Markgrofovija Brandenburg
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Markgrofovija Brandenburg (njemački: Markgrafschaft Brandenburg) bila je jedna od važnijih kneževina Svetog Rimskog Carstva, koja je egzistirala od 1157. do njegovog raspuštanja 1806.
Markgrofovija se prostirala po sjeveroistočnoj nizini Njemačke, i bila nukleus iz kog je izrasla Kraljevina Pruska. Nakon Prvog svjetskog rata bila je jedna od pruskih provincija Weimarske Republike (kasnije Trećeg Reicha), a nakon Drugog kraj zapadno od rijeke Odre konstituiran je kao zasebna provincija Brandenburg Istočne Njemačke. Nakon administrativne reforme zemlje 1952. i podjele na 14 okruga - nestalo je ime Brandenburg, ali je ponovno vraćeno 1990. nešto prije Ujedinjenja Njemačke.[1]
Antičke Semnone koji su dotad živjeli u tom kraju, vremenom su istisnuli Slaveni. Njemačko osvajanje započelo je za vladavine njemačkog kralja Henrika I Ptičara (vladao 919.-936) zauzimanjem - Branibora, prijestolnice zapodnoslavenskog plemena Haveljana.[1]
Ubrzo nakon tog Haveljani su potisnuli Njemce natrag, ali je od 1106. za vladavine Lotara III (kasnijeg cara) i Albrechta Medvjeda, kog je on 1134. postavio za markgrofa Sjeverne marke (Nordmark), počeo je proces metodičnog zauzimanja te regije; pokrštavanjem i kolonizacijom, koji se nastavio tokom sljedećih vijekova za vladavine Albrechtovih nasljednika iz Askanske dinastije.[1]
Slaveni su postepeno kulturno, politički i ekonomski asimilirani, pa je Markgrofovija Brandenburg prosperirala tokom 13. vijeku, kad su osnovani brojni novi gradovi, među njima i Berlin. Brandenburg je tad podijeljen na Staru marku (Altmark), zapadno od rijeke Labe, Srednju marku (Mittelmark), između Labe i Odre, i Novu marku (Neumark), osvojeni teritoriji istočno od Odre.[1]
Brandenburgški markgrofi od sredine 12. vijeka imaju status Izbornih kneževa Svetog Rimskog Carstva, to je pravo potvrdio im je 1356. svojom zlatnom bulom Svetorimski car Karlo IV.[1]
Kad je starija grana brandenburške Askanske dinastije izumrla 1320. - Brandenburg je zahvatio proces dezintegracije, zbog sve jačeg lokalnog plemstva.[1]
Proces jačanja centralne vlasti u Brandenburgu započeo je 1415. kad je Svetorimski car Sigismund Luksemburški postavio Friedricha I. za Izbornog kneza.[1]
Njegov nasljednik Friedrich II. (vladao 1440.-70.) uspio je smiriti pobunjeno plemstvo i gradove, ali ne i susjedne Pomerance koji su svako malo upadali u Brandenburg. Tek je ih je njegov brat i nasljednik Albrecht Achilles (vladao 1470.-86) uspio savladati i potpuno zavladati njima. Joachim I. Nestor (vladao 1499. - 1535.) počeo je primjenjivati Rimsko pravo u Brandenburgu.[1]
Za vladavine njegovih sinova i nasljednika Izbornih kneževa Joachima II. Hektora i Johanna Georga, raširio se luteranizam, i zemlja se sekularizirala pa je brojne dotadašnje biskupske feude preuzela vladarska dinastija.[1]
Njihov nasljednik Joachim II (vladao 1535.-71) proširio je vlast po Šleskoj, ali je njegov puno značajniji doprinos bio dogovor koji je sklopio 1569. sa svojim rođakom iz Dinastije Hohenzollern, pruskim vojvodom Albrechtom Friedrichom kojim su brandenburgški Izborni kneževi dobili pravo da zajednički vladaju Pruskom, a s druge strane su preko rođaka Hohenzollerna osigurali kontinuitet dinastije ukoliko bi branderburška grana izumrla.[1]
