Aposematizm
Aposematizm (Antik Yunancada ἀπό (apo): uzakta, σῆμα (sema): işaret) bir av hayvanının olası yırtıcılara kendini avlamanın veya yemenin tehlikeli olduğunu duyurmasını sağlayan adaptasyondur.[1] Av hayvanlarının uyarı sinyali, potansiyel avcıların hayvanı kazançsız olduğu için tercih etmemesine yol açar.[1] Kazançsızlık, avı yemeyi zorlaştıran her türlü savunmadan oluşabilir; örnek olarak, hayvanın zehirli olması, kötü bir kokuya veya tada sahip olması, keskin dikenleri veya agresif yapısı verilebilir. Aposematik sinyaller hem yırtıcı hem de av için faydalıdır, çünkü her iki tarafın da zarar görmesini önler.
Aposematizmden, güçlü savunmaya sahip türlerin birbirine benzemeye çalıştığını anlatan Müller taklitçiliğinde bahsedilmiştir. Benzer renkli türler, birbirini taklit ederek avcılara uyarı sinyali gönderir. Bu da her iki türün de daha düşük zararla birbirlerini tanımalarını sağlar.
Bazı türler, kendileri güçlü bir savunmaya sahip olmadıkları halde, böyle bir türü taklit ederek yırtıcıları şaşırtacak şekilde evrimleşmiştir. Bu adaptasyonlar Bates taklitçiliği olarak bilinir. Buna ek olarak, bazı savunmasız türler yırtıcıyı kısa süreliğine afallatarak kaçmak için zaman kazanmak üzere deimatik davranışlar geliştirmiştir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik Yunancada uzakta anlamına gelen ἀπό (apo) ve işaret anlamına gelen σῆμα (sema) kelimelerinin birleştirilmesinden oluşur. Edward Bagnall Poulton tarafından Alfred Russel Wallace'ın uyarı renklendirme kavramı için yazılmış bir terimdir.[2][3][4]
Davranış
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu savunma mekanizması, olası yırtıcının hafızasına dayanır; örneğin, kötü lezzete sahip bir çekirgeyi yemiş bir kuş, bir daha aynı deneyimi tatmak istemeyecektir. Aposematik canlılar çoğunlukla topluluk halinde yaşar, çünkü işaretin yırtıcılar tarafından öğrenilmesi için bunu tekrar tekrar deneyimlemeleri gerekebilir. Aposematik canlılar sıklıkla hantaldır, çünkü hız ve çevikliğe ihtiyaç duymazlar. Bunun yerine, yapıları kuvvetlidir ve sakatlanmaya dirençlidirler ki yırtıcı uyarıldıktan sonra kaçabilsinler.
Gizlenen türler gibi saklanmak zorunda değildirler, dolayısıyla açık alanlarda yiyecek arayabilir ve daha uzun süre beslenebilirler.[5] Ayrıca, sesli çağrılar gibi göze çarpan çiftleşme gösterileri yapabildikleri için, bu özellikleri cinsel seçilimle gelişir.[6][7]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Santos, J. C.; Coloma, Luis A.; Cannatella, D. C. (2003). "Multiple, recurring origins of aposematism and diet specialization in poison frogs". Proceedings of the National Academy of Sciences. 100 (22). ss. 12792-12797. doi:10.1073/pnas.2133521100. PMC 240697 $2. PMID 14555763.
- ^ Poulton, 1890. Foldout "The Colours of Animals Classified According to Their Uses", after page 339.
- ^ Wallace, Alfred Russel (1877). "The Colours of Animals and Plants. I.—The Colours of Animals". Macmillan's Magazine. 36 (215). ss. 384-408. 14 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2019.
- ^ Marek, Paul. "Aposematism". Apheloria. 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ Speed, M. P.; Brockhurst, M. A.; Ruxton, G. D. (2010). "The dual benefits of aposematism: predator avoidance and enhanced resources collection". Evolution. 64 (6). ss. 1622-1633. doi:10.1111/j.1558-5646.2009.00931.x. PMID 20050915.
- ^ Rudh, A.; Rogell, B.; Håstad, O.; Qvarnström, A. (2011). "Rapid population divergence linked with co-variation between coloration and sexual display in strawberry poison frogs". Evolution. 65 (5). ss. 1271-1282. doi:10.1111/j.1558-5646.2010.01210.x. PMID 21166789.
- ^ Santos, Juan C.; Baquero, Margarita; Barrio-Amorós, César; Coloma, Luis A.; Erdtmann, Luciana K.; Lima, Albertina P.; Cannatella, David C. (7 Aralık 2014). "Aposematism increases acoustic diversification and speciation in poison frogs". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 281 (1796). s. 20141761. doi:10.1098/rspb.2014.1761. ISSN 0962-8452. PMC 4213648 $2. PMID 25320164.