İçeriğe atla

Richard Feynman

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(R. P. Feynman sayfasından yönlendirildi)
Richard Feynman Nobel Fizik Ödülü sahibi
Feynman, 1986
DoğumRichard Phillips Feynman
11 Mayıs 1918
Queens, New York, ABD
Ölüm15 Şubat 1988 (69 yaşında)
Los Angeles, ABD
Ölüm sebebiKansera
MilliyetAmerikalı[1]
Vatandaşlık ABD
EğitimMassachusetts Teknoloji Enstitüsü (BSc)
Princeton Üniversitesi (Doktora)
EvliliklerArline Greenbaum (1941-45) (merhum)
Mary Louise Bell (1952-56)
Gweneth Howarth (1960-88) (hayatını kaybetti)
Çocuk(lar)Carl Feynman
Michelle Feynman
ÖdüllerAlbert Einstein Ödülü (1954)
E. O. Lawrence Ödülü (1962)
Nobel Fizik Ödülü (1965)
ForMemRS (1965)
Oersted Madalyası (1972)
Ulusal Bilim Madalyası (1979)
Kariyeri
DalıTeorik fizik
Çalıştığı kurumlarCornell Üniversitesi
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü
Doktora
danışmanı		John Archibald Wheeler
Doktora öğrencileriF. L. Vernon, Jr.
Willard H. Wells
Albert Hibbs
George Zweig
Giovanni Rossi Lomanitz
Thomas Curtright
James M. Bardeen
EtkilendikleriPaul Dirac[kaynak belirtilmeli]
Leonardo da Vinci[kaynak belirtilmeli]
EtkiledikleriFreeman Dyson[kaynak belirtilmeli]
Lawrence Krauss
İmza
a. Liposarkom veya Waldenström Makroglobulinemisi sebebiyle.

Richard Phillips Feynman (d. 11 Mayıs 1918 - ö. 15 Şubat 1988),[2] kuantum mekaniğinin ayrılmaz formülasyonu, kuantum elektrodinamiği teorisi, aşırı soğutulmuş sıvı helyumun süper-akışkan fiziği ve partonu önerdiği parçacık fiziğindeki çalışmaları ile 1965'te, Julian Schwinger ve Sin-Itiro Tomonaga ile birlikte Nobel Fizik Ödülü'ne layık görülmüş Amerikalı teorik fizikçidir.[3][4][1][5][6][7][8]

1918'de ABD'nin New York eyaletinde Queens'teki Far Rockway adlı küçük bir kasabada dünyaya geldi. Henüz 16 yaşındayken türev ve integral hesabını tüm yönleriyle kavradı. 17 yaşında Rockway'den ayrılıp, lisans derecesini yapacağı MIT (Massachusetts Institute of Technology)'e girdi. Lisans derecesinden sonra ünlü Princeton Üniversitesi'ne kabul edildi. Doktorasını Princeton'dan aldıktan sonra, dekorsal sanatlar öğretmeni Arline Greenbaum ile ailesinin itirazlarına aldırış etmeyerek evlendi. 1942'de ABD'nin savaşa katılmasıyla birlikte, Manhattan Projesi (atom bombası projesi) için çağrıldı.

Burada Nazi Almanyası'ndan kaçıp ABD'ye sığınan, yarı Yahudi yarı Alman olan fizikçi Hans Bethe tarafından kuramsal bölümün önderi olarak atandı. Bu görevi aldığında henüz 24 yaşındaydı. Manhattan Projesi'nde Feynman, kritik kütle için gerekli olan uranyum miktarını tespit etmek için çalıştı. Hipotezini denemek için Los Alamos'u havaya uçurmadan birçok deney araçları geliştirdi. Oak Ridge uranyumun parçalanması sırasında güvenlik sorunuyla uğraşırken, Feynman çalışanların ışıma zehirlenmesinden korunması için prosedürler geliştirdi. Savaş sonrası Bethe'yi takip ederek, Cornell Üniversitesi'ne gitti. Feynman burada atomaltı parçacıkların karmaşık yapısı için basit bir gösterim geliştirdi. Onun bu gösterimi Feynman Çizelgeleri olarak bilinir.[9]

Savaş bittikten sonra, 1965'te Kuantum elektrodinamiğine yaptığı katkılardan dolayı Itiro Tomonaga ve Julian Schwinger ile birlikte Nobel Ödülüne layık görüldü. 1986'daki Challenger felaketini araştıran Rogers komisyonunda yer aldı.

Gençliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Feynman, 11 Mayıs 1918 Queens, New York'ta Yahudi kökenli[10] ev hanımı bayan Lucille ve Yahudi kökenli[10] satış müdürü bay Melville Arthur Feynman'ın oğlu olarak dünyaya geldi. Ailesi, o dönem Rus İmparatorluğu'nda Yahudiler'e yönelik yapılan zulüm ve ayrımcılıktan kurtulmak için ABD'ye göçmüş Yahudiler idi.[10][11][1] Ailesi laik Yahudiler'dendi ve genç Feynman da kendisini bariz bir agnostik ateist olarak nitelendirmiştir. Daha sonra Yahudi Teorik Seminerini seyahati sırasında Talmud'u harika ve değerli bir kitap olarak bulduğunu söylemiştir.[kaynak belirtilmeli]

Einstein ve Teller gibi konuşmayı geç öğrenenlerdendi. Üçüncü yaş gününde, henüz ancak bir kelime mırıldanabilmişti. Bir yetişkin olarak Bronx aksanını benimsemişti. Bu aksan gösterişli ve abartılı olmak için yeterince yoğundu. Bu nedenle Feynman'ın yakın arkadaşları Wolfgang Pauli ve Hans Bethe bir keresinde onun bir "aylak" gibi konuştuğunu söylemiştir.[kaynak belirtilmeli]

Genç Feynman, geleneksel düşünceyle çelişen sorular sorması için onu destekleyen ve Feynman'a yeni bir şey öğretmeye her zaman hazırlıklı olan babasından yoğun olarak etkilenmiştir. Annesinden de hayatı boyunca sürdürdüğü espri anlayışını kazanmıştır. Çocukluğunda da bir mühendislik yeteneğine sahipti. Bu yetenek evindeki laboratuvarında yaptığı deneyler sayesinde korunmuştur. Bozulmuş radyoları tamir etmekten de zevk alırdı. İlköğretimde iken, ailesinin günlük işlere koşuşturduğu sıralarda o bir hırsız alarmı yaratmıştır.[kaynak belirtilmeli]

