Uranijum
„Uran (element)” preusmjerava ovdje. Za druge upotrebe, v. Uran.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Opšti podaci | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ime, simbol,atomski broj | Uranijum, U, 92 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pripadnost skupu | aktinoida | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| grupa, perioda | , 7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| gustina, tvrdoća | 19050 kg/m3, 4,5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Boja | srebrnobela 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Osobine atoma | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| atomska masa | 238,0289 u | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| atomski radijus | 175 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| kovalentni radijus | bez podataka | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| van der Valsov radijus | 186 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| elektronska konfiguracija | [Rn]5f36d17s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| e- na energetskim nivoima | 2, 8, 18, 32, 21, 9, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| oksidacioni broj | 5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Osobine oksida | slabo bazni | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| kristalna struktura | romboidna | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| fizičke osobine | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| agregatno stanje | čvrsto | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| temperatura topljenja | 1405 K (1132 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| temperatura ključanja | 2070 K (1797 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| molska zapremina | 12,49×10-3 m3/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| toplota isparavanja | 477 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| toplota topljenja | 15,48 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| pritisak zasićene pare | bez podataka | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| brzina zvuka | 3155 m/s (293,15K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ostale osobine | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegativnost | 1,38 (Pauling) 1,22(Alred) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Cpecifična toplota | 120 J/(kg*K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| specifična provodljivost | 3,8×106 S/m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| toplotna provodljivost | 27,6 W/(m*K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I energija jonizacije | 597,6 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II energija jonizacije | 1420 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Najstabilniji izotopi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tamo gde drugačije nije naznačeno, upotrebljene su SI jedinice i normalni uslovi.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Objašnjenja skraćenica: zast.=zastupljenost u prirodi, v.p.r.=vreme polu raspada, n.r.=način raspada, e.r.=energija raspada, p.r.=proizvod raspada, z.e=zarobljavanje elektrona
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Uranijum (U, latinski - uranium) - je aktinoid III B grupe. Među elementima koji se prirodno javljaju na zemlji ima najveći atomski broj a(92), slabo je radioaktivan. Prirodni uranijum se javlja u obliku 2 izotopa 235U (manje od 1%) i 238U (preko 99%). Izotop 235U podleže spontanom razdvajanju jezgra pod uticajem termičnih neutrona. Izotop 238U prima neutrone usled čega se pretvara u 239Pu (plutonijum). Veštačkom izotopu 233U se takođe razdvaja jezgro, dobija se bombardovanjem 232torijuma neutronima.
Čist uranijum je srebrnobeo metal ogromne gustine (65% veće nego gustina olova), gradi altotropske modifikacije:
- alfa - stabilna čak do 667,7 °C
- beta - stabilna između 667,7 C i 774,8 °C
- gama - stabilna od 774,8 °C pa sve do temperature topljenja.
Uranijum u obliku praška je samozapaljiv.
Uranijum je zastupljen u obliku hemijskih jedinjenja u količini od 2,4 ppm u prirodi koja nas okružuje, može se naći u stenama, vodi, biljkama, životinjma, a čak i u ljudskom organizmu. U većoj količini se javlja i u mineralima, od kojih su najvažniji:
- uranit U3O8 i
- K2(UO2)2(VO4)2•2H2O
Najveće zalihe ruda uranijuma se nalaze u: Kongu, severnoj Kanadi, SAD (Juta, Kolorado)...
Hemijska jedinjenja uranijuma su otrovna. Uranijum reaguje sa kiseonikom iz vazduha, a kad se pretvori u prah onda se pali. Reaguje sa kiselinama sumpora, hlora, fluora.
Osnovna primena uranijuma je korišćenje njegovih izotopa 235U kao materjal za proizvodnju atomskih bombi kao i nuklearnih reaktora u nuklearnim elektranama kao i za pokretanje podmornica.
Ostale primene uranijuma:
- Koristio se u keramci za bojenje, ali se ne koristi više zbog zračenja.
- 238U se pretvara u plutonijum u atomskim reaktorima
- Metalan uranijum se zbog velike atomske mase se koristi kao štit u generatorima sa X zračenjem.
- Koristi se i u fotografiji i u hemijskoj analizi.
Uranijum, u obliku prirodnog oksida, se koristio barem od 79 godine, i to za bojenje proizvoda od stakla u zlatnu boju (zlatno staklo sa 1% oksida uranijuma je pronađeno nedaleko od Napulja u Italiji).
Kao element poznat je od 1789. godine.
