Jaser Arafat
| Jaser Arafat | |
| |
| Biografija | |
|---|---|
uredi  |
Yasser Arafat, rođen kao Muhammad Abd ar-Ra'uf al-Qudwa al-Husayni (4. 8. 1929. — 11. 11. 2004.) je palestinski političar, revolucionarni vođa i državnik koji se smatra jednom od najkontroverznijih ličnosti s kraja 20. i početka 21. vijeka.
Rođen u Jeruzalemu, u mladosti je postao palestinski nacionalist i kao student u Egiptu slao oružje sunarodnjacima za vrijeme prvog arapsko-izraelskog rata. Godine 1959. u Kuvajtu je osnovao Al Fatah, pokret koji će 1960-ih početi dominirati Palestinskom oslobodilačkom organizacijom (PLO). Nakon okršaja sa Izraelcima u selu El Karameh, Arafat se nametnuo kao vođa PLO-a koji je na jordanskom teritoriju stvorio državu u državi. Nakon Crnog oktobra Arafat i PLO su protjerani iz Jordana u Libanon. Godine 1976. Arafat je održao historijski govor u zgradi UN u New Yorku, koji je u svjetskoj javnosti bitno povećao simpatije za palestinsku stvar.
Dok je PLO, koji je imao ključnu ulogu u libanonskom građanskom ratu, ostao u toj zemlji, Arafat je godine 1982. protjeran u Tunis. Godine 1988. je, pod američkim pritiskom, priznao Izraelu pravo na postojanju. Nakon što je za vrijeme prvog zaljevskog rata podržavao Irak, započeo je pregovore s Izraelom koji su doveli do sporazuma iz Osla godine 1993. Na temelju njih je ustanovljena Palestinska samouprava čiji je Arafat postao prvi predsjednik.
Zbog tog dostignuća je Arafat dobio Nobelovu nagradu za mir, što se, s obzirom na njegove navodne veze s terorističkim akcijama, smatra jednom od najkontroverznijih odluka u historiji Nobelovih nagrada.
Kao predsjednik prve de facto palestinske države, Arafat je, uz pokroviteljstvo Billa Clintona, gradio svoju vlast i vodio pregovore s Izraelcima oko trajnog statusa i granica. Ti su pregovori doživjeli propast godine 2000. s izbijanjem tzv. Druge intifade. Arafat je u izraelskoj ofenzivi postao de facto zarobljenikom i simboličkom figurom bez ikakvog autoriteta. Tada su na vidjelo izašli i podaci o tome kako je kao predsjednik postao jednim od najbogatijih ljudi na svijetu. Umro je od raka.
Palestinci ga smatraju od svojih najvećih junaka i državnika, dok ga Izraelci smatraju teroristom. Ista podjela postoji u svjetskoj javnosti, ovisno o stranama koje se drže u izraelsko-palestinskom sporu.
Rani život
Jaser Arafat rođen je 1929. godine kao peto od sedmero dece palestinskog trgovca tekstilom koji je poslovao u Egiptu. Tačan datum i mesto Arafatovog rođenja predmet su spora njegovih biografa, iako se u nekim njegovim biografijama kao mesto rođenja navodi grad Jerusalim, po svoj prilici Jaser Arafat je rođen na području Egipta, moguće u Kairu. Arafat po očevoj strani ima egipatske krvi dok su majčini ugledna jerusalimska familija. U detinjstvu se Jaser Arafat seli između Jerusalima i Kaira. Izbijanjem prvog Izraelsko-arapskog rata 1948. godine, tada devetnaestogodišnji Arafat pridružuje se loše naoružanim arapskim dobrovoljcima koje je egipatska vojska vratila sa ratnog područja prije nego su dobili priliku boriti se. Nakon rata se mladi Arafat upisao na Kairski univerzitet gde je 1956. godine stekao diplomu inženjera građevinarstva. U Egiptu je Arafat razvio interes za politiku te se pridružio Muslimanskom bratstvu i delovao kao aktivan član palestinske Studentske unije. Tokom Sueckog rata 1956. godine Arafat je služio kao oficir u egipatskoj vojsci no nije direktno sudelovao u borbama s Izraelcima i anglo-francuskim snagama.
