Ambalaj
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Ocak 2012) |
.jpg)
Ambalaj, ürünlerin, tüketiciye ulaştırılması aşamasında, taşınması, korunması, saklanması ve satışa sunulması için kullanılan herhangi bir malzemeden yapılmış ürünlerdir. Paketleme aynı zamanda paket tasarlama, değerlendirme ve üretme sürecini de ifade eder. Paketleme, malları nakliye, depolama, lojistik, satış ve son kullanım için hazırlamanın koordineli bir sistemi olarak tanımlanabilir. Ambalaj ürünü içerir, korur, muhafaza eder, taşır, bilgilendirir ve satar. En yaygın kullanılan ambalajlar paket, kutu, teneke, poşet, çuval, şişe, kap, torba, kasa, kavanoz ve diğerleridir. Ambalaj üretiminde plastik, cam, metal, ahşap, kağıt, karton, lif gibi malzemeler kullanılır.
Ambalajın tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik çağ
[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk paketler o sırada mevcut olan doğal malzemelerle yapıldı: saz sepetler, şarap tulumları (bota çantalar), ahşap sandıklar, çanak çömlek vazolar, seramik amforalar, ahşap fıçılar, dokuma çantalar vb. işlenmiş malzemeler geliştirildikçe ambalajların yapımında kullanıldı: ilki cam ve bronz kaplardı. Eski ambalajların incelenmesi arkeolojinin önemli bir konusudur.
Kağıdın ambalajda ilk kullanımı, Çinliler tarafından MÖ birinci veya ikinci yüzyılda gıda sarmak için kullanılan işlenmiş dut kabuğu yapraklarıydı.[1]
Avrupa'da kağıt benzeri malzemelerin kullanımı, Romalılar'ın tütsü paketlemede kötü kalite ve geri dönüştürülmüş papirüs kullandığı zamandı.[2]
Kağıdın ambalajda en eski kayıtlı kullanımı ise Kahire'de Arap Mısır pazarlarını gezen Fars gezgininin müşterilere sebze, baharat ve donanım satıldıktan sonra kağıda sarıldığını not ettiği notlarıydı.[2]
Modern çağ
[değiştir | kaynağı değiştir]Teneke
[değiştir | kaynağı değiştir]Teneke'nin ambalajda kullanımı 18. yüzyıla kadar uzanır. Teneke imalatı uzun süre Bohemya'nın tekel'indeydi; 1667'de Andrew Yarranton, bir İngiliz mühendis ve Ambrose Crowley, yöntemi İngiltere'ye getirdiler ve burada Philip Foley dahil olmak üzere demir ustalarınca geliştirildi.[3][4]
1697'de John Hanbury,[5] "Pontypoole Plakaları" yapmak için Pontypool'da haddehanesi vardı.[6][7] Orada silindirler aracılığıyla haddeleme demir plakalarına öncülük eden yöntem, önceki çekiçleme uygulamasıyla mümkün olandan daha düzgün siyah plakaların yapılmasını sağladı.
Teneke kutular ilk olarak 1725'te Bristol Kanalı'ndaki limanlardan satılmaya başlandı. Teneke Newport, Galler'dan sevk edildi.[8] 1805'te 80,000 kutu yapıldı ve 50,000'i ihraç edildi. Londra'daki Tütün uzmanları 1760'lardan itibaren enfiyeyi metal kaplı kutularda paketlemeye başladılar.
Konserve
[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransız mucit Nicolas Appert tarafından gıda muhafazası için hava geçirmez kapların öneminin keşfedilmesiyle, teneke kutulama işleminin patenti İngiliz tüccar Peter Durand tarafından 1810'da alındı.[9]
Patenti aldıktan sonra Durand, konserve gıda ile ilgilenmedi. 1812'de patentini, süreci ve ürünü geliştiren ve Londra'daki Southwark Park Road'da dünyanın ilk ticari konserve fabrikasını kuran diğer iki İngiliz Bryan Donkin ve John Hall'a sattı. 1813'te Kraliyet Donanması için ilk konserve ürünleri üretiyorlardı.[10]
Kağıt esaslı ambalaj
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurulum kutuları ilk olarak 16. yüzyılda kullanıldı ve modern katlanır kartonların geçmişi 1839'a kadar uzanır. İlk oluklu kutu 1817'de İngiltere'de ticari olarak üretildi. Oluklu kağıt da denir 1856'da bir İngiliz patenti aldı ve uzun şapkalar için astar olarak kullanıldı. İskoç doğumlu Robert Gair, 1890'da önceden kesilmiş karton kutuyu yani kutular biçiminde katlanıp toplu üretilen düz parçaları icat etti. Gair'in icadı bir kaza sonucu ortaya çıktı: 1870'lerde Brooklynli bir yazıcı ve kese kağıdı üreticisi olarak tohum torba siparişi basıyordu ve torbaları katlamak için yaygın kullanılan ve torba katlamak için kullanılan metal cetvel, yerine kaydırıldı ve onları kesti. Gair, tek bir işlemde kesip katlayarak önceden yapılmış karton kutular yapabileceğini keşfetti.[11]
Ticari kâğıt poşetler ilk olarak 1844'te Bristol, İngiltere'de üretildi ve Amerikan Francis Wolle 1852'de otomatik torba yapımı için bir makine patentini aldı.
