Kansu sayfasının kaynağını görüntüle

{{Coord|38|0|N|102|20|E|region:CN_type:adm1st|display=title}}
{{Çin eyalet bilgi kutusu
|Çinceadı     = 甘肃省
|Pinyin       = Gānsù Shěng
|Türkçeadı    = Kansu Eyaleti
|Ad           = Gansu
|Kısaltma     = 甘 veya 陇
|Kısapinyin   = Gān veya Lǒng
|ISOkısa      = 62
|Harita       = China Gansu.svg
|Haritaboyut  = 275px
|Adınkökeni   = 甘 gān - Ganzhou ([[Zhangye]]) <br />肃 sù - Suzhou ([[Jiuquan]])
|İdaritür     = [[Çin'in idari bölümleri#Eyalet düzeyi|Eyalet]]
|Başkent      = [[Lanzhou]]
|Enbüyükşehir = [[Lanzhou]]
|Sekreter     = [[Lu Hao (1947 doğumlu)|Lu Hao]]
|Vali         = [[Xu Shousheng]]&nbsp;(vekâleten)
|Yüzölçümü    = 454.000
|Yüzölçümüsıra = 7.
|Nüfusyıl     = 2020
|Nüfus        = {{formatnum:25019831}}<ref name="2020nüfus"/>
|Nüfussıra    = 22.
|Nüfusyoğunluğu = 57,7
|Nüfusyoğunluğusıra = 27.
|GSYİHyıl     = 2007
|GSYİH        = 269,9 milyar
|GSYİHsıra    = 26.
|GSYİHkişibaşına   = 10.335
|GSYİHkişibaşınasıra = 30ncu
|İGEyıl        = 2005
|İGE            = 0,675
|İGEsıra        = 28.
|İGEkat         = <font color="#ffcc00">orta</font> 
|Etnikyapı  = [[Han Ulusu|Han]] - %91<br />[[Huiler|Hui]] - %5<br />[[Dongxiang]] - %2<br />Tibetli - %2
|İller    = 14
|İlçeler       = 86
|Beldeler      = 1344
|Websitesi        = http://www.gansu.gov.cn <br /> 
}}
'''Kansu'''<ref>{{Dergi kaynağı|url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/13036|başlık=Çin'de İslâmiyet|erişimtarihi=20 Şubat 2022|tarih=|yayıncı=İÜ İTKD|sayfa=163|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220220161252/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/13036|arşivtarihi=20 Şubat 2022|ölüurl=hayır}}</ref> ({{Çince|s=甘肃|t=甘肅|p=Gānsù|'''Gansu'''}} {{Ses|zh-Gansu.ogg}}; Wade-Giles: Kan-su, Kansu veya Kan-suh) [[Çin]]'de bir [[Çin'in idari bölümleri#Eyalet düzeyi|eyalettir]]. Kuzeyden [[Moğolistan]], güneyden [[Çinghay]] ve [[Siçuan]] eyaletleri, doğudan [[Ningxia]] Özerk Bölgesi, [[Shaanxi]] eyaleti ve [[İç Moğolistan]] Özerk Bölgesi, batısından [[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]] ile çevrilidir. Dar bir koridor biçiminde oluşuyla yüzyıllarca Yukarı Huanghe ([[Sarı Irmak]]) bölgesi ve Çin'in batı kesimleri arasında geçit işlevi görmüştür. Türk soylu Sarı Uygurların yaşadığı [[Sunan Yugur Özerk İlçesi]]<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.selenge.com.tr/index.php/kitaplar/34-aratrma-nceleme/282-sari-uygurlar |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=7 Mayıs 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120519095914/http://www.selenge.com.tr/index.php/kitaplar/34-aratrma-nceleme/282-sari-uygurlar |arşivtarihi=19 Mayıs 2012 |ölüurl=evet }}</ref> buradadır.

