Zenon (car)
| Flavije | |
|---|---|
| Bizantski car
| |
| |
| Vladavina | 17.11. 474. - 9.4. 491. |
| Nasljednik | Anastasije I |
| Otac | Kodisa |
| Rođen/a | 425. godine Zenonpolis, Bizantsko carstvo |
| Umro/la | 9.4. 491. (starost: 66) Carigrad, Bizantsko carstvo |
Flavije Zenon Avgust (lat. Flavius Zeno Augustus; 425-491) je bio car Istočnog rimskog carstva (9. februar 474.-9. april 491.) i to jedan od istaknutijih vizantijskih careva. Domaće pobune i religiozna neslaganja zagorčavali su njegovu vladavinu, koja je ipak uspela u nekoj meri na vanjskom planu. Vladao je tokom razdoblja kraja Rimskog carstva, a sam je dosta doprineo da se carstvo na Istoku stabilizuje.
Potiče iz područja današnje Jermenije. Zvao se Tarasikodisa i pripadao je Isavrijancima. Isavrijanci su bili, kako se smatra preci Kurda, a Rimljani su ih smatrali varvarima, iako su bili rimski građani više od dva veka. Dobro poznat kao ratnik, Tarasikodisa je privukao pažnju cara Lava u 460-tim, kad je car Lav I tražio alternativu sve nepouzdanijim germanskim i alanskim plaćenicima. Pokazao je da je Ardabur izdajica. To je bio sin glavnog istočnog vojnog komandanta Aspara, koji je pripadao Alanima.
Već 468. godine car Lav I počinje smatrati Tarasikodisu najboljim generalom, jer su se ostali generali pokazali toliko nekompetentni (a možda i izdajnici), da su u ratu protiv Vandala doveli vizantijsku flotu do teškog poraza.
Dok je Tarasikodisa ratovao po Trakiji, jedva je izbegao atentat koji mu je pripremio Aspar. Aspar je zbog toga ubijen po naređenju cara Lava, a Tarasikodisa po povratku u prestonicu postaje glavni vojni komandant (magister militum). Da bi bio prihvatljiviji rimskoj hijerarhiji, a i grčkom stanovništvu Konstantinopolja, Tarasikodisa usvaja grčko ime Zenon i koristi ga celi život nakon ženidbe 468. godine sa Arijadnom, kćerkom cara Lava. Time je car Lav I dobijao isavrijsku podršku. Zenonov sin će postati car Lav II, posle smrti dede 473. godine. U međuvremenu Zenon je uspešno vodio vojne pohode. Isterao je Vandale iz Epira, koji su ovi zauzeli 469. godine. Huni i Gepidi su upadali južno od Dunava, pa je Zenon poslao vojsku protiv njih. Pošto je Lav II bio premlad da sam vlada, Arijadna i njena majka su ubedili Zenona da deli carsku titulu, što je i učinjeno 9. februara 474. Kad je 17. novembra nakon bolesti umro Lav II, Zenon postaje jedini car.
Zenon je bio nepopularan i među ljudima i u senatu zbog stranog porekla. Verina, žena cara Lava, poticala je pobunu protiv Zenona i omraženih Isavrijanaca u korist svog brata Vasiliska. Zenon biva prisiljen da napusti Konstantinopolj januara 475. godine i odlazi u Antiohiju. Vasilisk je bio nepopularan, a vlast ogrezla u korupciji. Jedan njegov general je pobegao Zenonu. Sve to je omogućilo lak povratak Zenonu. U Antiohiji skuplja armiju, uglavnom od Isavrijanaca i ulazi u Konstantinopolj augusta 476. godine.
Odoakar je svrgao 4. septembra 476. godine poslednjeg zapadno-rimskog cara Romula Augustula. Postao je prvi varvarski kralj Italije. Tražio je od Zenona da ga prizna vrhovnim komandantom (patricijem) na području Italije sa namerom da zapravo vlada bez cara. Zenon je to odobrio i time je samo teoretski postao prvi car ujedinjenog Rimskog carstva nakon 395. godine. U stvari Zenon je otpisao zapad, a Odoakar je vladao bez kontrole, sve dok Odoakar nije prekršio sporazum sa Zenonom.
U isto vreme Zenon je poslao misiju u Kartaginu, sa namerom da se sklopi trajni mirovni sporazum sa Vandalima. Vandali su vršili stalne napade na zapadne gradove i trgovačku flotu. Sklapajući sporazum sa Vandalima Zenon im priznaje nezavisno kraljevstvo sa svim teritorijama koje su osvojili, a Vandali prestaju sa napadima na gradove i trgovačku flotu. Taj mir je vladao sledećih 50 godina.
Od 472. dvojica ostrogotskih vođa Teodorik Veliki i Teodorik Strabon su bila stalna opasnost. Ponekad bi Zenon uspevao da ih zavadi jednog protiv drugoga, ali i oni su se mešali u njegove dinastičke borbe. Morao je da ih plaća i davao im je visoke položaje da bi ih odvratio od napada na Konstantinopolj. Teodorik Veliki je postajao sve veći problem na Balkanu. Zenon rešava problem tako da ga navodi da 487. godine napadne Odoakara i da osnuje ostrogotsko kraljevstvo u Italiji. Time je Zenon eliminirao germansko prisustvo na istoku.
Pošto nije imao druge dece, osim umrlog sina, nakon smrti 491. godine njegova carica Arijadna protura za cara jednog od nižih dvorskih činovnika Anastasija, koji se venčao s njom 40 dana nakon Zenonove smrti. To je početak građanskog rata. Protiv njih se diže Longin, brat Zenonov, sa svojim zemljacima Isavrijancima. Longina su uhvatili i proterali u Egipat, ali ustanak se razbuktao toliko po Isavriji, da je vizantijskoj vojsci trebalo 3 godine da ga uguši, a Isavrijance su raselili i naselili u Trakiji.
| Prethodnik: Lav II |
Vizantijski carevi 474 - 475 |
Nasljednik: Vasilisk |
| Prethodnik: Vasilisk |
Vizantijski carevi 476 - 491 |
Nasljednik: Anastasije I |