Richard beş yaşındayken, annesi bir oğlan çocuk doğurdu ancak bebek dört haftalıkken öldü. Dört yıl sonra, Richard'ın kız kardeşi Joan doğdu ve bütün aile Fark Rockway/Queens'e taşındılar. Geçen dokuz yılın boyunca Joan ve Richard yakındılar. Çünkü ikisi de dünya hakkında doğal bir meraka sahiplerdi. Anneleri onlara bir kadının bu tarz karşılaştırmalar yapabilecek bir kafatası yapısına sahip olmadığını söyledi. Annesi Joan'ın astronomi konusunda çalışmak istemesine karşı çıkmasına rağmen, Richard onu evreni keşfetmesi için destekledi ve Joan en sonunda Dünya ve güneş rüzgarları üzerinde uzmanlaşmış bir astrofizikçi oldu.[kaynak belirtilmeli]

Eğitimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Feynman, Nobel kazanan Burton Richter ve Baruch Samuel Blumberg gibi yoldaşlarının da gittiği Far Rockaway High School'a gitmiştir. Lisenin hemen başında Feynman hızla daha üst matematik derslerine terfi ettirilmiştir. Okulda yapılmış belirtilmemiş bir IQ testinde Feynman'ın IQ'su 123 olarak ölçülmüştür bu IQ James Gleick isimli biyografıra göre "yüksek fakat zar zor takdir edilen" bir değerdi. 15 yaşına geldiğinde, kendi kendine trigonometri, ileri algebra, sonsuz seriler, analitik geometri ve hem türev hem de integrali öğrenmişti. Üniversiteye girmeden önce, kendi yöntemiyle yarı-türev gibi konuları türetiyor ve deneyler yapıyordu.

Arista Şeref Topluluğu'nun bir üyesi olarak okuldaki son yılında Feynman, New York Üniversitesi Matematik Olimpiyatları'nı kazandı. En yakın rakibiyle arasında olan büyük fark jüri üyelerini çok şaşırttı.

Direkt niteleme alışkanlığı bazen geleneksel düşünürlere göre boş laf gibi gelirdi. Örneğin kedi anatomisini öğrendiği esnada sorduğu sorulardan biri "elinizde kedinin haritası mı var?" olmuştur fakat o burada aslında bir anatomik çizelgeyi kastetmiştir.

Kolombiya Üniversitesi'ne başvurdu ancak kabul edilmedi çünkü bu üniversite kabul edebileceği Yahudi kotasını zaten doldurmuştu. Bunun yerine Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'ne gitti. Burada da 1939 yılında lisans derecesini kazandı ve aynı yıl Punthan Fellow olarak isimlendirildi.

Princeton Üniversitesi'nin lisans üstü sınavında matematik ve fizik dalında harika bir sonuç elde ederken İngilizce ve tarih alanında çok zayıf bir sonuç almıştı. Feynman'ın ilk seminerine katılanlar arasında Albert Einstein, Wolfgang Pauli ve John von Neumann da vardı. 1942 yılında Princestone'dan PhD aldı ve tez danışmanı John Archibald Wheeler'dı. Feynman'ın tezi kuantum mekaniğinde statik hareket prensiplerine uygulandı, Wheeler-Feynman diyagramını kuantize etme arzusuna ilham oldu.

Manhattan Projesi'ndeki misyonu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Manhattan Projesi
Feynman (ortada) ve Robert Oppenheimer (sağda) Manhattan Projesi sırasında Los Alamos sosyal işlevindeyken.

Princeton'dayken fizikçi Robert R. Wilson Feynman'ı, Manhattan Projesine katılması destekledi (bu dönemde savaş zamanında Amerikan ordusu Los Alamos'taki projede atom bombasını geliştiriyordu). Feynman, bu girişime katılmaya ikna olduğunu çünkü Nazi Almanyası geliştirmeden, kendilerinin atom bombasını yapması gerektiğini söyledi. Feynman, Hens Bethe'nin teorik bölüğüne katıldı ve Bethe'yi kendisini kurup lideri yapmasına neden olacak kadar etkiledi. O ve Bethe, Feynman- Bethe formülünü geliştirdiler ve bu formül fizyon bombasının verimini hesaplamalarına yardımcı oldu. Bu Robert Serber'in daha önceden yaptığı çalışmalara dayandırılarak yapıldı.

Kendini bu projesindeki işine adadı ve Trinity bombası testinde de yer aldı. Feynman'ın, patlamayı siyah gözlükleri olmadan veya Welder lensi ile korunmadan gözlemleyen tek insan olduğu söylenir. Sebep olaraksa kamyon ön camından gözlemlemenin, camın zararlı ultraviole ışınlarını engelleyecek olduğunu söyledi. Patlamaya şahit olduğunda, patlamanın devasa parlaklığı nedeni ile Feynman arabasının zeminine doğru eğildi, buna rağmen mor bir leke gördüğünü söyledi.

Yaşça küçük bir fizikçi olduğu için, projenin merkezinde yer almadı. Bu projede yer aldığı en büyük kısım, insan bilgisayarları hesaplayan grubun teorik kısmında var olmaktı (burada öğrencilerinden biri John G. Kemeny'dir ve daha sonra BASIC dilini programlamada ortak tasarıma ve özelleştirmeye gitti devam ettiler). Sonraları, Nicholas Metropolis ile birlikte, zımbalanmış IBM kartlarının hesaplama yapmak için kullanılacağı bir sistem yayınlamakta beraber çalıştılar.

Feynman'ın, Los Alamos'ta yer aldığı başka bir iş ise Los Alamos "Su Kaynatıcısı" için nötron hesaplamaları yapmasıdır. Bu iş üzerindeyken, hakkında çalıştığı konu Oak Ridge tesisine verildi. Burada, materyallerin muhafaza edilmesi konusunda mühendislere yardımcı oldu böylece kritik aksaklıklardan (örneğin bazı materyallerin bazı şartlar altında barındırılması tehlike arz ediyordu) korunulabilirdi. Aynı zamanda uranyum hidrit bombası için hesaplamaları ve teoritik kısımları yaptı, daha sonraları bunun uygun olmadığı kanıtlandı.

Feynman, baş başa tartışmak için fizikçi Niels Bohr tarafından çağrıldı. Daha sonradan Bohr ile tartışmanın pek çok fizikçi tarafından hayranlık ve saygı duyulduğunu öğrendi. Feynman hiç utangaç bir adam değildi, Bohr'un fikirlerinde kusur olduğunu düşündüğü her şeyi direkt söylüyordu. Feynman, Bohr'a karşı diğer insanların hissettiğinden daha az saygı duymadığını ancak konu fiziğe geldiği zaman sosyal nitelikleri ikinci plana ittiğini söyledi.