== Tarih ==
Kansu, [[Qin Hanedanı]] döneminde (MÖ 221-206) Çin topraklarına katıldı. [[Marco Polo]]'nun Çin'e girdiği yol olarak tanınan bölge, pek çok kişinin kişinin seyahat ettiği bir koridordu. Kansu adı [[Yuan Hanedanı]] döneminde, Ganzhou ve Suzhou bölgelerinin adlarından (1206-1368) oluşturuldu. 1644'ten 1911'e değin [[Qing Hanedanı|Qing]] (Mançu) hanedanının yönetiminde kalan Kansu'nun bu dönemde en ünlü yöneticilerinden olan Zuo Zongtang (1812-1885) [[Taiping Ayaklanması|Taiping]] ve Müslüman ayaklanmalarının (1862-1877) ardından yörede yarım yüzyıl boyunca barış sağladı. 1920'de, 20. yüzyılın en büyük deprem felaketlerinden biri maydana gelmiştir. Merkezi Kansu'nun doğusunda bulunan 8.6 şiddetindeki depremde yaklaşık 200,000 - 250,000 arasında can kaybı yaşanırken, pek çok kent ve kasaba haritadan silinmiştir.

== Doğal yapı ==
Kansu'da doğal yapının en belirgin özelliği platolardır. Kansu Koridoru olarak anılan bölge, Lanzhou'nun 192&nbsp;km kuzeybatısındadır. Kansu'nun doğu kesimi Çin'in başlıca deprem merkezidir. Kansu'da yaz ve kış arasında büyük sıcaklık farklılıkları görülür.

== Nüfus ==
2020 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre Kansu Eyaleti'nin toplam nüfusu {{formatnum:25019831}}.<ref name="2020nüfus"/>

=== Etnik yapı ===

Kansu Eyaleti sınırları içerisinde nüfusları 10 bin'i aşan etnik gruplar şunlardır:

{| class="wikitable sortable"
|+  Kansu'daki başlıca etnik gruplar<br>(2010 Nüfus Sayımı)<ref name="A0106a">{{Web kaynağı |başlık=1-6  各地区分性别、民族的人口 |url=http://www.stats.gov.cn/tjsj/pcsj/rkpc/6rp/html/A0106a.htm | dil = Çince | çeviribaşlık = 1-6  Cinsiyet ve etnik kökene göre nüfus |website=中国2010年人口普查资料 (Çin'in 2010 Nüfus Sayımı Verileri) |yayıncı=中国统计出版社 (Çin İstatistik Yayımevi) |editör=国务院人口普查办公室、国家统计局人口和就业统计司 (Devlet Konseyi Sayım Dairesi, Ulusal İstatistik Bürosu Nüfus ve İstihdam İstatistikleri Dairesi) |erişimtarihi=27 Ekim 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170716042814/http://www.stats.gov.cn/tjsj/pcsj/rkpc/6rp/html/A0106a.htm |arşivtarihi=16 Temmuz 2017|ölüurl=hayır}}</ref>
|-
! [[Çin'deki etnik gruplar listesi|Etnik grup]] !! Nüfus
|-
| [[Han Çinlisi|Han]] || style="text-align: right;" | {{formatnum:23164817}}
|-
| [[Huiler|Hui]] || style="text-align: right;" | {{formatnum:1258641}}
|-
| [[Donşianlar|Donşian]] || style="text-align: right;" | {{formatnum:546255}}
|-
| [[Tibetliler|Tibetli]] || style="text-align: right;" | {{formatnum:488359}}
|-
| [[Monguorlar|Monguor]] (Tu) || style="text-align: right;" | {{formatnum:30781}}
|-
| [[Bao'anlar|Bao'an]] || style="text-align: right;" | {{formatnum:18170}}
|-
| [[Mançular|Mançu]] || style="text-align: right;" | {{formatnum:14206}}
|-
| [[Salarlar|Salar]] || style="text-align: right;" | {{formatnum:13517}}
|-
| [[Yugurlar|Yugur]] || style="text-align: right;" | {{formatnum:13001}}
|-
| [[Çin'deki Moğollar|Moğol]] || style="text-align: right;" | {{formatnum:10935}}
|}

