Farta Cismaaniya

Osmanya
Alifbeetka Farta Cusmaaniyada.
Nooca	line-height:1.25em
Luuqad	Af-Soomaali
ISO 15924	Osma, 260
Direction	Left-to-right
Unicode alias	Osmanya
Unicode range	U+10480–U+184AF

Farta Cismaanya (Af Soomaali : Osmanya alphabet; Af Carabi : ar‎, al-kitābah al-ʿuthmānīyah; qaabka qoraalka: 𐒋𐒘𐒈𐒑𐒛𐒒𐒕𐒀) waa nidaam wax-qoris oo ka mid ah Far Soomaaliga taasi oo uu alifey Cismaan Yuusuf Keenadiid intii u dhaxaysan sanadkii 1920kii ilaa 1922kii. Cismaan Yuusuf wuxuu ahaa nin ka soo jeeda beesha Majeerteen, Daarood, kaasi oo uu dhalay Suldaan Yuusuf Cali Kenadiid; isla markii dambena boqor ka noqdey Saldanadii Hobyo.

Taariikh

Cismaan Yuusuf Keenadiid

Cusmaan Yuusuf Keenadiid wuxuu ahaa nin Soomaali gabayaa, halabuur, qoraa, barre, hogaamiye iyo alife. Cusmaan waxaa si fiican loogu xasuustaa abuurida Farta Cismaaniya (𐒍𐒖𐒇𐒂𐒖 𐒋𐒚𐒈𐒑𐒛𐒒𐒘𐒕𐒖) oo ka mid ah far-qorkii ugu horeeyay Taariikhda Soomaaliya. Cusmaan Yuusuf wuxuu ku dhashay magaalada Gaalkacayo, ee ku taala badhtamaha wadanka Soomaaliya. Cusmaan waxaa dhalay Suldaankii Yuusuf Cali Keenadiid oo ahaa ninkii aasaasay Saldanadii Hobyo. Wakhtiyadii ugu horeeysay noloshiisa wuxuu Cusmaan ku soo qaatey meelo kala duwan asagoo waxbarasho diini iyo maadi ah ku mashquulsanaa. Markii aabihii geeriyooday, wuxuu Cusmaan la wareegay hogaanka Saldanadii Hobyo.

Intaas waxaa dheer, Cusmaan wuxuu qoray buugaag badan oo cilmi diini iyo maadi iskugu jira, kuwa ugu muhiimsan waxaa ka mid ah samaynta Far Soomaaliga, buugaag Juquraafi, Cilmi Fallag, Saynis, gabayo iyo taariikh iyo kuwo kale.

Habka Farta

Si la mid ah Farta Carabiga, farta Cusmaaniya marka la qorayo waxaa laga soo bilaabaa dhinaca bidix ilaa midig. Xarfaha fartu waxay ku salaysan yihiin xarfaha Alifbeetka Carabiga; shaqalada uu iyo ii waxaa fartani u qortaa waaw iyo yaa.

Xarfaha

Cusmaaniya	Magac	Laatin	Nidaama Caalamiga (IPA)	Cusmaaniya	Magac	Laatin	Nidaama Caalamiga (IPA)	Cusmaaniya	Magac	Laatin	Nidaama Caalamiga (IPA)
𐒀	alef	’	[ʔ]	𐒁	ba	b	[b]	𐒂	ta	t	[t]
𐒃	ja	j	[d͡ʒ]	𐒄	xa	x	[ħ]	𐒅	kha	kh	[χ]
𐒆	deel	d	[d]	𐒇	ra	r	[r]	𐒈	sa	s	[s]
𐒉	shiin	sh	[ʃ]	𐒊	dha	dh	[ɖ]	𐒋	cayn	c	[ʕ]
𐒌	ga	g	[g]	𐒍	fa	f	[f]	𐒎	qaaf	q	[q]
𐒏	kaaf	k	[k]	𐒐	laan	l	[l]	𐒑	miin	m	[m]
𐒒	nuun	n	[n]	𐒓	waw	w	[w, ʉː, uː]	𐒔	ha	h	[h]
𐒕	ya	y	[j, iː, ɪː]	𐒖	a	a	[æ, ɑ]	𐒗	e	e	[e, ɛ]
𐒘	i	i	[i, ɪ]	𐒙	o	o	[ɞ, ɔ]	𐒚	u	u	[ʉ, u]
𐒛		aa	[æː, ɑː]	𐒜		ee	[eː, ɛː]	𐒝		oo	[ɞː, ɔː]

Tirada

Lambarka	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Cusmaaniya	𐒠	𐒡	𐒢	𐒣	𐒤	𐒥	𐒦	𐒧	𐒨	𐒩

Sharaxaad

Farta Cismaanya waxay ahayd Far soomaali lagu qori jiray Af-Soomaaliga. Farta Cismaanya ama Osmanya, waxa qoray, nin la dhihi jiray Cusmaan Yuusuf Kenadiid. Marki uu qoray fartan waxay ehayd, intii u dhaxaysay 1920 ilaa 1922, laakiin nasiib darro, farta nuuaan ah bulshada oo dhan may gaarin. Markii hore waxa jiray muran ku saabsan farta ay yeeln doonto luqada soomaaligu. Faro kala duwan oo la soo qori jiray waxa ka mid ah Farta Boorama, Farta Kadarre iyo Farta Wadaadka oo ah farta carabiga. Waxaana 1972 lagu wada hishiiyay farta laatiinka ah. Waxa ay ahayd fartii ugu horaysay ee ay Soomaali qorto.

Sidoo kale fiiri

• Far
• Far Soomaali
• Soomaali Alifbeet
• Qoraal
• Farta Boorama
• Farta Cismaaniya
• Farta laatiinka

Linkiyo kale

Wikimedia Commons waxee heysaa war la xiriiro: Farta Cismaaniya

• The Origins of abc
• "Language, Writing and Alphabet: An Interview with Christophe Rico", Damqātum 3 (2007)
• Michael Everson's Alphabets of Europe
• Evolution of alphabets Archived Mey 17, 2008 // Wayback Machine, animation by Prof. Robert Fradkin at the University of Maryland
• How the Alphabet Was Born from Hieroglyphs Archived Abriil 29, 2010 // Wayback Machine—Biblical Archaeology Review

• An Early Hellenic Alphabet Archived Jannaayo 15, 2014 // Wayback Machine