Şark Ekspresi

Şark Ekspresi ya da orijinal adıyla Orient Express, 1883 ile 1977 yılları arasında Paris - İstanbul arasında sefer yapan tren.

Vagon-Li Şirketi'ne ait olan Şark Ekspresi, Orient-Express orijinal ismi ile 1883 yılında Paris'ten ilk seferine başladı. Şark Ekspresinin bu ilk seferine Fransız, Alman, Avusturyalı ve Osmanlı asıllı memur ve diplomatlar da katıldı. Ayrıca katılanlar arasında The Times gazetesi muhabiri ile romancı ve seyyah Edmond About da bulunuyordu. Edmond About bu gezi ile ilgili hatıralarını 1884 yılında De Ponteise à Stamboul isimli kitabında yayınladı. The Times muhabiri de II. Abdülhamid ile görüşmek amacıyla bir süre İstanbul'da kaldı.

Şark Ekspresi'nin seferlerinin başlamasından sonra İstanbul'a gelenler şehirdeki çeşitli otellerde kalıyordu. 1895 yılından itibaren ise İstanbul'a gelen yolcular treni işleten Vagon-Li Şirketi'nin satın aldığı Pera Palas'ta kalmaya başladılar. 4 yıl süren (1914-1918) I. Dünya Savaşı sırasında Şark Ekspresi seferleri yapılamadı. Tren savaş sırasında istasyonda kaldı.

İlginç bir tarihi olay

I. Dünya Savaşını sona erdiren mütareke, İtilaf Devletleri ile Almanya arasında Paris yakınlarında Şark Ekspresi'nin 2419 numaralı vagonunda imzalandı. Daha sonra bu vagon tarihi öneminden dolayı Fransızlar tarafından müzeye kondu.

II. Dünya Savaşı sırasında Almanya Fransa'yı işgal edince, Adolf Hitler Almanların I. Dünya Savaşında teslim anlaşmasını imzaladığı tarihi vagonda bu defa Fransızların teslim anlaşmasını imzalamasını istedi. Şark Ekspresi'nin 2419 numaralı vagonu müzeden çıkarıldı. Bu tarihi vagonda bu defa Fransa'nın teslim anlaşması imzalandı. Bu vagon daha sonra Almanya'ya götürüldü. 1945 yılında Almanya'nın teslim olmasından kısa bir süre önce bu vagon bir SS birliği tarafından imha edildi. Böylece Almanya ikinci defa bu tarihi vagonda anlaşma imzalama ihtimalinden kurtuldu.

I. Dünya Savaşı sonrası

1919'da yeniden seferlerine başlayan Şark Ekspresi 1905 yılında açılan Simplon Tüneli'nin ismiyle 'Simplon Orient Express' olarak anılmaya başlandı. Şark Ekspresi'nin yeni sefer güzergahından I. Dünya Savaşı'nın mağlupları olan Almanya ve Avusturya'nın istasyonları çıkarıldı. Böylece Şark Ekspresi, orijinal güzergâhı olan Paris-Münih-Viyana-Budapeşte-Bükreş-İstanbul yerine Paris-Lozan-Milano-Venedik-Belgrad-Sofya güzergâhı üzerinden 58 saatte İstanbul'a ulaşmaya başladı. 1929'daki Büyük Buhran trenin yolcularının azalmasına yol açtı. Şark Ekspresi çeşitli roman ve filmlere konu oldu. Ünlü İngiliz polisiye roman yazarı Agatha Christie 'Şark Ekspresinde Cinayet' isimli romanını 1934 yılında yayınladı.

Şark Ekspresi sadece yolcu treni değildi. Tren, çeşitli ticaret eşyalarını karşılıklı olarak İstanbul'a ve Paris'e taşıyordu. İstanbul'da Fransızca olarak yayınlanan La Patrie gazetesinde yayınlanan haberlere göre 1925 Şapka Devrimi'nden sonra binlerce şapka ve kasket Şark Ekspresi ile İstanbul'a getirildi.

II. Dünya Savaşı (1939-1945) sırasında Şark Ekspresi'nin seferleri tekrar kesintiye uğradı. II. Dünya Savaşı'ndan sonra trenin güzergâhı üzerindeki ülkelerin bir kısmında sosyalist rejimler kuruldu. Soğuk savaş sebebiyle çeşitli kısıtlamalarla karşı karşıya kalan ve gittikçe önemini kaybeden Şark Ekspresi son seferini 27 Mayıs 1977 tarihinde gerçekleştirdi. Trenin vagonları Monte Carlo'da satıldı. Agatha Christie'nin Doğu Ekspresinde Cinayet isimli romanına konu olan trenin 2 vagonu bir İngiliz tarafından satın alındı. Vagonlardan bazıları Fas Kraliyet Sarayı Müzesi tarafından satın alındı. Society Expeditions isminde bir kuruluş tarafından düzenlenen ve sembolik bir anlam taşıyan, Şark Ekspresi'nin 100. yıl seferine dünyanın değişik ülkelerinden gelen 100 kadar ünlü katıldı.

Günümüzde senede bir kez eylül ayında olmak üzere seferlerine devam etmektedir.

Popüler kültürde Şark Ekspresi

Sırlara, entrika ve gizli aşk maceralarına buluşma yeri olarak hizmet eder.

Graham Greene'in İstanbul Treni adlı kitabı diğer Şark Ekspresi servisinde yer alırken; Agatha Christie'nin Doğu Ekspresinde Cinayet adlı romanı Simplon Şark Ekspresi'nde geçer.

Şark Ekspresi filmi ilk defa 1934'te gösterilir. Alman filmi Şark Ekspresi 1944'te yapıldı ve 8 Mart 1945'te arz edildi. Muhtemelen son gün bir yeni film Nazi Almanyası'nda gösterildi. Aynı zamanda bir 2000 filmi vardır. Ölüm, aldatma ve alın yazısı Şark Ekspresi'nde seyahat ve 2004 versiyonunda Dünya Etrafında 80 Günde Devri Alem, Mr.Fogg İstanbul trenine biner. James Bond'un problemli kaçışı Rusya'dan Sevgilerle trende yer alır. Sir Henry Paget Flasman trenin ilk seyahatinde misafir bir gazeteci Henri Blowitz olarak Geoerge Mac Donald Fraser'in Flaş adam ve Kaplan kitabında yer alır.

Özel çalışan trenler

1982'de özel bir demiryolu şirketi olan Venice-Simplon Orient Express -Lüks tren hizmeti veren şirketler bu adı alır- kuruldu. Londra ve New York'tan aldığı yolcuları Venedik'e taşıyordu. Bu hizmet bugün Orient Express günlerinde yılda bir defa verilir. Ve kesinlikle zamanı bol olan seyahatçileri hedefler. Londra'dan Venedik'e bir yolcunun bilet maliyeti 1,200 Pound'un üzerindedir.

American Express Birleşik Devletler'in batısında çalışır. Lüks seyahat gemisi ve 5 yıldızlı bir otel kombinasyonu şeklinde reklamını yapar. Geçenlerde ismini Grand Luxe Rail Journey (çok lüks demir yolu seyahati) olarak değiştirdi.

Wikimedia Commons'ta Şark Ekspresi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.