=== Diller ===

Kansu Eyaleti çapında [[Beifanghua]]'nın (Mandarin) farklı lehçeleri konuşulur. Kansu'da Beifanghua'nın {{ill|Zhongyuan Guanhua|en|Central Plains Mandarin}} dalına ait lehçeler şunlardır: {{ill|Guanzhong lehçesi|en|Guanzhong dialect}} ([[Qingyang|Qingyang Şehri]]-{{ill|Ning İlçesi|en|Ning County}}), {{ill|Qinlong lehçesi|zh|秦陇片}} ([[Longnan]], [[Pingliang]] ve [[Qingyang]] şehirleri), {{ill|Longzhong lehçesi|zh|陇中片}} ([[Tianshui]] ve [[Dingxi]] şehirleri), [[Hezhou dili|Hezhou lehçesi]] ([[Linxia Hui Özerk İli]]) ve [[Güney Xinjiang lehçesi]] ([[Dunhuang]]). Kansu'da Beifanghua'nın {{ill|Lanyin Guanhua|en|Lanyin Mandarin}} dalına ait lehçeler de şunlardır: {{ill|Lanzhou lehçesi|zh|兰州话}} ([[Lanzhou]] ve [[Baiyin]] şehirleri; [[Linxia Hui Özerk İli|Linxia İli]]-{{ill|Yongjing İlçesi|en|Yongjing County}}) ve [[Hexi lehçesi]] ([[Wuwei]], [[Jiayuguan]], [[Jiuquan]], [[Jinchang]] ve [[Zhangye]] şehirleri). Tüm bunların dışında, ''[[Ethnologue]]''{{'}}a göre, Kansu'da konuşulan diğer diller şunlardır: {{ill|Amdo Tibetçesi|en|Amdo Tibetan}}, {{ill|Baima dili|en|Baima language}}, [[Sarı Uygurca|Batı Yugurca]], {{ill|Bonan dili|en|Bonan language}}, {{ill|Choni dili|en|Choni language}}, [[Doğu Yugurca]], [[Donşianca]], [[Jin Çincesi]], [[Kalmukça|Kalmak-Oyratça]], [[Kazakça]], [[Moğolca]], {{ill|Monguor dili|en|Monguor language}}, [[Salarca]] ve [[Uygurca]]<ref>{{kitap kaynağı | yazarlar = Eberhard, David M., Gary F. Simons, & Charles D. Fennig (eds.) | yıl = 2021 | başlık = Ethnologue: Languages of the World |basım= 24| yer = Dallas, Teksas | yayımcı = SIL International | url = http://www.ethnologue.com/ | erişimtarihi = 13 Ekim 2021 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20071227170852/http://www.ethnologue.com/ |arşivtarihi= 27 Aralık 2007 | ölüurl = hayır }}</ref>

== Ekonomi ==
Pamuk, keten yağı, karpuz, mısır ve darı başlıca tarımsal ticari ürünlerdir. Ancak Kansu ekonomisi büyük ölçüde madenciliğe dayanır. Petrol, kömür ve demir cevheri başlıca yer altı kaynakları arasındadır. Çin'in bir nükleer enerji merkezidir.