Malzeme cinslerine göre ambalaj malzemeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Malzeme cinslerine göre ambalaj malzemelerini 5 ana sınıfta toplamak mümkündür.
Ahşap kökenli ambalaj malzemeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Cam kökenli ambalaj malzemeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kağıt kökenli ambalaj malzemeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Karton kutular
- Oluklu mukavva kutular
- Köşe koruyucular
Plastik kökenli ambalaj malzemeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Metal kökenli ambalaj malzemeleri
- Teneke kutular
- Çemberler
- Çember tokaları
- Variller
Ambalaj ve paketlemede kullanılan semboller
[değiştir | kaynağı değiştir]Ambalaj ve paketleme ürünlerinde çeşitli semboller kullanılmaktadır. Bazı sembollerin uluslararası geçerliliği bulunmaktadır.
Barkod
[değiştir | kaynağı değiştir]Çizgi kod ya da barkod olarak bilinen ürünü tanıtıcı etiketler.
-
Kırılabilir -
Kanca ve halat ile taşımayınız -
Yukarı yön -
Güneş ışığından koruyunuz -
Nemden koruyunuz -
Ağırlık merkezi -
Kavrama noktası -
Mengene vb. ile kavramayınız -
Barkod örneği
Ambalaj türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Spey ambalajı
- BiB
- Şişe sandığı
- Box set
- Çocuklara dayanıklı ambalaj
- Saklama kabı
- Kozmetik ambalaj
- İçecek kutusu
- Sunum standı
- İlaç paketleme
- Yumurta kartonu
- Elektronik paketleme
- Gondolbaşı
- Zarf
- Fleksografi
- Buz paketi
- Lüks ambalaj
- Prospektüs
- Multi paket
- Hediye ambalajı
- Çok katmanlı ambalaj
- Muselet
- Optik disk ambalajı
- Plastik şişe
- Cam şişe
- Plastik poşet
- Tub
- Tüp
- Punnet
- saşe
- Vidalı kapak
- Güvenlik bandı
- Perakende ambalaj
- Küçültmasyon
- Konserve kutusu
- Streç film
- Kalıp içi etiketleme
- File torba
- Sürdürülebilir ambalaj
- Termal çanta
- Konteyner
- Kırba
- Doypack
- Fermuarlı saklama çantası
- Alüminyum kutu
- Fıçı
- Sepet
- Kova
- Karton kutu
- Puro kutusu
- Sigara tabakası
- Sigara paketi
- Desikatör
- Yenilebilir ambalaj
- Pilyaj
- Öğle yemeği kutusu
- Digipak
Paketleme makineleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Paketleme makinesi seçimi, teknik yetenekler, işgücü gereksinimi, işçi güvenliği, sürdürülebilirlik, servis verilebilirlik, güvenilirlik, paketleme hattıyla birleştirilebilme özelliği, sermaye maliyeti, taban alanı, esneklik (değişim- fazla, malzeme, çoklu ürün vb.), enerji gereksinimleri, giden paketlerin kalite kontrolu, nitelikler (gıda, ilaç vb. için), iş hacmi, verimlilik, üretkenlik, ergonomi, yatırım getirisi vb. kapsar.
Paketleme makinesi şunlardan birisi olabilir:
- standart, kullanıma hazır ekipman olarak satın alınan
- özel yapım veya özel operasyonlara göre özel olarak satın alınan
- şirket içi mühendisler ve bakım personeli tarafından üretilen veya değiştirilen
Paketleme hattındaki otomasyon çalışmalarında giderek daha çok programlanabilir mantık denetleyicisi ve robotik kullanılmaktadır.
