Saruhan Bey
| Saruhan Bey | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Manisa Fatihi, Mağnisiye Sultanı. | |||||
 Saruhanoğulları dönemine ait sikke | |||||
| I. Saruhanoğulları Beyi | |||||
| Hüküm süresi | 1313 - 1346 (33 yıl) | ||||
| Sonra gelen | İlyas Bey | ||||
| Ölüm | 1346[1] Manisa | ||||
| Defin | 1346 Saruhan Bey Türbesi, Manisa | ||||
| Çocuk(lar)ı | Bekçe Bey (Beğce Bey) Atmaz Han Süleyman Bey Orhan Bey Budak Paşa Temir Han (Timur Han) Devlet Han İlyas Bey (Fahreddin İlyas)[2][3][4][5][6] | ||||
| |||||
| Hanedan | Saruhanoğulları Hanedanı | ||||
| Babası | Alpagu Bey[7] | ||||
| Dini | İslam | ||||
| Meslek | Asker | ||||
Saruhan Bey (ö.1346) 14. yüzyılda Batı Anadolu'da merkezi Manisa olan Saruhanoğulları Beyliği'nin kurucusu, Harezm'li bir Türkmen beyidir.[8][9][10][11][12][13] Başka bir iddiaya göre Saruhan Bey'in kökeninin İznik İmparatoru III. İoannis Vatatzes'in döneminde 1241-1250’lerde Trakya’dan getirtilip Batı Anadolu'ya, Menderes vadisi ve Frigya, Bitinya olmak üzere sınırlara yerleştirilmiş olan Kuman/Kıpçaklar’la ilgili olduğu öne sürülmektedir.[14][15]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası Alpagu Bey, onun babası da Saruhan'dır.[6] Bilinen kardeşleri Çoğa Bey ve Ali Paşa'dır. Saruhan Bey'in, Selçuklu Hanedanı'nın uç beyi beyi olduğu ve/veya emrindeki komutanlardan (nökerlerden) biri olduğu düşünülmektedir.[16][17][18] Manisa'yı 3 yıllık bir ablukadan sonra Bizanslılar'ın elinden almıştır. Mezarı, Manisa'daki Saruhan Bey Türbesi'ndedir (halk arasında Saruhan Baba Türbesi, Körhane veya Gürhane türbesi de olarak anılmaktadır) olarak da adlandırılan).[19]
Manisa'nın fethi
[değiştir | kaynağı değiştir]Manisa’nın fetih süreci ve nasıl ele geçirildiği ile ilgili kaynaklarda yeteri kadar bilgi yoktur. Ancak günümüze kadar ulaşan rivayetler bulunmaktadır, bunlardan ilki; Saruhan Bey'in Manisa’ya doğu yönünden saldırmış olduğu, askerlerini çok göstermek için ise keçilerin boynuzlarına mum (veya meşale) taktığı ve Manisa Kalesi'ne doğru gönderdiğidir. Doğuda yapılan bu savaşın sonunda Manisa'nın alındığı rivayet edilir. Manisa'da tarif edilen alanın adı Kırtık'tır, halk bu kelimenin düşmanı kırdık'tan geldiğini söylemektedir, bahsedilen alanda önceleri aynı isimli bir köy bulunsa da günümüzde Kırtık Mezarlığı bulunmaktadır.[20][21][22][23] İkincisi ise; savaşın sabaha kadar sürdüğü, günün ilk ışıklarıyla beraber Bizanslılar yenilmiş ve şehrin batısındaki günümüzde Horozköy olarak bilinen semte kadar püskürtülmüştür, köye gelindiğinde de horozlar ötmeye başlamış olduğu bu yüzden de buraya Horozköy dendiği rivayet edilir.[20][24][25] Manisa'nın fethi eskiden bayram olarak kutlanmakta iken bu gelenek tamamen unutulmuştur.
İbn Batuta ile karşılaşması
[değiştir | kaynağı değiştir]Manisa'yı ziyaret eden İbn Batuta seyahatanamesine Saruhan Bey hakkında şunları yazmıştır;
“Şehrin hükümdarı Saruhan adında biridir. Buraya girdiğimizde onu birkaç ay evvel ölmüş oğlunun türbesinde bulduk, Bayram gecesi ile sabahını anne baba bu türbede geçirmişler. Çocuğun cesedi yıkanıp hazırlanmış (tahnit edilmiş) kalaylı, demir kaplı tahta bir tabut içine konmuş ve cesetten çıkan kokunun kaybolması için çatısı açık bir kubbeye asılmıştı. Bir süre sonra çatı örülecek, tabut yere indirilecek, üstüne de ölünün elbiseleri örtülecekti. Pek çok hükümdar için böyle yapıldığını daha önce görmüştüm ben.”[26]
Aktarılan olaydan da anlaşılacağı üzere detayı verilen yas ve defin işlemi, Saruhan Bey ve eşinin henüz Şamanizm etkisinde oldukları, İslamiyet'in Türkler tarafından kabulünden sonra da bunun etkisinin devam ettiğini göstermesi bakımından ilginçtir. İbn Batuta'nın “daha önce görmüştüm ben” diye bahsetmesi, Türkler'in hala Şamanizme olan bağlılıklarını belirtir bir dipnottur.[27][28][29]
Mimari çalışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Saruhan Bey'in bilinen tek eseri Manisa Kalesi içinde yer alan günümüzde metruk halde olan Kale Mescidi olarak da bilinen Saruhan Bey Mescidi'dir (Hacet Mescidi).[30][31]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Islâm ansıklopedisi: Islâm âlemı tarıh, coğrafya, etnoğrafya ve bıyografya lûgatı. Mıllî Eğıtım Basimevı. 1945. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ Dr. Nazım İntepe. YOL ARKADAŞI. ss. 137-. GGKEY:4K16U7EAUPH. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ Turgut Güler. Şehsüvar-ı Cihangir Fatihname. Ötüken Neşriyat A.Ş. ss. 113-. ISBN 978-605-155-334-4. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ Manisa 1973 [i.e., bin dokuz yüz yetmiş üç] il yilligi. Ayyildiz Mathaasi. 1973. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ Hakkı Karaşahin (2007). Bir batı Anadolu kasabasında dini hayat: Gördes örneği. Birleşik Yayınevi. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ a b Yılmaz Öztuna (1977). Başlangıcından zamanımıza kadar büyük Türkiye tarihi: Türkiye'nin siyasî, medenî, kültür, teşkilât ve san'at tarihi. Ötüken Yayınevi. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Öztuna1977" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Yılmaz Öztuna (1963). Türkiye tarihi: baslangicindan zamanimiza kadar. Hayat Kitaplari. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ Ελισάβετ Α Ζαχαριάδου (1993). The Ottoman Emirate (1300-1389): Halcyon Days in Crete 1 : a Symposium Held in Rethymnon 11-13 January 1991. Crete University Press. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ Cultural atlas of the Turkish world. Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, Turkish Cultural Service Foundation. 1997. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ Ali Akar (2005). Türk dili tarihi: dönem, eser, bibliyografya. Ötüken. ISBN 978-975-437-517-6. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ Eren Sarı (28 Temmuz 2016). Çocuklara Osmanlı Tarihi: Tarihin en büyük Türk-İslam Devleti. Dünyanın en soylu, en şerefli ve en uzun ömürlü hanedanının kurduğu son cihanşûmul imparatorluk. Asr-ı seâdet ve Hulefâ-i Râşidîn devirlerinden sonra Hak ve adâlete riâyette en üstün seviyeye yükselen Müslüman Türk Devleti. noktaekitap. ss. 54-. GGKEY:1DGJDUPK7Q6.
- ^ Osmanlı tarihi: cilt. Uzançarşılı, İ.H. Kuruluştan İstanbul'un fethine kadar (1947). Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1947. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ Ali Sevim; Yaşar Yücel (1990). Türkiye tarihi. Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 978-975-16-0257-2. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ "Sencer Divitçioğlu, "Saruhanlı Beyliği'nin Kıpçak Kökenli Olma İhtimali (XI-XIV. Yüzyıllar)", Doğu Batı, sy. 33, Ankara 2005, s. 287-297".
- ^ "İbrahim ŞAHİN, Saruhan ve Saruhanoğullarının Adları Üzerine, Dil Araştırmaları, Bahar 2016, Sayı 18 s. 219-233". 1 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021.
- ^ Feridun Mustafa Emecen (2001). İlk Osmanlılar ve batı Anadolu beylikler dünyası. Kitabevi. ISBN 978-975-7321-40-8. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ Enver Behnan Şapolyo (1972). Selçuklu İmparatorluğu tarihi. Güven Matbaasi. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ Prof. Dr. Fikret Işıltan'a 80. doğum yılı armağanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. 1995. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ Celil Ender (2000). Karesi, Saruhan, Aydın ve Menteşe beylikleri paraları. Ender Nümismatik Yayınları. ISBN 978-975-93806-0-1. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ a b H. Mustafa Eravcı; Mustafa Korkmaz (1999). Saruhanoğulları ve Osmanlı klasik döneminde Manisa'da yaşayan kültürel izleri. Manisa Valiliği. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ Alim Can (1997). Oğuzlardan Yatağan Mahmud Sultan. Uyum Yayıncılık Pazarlama Turizm Limited Şti. ISBN 978-975-7059-04-2. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ Prof. Dr. Fikret Türkmen armağanı. Kanyılmaz matbaası. 2005. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ Manisa'nın kültür ve tabiat varlıkları: Manisa merkezdeki taşınmaz kültür varlıklarının korunması ve restorasyonu paneli, 28 Nisan 1992. Manisa Belediye Başkanlığı. 1993. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ M. Çağatay Uluçay; İbrahim Gökçen (1939). Manisa tarihi. Resimli Ay Matbaası. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ Türkmen Parlak (1979). Ege Denizinde ilk Türk derya beyleri. Yaşar Eğitim Kültür Vakfı Yayınları. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
- ^ Mehmet Eröz (1992). Eski Türk dini (gök tanrı inancı) ve Alevîlik-Bektaşilik. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ISBN 978-975-498-051-6. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ A. Munis Armağan (2008). Hepimiz biraz şamanız. A. Munis Armağan. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ A. Munis Armağan (2006). Asya'dan Anadolu'ya Türkler'in anı defteri. Bilkar. ISBN 978-975-98001-2-3. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ İbrahim Sarı (1 Temmuz 2018). TÜRK GELENEKLERİ: Türklerin Yaşam Tarzı... noktaekitap. ss. 155-. GGKEY:ECRJ7D58WXN. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ M. Çağatay Uluçay (1946). Saruhanoğulları ve eserlerine dair vesikalar (773 H.-1220 H.). Resimli Ay Matbaası. 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyomu: bildiriler. Erciyes Üniversitesi. 2002. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.