== İdari yapılanma ==

{| class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto; width:90%; text-align:center"
! colspan="11" |'''Kansu Eyaleti{{'}}nin İdari Bölümleri'''
|-
| colspan="11" | <div style="position: relative" class="center">
{{Image label begin|image=Administrative Division Gansu.svg|width={{{1|768}}}|link=|font-size=85%}} 
{{Image label|x=835|y=650|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Lanzhou]]'''}}
{{Image label|x=460|y=320|scale={{{1|768}}}/1280|text='''{{büyük|↑}}'''}}
{{Image label|x=460|y=348|scale={{{1|768}}}/1280|text='''{{büyük|↑}}'''}}
{{Image label|x=460|y=370|scale={{{1|768}}}/1280|text='''{{büyük|↑}}'''}}
{{Image label|x=460|y=394|scale={{{1|768}}}/1280|text='''{{büyük|↑}}'''}}
{{Image label|x=460|y=412|scale={{{1|768}}}/1280|text='''{{büyük|↑}}'''}}
{{Image label|x=410|y=450|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Jiayuguan]]'''}}
{{Image label|x=715|y=450|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Jinchang]]'''}}
{{Image label|x=935|y=630|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Baiyin]]'''}}
{{Image label|x=980|y=810|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Tianshui]]'''}}
{{Image label|x=800|y=500|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Wuwei]]'''}}
{{Image label|x=580|y=400|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Zhangye]]'''}}
{{Image label|x=1060|y=745|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Pingliang]]'''}}
{{Image label|x=280|y=260|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Jiuquan]]'''}}
{{Image label|x=1145|y=670|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Qingyang]]'''}}
{{Image label|x=900|y=760|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Dingxi]]'''}}
{{Image label|x=960|y=900|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Longnan]]'''}}
{{Image label|x=830|y=700|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Linxia Hui Özerk İli|Linxia<br>Hui Öİ]]'''}}
{{Image label|x=760|y=800|scale={{{1|768}}}/1280|text='''[[Gannan Tibet Özerk İli|Gannan<br>Tibet Öİ]]'''}}
</div>
|- span class="nowrap"
!! rowspan="2" | Bölüm kodu<ref>{{Web kaynağı | url = http://files2.mca.gov.cn/cws/201502/20150225163817214.html | başlık = 中华人民共和国县以上行政区划代码 | yayıncı = 中华人民共和国民政部 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150402113603/http://files2.mca.gov.cn/cws/201502/20150225163817214.html | arşivtarihi = 2 Nisan 2015}}</ref>
!! rowspan="2" | İsim
!! rowspan="2" | Çince<br/>[[Pinyin]]
!! rowspan="2" | Alan<br />(km<sup>2</sup>)
!! rowspan="2" | Nüfus<br/>(2020 Nüfus<br/>Sayımı)<ref name="2020nüfus">{{Web kaynağı | başlık = 甘肃省第七次全国人口普查公报（第二号） | url = http://tjj.gansu.gov.cn/tjj/c109457/202105/151fee9c96df4cf2b46bd008c99592b2.shtml | website = 甘肃省统计局 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210924042807/http://tjj.gansu.gov.cn/tjj/c109457/202105/151fee9c96df4cf2b46bd008c99592b2.shtml | arşivtarihi = 24 Eylül 2021}}</ref>
!! rowspan="2" | Merkez