Los Alamos, içerdiği işin yüksek güvenlikli olduğu gerekçesi ile izole edilmişti. Feynman'ın kendi ağzından söylediğine göre, "Orada yapılacak hiçbir şey yoktu" Sıkılmıştı, kapıların ve kabinlerin kilitlerini maymuncukla açarak ve güvenli kağıları karıştırarak merakını gideriyordu. Feynman, iş arkadaşlarına pek çok şaka yaptı. Bir keresinde bir dolgu kabinini kilitleyen sayı kombinasyonunu buldu. Bu kombinasyonu bir fizikçinin en çok kullandığı sayıları deneyerek (örneğin 27-18-28, doğal logaritmada e=2.71828...'dir) bulmuştur. Açtığı kabinlerde bir iş arkadaşının muhafaza ettiği atomik bomba araştırmalarının da aynı yolla açıldığını buldu. Alay etmek amacıyla açtığı kabinlere çeşit çeşit notlar bıraktı fakat bu iş arkadaşlarını ürkütmeye başladı. Frederic de Hoffmann, bir casusun ya da sabotajcının atomik bomba araştırmalarının notlarına eriştiği düşüncesine kapıldı. Ardından Feynman'ın eşini almak için Klaus Fuchs'tan ödünç aldığı araba ile birlikte, Klaus'un Sovyetler için çalışa asıl casus olduğu anlaşıldı. Klaus nükleer sırları arabası ile Santa Fe'ye taşıyordu.

Ara sıra Feynman Amerikan yerlileri gibi konuşabileceği bir yer bulurdu. Çok geçmeden fark edildi ve "Injun Jeo" denilen gizemli bir Hindistanlı hakkında dedikodular yayılmaya başladı. Aynı zamanda laboratuvarda baş çalışanlardan biriyle arkadaş oldu.

Feynman, "The Pleasure of Finding Things Out"da Manhattan projesine katılma gerekçeleri hakkında düşüncelerini üstü kapalı bir şekilde ifade etmiştir. Feynman, Amerika'ya müttefik kuvvetler yardımcı olmadan önce Nazi Almanyası'nın, bombayı daha erken geliştirebileceğini hissetti. Almanya'nın mağlup edilme ihtimalini tekrar düşünmemenin kendi hatası olduğunu söylemeye devam etti. Aynı yayımda, Feynman atom bombası çağı hakkındaki endişelerinden de bahseder. Hatırı sayılır bir zaman boyunca bombayı kullanmanın yüksek risk içerdiğini bu nedenle gelecek için yapılmasının anlamsız olduğunu söyledi. Daha sonraları bu dönemini "depresyon" olarak nitelendirdi.

Akademik Kariyerinin İlk Yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

1942 yılında PhD'sini tamamladıktan sonra, Wisconsin-Madison Üniversitesinde asistan fizik profesörlüğü için bir görüşme yaptı. Görüşmenin neredeyse tamamı, Manhattan projesindeki görevini terk etmesi için harcandı. 1945 yılında, Dean Mark Igraham of College of Letters and Science'dan, kendisinin UW dersini vermesi için dönmesini isteyen bir mektup aldı. Görüşme, dönmek istememesi nedeniyle uzatılmadı. UW'den yıllar sonra verilen bir konuşmada "Beni işten kovan aklı selim bir yere dönmek harika olur." diyerek esprili bir iğneleme yapmıştır.

Savaştan sonra, Feynman bünyesinde Albert Einstein, Kurt Gödel ve John von Neumann gibi seçkin isimleri bulunduran Princeton'daki Institute for Advanced Study'den gelen bir teklifi reddetti. Onun yerine Feyman Hans Bethe'ti takip etti ve Cornell Üniversitesi'nde 1945'ten 1950'ye kadar teorik fizik öğretti. Manhattan projesinde üretilen atom bombasının Hiroşima'yı yerle bir etmesinin ardından yakalandığı depresyonla beraber, çok kompleks fizik problemlerine odaklanmaya başladı. Bu kafasının dağılmasını sağlıyordu. Bu dönemde yaptığı işlerinin, daha sonra değişik dönme hızlarını açıkladığı denklemler için kullanmıştır. Nobel ödülü için ne kadar önemli olduğunu anlamış oldu.

Institute for Advanced Study'den bir teklif daha aldı ve bunu da "enstitüde öğretme disiplini olmadığı" gerekçesi ile reddetti. Feynman öğrencilerin bir ilham kaynağı olduğunu düşünüyordu ancak öğretmek onun için yaratıcı olmayan bir heceleme yönteminin bir başka türüydü. Bu nedenle enstitü ona üniversitede öğretip aynı zamanda enstitüde de yer alabileceği bir yol önerdi. Feynman bunun yerine Kalifornya Teknoloji Enstitüsü'nden gelen bir teklifi kabuk etti. Çünkü ılıman bir iklimde yaşamak istiyordu.

Feynman’ın çok iyi bir anlatıcı olduğu söylenir. Öğrencilerine yaptığı makul açıklamaları ve onlara önem vermesi nedeniyle büyük bir itibar kazanmıştır. Ayrıca açıklamaların yaparken, karşı tarafın da anlayabileceği bir dil kullanırdı. Onun esas prensibi, eğer bir konu ilk yıldaki bir öğrenciye anlatılacak kadar basit anlatılamıyorsa, o konu henüz tam öğrenilmemiş demektir. Örneğin spin ve statik arasındaki ilişkiler. ½ spine sahip parçacıklar birirlerini iterken, tam sayılı parçacıklar birbirlerini çekiyordu. Bu, Fermi-Dirac statiği ve Einstein- Bose statiğinin 360 derece altında bozonların nasıl hareket ettiğini açıklayan harika bir örneklemeydi. Daha ileri kurslarında tartışmakta olduğu bir soruydu bu aynı zamanda ve 1986’da Dirac anısına verdiği bir derste de sonucu açıklamıştır. Ayrıca aynı derste, anti parçacıkların var olması gerektiğini ve eğer parçacıklar sadece pozitif enerjilere sahip olsalardı, herhangi bir sınılandırma olamazdı.

Düşünmeden ezberlemeye ya da ezberleyerek öğrenmeye ve diğer kalıplaşmış ifadelere dayanan öğretim metotlarına karşıydı. Dikkatini çeken temel şeyler temiz düşünmek ve anlatabilmekti. Ona hazırlıksızken yakalanmak vahim bir şeydi ve o aptalları unutmazdı.

