Rigor mortis

Rigor mortis ili mrtvačka ukočenost je jedan od prepoznatljivih znakova smrti (latinski mors, mortis) koji je uzrokovan hemijskom promenom u mišićima nakon smrti, koji se manifestuje ukočenošću (latinski rigor) tela. U slučaju umerenih temperatura, ukočenost obično nastupa oko 3 do 4 sata nakon kliničke smrti, a potpuna ukočenost nastupa oko 12 sati nakon smrti. Mrtvačka ukočenost prestaje otprilike 36 nakon što je smrt nastupila. Vreme nastupanja mrtvačke ukočenosti mogu da variraju od nekoliko minuta do nekoliko sati, u zavisnosti od spoljašnje temperature. Među činiocima koji utiču na mrtvačku ukočenost su starost i stanje tela, kao i uzrok smrti i okolina. Na primer, mrtvačka ukočenost će nastupiti brže ako je umrli bio aktivan neposredno pred smrt.

Biohemijski uzrok mrtvačke ukočenosti je hidroliza ATP-a u mišićnom tkivu. Adenozin trifosfat predstavlja izvor hemijske energije neophodne za kretanje. Molekuli miozina, lišeni ATP-a se permanentno vezuju za filamente aktina i grade kompleks aktomiozina, što uzrokuje da se mišići ukoče. Nakon što pH mišića postane 5,5, dolazi do oslobađanja autolitičkih enzima uskladištenih u lizozomima. Glavni proteolitički enzimi su katespin i kalpain. Ovi enzimi deluju na miofibrilarne proteine i hidrolizuju ih. Usled ovoga dolazi do razbijanja aktomiozinskog kompleksa, i mišići ponovo omekšavaju. Ovim prestaje mrtvačka ukočenost.

Mrtvačka ukočenost ima važnu primenu u forenzici, jer omogućava patologu da oceni vreme smrti, i da odredi položaj tela u vreme smrti.