АКШ гимны
.jpg)
The Star-Spangled Banner (“Йолдызлар сибелгән байрак”) – Америка Кушма Штатларының дәүләт гимны. Дүрт куплеттан тора, гадәттә аның беренче куплеты (ешрак) яки беренче ике куплеты (сирәгрәк) башкарыла.[1]
Гимнның тарихы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Гимн тексты – Фрәнсис Скотт Ки (Francis Scott Key) тарафыннан 1814 елда язылган “Макһенри кирмәнен саклау” поэмасының бер өлеше. Автор – ул вакытта 35 яшьлек адвокат һәм һәвәскәр шагыйрь – поэманы Британия корабларының Балтимор шәһәрендәге Макһенри яр буе кирмәненә (Fort McHenry) төнге һөҗүменнән соң[2] иҗат иткән, ул шундагы хәлләрнең шаһиты булган.
1812-1815 елларда бәйсезлек өчен хәлиткеч көрәш[3] алып барган АКШның беренче байрагында, шул чорда конфедерация булып берләшкән штатлар саны буенча, 15 ак-кызыл буй һәм зәңгәр төстәге җирлектә шулкадәр үк йолдыз булган. Соңрак, ак-кызыл буйларның гомуми саны даими рәвештә 13 булырга тиеш, дигән карарга килгәннәр (конфедерациягә нигез салучы штатлар саны буенча). Йолдызлар саны, яңа штатлар килеп кушылган саен, арта барган.[4]
Байрак төне буе Макһенри кирмәне өстендә торган, ләкин британ снарядлары аңа бернинди зыян китермәгән. гимнның рәсми чараларда җырланучы беренче куплетында шул хакта бәян ителә. Җыр беренче мәртәбә шул ук елны Балтимор шәһәрендә башкарылган. Ләкин ул дәүләт гимны итеп расланганчы бер гасырдан артык вакыт үткән.
Озак вакыт, гимн музыкасы инглизләрнең бер популяр табын җырыннан алынган, дип санаганнар. Бары тик 1980 нче елларда гына көйнең үз авторы булуы ачыкланган. Бөекбританиядә музыка тарихчысы, композитор, органчы һәм җырчы буларак танылган Джон Стаффорд Смит (John Stafford Smith) аны 1780 елда иҗат иткән. Җыр күпмедер вакыт Бөекбритания музыкантлары берлегенең шаян гимны дип саналган. Аның башлангыч исеме – “Анакреонт җыры”.
Фрәнсис Скотт Ки сүзләре өстәлгәч тә, җыр әле 1889 елда гына рәсми рәвештә АКШ Хәрби-диңгез гаскәрләрендә кулланыла башлаган. 1916 елдан башлап аны Ак йортта да ара-тирә оркестр уйнаган. Ниһаять, 1931 елның 3 мартында АКШ Конгрессы җырны, автор тексты белән бергә, милли гимн итеп раслаган. Моңа кадәр илнең үз гимны булмаган, кирәк чакта йә Hail Columbia, йә My Country, 'Tis of Thee җырларының берсен кулланганнар.
Гимнның испан теленә шактый ирекле тәрҗемәсе рәсми рәвештә расланган. Шулай ук алман теленә һәм тагын берничә телгә әдәби тәрҗемәсе дә бар, ләкин алар кулланылмый.
Инглизчә тулы тексты
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
The Star-Spangled Banner
| Oh, say, can you see, the dawn’s early light
What so proudly we hailed at the twilight’s last gleaming? Whose broad stripes and bright stars, thro’ the perilous fight, O’er the ramparts we watched were so gallantly streaming. And the rocket’s red glare, the bomb’s bursting in air, Gave proof through the night that our flag was still there. Oh, say, does that Star-spangled Banner yet wave O’er the land of the free and the home of the brave?
Where the foe’s haughty host in dread silence reposes, What is that which the breeze, o’er the towering steep, As it fitfully blows, half conceals, half discloses? Now it catches the gleam of the morning’s first beam, In fully glory reflected, now shines on the stream: ‘This the star-spangled banner: oh, long may it wave O’er the land of the free and the home of the brave.
That the havoc of war and the battle’s confusion A home and a country should leave us no more! Their blood has vanished out their foul footsteps’ pollution. No refuge could save the hireling and slave From the terror of flight, or the gloom of the grave: And the Star - Spangled Banner in triumph doth wave O’er the land of the free and the home of the brave!
Between their loved home and the war’s desolation: Blest with vict’ry and peace, may the heav’n-rescued land Praise the Power that has made and preserved us a nation. Then conquer we must, when our cause it is just. And this be our motto: “In God is our trust”. And the Star - Spangled Banner in triumph shall wave O’er the land of the free and the home of the brave. |
Әйт әле, күрәмсең алсу таң атканда, —
Без аны данладык кич кояш батканда? Зәңгәр күк, йолдызлар — ак-кызыл иңендә, — Җилфердиме ул байрак кирмәннәр түрендә? Ракеталар янды, бомбалар шартлады, — Ә байрак төн буе безнең сафта калды. Әйт әле, балкыймы ул байрак бүген дә — Кыюлар җирендә, азатлар илендә?