Caltech Yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Feynman, Caltech'te bulunduğu sürede büyük çalışmalar yaptı. Bazıları bunları içeriyordu;

  • Kuantum elektrodinamiği, Feynman'ın doğru hesaplamaları sayesinde Nobel Ödülü kazandığı teorisidir. Princeton'da henüz lisans öğrencisi iken başlattığı bu çalışmasına, Cornell'deyken de devam etmiştir. Bu teori iki farklı formülden oluşur. İlki "Path integral" formülü ikinci de Feynman diyagramlarıdır. İki formül de toplam geçmişler metodu içermektedir. Buna göre son durumu oluşturan pek çok olası geçmiş vardır ve bu sonuç o olası geçmişlere göre oluşur ve bu olasılıkların toplamı da finali verir. Caltech’te öğrencilerine pek çok yıl “path integration“ kuantum teorisini anlattı. Kuantum elektrodinamiklerinin ikinci formülü (Feynman diagramları) Nobel komitesine özellikle belirtildi. “Path integration” formülü ile mantıksal bağlantısı ilginç. “Path integral” formülünden kabul edilen matematiksel kuralları Feynman onaylamamıştı. Bazı özel durumlar daha sonraları başka insanlar tarafından ispatlandı. Ama gerçekliğe dönüp spin işin içine girince kanıtlar işe yaramamaya başladı. Freeman Dyson 1949’da, Feynman’ın kurallarına yenilerini eklediği bir makale yayınladı. Her yerdeki öğrenciler Feynman’ın bu güçlü ve yeni buluşunu öğrendi. Hatta bazı bilgisayar programları Feynman’ın diyagramları ile yazıldı. Feynman’ın diyagramları ile böyle şeyler yapmak mümkün çünkü düzgün bir gramer ve resmi bir dille oluşturulmuştur.
  • Süpersoğutulmuş sıvı helyumun, süperakışkanlığının fiziği, helyumun harika bir akışkanlık gösterdiği yerdir. Sovyet fizikçi Lev D. Landau’nun, süper akışkan teorisine, Feynman kuantum mekaniksel bir açıklama getirdi. Schrödinger’in eşitliği soruya uygulanınca süperakışkanların makroskopik boyutta görülecek kuantum mekaniksel davranışlar sergilediği gözlemlendi. Süper iletkenlik konusunda bu çözüm yardımcı olsa da Feynman’ı kandırmıştı. Daha sonraları, John Bardeen, Leon Neil Cooper ve John Robert Schrieffer tarafından önerilen süper iletkenlikle ilgili BCS teorisi ile çözüme ulaştırıldı.
  • Zayıf bozunmanın bir modeli, bozunmakta olan çiftlerin bozunumu vaktörel ve eksenel bir kombinasyon (zayıf bozunmanın bir örneği nötronun elektron ve protona ve anti- nörinoya bozulmasıdır).

Aynı zamanda Feynman diyagramları, bir muhasebe aleti geliştirdi. Bu alet, parçacıklar ve uzay zaman arasındaki etkileşimleri ve elektron ve onun anti parçacığı pozitron arasındaki etkileşimleri, konseptleştirmeye hesaplamaya yardımcı oluyordu. Feynman’ın ve ardından gelenlerin zamanı geriye çevirebilme düşüncesini ve diğer temel olaylara olan yaklaşımı bu makine destekledi. Feynman’ın bu diyagramlar için sahip olduğu zihinsel resim “katı küre“ yaklaşımıyla başladı ve etkileşimler çarpışmaların bir sonucu olabilirdi. Üstünden onlarca yıl geçene kadar fizikçiler Feynman’ın diyagramını yeterince detaylı incelemediler. Feynman’da kendi diyagramlarını kamyonetinin dış tarafına çizdi ve boyadı.

Uzay zamanda etkileşen az sayıda parçacığın diyagramlarından, Feynman bu parçacıkların spinleri ve temel kuvvetlerin birleşmesine göre modelleme yapabilirdi. Parton model denilen ve nükleonları da kapsayan güçlü etkileşimler hakkında açıklama yapmaya niyetlendi. Caltech’teki iş arkadaşı tarafından geliştirilen kuark modeli, parton modeli ile tamalanmış gibi olmuştu. Bu model arasındaki ilişkinin anlaşılması güçtü. 1960'ların ortasında fizikçiler kuarkların aslında var olmadığını sadece simetri sayıları olarak bulunduğunu düşündüler. Standfort liner hızlandırıcısı ile yapılan deneylerde Ernest Rutherford 1960'ların sonunda alfa parçacıklarının altın levhadan geçerken gösterdiği davranışları gözlemledi. Bu deneye göre çekirdek (proton ve nötron) ufak parçacıklar içeriyordu ve bu parçacıklar elektronların saçılmasına neden oluyordu. Bu parçacıklara kuark demek çok doğaldı ancak Feynman’ın parton modeli ek bir hipoteze gerek kalmaksızın deney datalarını açıklamaya niyetliydi. Örneğin data, mometum enerjisinin %45’inin elektriksel olarak nötr parçacıklarla nükleonda taşındığını gösteriyordu. Bu momentum enerjisini taşıyan parçacıklara şu anda gluon deniyor ve kuarklarla omega-minus problemini çözen üç değerli kuantum sayısına arasındaki kuvvetleri taşıyor. Feynman kuark modeline karşı gelmedi. Örneğin, 1977’de beşinci kuark keşfedilince, Feynman bu buluşun altıncı kuarkın da varlığı için bir kanıt olduğunu öğrencilerine anlatmıştır. Altıncı kuark, Feynman’ın ölümünden yaklaşık on yıl sonra keşfedildi.

Kuantum elektrodinamiği hakkındaki başarısından sonra Feynman kuantum kütleçekimine yönelmeye başladı. Foton ile olan benzerlikleri kullanarak, 1 spini vardır, 2 spinli kütlesiz alanın sonuçlarını gözlemledi ve Einstein'ın genel görelilikle ilgili alan teorisini biraz daha geliştirdi. Feynman'ın kütleçekimi için geliştirdiği aletin, hayaletler dediği diyagramının iç kısmında yer alan parçacıkları açıklarken spin ve istatistik arasında yanlış ilişki kurduğu ve bu nedenle Yang-Mills teorilerinin (örneğin QCD ve zayıf bozunum gibi) kuantum parçacıklarının davranışlarını açıklamada değersiz olduğu ispatlandı.

Feynman 1965’te Foreign Member of the Royal Sociect (ForMemRS)’ye seçildi. 1960'ların başları olan bu dönemde, Feynman kendini iki ana projeye vermiş durumdaydı. Aynı zamanda Caltech‘te lisans öğrencilerine ders veriyordu. Kendini bu göreve harcadığı üç yıldan sonra, “The Feynman Lectures of Physics“ denilen fizik derslerinden oluşan bir seri üretmiş oldu. Kitabın hemen başında bateriye dökülmüş bir pudranın havaya saçılışı gibi titreşimleri modelleyebileceği bir şeyler göstermek istiyordu. Rock&roll ve uyuşturucu ile olan bağlantıları nedeniyle bu fikirden vazgeçildi, yayınlıyıcılar Feynman’ın bateri çaldığı bir fotoğraf eklemeye karar verdiler ve arka planı kırmızıya çevirdiler. The Feynman Lectures on Physics iki fizikçiyi meşgul etti çünkü aynı zamanda onlar da yarı zamanlı yayıncılar olarak çalışıyorlardı. Bu iki fizikçi Robert B. Leighton ve Matthew Sands’tır. Her ne kadar kitaplar pek çok üniversitede ders kitabı olarak kullanılmasa da, fizik konusunda köklü bir anlayış sağlayabildiği için iyi satmaya devam etti. Derslerinin ve konuşmalarının çoğu başka kitaplara çevrildi. Bunlardan bazıları “he Chacter of Physical Law, QED: The Strange Theory of Light and Matter, Statistical Mechanics, Lectures on Gravitation ve the Feynman Lectures on Computation”dır.

