Burtaşlar
Burtaşlar (Rusça: Буртасы, Burtasy; Çuvaşça: Пăртассем, Părtassem; Tatarca: Бортаслар), Orta Çağ'da Hazar Denizi'nin kuzeyindeki bozkır bölgesinde (Rusya Federasyonu'nun modern Penza Oblastı, Ulyanovsk Oblastı ve Saratov Oblastı) yaşayan belirsiz etnik-dilsel bağlılığa sahip bir kabileydi. Hazarlara tabi idiler.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Burtaşlar, Hazarlar döneminde Yahudiliğe geçmişti ve 13. yüzyılda Yahudiliğe bağlılıklarını sürdürüyorlardı.[1]
| “ | Yahudi olduğu söylenen Burtaşlar her yerde başlarını tıraş ediyorlar. | „ |
1380'de Don Nehri yakınlarındaki büyük bir Moğol-Rus savaşında Moğolların safında yer aldılar.[1] 1380'lerde veya daha önce en azından bir kısmı Temnikov Hanlığı'na yerleşti.[3] Burtaş etnik grubunun Tatarca konuştuğu da tartışmalıdır.[4]
Etnik kimlik
[değiştir | kaynağı değiştir]Burtaşların etnik kimliği tartışmalıdır. Bir görüşte, Burtaşların Ural kabile konfederasyonu olan ve bu nedenle belki de modern Mokşa halkının ataları olduğuna dair teorileri içermektedir.[5][6]
Bazı bilim adamları, Burtaşların Türkçe konuştuklarını ve Volga Bulgarlarıyla etnik olarak akraba olduklarını iddia etmektedir.[7][8] Bunun yanında Arap tarihçi ve coğrafyacı Mesûdî Burtaşların bir Türk kavmi olduğundan söz eder.[9]
A. E. Alikhova ve Gren gibi bazı Sovyet ve modern Rus tarihçileri, Burtaşları Çeçenlerle ilişkilendirir ve komşuları Avarların onlara "Burti" diye adlandırdığını kaydeder.[10]
Sosyal Yaşam ve Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Arap-İran coğrafyacıları Burtaşların kültürü hakkında fazlasıyla bilgi verir.
İranlı coğrafyacı İbn Rusteh "el-A 'Jak el-nefise" adlı kitabında Burtaşlar hakkında şunları yazdı:
"Cesur ve kahraman kişilerdir. Dinleri Oğuzların dinine benzer. Parlak, güzel manzaralı ve cüsselidirler. İçlerinden biri diğerine haksızlık, zulm eder veya yaralarsa yaralanan veya haksızlığa uğrayan intikamını almadıkça aralarında sulh üzerine anlaşma ve birlik sağlanamaz. Aralarından bir kız buluğa erince babasının emri altından çıkar (ona itaati bırakır), istediği erkeği seçer, gelip babasından kendisini istemesini sağlar. Bu erkek gelip onu babasından ister. Babası da kızını onunla evlendirir. Burtaşlar deve ve sığır yetiştirirler, çok miktarda bal üretirler. Mallarının (paralarının) çoğu sincap derisidir. Burtaşlar iki sınıftır: Bir kısmı ölülerini yakarlar, bir kısmı ise gömerler; Onlar ovada otururlar. Ormanlarının çoğu Kayın Ağacıdır. Tarlaları vardır. Mallarının çoğu bal, sincap derisi ve yün (kürk) dür."[11]
Fars asıllı Gerdizi ise "Zeyn el-alıbar" adlı eserinde:
"Burtaşlar iki sınıftır. Bir kısmı ölülerini yakarlar, diğer kısmı ise mezara gömerler. Bunların ziraat sahaları vardır Malları boldur. Elbiseleri kakum derisindendir. Başlarına külah giyip etrafına sarık sararlar."[12]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Temnikov Hanlığı - Orta Çağ Türk ve Fin devleti.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Michael Shterenshis. Tamerlane and the Jews, Routlege, London and New York, 2013. P. 18 6 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ The texts and versions of John de Plano Carpini and William de Rubruquis, as printed for the first time by Hakluyt in 1598, together with some shorter pieces; edited by C. Raymond Beazley by Hakluyt, Richard, 1552?-1616; Beazley, C. Raymond (Charles Raymond), 1868-1955; Giovanni, da Pian del Carpine, Archbishop of Antivari, d. 1252; Ruysbroek, Willem van, 13th century
- ^ Akchurin M.M. Burtasy v dokumentakh XVII veka [The Burtases in the Documents of the 17th century]. Etnologicheskie issledovaniya v Tatarstane [Ethnological Research in Tatarstan]. Pod red. G.F. Gabdrakhmanovoy, G.I. Makarovoy, R.K. Urazmanovoy. Issue VI. Kazan, Sh.Marjani Institute of History of Tatarstan Academy of Sciences Publ., 2012, pp. 43–48. (In Russian)
- ^ "Burtashi: ethnic group mentioning in autogear.ru blog". 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.
- ^ Брасос — Веш. — М. : Советская энциклопедия, 1971. — 600 с. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 4).
- ^ Новосельцев А. П. Хазарское государство и его роль в истории Восточной Европы и Кавказа, гл.2, прим.96. 1 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., гл.4 прим. 186—187. 5 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Халиков, А. Х. К вопросу об этнической территории буртасов во второй половине VIII — начале Х вв. //Советская этнография. No. 5.1985. — С. 161—164
- ^ Пензенская Энциклопедия Архивная копия retrieved 16. Dez. 2008 at Wayback Machine
- ^ el-Mesûdî. Kitabu't-Tenbih. s. 62.
Burtaşlar, Harezm toprakları ile Hazar krallığı arasında yaşayan ve Hazar'a bağlı büyük bir Türk milletidir.
- ^ "Chechen-Bulgar contacts". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Ramazan Şeşen. İslâm coğrafyacılarına göre Türkler ve Türk ülkeleri. s. 37.
- ^ Ramazan Şeşen. İslâm coğrafyacılarına göre Türkler ve Türk ülkeleri. s. 83.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kevin Alan Brook. The Jews of Khazaria. 2nd ed. Rowman & Littlefield Publishers, Inc, 2010.978-0-7425-4981-4ISBN 978-0-7425-4981-4
- "Бортаслар". Tatar Ansiklopedisi (Tatarca). Kazan: Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi.. Tatar Ansiklopedisi Enstitüsü. 2002.