Фетнә

Фетнә
	Фетнә
Эпонимик төркемнәр төркеме	[d]
	Фетнә Викиҗыентыкта

Фетнә (гарәп. فتنة‎ ‎ гарәп сүзе: болганыш, тәртипсезлек, бор. төрк. bulġaqlïq^[1]) — урындагы хакимияткә каршы массакүләм (төркемләп) кораллы чыгыш. Фетнә, гадәттә, тискәре төсмердә йөри. Шуңа да ул хакимияткә уңышсыз каршылык күрсәтү буларак карала.

Тарих

Башта "фетнә" сүзе шлакны чыгару өчен металл эшкәртүне аңлата ^[2]. Бу сүз еш кына 656 елда хәлифә Госман үтерелгәннән соң башланган беренче ислам гражданнар сугышына карата кулланыла. Икенче фетнә дип гадәттә омейядлар (683–685) арасында хәлифәт белән идарә итү өчен талаш атала. Өченче фетнә - аббасиларның өмәвиләргә каршы революциясе (744-750). Дүртенче фетнә - Әл-Әмин белән Әл-Мәмүн арасында гражданнар сугышы (809-827).

Фетнә сүзе Коръәндә Бакара сүрәсенең 217-нче аятында искә алына. Аятта харам айда мөселманнар "Батан нәхлә" дигән урынга сәфәр кылганда кораеш мөшрикләренә тап булып, берничә Мәккә мөшрикләрен кулга алуы һәм үтерүе тасвир ителә ^[3] ^[4] ^[5] . Тәрҗемәчеләр бу сүзне коткыга бирелү ^{[ком 1]}, күпаллалык ^{[ком 2]}, вәсвәсә ^{[ком 3]}, җәберләү һәм буталчык дип тәрҗемә итәләр ^{[ком 4]} .

Ислам эсхатологиясендә Дәҗҗалның ( антихрист ) килүе - җирдәге иң зур фетнә. Дәҗҗал җирдә идарә итәчәк, могҗизалар эшләячәк, кешеләрне тәмугка һәм оҗмахка жибәрәчәк ^{[ком 5]} . Даҗал үзен мессия дип атар һәм күп кешеләрне үзе артыннан ияртеп барыр.

Фетнә оялаган урын - дөнья (җирдәге тормыш): ахирәттә фетнә юк.

Аңлатмалар

↑ Кулиев Э. Коран. Перевод смыслов
↑ Османов М-Н. Коран.
↑ Крачковский И. Ю. Коран.
↑ Пороховой В. М. Коран
↑ Если Даджаль ввергнет человека в рай, то этот человек на самом деле окажется в аду, и наоборот.

Искәрмәләр

↑ https://dergipark.org.tr/en/download/issue-full-file/68665
↑ Lane, E. Arab-English Lexicon
↑ Witness Pioneer, «Pre-Badr Missions and Invasions».
↑ List of Battles of Muhammad. әлеге чыганактан 2011-07-26 архивланды. 2022-10-10 тикшерелгән.
↑ The Sealed Nectar,Page 245, By Saifur Rahman al Mubarakpuri.

Сылтамалар

Лейла Наталья Бахадори (2013-01-21). фетнә. Ислам.ру. әлеге чыганактан 2013-10-11 архивланды. 2013-04-03 тикшерелгән.

[6] Кулиев Э. Коран. Перевод смыслов

[7] Османов М-Н. Коран.

[8] Крачковский И. Ю. Коран.

[9] Пороховой В. М. Коран

[10] Если Даджаль ввергнет человека в рай, то этот человек на самом деле окажется в аду, и наоборот.

[1] ttps://dergipark.org.tr/en/download/issue-full-file/68665

[2] Lane, E. Arab-English Lexicon

[3] Witness Pioneer, «Pre-Badr Missions and Invasions».

[4] List of Battles of Muhammad. әлеге чыганактан 2011-07-26 архивланды. 2022-10-10 тикшерелгән.

[5] The Sealed Nectar,Page 245, By Saifur Rahman al Mubarakpuri.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[ком 1]

[ком 2]

[ком 3]

[ком 4]

[ком 5]

Сүзлекләр һәм энциклопедияләр	Зур каталон · Брокгаузның һәм Ефронның · Брокгаузның һәм Ефронның · Кечкенә Брокгаузның һәм Ефронның · Кечкенә Брокгаузның һәм Ефронның · Яңа · В. Дальның · Британника (11-th) · Британника (онлайн)
Норматив контроль	BNE: XX526567 · BNF: 133184350 · LCCN: sh85114172 · LNB: 000054449 · NDL: 00560805

к б ү Бу теманың Татнет ресурсларында яктыртылуы
Мәгълүмат агентлыклары	«Tatar-inform.tatar» сайтындагы мәкаләләр исемлеге.
Татарстан ММЧлары	«Безнең гәҗит» сайтындагы мәкаләләр җыентыгы. «Ватаным Татарстан» газетасы сайтындагы мәкаләләр җыентыгы. Интертат сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Мәдәни Җомга» газетасы сайтындагы мәкаләләр җыентыгы. «Сөембикә» журналы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Татарстан» телерадиокампаниясе сайтында татарча материаллар исемлеге. «Татарстан — Яңа Гасыр» телерадиокомпаниясе сайтындагы татарча мәкаләләр исемлеге.
Татар телле Россия күләм ММЧлары	Федераль һәм халыкара дәрәҗә көн тәртибен яктыртып торучы ресурслар бар микән?
Татар телле чит ил ММЧлары	Азатлык радиосы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. TRT-TATAR радиосы сайтындагы мәкаләләр исемлеге.
Татарстанның муниципаль татар телле ММЧлары	«Әлмәт таңнары» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Бөгелмә авазы» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Заман сулышы» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Кайбыч таңнары» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Минзәлә» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Мөслим-информ» сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Саба таңнары» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. Түбән Каманың «Туган як» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Шәһри Казан» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Шәһри Чаллы» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге.
Татар телле Россия төбәк ММЧлары	«Авыл таңнары» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Кызыл таң» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Тәтешле хәбәрләре» газетасы сайтындагы мәкаләләр исемлеге.
Тематик ресурслар	«Белем.РУ» сайтындагы мәкаләләр исемлеге. «Бөтендөнья татар конгрессы» сайтындагы татарча мәкаләләр исемлеге. «Гыйлем.tatar» порталындагы материалларда очравы. «Матбугат.ру» сайтындагы материалларда очравы. «Сәләт» сайтындагы язмаларда очравы. «Tatarica энциклопедияcе» сайтындагы татарча мәкаләләр исемлеге. «Татарстан китап нәшрияты» сайтындагы материалларда очравы.