Feynman'ın öğrencileri onun ilgisini çekmek için deli gibi yarışıyordu. Bir keresinde bir öğrencisinin sorusunu çözüp posta kutusuna koyduğunu gördüğünde yeni uyanmıştı. Öğrencisini çimenlikte gördüğünde öğrenci yavaş yavaş kaçıyordu. Feynman uyuyamadı ve öğrencisinin çözümünü okumaya başladı. Ertesi sabah kahvaltı yaparken başka bir başarılı öğrencisi geldi fakat Feynman ona geç kaldığını söyledi.

Halkı, fizik konusunda belli bir seviyeye getirmedeki başarısından, nano teknolojideki zorluklarla uğraşmasından dolayı Feynman'a $1000 hediye edildi. Feynman aynı zamanda kuantum bilgisayarlarının var olabilmesi algısına sahip ilk fizikçilerden biridir.

1974'te Feynman Caltech'te bir mezuniyet konuşması vermesi için çağrıldı. Lisans eğitimi alan öğrencileri "İlk prensibiniz kendinizi kandırmamak olsun, kanabilecek en kolay insan kendinizdir. Bu nedenle bu konuda çok dikkatli olmalısınız. Kendinizi kandırmadıktan sonra, diğer bilim insanlarını da kadırmamak kolaydır. Bu yoldan sonra sadece dürüst olsanız da yeter" demiştir.

Richard Feynman at the Robert Treat Paine Estate in Waltham, MA, in 1984.

1984-86 yıllarında "path integral" leri hesaplayabilmek için değişik bir yöntem geliştirdi. bu gelişirdiği güçlü yöntem aynı zamanda bazı açılımları yapmasında ve sonucunda da uydu deneylerinde ölçülmüş kritik üstlerle ilgili en doğru tahminlerde bulunabilmiştir.

1980'lerin sonunda "Richard Feynman and the Conection Machine"e göre, Feynman paralel bilgisayar geliştirme konusunda önemli bir role sahiptir. Ayrıca Stephan Wolfram ile Calthech'teyken beraber çalışmış ve pek çok sayısal girdi için çağdaş yenilikler bulmuştur. Connection Machine mühendisliğinde oğlu Carl da gelişimde rol oynamıştır. Oğlu yazılımlar üzerinde çalışırken o da bağlantıları kuruyordu.

Feynman'ın diyagramları şu anda M-teorisi ve Sicim Teorisi için temel oluşturur ve topolojik olarak genişletilmiştir. İnce zar ve sicim gibi karmaşık objeleri modelleyebilmek için, diyagramdaki yazı satırlarını tüpler haline getirdiler. Ölümünden kısa bir süre önce Feyman, sicim teorisi hakkında bir konuşmasında yorumda bulundu. "Hiçbir şey hesaplamıyorlar ve bundan hoşlanmıyorum." demiştir. "Fikirlerini kontrol etmiyorlar, bundan hoşlanmıyorum. Bir şey deneyle ters düşüyor ve buna hemen başka bir açıklama uyduruyorlar. Ardından bu durumda böyle, fakat hala doğru olabilir diyorlar." demiştir. Bu sözler Sicim Teorisi'ne muhalif olanlar tarafından sıkça kullanılır.

Challenger faciası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Challenger Uzay Mekiği kazası
1986 - Challenger Uzay Mekiği Felaketi.

Feynman Challenger felaketi'nde incelenen Rogers Komisyonunda büyük bir rol oynamıştır. Televizyonda yayınlanırken, Feynman uydunun O halkalarında kullanılan metalin içeriğinin soğuk havada preslenerek buzlu suya konulmasının, maddenin elastikliğini bozduğunu ispatladı. Komisyon en sonunda felaketin, O halkalarında, soğuk havalara dayanıklı bir kaplama olmadığı ve Cape Canaveral'da havanın genelde soğuk olduğu için bu sıkıntının yaşandığına karar verdi.

Feynman kitabının son yarısını "Diğer İnsanların Ne Düşündüğünü Neden Önemsiyorsunuz?"a ayırdı. Bu kısımda, Roger Komisyonundaki deneyimlerinden bahsetti. Genel özlüğünden uzak, açık sözlü anaktotlar ile gösterişsiz bir hikâye şeklinde yazdı. Feynman'ın hesaplamaları NASA'nın mühendisleri ve yöneticileri arasında bir ayrıma neden olduğu ortaya çıktı. Örneğin, NASA'nın yöneticileri, uydunun güveretesinde herhangi bir felaketin olma olasılığını 100.000'de 1 olarak hesapladıklarını söylerken, Feynman'ın keşfine göre NASA'daki mühendislerce bu rakam 200'de 1'e çok yakındı. Böylece Feynman, uydu için NASA yönetimi tarafından hesaplanmış olan değer inanılmaz bir şekilde gerçeklikten uzaktı. "Doğa kandırılamaz, başarılı bir teknoloji için gerçeklik her zaman ön planda olmalıdır" diyerek, Christa McAuliffe'ı bir mektupla uyarmıştır.

The Challenger isimli televizyon programı yayınlandı. Feynman'ın araştırma yılları da detaylı olarak işlendi.

Kültürel Kimliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir aşkenazi doğup, yetiştirilmiş olsa bile, Feynman sadece bir ateist değildi aynı zamanda Yahudi olarak anılmasını da istemiyordu. Irksal olarak sınıflandırılmış insanlar arasında kitaplarda ve listelerde yer almak istemediğini rutin olarak söylüyodu. "Yahudiliğin bazı kişisel özellikleri sözüm ona takdir ediliyor ve bu ırksal teorilerin her türlüsünün sahip olduğu saçmalıklara açık bir kapı bırakıyor, on üç yaşındayken, yalnızca diğer dinsel inanışlarla çelişmiyor aynı zamanda Yahudi insanlarında herhangi bir şekilde 'seçilmiş' olduğuna inanmıyordum" demiştir.[kaynak belirtilmeli]

Kişisel hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Princeton’da PhD’sini sürdürürken, tüberküloz hastalığını bilmesine rağmen lise aşkı Arline Greenbaum (genelde Arlene olarak yanlış söylenir) ile evlendi. Tüberküloz o dönemler ciddi bir hastalıktı. Arline 1945'te öldü. 1946’da Feynman ona hayatı boyunca üzgün olacağını ve onu hala çok sevdiğini anlatan bir mektup yazdı. Sonuna da “Bunu sana gönderemediğim için beni bağışla, ancak yeni posta adresini bilmiyorum” yazdı. Feynman’ın hayatının bu kısmı “sonsuzluk” adı verilen 1996 yapımı bir filmde konu alındı.