Potkraj pedesetih godina dvadesetog veka Jaser Arafat napušta Egipat i odlazi u Kuvajt gde radi kao građevinar. U Kuvajtu je 1957. godine Arafat jedan od osnivača pokreta Fatah — palestinske skupine koja je prihvatila borbu protiv Izraela vojnim sredstvima. Fatah je idućih godina s jordanskog teritorija izveo brojne upade u Izrael, s brojnim civilnim žrtvama, zbog čega je postao posebno ozloglašen među Izraelcima. U jednom od izraelskih osvetničkih napada 1968. godine, meta napada izraelskih komandosa bila je baza Fataha u jordanskom selu Al Kuvajta u kojem je poginulo više od 150 palestinskih gerilaca. Uprkos velikim gubicima u okršaju s izraelskom vojskom, sraz u Al Kuvaiti je, zahvaljujući odlučnom palestinskom otporu, pretvoren u Arafatovu pobedu. Iste godine Jaser Arafat uvodi pokret Fatah u Palestinsku oslobodilačku organizaciju a u februaru 1969. godine zamenjuje Ahmada Šukeirija na čelu izvršnog veća PLO-a. Dve godine kasnije postaje i vrhovni vojni zapovednik organizacije.
Nesporni palestinski vođa
Brojne palestinske izbeglice nakon izraelsko-arapskih ratova svoje su utočište većinom pronašle u susednom Jordanu. Do početka sedamdesetih godina PLO je stvorio paralelnu državu u Jordanu, međutim nakon serije palestinskih otmica stranih aviona u septembru 1970. jordanskom je strpljenju došao kraj. Jordanski kralj Husein je zapovedio napad na baze PLO-a u Jordanu i teško ih porazio, a Jaser Arafat je bio prisiljen napustiti Jordan. Tokom sedamdesetih godina, nekoliko američkih izveštaja govori o Arafatu kao organizatoru terorističkih akcija koje su ranih sedamdesetih izveli Palestinci, uključujući bombaški napad na saudijsku ambasadu u Sudanu i egzekucije nekoliko stranih diplomata. U septembru 1972. palestinska organizacija „Crni septembar“, koja je povezana s Arafatovim Fatahom, izvodi terorističku akciju na Olimpijskim igrama u Minhenu u kojoj je ubijeno jedanaest izraelskih sportista. Iako se Arafat ogradio od svih terorističkih akcija, a 1974. godine izdao zabranu o napadima PLO-a izvan teritorija Izraela, Zapadne obale i Gaze, tragovi njegove povezanosti s međunarodnim terorizmom su ostali.
Važan korak u etabliranju Jasera Arafata kao nespornog palestinskog vođe je došao 1974. godine kada Arapska liga priznaje PLO kao jedinog predstavnika palestinskog naroda, nakon čega Arafat postaje relevantna politička figura i u međunarodnim okvirima. Ubrzo potom uslijedio je poziv Ujedinjenih naroda Arafatu da se obrati Glavnoj skupštini OUN. U obraćanju svetskoj javnosti preko govornice UN-a, Arafat je — s pištoljem oko kajša — pozvao na stvaranje palestinske države i obećao nastavak rata ne bude li rešeno palestinsko pitanje. Jedna od Arafatovih rečenica izrečenih pred UN-om ostala je do danas paradigma palestinske borbe; „u jednoj ruci držim maslinovu granu a u drugoj pištolj. Nemojte dopustiti da mi maslinova grana ispadne iz ruke“.
Nakon proterivanja palestinskih gerilaca iz Jordana, glavni štab PLO-a premešten je libanski grad Bejrut gde gerilci PLO-a učestvuju u libanskom građanskom ratu. Do kraja sedamdesetih godina PLO je iz Libana izveo brojne napade na izraelski teritorij. Izraelska vojska 1978. godine u operaciji Litani i ponovno 1982. u operaciji Mir za Galileju upada na libanski teritorij sa svrhom uništenja PLO-a. Nakon vojnog poraza palestinskih gerilaca i primirja koje su organizovali Amerikanci, PLO i Arafat se izvlače iz Bejruta i treći put sele, ovaj put u dve hiljade kilometara istočnije u Tunis. Poraz u Libanu je oslabio Arafatov uticaj među Palestincima no on ipak zadržava status palestinskog vođe. Pokolji u palestinskim izbjegličkim kampovima Sabra i Šatila koje su počinili hrišćanski Falangisti je izazvao simpatije sveta za palestinsko pitanje što je Arafat vešto iskoristio.