Paketleme makineleri aşağıdaki genel tiplerden olabilir:
- Biriktirme ve harmanlama makineleri
- blister paketleme, şişirmeli kalıplama, vakum şekillendirme ve vakumlu paketleme makineleri
- Şişe kapak ekipmanları, üst kapak kapatma, kapatma, yapıştırma ve mühürleme makineleri
- Kutu, kasa, tepsi ve taşıyıcı şekillendirme, paketleme, ambalaj açma, kapama ve mühürleme makineleri
- Aseptik işleme makineleri
- Kartonlama makineleri
- Temizleme, sterilizasyon, soğutma ve kurutma makineleri
- Kodlama, baskı, markalama, damgalama ve baskı makineleri
- Dönüştürme makineleri
- Konveyör bantları, biriktirme ve ilgili makineler
- Besleme, yönlendirme, yerleştirme ve ilgili makineler
- Dolum makineleri: kuru, toz, katı, sıvı, gaz veya viskoz ürünlerin işlenmesi
- Muayene: görsel, ses, metal algılama vb.
- Etiket dağıtıcı
- Yönlendirme, şifre çözme makineleri
- Paket doldurma ve kapatma makineleri
- Palet (ambalaj)leme, paletten çıkarma, birim yük montaj
- Ürün tanımlaması: etiketleme, işaretleme vb.
- Sızdırmazlık makineleri: ısıyla yapıştırma veya tutkallama üniteleri
- Dilme makineleri
- Tartı makineleri: ağırlık kontrol, çok kafalı terazi
- Sarma makineleri: streç sarma, shrink ambalaj, bantlama
- Dikey Form, doldurma ve kapatma makineleri
- Diğer özel makineler: dilmeler, delikli, lazer kesiciler, parça ekleri, vb.
-
Rulo konveyör üzerinde şrink film, ısıyla yapıştırıcı ve ısı tüneli ile kaplanmış unlu mamullerin ısıyla paketlenmesi -
Sıralama için sabit barkod tarayıcı ile yüksek hızlı konveyör -
Etiket yazıcısı uygulayıcı, oluklu mukavvanın bitişik panellerine etiket uygular. -
Robotlar ekmeği paletlemek için kullanılır -
Otomatik streç sarma makinesi -
![Kalıplanmış hamur bileşenlerini yapmak ve samandan ambalaj kalıplamak için kullanılan ekipman[12]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Molding_packaging_from_straw%2C_k9837-1.jpg/276px-Molding_packaging_from_straw%2C_k9837-1.jpg)
-
NASA'da termoform paketleri için donatım -
Şarap şişeleri için otomatik etiketleme hattı -
PET şişelere uygulanan shrink film -
İlaç paketleme hattı -
Kutuda poşet (İngilizce: bag-in-box) için dolum makineleri
![Kalıplanmış hamur bileşenlerini yapmak ve samandan ambalaj kalıplamak için kullanılan ekipman[12]](/wiki/Dosya:Molding_packaging_from_straw,_k9837-1.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Paula, Hook (11 Mayıs 2017). "A History of Packaging". Ohio State University. 25 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2020.
- ^ a b Diana Twede (2005). "The Origins of Paper Based Packaging" (PDF). Conference on Historical Analysis & Research in Marketing Proceedings. 12: 288-300 [289]. July 16, 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: March 20, 2010.
- ^ Brown, P.J. (1988), Andrew Yarranton and the British tinplate industry, 22 (1), ss. 42-48
- ^ King, P.W. (1988), Wolverley Lower Mill and the beginnings of the tinplate industry, 22 (2), ss. 104-113
- ^ King 1988, s. 109
- ^ H.R. Schubert, History of the British iron and steel industry ... to 1775, 429.
- ^ Minchinton, W.W. (1957), The British tinplate industry: a history, Clarendon Press, Oxford, s. 10
- ^ Data extracted from D.P. Hussey et al., Gloucester Port Books Database (CD-ROM, University of Wolverhampton 1995).
- ^ Geoghegan, Tom (21 Nisan 2013). "BBC News - The story of how the tin can nearly wasn't". Bbc.co.uk. 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2013.
- ^ William H. Chaloner (1963). People and Industries. Routledge. s. 107. ISBN 978-0-7146-1284-3. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
- ^ Diana Twede; Susan E.M. Selke (2005). Cartons, crates and corrugated board: handbook of paper and wood packaging technology. DEStech Publications. ss. 41-42, 55-56. ISBN 978-1-932078-42-8. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
- ^ Wood, Marcia (April 2002). "Leftover Straw Gets New Life". Agricultural Research. 14 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