Haziran 1952'de tekrar evlendi ancak evliliğini yürütemedi.

Ardından Ripponden, Yorkshire'den Gweneth Howarth (1934-1989) ile evlendi. Feynman'ın Nobel ödülünden gelen para ile Baja California'da bir sahil evi tutmuşlardı. Ayrıca kendi evleri Altadena, Kalifornya'da idi. Feynman'ın ölümüne kadar evli kaldılar. 1962'de Carl adında bir oğulları oldu ve 1968 yılında da Michelle isimli bir kızı evlat edindiler.

Feynman, Carl'a bir şeyleri öğretme konusunda gayet iyiydi. Örneğin, karıncalar ve Marslıları kullanarak olaylara farklı açılardan bakmasını sağlıyordu. Aynı öğretme tekniklerinin Michelle üzerinde işe yaramadığını görünce çok şaşırdı. Matematik, oğul ve baba arasında ortak bir ilgi alanıydı ikisi de bilgisayarları geliştiriyor onlara yeni şeyler eklemeyi seviyordu ardından bunlarla paralel bilgisayarları yarattılar.

Feynman, Brezilya'ya seyahat etti. Orada BCPF'de (Brazilian Center for Physics Research) dersler verdi. Hayatının son dönemlerinde gitmenin hayalini kurduğu, fakat soğuk savaş bürokrasisi yüzünden asla gerçekleşmeyecek Rusya gezisi ile Tuva'ya gitmek istiyordu. Öldüğü günden bir sonraki gün, onun Tuva'ya geçişi için özel bir izin verildiğini yazan bir mektup eline ulaştı. Sonra kızı Michelle, bu seyahati fark etti. Belgesel Genghis Blues, Feynman'ın Tuva'ya gitmek adına yaptığı bir takım girişimeri ve arkadaşlarından bazılarının orada yaptıkları seyahatlerin günlüklerini içerir. Nöbel ödülü için Hubert Humphrey'in tebriklerine karşılık olarak, Feynman, başkan vekiline hayranlıklarını iletti.

Feynman bir dönem çizimle ilgilenmeye başladı ve “Ofey” mahlası ile birkaç başarı kazandı ve eserlerini bir sergi altında topladı. Metal müziğin vurmalı çalgılarından frigideirayı samba stili ile Brezilya'da çaldı ve bir samba okulunun üyesi oldu.

Bongo çalgısıyla amatör olarak yoğun bir şekilde ilgileniyordu ve bazı zamanlarda CalTech’teki müzikallerde de bongo çalarak yer alıyordu.

Ayrıca eşitlikler ile ilgili duyum ikiliğine sahipti. Sinestezikti. Bazı mektuplardaki matematiksel fonksiyonlar ona siyah beyaz yazılmasına rağmen renkliymiş gibi gözüküyordu.

Genius’a göre, James Geick tarafından yazılan biyografi, Feynman Caltech’te profesörlük yaptığı dönemde LSD denemiştir. Hareketlerinden etikilenmiş ve o anektotlarından bahsederken geniş çapta dışta kalmıştır. Bu pasajdan “O Americani Iutra Vez” isimli kısımda ve bölüm “Surely You’re Joking, Mr. Feynman!”da bahsetmiştir. Bilinçli çalışmanın bir yolu olarak marihuana ve ketamin kullandığından bahseder. Feynman, yavaş yavaş alkol yoksunluğu belirtileri göstermeye başlayınca, beynine hasar verecek bir şey yapmak istemediği için, alkolü bırakmıştır. Aynı neden LSD’ye duyduğu isteksizlik için de “O Americano Outra Vez”de belirtilmiştir.

“Surely you’re Joking Mr. Feynman”da, garson bir kızı tavlamak için en iyi yöntem hakkında tavsiyeler verir. Calthech’teyken, esas ofisinden uzakta kendine ofis olarak kullanmak üzere üstsüz veya çıplak barlar kullanırdı. Servis altlıkları üzerine çizimler yapar ya da fizik formülleri yazardı. Memurlar mekanı kapatmak istediğinde, Feynman hariç herkes ailesinin ya da patronlarının duymasından korktuğu için mahkemede tanıklık etmeyi reddetti. Mahkemede Feynman, barın herkesin ihtiyacı olduğunu, teknik ekip, mühendisler, ortak çalışanlardan bir “fizik profesörüne” kadar herkesin arada bir uğradığını söyledi. Davayı bar kazanmış olsa da, bir öncekine çok yakın bir şey kurulmasına izin verildi.

Murray Gell-Mann “Feynman iyi bir bilim adamıydı ancak zamanının çoğunu kendi hakkında anektotlar yaratmak için harcadı” demiştir.

1964'te "The Charector of Physics Law" isimli dersinde kamera görüntülerinde Anti-Clock isimli filmde Feynman profesör olarak itibar kazandı.

Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Feynman az görünen iki kanser çeşidine sahipti. Liposarcoma ve Waldenström’s macroglobulinemia. Sonuncudan kısa bir süre sonra gerçekleşen final ameliyatıdan sonra UCLA Sağlık Merkezi’nde 15 Şubat 1988 tarihinde 69 yaşındayken öldü. Son sözleri “İki kez ölmekten nefret ederdim. Çok sıkıcı.“ olmuştur.

Kültürel Miras

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aktör Alan Alda, oyun yazarı Peter Patnell’i, Feynman ile yaşayan iki karakterin gündelik hayatı için bir kurgu hikâye yazması için görevlendirdi ve Feynman ölmeden iki yıl önce hazırlandı. Oyun, QED, Richard Feynman’ın hayatı baz alınarak hazırlanmış bir oyundur ve Mark Taper Forum’da, Los Angeles’ta 2001 yılında prömiyere çıkmıştır. Oyun ardından Broadway’de, Vivian Beaumont Tiyatrosu’nda Alda’nın Richar Feynman olarak sergilendi.

Computing Division’ Feynman’ın anısında “Feynman Bilgisayar Merkezi” adı verildi.

Real Time Opera, Feynman adındaki operasını Norfolk (CT) Chamber Müzik Festivalinde, Haziran 2005’te gösterdi

1992’de New York Times’da Feynman ve onun mirası hakkında bir makalede, James Gleick, Murray Gell-Mann’ın daha sonra “Feynman Algoritması” olarak bilnen veya “Feynman Problem Çözme Algoritması” olarak bilinen öyküyü anlattı. Bir gün öğrencilerden biri Gell-Mann’a Feynman’ın notlarını sorar. Gell-Mann’da hayır der ve Dick’in methotları burada geçerli değildir der. Öğrenci pekala, peki Feynman’ın methotları nedir? diye tekrar sorar. Gell-Mann, kara tahtaya yaslanır ve “Dick’in methotu şudur. Buraya bir problem yazarsın ve çok zor olduğunu düşünürsüz (burada gözlerini devirir), ardından da cevabı yazarsın..”