Дөм караңгылыкта яткан текә ярда — Капыл җил байрактан куркуны басармы, Әллә бер яшереп, яңадан ачармы? Горур балкый анда, шәфәкъ нурларында, Сурәте чагыла агымсу-алкында, — Йолдызлы байрак ул, җилфердәсен көн дә Кыюлар җирендә, азатлар илендә.
Юкка чыкты алар, тар-мар ителделәр, Канлы эзләрен дә каплый кара туфрак... Һәм Ил-Ватан безгә гомерлеккә уртак! Урын юк сыенырга ялчыга һәм колга — Куркып качса качсын кабер шомлыгына. Йолдызлы байрак ул — дан-шөһрәт иңендә, Кыюлар җирендә, азатлар илендә!
Сөекле йортыбыз сугыштан арынсын: Мәдхия — юнәлтеп җиңүле солыхка, Милләт итеп безне, ярлыкаучы Хакка. Уңышка омтылыш, гамәлдә ышаныч, Безнең шигаребез: “Аллага таяныч”. Буй-буй байрак балкыр — дан-шөһрәт иңендә, Кыюлар җирендә, азатлар илендә! |
|
Перевод Максима Наймиллера (2010) |
Zamanälif-2012 |
|
О, скажи, видишь ты в первых солнца лучах, Что средь битвы мы шли на вечерней зарнице? В синем с россыпью звёзд полосатый наш флаг Красно-белым огнём с баррикад вновь явится. Ночью сполох ракет на него бросал свет — Это подлым врагам был наш гордый ответ. Неужели, скажи, он теперь навсегда Где свободных оплот и где храбрых страна?
Где надменный наш враг от атак отдыхает, Что над фортом, как нам, также видно ему На ветру колыхнётся и вновь пропадает? Золотистый восход ему блеск придаёт, В полной славе его свежий бриз развернёт. Это звёздный наш флаг! И он будет всегда Там, где дом храбрецов, где свободных страна.
Будто пламя войны, павших духом смятенье Разобщённой толпой снова сделают нас? — Дали кровью ответ за своё преступленье. Нет убежища вам, войск наёмных рабам, Ждёт могилы вас тлен — будет всем по делам. Только звёздный наш флаг не умрёт никогда Там, где дом храбрецов, где свободных страна.
Меж разрухой войны и своим отчим домом. Славит Бога земля и хвалу воздаёт Силе, сделавшей нас и хранящей народом. С правой кто стороны, не страшится судьбы, В битвах будет девизом нам «Богу верны». Звёздный флаг над страной будет реять пока Ещё есть храбрецы, в ком свобода жива. |
Äyt äle, kürämseñ alsu tañ atqanda, —
Bez anı danladıq kiç qoyaş batqanda? Zäñgär kük, yoldızlar — aq-qızıl iñendä, — Cilferdime ul bayraq kirmännär türendä? Raketalar yandı, bombalar şartladı, — Ä bayraq tön buyı bezneñ safta qaldı. Äyt äle, balqıymı ul bayraq bügen dä — Qıyular cirendä, azatlar ilendä?
Döm qarañğılıqta yatqan tekä yarda — Qapıl cil bayraqtan qurqunı basarmı, Ällä ber yäşerep, yañadan açarmı? Ğorur balqıy anda, şäfäq nurlarında, Suräte çağıla ağımsu-alqında, — Yoldızlı bayraq ul, cilferdäsen kön dä Qıyular cirendä, azatlar ilendä.
Yuqqa çıqtı alar, tar-mar iteldelär, Qanlı ezlären dä qaplıy qara tufraq... Häm İl-Watan bezgä ğömerlekkä urtaq! Urın yuq sıyınırğa yalçığa häm qolğa — Qurqıp qaçsa qaçsın qäber şomlığına. Yoldızlı bayraq ul — dan-şöhrät iñendä, Qıyular cirendä, azatlar ilendä!
Söyekle yortıbız suğıştan arınsın. Mädxiä — yünältep ciñüle solıxqa, Millät itep bezne, yarlıqawçı Xaqqa. Uñışqa omtılış, ğämäldä ışanıç, Bezneñ şiğärebez: “Allağa tayanıç”. Buy-buy bayraq balqır — dan-şöhrät iñendä, Qıyular cirendä, azatlar ilendä! |
Моны да карагыз
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]АКШ турында Википедия мәкаләсе
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=f5gkkBtRK_U%7C АКШ гимнын 9 яшьлек Атена Криз җырлый
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/The_Star-Spangled_Banner#/media/File:Ft._Henry_bombardement_1814.jpg | Макһенри кирмәненә һөҗүм
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/War_of_1812%7C Англия-Америка сугышы
- ↑ https://de.wikipedia.org/wiki/Flagge_der_Vereinigten_Staaten%7C(үле сылтама) Кушма Штатлар байраклары