Yelken

Yelken, rüzgâr gücünden yararlanarak geniş yüzey oluşturacak biçimde yan yana dikilen ve teknenin direğine uygun biçimde takılarak onu hareket ettiren kumaş veya şeritlerin tümü.

Rüzgâr prensibi

Bernoulli'nin prensibine göre rüzgâr açısının yelkenin yüzeyindeki yüküne bağlı olarak, yelkenin bir tarafında diğerinden daha fazla hava basıncı oluşur. Bu basınç farkı kaldırma gücü yaratarak yelkeni düşük basıncın olduğu tarafa iter. Omurga (veya ağırlık merkezi) yelken üzerindeki bu yanal gücü yelkenlinin yana yatarak ileri doğru hareketine dönüştürür. Bu yan yatma hareketinde dengeyi sağlamak için teknenin ağırlık merkezinden sallanan bir ağırlık vardır bu ağırlığa salma denir.

Bernoulli denklemi kullanılarak bulunan basınç farkı, tekneye aktarılan itkinin bir kısmını oluşturmaktadır. Asıl itki, momentumun korunumu sayesinde oluşur. Rüzgâr hareket halindeki hava moleküllerinden oluşmaktadır. Bu moleküller sahip oldukları hız ve kütle sayesinde belli bir momentum ile yelkene çarparlar. Yelkenin önünden giren rüzgâr, arka tarafından çıkarken momentumunun bir kısmını tekneye yelken vasıtasıyla iletir ve hızı yavaşlar. Tekne kendi ağırlığı oranında kazandığı bu momentumu harekete çevirir. Bu hareketin yan bileşenleri salma ile dengelenir, ileri yönlü bileşeni ise teknenin hız kazanmasıyla dengelenir.

m_rüzgâr·V_{rüz_giren}=m_tekne·V_tekne+m_rüzgâr·V_{rüz_çıkan}

Yelkenli tekne tarihi

Çeşme, İzmir'de bir yelkenci.(Optimist sınıfı yelkenli)

Arkeolojik bulgular ilk yelkenli teknelerin Obeyd Döneminde (MÖ 6000-4300) kullanıldığını göstermiştir.^[1] MÖ 3200'lerde Mısırlılar duvar resimleriyle Nil'de seyreden yelkenli tekneler tasvir etmişlerdir.^[2] Tümüyle korunmuş biçimde bulunmuş en eski yelkenli tekne, Levantein menşeli MÖ. 14 yy'a tarihlenen Uluburun batığıdır.^[3] İlk yelkenin malzemesi papirüstür.^{[kaynak belirtilmeli]} Mısırlıların ardından, Polinezyalılar kanolarında rüzgâr teknolojisini kullanmışlardır. Yelkenli tekneler daha sonra Roma, Yunan, Çin, İspanyol, Portekiz, Fransız ve İngilizler tarafından benimsenmiştir. İlk yat yarışları 1660 yılında İngiltere'de organize edilmiş, yarış o zamanın York Dükü ve 2. Charles'ın sahip oldukları yelkenli tekneler arasında geçmiştir. 1749 yılında Galler prensi tarafından ilk yelken trofisi (trophy) düzenlenmiştir. İlk kez 1851 yılında yapılan Hundred Guineas Kupası yarışlarını ABD takımı birincilikle bitirmiştir. Bu kupanın ismi daha sonra America's Cup (Amerika Kupası) olarak değiştirilmiştir. 20. yüzyılda ünlü araştırmacılar ve gezginler (örneğin Slocum, Chichester, Moitessier ve Tabarly) yelken sporunun popülerliğini artırdılar. Bugün yelken hem hobi hem de spor olarak pek çok kişi tarafından benimsenmektedir. Yelken sporu 1896 yılında Olimpiyatlardaki yerini almıştır. Yelken yarışları ve uluslararası müsabakalar Uluslararası Yelken Federasyonu tarafından düzenlenmektedir. Türkiye'de yelkenin özerk örgütü Türkiye Yelken Federasyonu'dur (TYF) ve merkezi İngiltere'de bulunan ISAF'a (İnternational Sailing Asosation Federation) bağlı olarak çalışır.

