Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ

	República Democrática de São Tomé e Príncipe; Dymokratycznŏ Republika Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj
	República Democrática de São Tomé e Príncipe; Dymokratycznŏ Republika Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj
Fana Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj	Wapyn Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj
	Hymn: Independência total ; (Cołkowitŏ niypodległość)
Ôficjalnŏ gŏdka	portugalskŏ
Stolica	São Tomé
Polityczny systym	republika
Gowa państwa	prezydynt Evaristo Carvalho
Szef rzōndu	prymier Jorge Bom Jesus
Wiyrchnia ; • cołkŏ	171. na świecie; 1001 km²
Liczba ludności (2017); • całkowita ; • tyngość zaludniyniŏ	184. na świecie; 201 025; 201 ôsōb/km²
PKB (2014); • cołke ; • na ôsobã	; 0,341 mld USD; 1725 USD
PKB (PSN) (2014); • cołke ; • na ôsobã	; 0,624 mld miyndzynŏr. dolarōw; 3153 miyndzynŏr. dolarōw
waluta	dobra (STD)
Czasowŏ strefa	UTC UTC ±0
Kod ISO 3166	ST
Internetowŏ dōmyna	.st
Kod autowy	STP
Kod fligerowy	S9
Telefōniczny kod	+239
	Karta Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj
	Multimydia na Commons

Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ (port. São Tomé e Príncipe), Dymokratycznŏ Republika Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj (port. República Democrática de São Tomé e Príncipe) to je państwo we Zŏtoce Gwinyjskij, na pōłnoc ôd rōwnika, skłŏdajōnce sie z piyńciu wysp, z kerych trzi sōm zamiyszkane.

Geografijŏ

Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ sōm na Atlantyckim Ôceanie we Zŏtoce Gwinyjskij, na pōłnocny weschōd ôd pōnktu, w kerym rōwnik przecinŏ sie ze zerowym połednikym. W jego skłŏd wchodzōm dwie bazowe wyspy, ôd kerych wziōnła sie miano krŏju, a kere leżōm ôd siebie w delce kole 150 km. Sōm to Wyspa Świyntego Tōmasza – 859 km² i Wyspa Ksiōnżyncŏ – 142 km². Pōnadto do tyj niywielgij republiki przinŏleżōm tyż małe wyspy Pedras Tinhosas i Ilhéu das Rolas (leżōncŏ na rōwniku).

Sōm to wyspy wulkaniczne, doś wysoke ô gōrzistyj wiyrchni. Klimat sam je tropikalny. Amtowõ gŏdkōm je portugalskŏ gŏdka, miyszkańcy używajōm tyż inkszych lokalnych gŏdek. Walutōm krŏju je dobra, kerŏ tajluje sie na 100 cyntymōw.

Państwo tajluje sie na dwie prowincyje ôbyjmujōnce kożdŏ jednã z bazowych wysp. Stolicōm je położōne na Wyspie Świyntego Tōmasza miasto São Tomé.

Historyjŏ

Przed przibyciym sam Portugalczykōw wyspy były bezludne. Ôstały ôdkryte we 1471 roku (João de Santarém i Pero de Escobar) a kole 1483 roku przibywali sam piyrsi portugalscy ôsadnicy. Ôd 1522 roku portugalskŏ kolōnijŏ. Do pōłowy XVI stoleciŏ wyspy stały sie srogim ôstrzodkym plantacyji trzciny cukrowyj. Do roboty na nich przikludzani byli niywolniki ze zachodnij Afryki^[3]. Ôd 1951 roku zamorskŏ prowincyjŏ Portugalije. We latach 60. powstoł ruch niepodległości. We 1973 roku regiōn dostoł autōnōmijõ a dwa lata niyskorzij niyzawisłość^[3].

Polityczny reżim

We 1990 roku Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ stały sie republikōm dymokratycznōm, na czole keryj stoji prezydynt, ôbiyrany na 5-latowõ kadyncyjõ. Parlamynt jednoizbowy (Assembleia Nacional), 55 ôsobowy, ô uprawniyniach ôrdōnkodŏwczych i kōntrolnych. Władzã wykōnawczõ sprawuje prezydynt z regyrōnkym, na czole kerego stoji prymier.

Ekōnōmijŏ

Bazowy sektōr ekōnōmije stanowi bauerstwo ôparte przede wszyjskim na plantacyjnyj uprawie kakauwca. Inksze uprawne rośliny to m.in. kawowiec, palma makrōnowŏ i ôlyjowa, banany, wanilijŏ, cymt a tyż maniok. Bazowõ rolã ôdegrŏwŏ industryjŏ spożywczŏ i drzewnŏ; w krŏju fungujōm tyż fyrmy produkujōnce mydło.

Dymografijŏ

Wyspy zamiyszkuje 201 tys. ôsōb. Czynstym zjawiskym sōm migracyje zarobkowe ludności. Wiynkszość ludności zamiyszkuje Wyspã Świyntego Tōmasza. Krześcijōńskŏ ludność, postrzōd keryj przewŏżajōm katoliki, stanowi wiynkszość. Ludność czŏrnŏ byciŏ afrykańskigo prziwiyziōnŏ na wyspy bez Portugalczykōw stanowi 95%, Kreole stanowiōm 4%, a ludność byciŏ ojropejskigo (zaôbycz portugalskigo) – 1%.

Etnicznŏ struktura, 2018^[4]
Etnicznŏ skupina	Gŏdka	Wielość w tys.	Procynt populacyje
Mestico	saotomense	187	89,5%
Angolar	kreolskŏ angolar	7,7	3,7%
Cape Verdean	kreolskŏ	6,0	2,9%
Fang	fang	2,5	1,2%
Principense Kreole	principense	2,4	1,1%

Religijnŏ struktura

Religijnŏ struktura krŏju^[5]:

katolicyzm – 55,7%
brak religiji – 21,2%
zielōnoświōntkowcy (Boże Zbory – 3,4%, Kościōł Mana – 2,3%, Uniwerzalny Kościōł Krōlestwa Bożego – 2%)
adwentyści dnia siōdmego – 4,1%
Kościōł Nowoapostōlski – 2,9%
Świŏdki Jehowe – 1,2%
inksze religije – 6,2%.
niyzadeklarowani – 1%.

Przipisy

↑ The World Factbook — Central Intelligence Agency, web.archive.org, 14 listopada 2017 [dostymp 2021-05-06] [zarchiwizowane z adresy 2017-11-14] .
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Report for Selected Countries and Subjects, www.imf.org [dostymp 2021-05-06] .
↑ ^3,0 ^3,1 Republika Zielonego Przylądka. Historia - Encyklopedia PWN - źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy, encyklopedia.pwn.pl [dostymp 2021-05-06] (polski).
↑ São Tomé and Príncipe, joshuaproject.net [dostymp 2021-05-06] .
↑ The World Factbook. cia.gov.

Linki zewnyntrzne

Ôficjalny portal regyrōnku

[1] The World Factbook — Central Intelligence Agency, web.archive.org, 14 listopada 2017 [dostymp 2021-05-06] [zarchiwizowane z adresy 2017-11-14] .

[IMF-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Report for Selected Countries and Subjects, www.imf.org [dostymp 2021-05-06] .

[pwn-3] 3,0 ^3,1 Republika Zielonego Przylądka. Historia - Encyklopedia PWN - źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy, encyklopedia.pwn.pl [dostymp 2021-05-06] (polski).

[4] São Tomé and Príncipe, joshuaproject.net [dostymp 2021-05-06] .

[5] The World Factbook. cia.gov.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]