Knez izbornik Johann Sigismund (vladao 1600.-20.) oženio se Annom, kćerkom Albrechta Friedricha, čime je taj savez dodatno učvršćen, pa je 1618. i zavladao Pruskim vojvodstvom, on je također stekao pravo na Kleve, Grofoviju Mark i Ravensberg, koji su postali jezgra moći Hohenzollerna na zapadu Njemačke.[1]
Za vladavine Kneza izbornika Georga Wilhelma (1620.-40.), počeo je Tridesetogodišnji rat (1618.-48.) na čijem početku je Brandenburg bio neutralan, ali su ga i pored toga Šveđani napali i okupirali. Njegov sin]] Friedrich Wilhelm Knez izbornik od 1640. do 1688., oslobodio je Brandenburg-Prusku od Šveđana i ponovno zaveo red. Pored toga uspio je zauzeti Istočnu Pomeraniju, sekularizirao je biskupije Halberstadt, Minden i Kammin, te Nadbiskupiju Magdeburg. Zahvaljujući teritorijalnom proširenju i političkom i vojnom anagažmanu - Friedrich Wilhelm je postao vodeći protestantski vladar, u njemačkim zemljama. Uspio je uzdići Brandenburg-Prusku na listu važnih evropskih država, kao državu stabilnih financija, efikasne vojske i birokracije. [1]
Kad je 9. maja 1688. umro Brandenburg-Pruska je svojom površinom od preko 100 000 km² bila druga po veličini i važnosti (nakon Habsburške Austrije) zemlja Svetog Rimskog Carstva, a njen Knez izbornik je bio lider njemačkog protestantizma.[1]
Njegov sin Knez izbornik Friedrich I, požnjeo je rezultate očeve politike. Pomagao je Williamu Oranskom u njegovoj Invaziji na Englesku 1688. Udružio se sa ostalim njemačkim kneževima protiv Kraljevine Francuske i njenog kralja Louis XIV, a zatim ratovao na strani Svetog Rimskog Carstva protiv Francuske i Osmanskog Carstva.
Ružna epizoda Friedrichovog mandata, bio je događaj sa njegovim glavnim savjetnikom Eberhard Danckelmannom (1643.-1722), koji mu je puno pomogao, ali i stekao puno neprijatelja, pa ga je on smjenio 1697., a nakon tog i zatvorio na nekoliko godina.[1]
Njegov glavni cilj bio je da okruni trud svoga oca - i osigura titulu pruskog kralja za sebe i svoje potomke. Taj je zahtjev lansiran - 1692. ali je prošao bez efekta, pa je to pitanje ponovno pokrenuto 1698. ovaj put u boljim okolnostima jer su Svetorimski car Leopold I i njegovi ministri, bili ozbiljno zabrinuti mogućim izbijanjem Rata za španjolsko nasljeđe, pa su svakako htjeli imati Brandenburg na svojoj strani.[1]
Na kraju su odlučili da titulu kralja daju Brandenburgu, a ne pruskoj, jer se ona prostirala izvan granica Carstva, a i Friedrich je obećao pomoći Leopolda sa 8000 vojnika. Friedrichova krunidba održana je u Königsbergu 18. januara 1701. [1]
U kasnijim godinama Friedrich je bio zaokupljen sudjelovanjem u Ratu za španjolsko nasljeđe i promatranjem interesa svoje zemlje u peripetijama Velikog sjevernog rata.[1]
Friedrich nije bog zna što povećao teritorij Brandenburga, ali je izgradio puno palača za državne institucije, osnovao Univerzitet u Halleu 1694. i Akademiju nauke i umjetnosti i značajno unaprijedio Berlin.[1]
Frederick je umro 25. februara 1713. kasnija historija Brandenburga povezana je sa Kraljevinom Pruskom.[1]