İçeriğe atla

İfrit

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Hamzanama'dan alınan bir illüstrasyon

İfrit (Arapça: عفريت, romanize: ʿifrīt), İslam kültüründe kötü cin veya şeytan türüdür.[1] Cennete ve meleklere karşıdırlar. İblis dahil dinlerde onun en güçlü kullarıdır.[2] Bazen İblis'in yardımcıları olarak cehennemde yaşadıkları ve günahkârları cezalandırdıkları düşünülür.[3] Aksi takdirde, kötülüğün bağımsız ajanlarıdır ve zarar ve ıstıraba neden olurlar. Örneğin, folklorda, onların, ölülerin ruhları katillerinden intikam almak için yeraltı dünyasından dönenolduklarına inanılır.[4] Birçok büyücülük geleneğinde, bir ifritin çağrılabileceğine ve bir büyücüye bağlanabileceğine inanılır.[5]

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

İfrit, Arapçada bir tür zararlı cin anlamında kullanılır.[6] İfrit, batılı filologlara göre Orta Farsçada yaratık anlamına gelen Afrita kelimesinden türetilmiştir. Afritan, Afrikan ya da Afrikalı gibi kelimelerin de kökenini oluşturmaktadır.

Mezopotamya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bes'in maskesi. Mısır ve Mezopotamya inanışlarından bir ifrit tasviri.[7]

Eski Mezopotamyalılar, yeraltı dünyasının bazen "arali'nin yavruları" olarak adlandırılan birçok ifritin yuvası olduğuna inanıyorlardı. Bu ifritler bazen yeraltı dünyasını terk edebilir ve yeryüzündeki ölümlüleri terörize edebilirler. Yeraltı dünyasında yaşadığına inanılan bir tür ifrit galla olarak biliniyordu; onların birincil amaçları talihsiz ölümlüleri yeraltı dünyasına geri sürüklemek gibi görünüyor.[8] Yemezler, içmezler, çocukları sevmezler, un adaklarını kabul etmezler.

Büyülü metinler genellikle onlardan koruma ister ve bazı metinler onları yedi numara olarak tanımlar.[9] Günümüze ulaşan birkaç şiir, tanrı Dumuzid'i yeraltı dünyasına sürükleyen gallanı anlatır. Bununla birlikte, diğer ifritler gibi galla da yardımsever olabilir ve Lagaş Kralı Gudea'dan bir ilahide, Ig-alima adlı küçük bir tanrı "Girsu'nun büyük gallası" olarak tanımlanır.[10]

Maniheizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

İbnü'l-Cevzî, Telbîs İblis ("İblisın aldanması") adlı eserinde, Maniheistlerin her bir Işık ve Karanlığın (Tanrı ve İblis) dört beden ve bir ruhtan oluştuğuna inanmalarına itibar eder. Işığın (Tanrı) bedenlerine melekler, Karanlığın (İblis) bedenlerine ifritler denirdi. Işık ve Karanlık, sırasıyla melekler ve iblisler tarafından çarpılırdı.[11] İfritler, cennete saldıran birçok şeytanı doğuran ve dirilten arkonlardır.

Hinduizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hinduizmde ifritler (Asuralar) tanrıların (Devalar) düşmanlarıdır.[12] Veda'da tanrılar ve ifritler (asura) her iki üst dünyayı da paylaşır. Sadece Brahmanaların zamanında yeraltı dünyasında yaşadıkları söylenir. Asura'nın ifritlerle özdeşleştirilmesi, asura'nın "eski tanrılar" (pūrvadeva) olarak tanımlanmasından kaynaklanmaktadır. Tanrıların kendileri için cenneti talep ettikleri ve ifritleri kandırarak yeryüzünde sona erdiği söylenir. Vedik dönemde tanrılar insanlara ifritlere karşı yardım eder. Bununla tanrılar, insanları kozmik düşmanlarını yenmek için araç olarak kullanarak cennetteki yerlerini güvence altına alırlar.[13]

İslam

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir ifrit tarafından süslenen Makhan, Genceli Nizami'nin hamza şiiri için kullanılmış, Buhara, 1648.

İslam mitolojisinde güçlü ve zararlı olduğu düşünülen şeytanlara verilen isimdir.[14] Mes'udi'ye göre, ifritler, İblis'in tahtını taşırlar, Allah'ın tahtını taşıyan Hamlatü'l Arş'a benzer.[15]

İfritler, olumsuz tasvirlerine rağmen Allah'ın kontrolündedir ve bazen iyi bir maksat için kullanılır.[16] Allah, Muhammed'e ifrit gönderdi, böylece Cebrail, Muhammed'e ve Müslümanlara geceleri kendilerini cinlerden korumaları için bir dua öğretecekti.

Kur'an'da

[değiştir | kaynağı değiştir]

İfrit kelimesi Kur'an ve hadislerde de kullanılan bir deyimdir.