1998’de Apple, “Farklı Düşün” reklam sloganı altında Feynman’ın ders verirken çekilmiş olan bir fotoğrafını kullandı.

2011’de, Leland Myrick tarafından tasarlanan bir çizgi romanda Feynman işledi ve çizgi romana adı verildi.

2013’te BBC’de The Challenger yayınlandı ve Roger Komisyonu’ndaki rolü ile Feynman işlendi. O – halkalarında meydana gelen patlama, Feynman’ın kendi kitabı olan “What Do You Care What Other People Think?” isimli kitabı baz alarak oluşturuldu.

27 Ocak 2016’da Bill Gates “Tanışamadığım En İyi İyi Öğretmen” makalesinde Feynman’ın yeteneklerinden ve bir öğretmen olarak Bill Gates’e nasıl ilham verdiğinden bahsetti. Ayrıca 2015’te, Feynman’ın neden bu kadar özel olduğunu düşündüğünü anlattığı bir video yaptı. Video, Feynman’ın 1965’te kazandığı Nobel’in 50. Yılı anısına Caltech’in, Feynman hakkındaki düşüncelerini sormasına bir yanıt olarak hazırlandı.

Bazı Bilimsel Çalışmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitapları ve Ders Notları

[değiştir | kaynağı değiştir]

The Feynman Lectures on Physics muhtemelen, Feynman'ınfizikle ilgilenen herkesin rahatlıkla ulaşabileceği çalışmalarından. 1961-64 yılları arasında Caltech'de veriği derslerden oluşuyor. Feynman'ın iş arkadaşları Robert B. Leighton ve Matthew Sands bu dersleri kitaba çevirdi. Dersler bugün hala yararlı dokümanlardır. 2005'te Kip Thorne ve diğer fizikçilerinde desteği ile birlikte "Feynman's Tips on Physics : A problem-Solving Supplement to the Feynman Lectures on Physics" adı altında yayınlandı.

  • Feynman, Richard P.; Leighton, Robert B.; Sands, Matthew (2005) [1970]. The Feynman Lectures on Physics: The Definitive and Extended Edition (2nd ed.). Addison Wesley. ISBN 0-8053-9045-6. Includes Feynman's Tips on Physics (with Michael Gottlieb and Ralph Leighton), which includes four previously unreleased lectures on problem solving, exercises by Robert Leighton and Rochus Vogt, and a historical essay by Matthew Sands. Three volumes; originally published as separate volumes in 1964 and 1966.
  • Feynman, Richard P. (1961). Theory of Fundamental Processes. Addison Wesley. ISBN 0-8053-2507-7.
  • Feynman, Richard P. (1962). Quantum Electrodynamics. Addison Wesley. ISBN 978-0-8053-2501-0.
  • Feynman, Richard P.; Hibbs, Albert (1965). Quantum Mechanics and Path Integrals. McGraw Hill. ISBN 0-07-020650-3.
  • Feynman, Richard P. (1967). The Character of Physical Law: The 1964 Messenger Lectures. MIT Press. ISBN 0-262-56003-8.
  • Feynman, Richard P. (1972). Statistical Mechanics: A Set of Lectures. Reading, Mass: W. A. Benjamin. ISBN 0-8053-2509-3.
  • Feynman, Richard P. (1985b). QED: The Strange Theory of Light and Matter. Princeton University Press. ISBN 0-691-02417-0.
  • Feynman, Richard P. (1987). Elementary Particles and the Laws of Physics: The 1986 Dirac Memorial Lectures. Cambridge University Press. ISBN 0-521-34000-4.
  • Feynman, Richard P. (1995). Brian Hatfield, ed. Lectures on Gravitation. Addison Wesley Longman. ISBN 0-201-62734-5.
  • Feynman, Richard P. (1997). Feynman's Lost Lecture: The Motion of Planets Around the Sun (Vintage Press ed.). London: Vintage. ISBN 0-09-973621-7.
  • Feynman, Richard P. (2000). Tony Hey and Robin W. Allen, ed. Feynman Lectures on Computation. Perseus Books Group. ISBN 0-7382-0296-7.

Ünlü Çalışmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Feynman, Richard P. (1985). Ralph Leighton, ed. Surely You're Joking, Mr. Feynman!: Adventures of a Curious Character. W. W. Norton & Co. ISBN 0-393-01921-7. OCLC 10925248.
  • Feynman, Richard P. (1988). Ralph Leighton, ed. What Do You Care What Other People Think?: Further Adventures of a Curious Character. W. W. Norton & Co. ISBN 0-393-02659-0.
  • No Ordinary Genius: The Illustrated Richard Feynman, ed. Christopher Sykes, W. W. Norton & Co, 1996, ISBN 0-393-31393-X.
  • Six Easy Pieces: Essentials of Physics Explained by Its Most Brilliant Teacher, Perseus Books, 1994, ISBN 0-201-40955-0.
  • Six Not So Easy Pieces: Einstein's Relativity, Symmetry and Space-Time, Addison Wesley, 1997, ISBN 0-201-15026-3.
  • The Meaning of It All: Thoughts of a Citizen Scientist, Perseus Publishing, 1998, ISBN 0-7382-0166-9.
  • The Pleasure of Finding Things Out: The Best Short Works of Richard P. Feynman, edited by Jeffrey Robbins, Perseus Books, 1999, ISBN 0-7382-0108-1.
  • Classic Feynman: All the Adventures of a Curious Character, edited by Ralph Leighton, W. W. Norton & Co, 2005, ISBN 0-393-06132-9. Chronologically reordered omnibus volume of Surely You're Joking, Mr. Feynman! and What Do You Care What Other People Think?, with a bundled CD containing one of Feynman's signature lectures.
  • Quantum Man, Atlas books, 2011, Lawrence M. Krauss, ISBN 978-0-393-06471-1.
  • "Feynman: The Graphic Novel" Jim Ottaviani and Leland Myrick, ISBN 978-1-59643-259-8.

