Inc., 2009 — 49–-bet. ISBN 978-1-4027-6829-3.
- ↑ Stephen M. Kelly. Flat Panel Displays: Advanced Organic Materials. Royal Society of Chemistry, 2000 — 110-bet. ISBN 0-85404-567-8.