“Cinlerden bir "ifrit", ‘Sen makamından kalkmadan ben onu sana getiririm. Gerçekten bu işe gücüm ve güvenim var.’ Dedi. Kitaptan ilmi olan kimse ise, ‘Gözünü açıp kapamadan, ben onu sana getirebilirim’ dedi. Onu yanı başına yerleşivermiş görünce, ‘Bu, dedi, şükür mü edeceğim, yoksa nankörlük mü edeceğim diye, beni sınamak üzere Rabbimin lütfundandır.” (27:39-40)

Şabak inancına göre

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Irak'taki Şabak cemaati arasında, Adem'in yaratılmasından çok önce Ali'yi şeytani yapısı nedeniyle kızdıran belli bir ifrit hakkında bir hikâye vardır. Sonuç olarak, Ali ifritin kötülüğü için ifriti zincirledi ve onu yalnız bıraktı. Peygamberler geldiğinde, hepsine göründü ve serbest kalması için onlara yalvardı, ancak hiçbir peygamber ifritin zincirlerini kıramadı. Muhammed ifriti bulduğunda onu Ali'ye getirdi. Ali ifrite merhamet etti. Tanrı'nın iradesine teslim olması koşuluyla onu serbest bırakmaya karar verdi.[17]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Sosyal Bilimler Dergisi, Humanitas (1 Aralık 2014). "Cilt: 2 Sayı: 4 Tüm Dergi". HUMANITAS - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 2 (4). doi:10.20304/husbd.17504. ISSN 2147-088X. 
  2. ^ Britannica ifrit, The Editors of Encyclopædia Britannica (İngilizce)
  3. ^ KURTDEDE FİDAN, NURAY; KONAK, SEDA (26 Nisan 2016). "YÜKSEK LİSANS ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ AÇISIYLA BİLİM VE BİLİM İNSANI". Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1 (1): 189. doi:10.14520/adyusbd.31040. ISSN 1308-7363. 
  4. ^ "İFRİT". TDV İslâm Ansiklopedisi. 12 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022. 
  5. ^ Netton, Ian Richard (2013). Encyclopedia of Islamic Civilization and Religion. Hoboken: Taylor and Francis. ISBN 978-1-135-17967-0. OCLC 866858138. 
  6. ^ Nişanyan Sözlük: ifrit
  7. ^ Winkler, Hans Alexander (2009). Ghost Riders of Upper Egypt: A study of spirit possession. Cairo, EG: American University in Press. s. 29. ISBN 9789774162503. 
  8. ^ YAZOĞLU, Ruhattin; ÖZKAYA, Mehmet (3 Mart 2021). "SAMUEL ALEXANDER'IN MEKÂN-ZAMANDAKİ TANRI BELİRİMCİLİĞİ VE DOĞRU-YANLIŞ ANLAYIŞI". Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. doi:10.31463/aicusbed.860681. ISSN 2149-3006. 
  9. ^ KURT, Mehmet; ATCI, Esra (22 Temmuz 2021). "YAZILI VE ARKEOLOJİK KAYNAKLAR IŞIĞINDA ORONDEIS BÖLGESİ'NİN TARİHİ COĞRAFYASI". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. doi:10.35239/tariharastirmalari.908530. ISSN 1015-1826. 
  10. ^ Black & Green 1992, s. 180.
  11. ^ al-Jawzi, Ibn (28 Mayıs 2020). "Life of Ibn ?anbal, The". doi:10.18574/nyu/9781479886241.001.0001. 
  12. ^ Administrator. "Dharma, Karma ve Hinduizm". magazina.biz. 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
  13. ^ Hiltebeitel, Alf (1979). "Hindu Mythology and Its EvilsThe Origins of Evil in Hindu Mythology. Wendy Doniger O'Flaherty". History of Religions. 18 (3): 269-275. doi:10.1086/462820. ISSN 0018-2710. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
  14. ^ Robert Lebling Legends of the Fire Spirits: Jinn and Genies from Arabia to Zanzibar I.B.Tauris 2010 978-0-857-73063-3 s. 152(İngilizce)
  15. ^ Coulon, Jean-Charles (2010). "Bulletin critique Amira El-Zein, Islam, Arabs, and the Intelligent World of the Jinn, New York, Syracuse University Press, 2009, 215 p., ISBN 978-0-8156-3200-9, 39,95 $". Arabica. 57 (4): 491-494. doi:10.1163/157005810x519198. ISSN 0570-5398. 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 
  16. ^ Chelhod, J., “ʿIfrīt”, in: Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs. Consulted online on 06 October 2019 <http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_SIM_3502 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.> First published online: 2012 First print edition: ISBN 9789004161214, 1960-2007
  17. ^ Matti Moosa Extremist Shiites: The Ghulat Sects Matti Moosa 1987 978-0-815-62411-0 S. 69
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İfrit&oldid=33988540" sayfasından alınmıştır