Ses ve Video Kayıtları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Safecracker Suite (a collection of drum pieces interspersed with Feynman telling anecdotes)
  • Los Alamos From Below (audio, talk given by Feynman at Santa Barbara on February 6, 1975)
  • Six Easy Pieces (original lectures upon which the book is based)
  • Six Not So Easy Pieces (original lectures upon which the book is based)
  • The Feynman Lectures on Physics: The Complete Audio Collection
  • Samples of Feynman's drumming, chanting and speech are included in the songs "Tuva Groove (Bolur Daa-Bol, Bolbas Daa-Bol)" and "Kargyraa Rap (Dürgen Chugaa)" on the album Back Tuva Future, The Adventure Continues by Kongar-ool Ondar. The hidden track on this album also includes excerpts from lectures without musical background.
  • The Messenger Lectures, given at Cornell in 1964, in which he explains basic topics in physics. Available on Project Tuva for free[12] (See also the book The Character of Physical Law)
  • Take the world from another point of view [videorecording]/with Richard Feynman; Films for the Hu (1972)
  • The Douglas Robb Memorial Lectures21 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Four public lectures of which the four chapters of the book QED: The Strange Theory of Light and Matter are transcripuan (1979)
  • The Pleasure of Finding Things Out3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC Horizon episode (1981) (not to be confused with the later published book of same title)
  • Richard Feynman: Fun to Imagine Collection9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC Archive of 6 short films of Feynman talking in a style that is accessible to all about the physics behind common to all experiences. (1983)
  • Elementary Particles and the Laws of Physics (1986)
  • Tiny Machines: The Feynman Talk on Nanotechnology (video, 1984)
  • Computers From the Inside Out (video)
  • Quantum Mechanical View of Reality: Workshop at Esalen (video, 1983)
  • Idiosyncratic Thinking Workshop (video, 1985)
  • Bits and Pieces — From Richard's Life and Times (video, 1988)
  • Strangeness Minus Three (video, BBC Horizon 1964)
  • No Ordinary Genius (video, Cristopher Sykes Documentary)
  • Richard Feynman — The Best Mind Since Einstein (video, Documentary)
  • The Motion of Planets Around the Sun (audio, sometimes titled "Feynman's Lost Lecture")
  • Nature of Matter (audio)

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c "Richard P. Feynman – Biographical". The Nobel Foundation. 1 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013. 
  2. ^ "Richard Feynman (1918 - 1988)" (İngilizce). atomicarchive.com. 31 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2016. 
  3. ^ Chown 1985, s. 34.
  4. ^ Close 2011, s. 58.
  5. ^ Frankie Evans on Feynman 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by Frankie Evans (cocktail waitress at local strip club Feynman frequented)
    Quote:
    "... Dick and I became friends."
    One of seven times she refers to him as Dick, never once calling him "Richard".
  6. ^ "Dick ... He was my friend. I did call him Dick." – physicist Leonard Susskind
    Jan 2011 TED Talk 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (posted to YouTube on May 16), repeatedly referring to his close friend and colleague as Dick Feynman.
    (Susskind is much more prolific in referring to his friend by his nickname Dick in the Feynman100 birth centennial talk at CalTech, May 11, 2018, "Dick's Tricks 6 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", posted to YouTube on May 22.)
  7. ^ Sykes 1994, s. 54.
  8. ^ Friedman 2004, s. 231.
  9. ^ Hirshberg, Charles (Mayıs 2002). "My Mother, the Scientist". Popular Science. 20 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013 – www.aas.org vasıtasıyla. 
  10. ^ a b c Oakes 2007, s. 231.
  11. ^ Henderson 2011, s. 8.
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2016. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Makaleler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Physics Today, American Institute of Physics magazine, February 1989 Issue. (Vol. 42, No. 2.) Special Feynman memorial issue containing non-technical articles on Feynman's life and work in physics.

Kitaplar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Brown, Laurie M. and Rigden, John S. (editors) (1993) Most of the Good Stuff: Memories of Richard Feynman Simon & Schuster, New York, ISBN 0-88318-870-8. Commentary by Joan Feynman, John Wheeler, Hans Bethe, Julian Schwinger, Murray Gell-Mann, Daniel Hillis, David Goodstein, Freeman Dyson, and Laurie Brown
  • Dyson, Freeman (1979) Disturbing the Universe. Harper and Row. ISBN 0-06-011108-9. Dyson's autobiography. The chapters "A Scientific Apprenticeship" and "A Ride to Albuquerque" describe his impressions of Feynman in the period 1947-48 when Dyson was a graduate student at Cornell
  • Gleick, James (1992) Genius: The Life and Science of Richard Feynman. Pantheon. ISBN 0-679-74704-4
  • LeVine, Harry, III (2009) The Great Explainer: The Story of Richard Feynman (Profiles in Science series) Morgan Reynolds, Greensboro, North Carolina, ISBN 978-1-59935-113-1; for high school readers
  • Mehra, Jagdish (1994) The Beat of a Different Drum: The Life and Science of Richard Feynman. Oxford University Press. ISBN 0-19-853948-7
  • Gribbin, John and Gribbin, Mary (1997) Richard Feynman: A Life in Science. Dutton, New York, ISBN 0-525-94124-X
  • Milburn, Gerard J. (1998) The Feynman Processor: Quantum Entanglement and the Computing Revolution Perseus Books, ISBN 0-7382-0173-1
  • Mlodinow, Leonard (2003) Feynman's Rainbow: A Search For Beauty In Physics And In Life Warner Books. ISBN 0-446-69251-4 Published in the United Kingdom as Some Time With Feynman
  • Ottaviani, Jim and Myrick, Leland (2011) Feynman. First Second. ISBN 978-1-59643-259-8 OCLC 664838951.

Fimler ve Oyunlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Infinity, a movie directed by Matthew Broderick and starring Matthew Broderick as Feynman, depicting Feynman's love affair with his first wife and ending with the Trinity test. 1996.
  • Parnell, Peter (2002) "QED" Applause Books, ISBN 978-1-55783-592-5, (play).
  • Whittell, Crispin (2006) "Clever Dick" Oberon Books, (play)
  • "The Pleasure of Finding Things Out". Feynman talks about his life in science and his love of exploring nature. 1981, BBC Horizon. See Christopher Sykes Productions.
  • "The Quest for Tannu Tuva", with Richard Feynman and Ralph Leighton. 1987, BBC Horizon and PBS Nova (entitled "Last Journey of a Genius").
  • "No Ordinary Genius" A two-part documentary about Feynman's life and work, with contributions from colleagues, friends and family. 1993, BBC Horizon and PBS Nova (a one-hour version, under the title "The Best Mind Since Einstein") (2 × 50-minute films)
  • The Challenger18 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (2013) A BBC Two factual drama starring William Hurt, tells the story of American Nobel prize-winning physicist Richard Feynman's determination to reveal the truth behind the 1986 space shuttle Challenger disaster.
  • The Fantastic Mr Feynman25 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. One hour documentary. 2013, BBC TV.
  • How We Built the Bomb, a television movie directed by Seth Skundrick, 2015.
  • "Moving Bodies", a 2000 play by Arthur Giron.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Richard_Feynman&oldid=34225725" sayfasından alınmıştır