Ҷаниншиносӣ

Ҷаниншиносӣ, эмбриоло́гия (аз юн.-қад. ἔμβρυον — эмбрион, ҷанин + -λογία аз λόγος — омӯзиш) — илм дар бораи рушди ҷанин.

Мавзӯи омӯзиши он инкишофи ҷанин ё эмбрион аз лаҳзаи бордоршавӣ, яъне ҳангоми омезиши ҳуҷайраи ҷинсии мардона (нутфа) бо ҳуҷайраи ҷинсии занона (тухмҳуҷайра) то ба охир расидани ташаккули узвҳо (органогенез) мебошад. Дар илми акушерӣ аз ҳафтаи 9-уми инкишоф эмбрион номи ҳамилро мегирад ва давраи аз ҳафтаи 9-уми инкишофи дохилибатнӣ то таваллуд давраи «ҳамилият» номида мешавад.

Омезиши ҳуҷайраҳои ҷинсии мардонаю занона дар нои бачадон (тухмгузар) сурат мегирад. Тухмҳуҷайраи бордор бо тухмгузар ҳаракат карда, тақрибан рӯзи 6-ум ба бачадон мерасад, ки луобпардаҳои он барои қабули эмбрион тайёранд. Эмбрион дар девораи бачадон, ки минбаъд ҷои рушди он қарор мегирад, ҷойгир мешавад. Рушди эмбрион аз чанд давра иборат аст: тақсимшавии тухм, пайдоиши баргакҳои эмбрионӣ, ҷудошавии мабдаъҳои асосии узву бофтаҳо ва инкишофи онҳо. Эмбриология ҳамаи давраҳои инкишофи дохилибатниро меомӯзад, тағйири сохти бофтаҳо, ташаккули вазоиф ва аз меъёр дур шудани рушди эмбрионро тадқиқ мекунад. Муваффақиятҳои эмбриология имкон дод, ки пайдоиши айбҳо ва нуқсҳои инкишофи модарзодӣ шарҳ ёбанд. Муқаррар карда шудааст, ки дар натиҷаи ба таъсироти зараровар ҳассосияти баланд доштани эмбрион дар ташаккули узвҳо ва қисмҳои бадан ихтилоли устуворе ба амал меояд. Дар тараққиёти эмбрион давраҳои ҳалкунанда (бӯҳрони)-еро ҷудо мекунанд, ки дар ин давраҳо эмбрион ба ҳар гуна таъсирот ҳассос аст; ҳар як узв давраҳои бӯҳронии худ, яъне лаҳзаҳои пуршиддати мубодаларо дорад. Давраҳои бӯҳронии инкишофи узвҳои асосии инсон ба ҳафтаҳои 3 – 7-уми инкишофи дохилибатнӣ рост меоянд (ниг. Ҳомилагӣ). Таъсироти гуногун сабаби пайдоиши ҳамон як нуқси инкишоф – эмбриопатия мегарданд. Ташаккули навъи нуқс ба замон ва давомати таъсироти омили зараровар вобаста аст. Барои аз эмбриопатия эмин доштан, зани ҳомиларо аз таъсири номусоид ҳифз бояд кард. Аз ин ҷиҳат ба маркази мушовараи тиббӣ ҳар чӣ барвақттар муроҷиат кардани вай басо муҳим аст.

Эзоҳ

Адабиёт

Энсиклопедияи мухтасари тиб. Ҷилди V. ТРИХОФОБИЯ — ЯРМА. — Душанбе: СИЭМТ, 2012. С. 422. — 488 с. — ISBN 978-99947-33-47-7