Seyir şekilleri

Seyir şekilleri, teknenin başından kıçına doğru geçtiği varsayılan doğrunun rüzgâr vektörüyle yaptığı açı ile belirlenir:

Orsa: Teknenin rüzgâra doğru en küçük (en az 45 derecelik) açıyla gittiği seyirdir.
Dar Apaz: Orsa-Apaz arasındaki yelkenin rüzgâra olan açısının 45-90 derece arasında olduğu seyirdir.
Apaz: Teknenin rüzgârı yandan aldığı ve açının 90 derece olduğu seyirdir.
Geniş Apaz: Apaz ile pupa arasındaki seyirlere denir. (90 -180 derece )
Pupa: Teknenin rüzgârı arkadan aldığı ve açının 180 dereceye vardığı seyirdir.
Ayı Bacağı: Pupa seyrinde floğun ana yelkenin tam tersine ıskotasının çarmıh teli dışından alınarak açılmasıdır.

Manevralar

Yelkenli teknelerde iki çeşit manevra yapmak mümkündür. Bunlar " tramola " ve " kavança " dır.

Tramola: Tramola rüzgâr üstüne doğru yapılan manevradır.
Kavança: Kavança rüzgâr altına doğru yapılan manevradır.
Kafayı açmak: Teknenin burnunu rüzgârdan uzaklaştırarak rüzgâra olan açıyı büyükmektir.
Orsalamak: teknenin burnunu rüzgâra yaklaştırmak rüzgâra olan açıyı azaltmaktır.

Yelken Yarışları

Yelken yarışları üç ayrı kategoride toplanmaktadır.

1 – Regatta olimpik yarışları

2 – Okyanus yarışları

3 – Maç (ya da kafa kafaya yarış)

Yarışma kuralları tüm yelkenli tekne kategorilerinde aynı şekilde uygulanır. Yarışmalara erkekler ve kadınlar (özel yarışlar dışında) katılabilirler.

Yarışmaların olimpik seyri üçgen şeklindedir ve seyir denize atılan şamandıralar ile belirlenir. Yarışmanın yönü rüzgârın estiği yöne göre belirlenir. Yarışma mesafesi yarışılan yelkenli tekne kategorisine göre değişir.

Olimpik yelken yarışları

Yelkenli tekne sınıflarından Finn, 420'(yelkenli) 470, 49er, Laser ve Laser Radial; yat sınıflarından Star ve Elliott 6m; sörf sınıflarından Neil Pryde RS-X olimpiyatlarda yarışları yapılan sınıflardır.

Yelken kısımları

Dört köşeli yelkenin yakaları:
1) Bumba yakası
2) Direk yakası
3) Güngörmez yakası
4) Gönder yakası

Direk
Gurçata
Matafiyon
Açavela Gönderi
Alt Yaka
Ön Yaka
Üst Yaka
Arka Yaka
Bağlantı Köşesi
Mandar Köşesi
Pik Köşesi
Iskota Köşesi
Dikiş
Çıta Cebi
Çıta
ISAF Kodu
Sicil Numarası
Bumba Çekeri
Koç Boynuzu ya da Kıstırmaç
Bumba
Bumba Ayı
Çarmıh Teli
Palanga
Salma Kasası
Kemere Hattı

Kaynakça

^ Carter, Robert (2012). "19". In Potts, D.T. A companion to the archaeology of the ancient Near East. Ch 19 Watercraft 28 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. pp. 347–354. ISBN 978-1-4051-8988-0.
^ John Coleman Darnell (2006). "The Wadi of the Horus Qa-a: A Tableau of Royal Ritual Power in the Theban Western Desert 1 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Yale. Retrieved 2010-08-24.
^ Cemal Pulak (1998). "The Uluburun shipwreck: an overview 8 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". International Journal of Nautical Archaeology.

İlgili bağlantılar

Türkiye Yelken Federasyonu 4 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Yelkencilik Bilgileri 23 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Carter, Robert (2012). "19". In Potts, D.T. A companion to the archaeology of the ancient Near East. Ch 19 Watercraft 28 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. pp. 347–354. ISBN 978-1-4051-8988-0.

[2] John Coleman Darnell (2006). "The Wadi of the Horus Qa-a: A Tableau of Royal Ritual Power in the Theban Western Desert 1 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Yale. Retrieved 2010-08-24.

[3] Cemal Pulak (1998). "The Uluburun shipwreck: an overview 8 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". International Journal of Nautical Archaeology.

[1]

[2]

[3]