!! colspan="4" | İlçe düzeyi bölümler<ref>{{Kitap kaynağı |author=中华人民共和国民政部 |başlık=《中国民政统计年鉴2014》|yıl=Ağustos 2014 |yayıncı=中国统计出版社 |isbn= 978-7-5037-7130-9}}</ref>
|-
!! width="45" | [[Semt (Çin Halk Cumhuriyeti)|Semtler]]
!! width="45" | [[İlçe düzeyi şehir]]ler
!! width="45" | [[Çin'in ilçeleri|İlçeler]]
!! width="45" | [[Çin'deki özerk ilçeler|Özerk ilçeler]]
|- style="font-weight: bold"
! 620000 !! Kansu Eyaleti
| 甘肃省<br/>Gānsù Shěng || 425.888,93 || 25.019.831 || Lanzhou Şehri || 17 || 5 || 57 || 7
|-bgcolor=lightblue
| colspan="11" style="text-align:center;"|'''— [[İl düzeyi şehir]]ler —'''
|-
! 620100 !! [[Lanzhou|Lanzhou Şehri]]
|兰州市<br/>Lánzhōu Shì || 13.192,31 || 4.359.446 || [[Chengguan Semti, Lanzhou|Chengguan Semti]] || 5 ||  || 3 || 
|-
! 620200 !! [[Jiayuguan|Jiayuguan Şehri]]
|嘉峪关市<br/>Jiāyùguān Shì || 1.224,17 || 312.663 || [[Xiongguan Bucağı]] ||  ||  ||  || 
|-
! 620300 !! [[Jinchang|Jinchang Şehri]]
|金昌市<br/>Jīnchāng Shì || 7.548,98 || 438.026 || [[Jinchuan Semti]] || 1 ||  || 1 || 
|-
! 620400 !! [[Baiyin|Baiyin Şehri]]
|白银市<br/>Báiyín Shì || 20.098,54 || 1.515.110 || [[Baiyin Semti]] || 2 ||  || 3 || 
|-
! 620500 !! [[Tianshui|Tianshui Şehri]]
|天水市<br/>Tiānshuǐ Shì || 14.277,20 || 2.984.659 || [[Qinzhou Semti]] || 2 ||  || 4 || 1
|-
! 620600 !! [[Wuwei|Wuwei Şehri]]
|武威市<br/>Wǔwēi Shì || 32.347,09 || 1.464.955|| [[Liangzhou Semti]] || 1 ||  || 2 || 1
|-
! 620700 !! [[Zhangye|Zhangye Şehri]]
|张掖市<br/>Zhāngyè Shì || 38.592,06 || 1.131.106 || [[Ganzhou Semti]] || 1 ||  || 4 || 1
|-
! 620800 !! [[Pingliang|Pingliang Şehri]]
|平凉市<br/>Píngliàng Shì || 11.171,15 || 1.848.607 || [[Kongtong Semti]] || 1 || 1 || 5 || 
|-
! 620900 !! [[Jiuquan|Jiuquan Şehri]]
|酒泉市<br/>Jiǔquán Shì || 168.080,24 || 1.055.706 || [[Suzhou Semti]] || 1 || 2 || 2 || 2
|-
! 621000 !! [[Qingyang|Qingyang Şehri]]
|庆阳市<br/>Qìngyáng Shì || 27.117,27 || 2.179.716 || [[Xifeng Semti]] || 1 ||  || 7 || 
|-
! 621100 !! [[Dingxi|Dingxi Şehri]]
|定西市<br/>Dìngxī Shì || 19.609,24 || 2.524.097 || [[Anding Semti, Dingxi|Anding Semti]] || 1 ||  || 6 || 
|-
! 621200 !! [[Longnan|Longnan Şehri]]
|陇南市<br/>Lǒngnán Shì || 27.838,66 || 2.407.272 || [[Wudu Semti]] || 1 ||  || 8 || 
|-bgcolor=lightblue
| colspan="11" style="text-align:center;"|'''— [[Özerk il (Çin Halk Cumhuriyeti)|Özerk iller]] —'''
|-
! 622900 !! [[Linxia Hui Özerk İli]]
|临夏回族自治州<br/>Línxià Huízú Zìzhìzhōu || 8.198,46 || 2.109.750 || [[Linxia Şehri]] ||  || 1 || 5 || 2
|-
! 623000 !! [[Gannan Tibet Özerk İli]]
|甘南藏族自治州<br/>Gānnán Zāngzú Zìzhìzhōu || 36.593,55 || 691.808 || [[Hezuo|Hezuo Şehri]] ||  || 1 || 7 || 
|}

== Galeri ==
<gallery>
Image:JiayuguanFort.jpg
Image:Summer Vacation 2007, 263, Watchtower In The Morning Light, Dunhuang, Gansu Province.jpg
Image:Cernuschi Museum 20060812 156.jpg
Image:Daxia-River-Valley-panorama-5902+5903+5904+5905+5906.jpg
</gallery>

== Ayrıca bakınız ==
{{commons-ufak|Gansu}}
* [[2010 Kansu heyelanı]]

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

{{Kansu}}
{{Çin Halk Cumhuriyeti eyaletler}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Kansu| ]]