Hios
Koordinate: 38° 24' S.Š., 26° 1' I.D.
| Karta | |
|---|---|
| |
| Opšti podaci | |
| Administrativni centar: | Hios |
| Površina: | 910 km² |
| Koordinate: | 38° 24' Sj. 26° 1' Is. |
| Položaj: | Egej (istočni) |
| Stanovništvo: | 52 290(2001) |
| Gustina stanovništva: | 57.46/km² |
| ISO 3166-2: | GR-85 |
| FIPS-kod: | GR50 |
| Auto oznake: | XI |
| Broj opštine: | 51xx |
| Opština: | 10 |
| Pozivni broj | 030-22710 |
| Poštanski broj | 82100 |
| HASC: | KH |
| Veb strana: | www.chios.gr (Engleski i grčki) |
Hios (grč. Χίος [Híos], antgrč. Χίος [Khíos]) je jedno grčko ostrvo koje čini istoimenu prefekturu. Posjeduje površinu veličine od 842 km² i ima oko 50.000 stanovnika (2000).
Hios se nalazi u blizini turske obale i pripada egejskim ostrvima a pritom i južnim Sporadima. Dužina obale iznosi 213 km, pa je pritom Hios peto po veličini ostrvo Grčke. Hios je dug 48 km, a širina mu iznosi od 13 do 24 km.
Hios-grad ili grčki Chios-Chora (gr: Χώρα) je ime glavnog mjesta na ostrvu. Hios-grad ima otprilike 27.000 stanovnika (2000). Pored ovog mjesta, još postojeća mjesta su: Vrontados - Vrontádos (gr: Βροντάδος), Kardamila - Kardámyla (gr: Καρδάμυλα), Lagada - Lagáda (gr: Λαγκάδα), Volizos - Volissós (gr: Βολισσός), Tsimiana - Thymianá (gr: Θυμιανά), Nenita - Nénita (gr: Νένητα) kao i Mastikohorja ("Mastichochoria"), Mesta - Mestá (gr: Μεστά), Pirgi Pyrgí (gr: Πυργί) i Olimpi - Olýmpi (gr: Ολύμποι). Važnija mjesta za inostrani saobraćaj sa odgovarajućom infrastrukturom su Karfas - Karfás (gr: Καρφάς), Aja Ermioni - Agia Ermióni (gr: Άγια Ερμιόνη), Komi - Kómi (gr: Κώμη) i Eborio - Emporió (gr: Εμπορειό). Pod upravu Hiosa računaju se takođe male sjeveroistočne grupe ostrva Inuzes - Inoússes (gr: Οινούσσες) i sjeverozapadno položeno ostrvo Psara - Psará (gr: Ψαρά) i Antipsara - Antípsara (gr: Αντίψαρα)(18 sm).
Ostrvo je planinsko, a najvažnija planina je Pelineo sa vrhom na 1.297 m n.v., koja se nalazi na severu ostrva Hios. Istočna obala Hiosa je niska i plodna, pa je pogodna za naseljavanje. Zapadna obala je kamenita i strma.
Klima u prefekturi Hios je u primorskim delovima sredozemna sa toplim i dugim letima i blagim i kišovitim zimama. Na većim visinama u unutrašnjosti ostrva ona ima nešto ošrtiju varijantu.
Ostrvo Hios je naseljeno već pet milenijuma. Arheološke iskopine u pećinama Ajos Gale (Agios Gala) datiraju iz vremena 3000 godina prije Hrista. U blizini grada Emborio postoje nalazišta iz vremena 2.600-2.000 prije Hrista. Prvi poznati kralj na Hiosu nazivao se Amfialos (Amphialos) ili Amfiklos (Amphiklos), koji je na Hios došao po jednom proročanstvu. Kasnije su se Jonjani iz male Azije naselili na ovo ostrvo. Oko 700. prije Hrista Hios je bio pomorska sila i centar kulture i trgovine. To je bilo vrijeme procvata za ostrvo, a njegovi stanovnici bili su među najbogatijima u egejskom moru. Blagostanje ostrva naglo je prekinuto zbog razvlačenja persijskog carstva, koje je osvojilo Hios 512. pne.. Nakon što su Perzijanci pobjeđeni u bitkama kod Salamine i Plateje, takođe su protjerani vlastodršci sa Hiosa. Ostrvo je za vrijeme Delskog saveza doživjelo svoj drugi procvat. Ovaj period završio se Peloponeskim ratom, kada se ostrvo odvaja od Atine i pripaja Sparti. Time je došlo i vrijeme nestabilnosti. Hios je tada stvarao različite saveze sa Atinom, Aleksandrom velikim i Rimljanima. U tom period centar moći se pomjerio sa egejskog mora više na kopno. Rane godine prvog milenijuma označene su uglavnom brojnim zemljotresima. Hios je od 1304.–29. i od 1346.-1566. bio kolonija Đenovljana.
Hios je u ranom novom dobu bio dobro situirano i stanovništvom bogato ostrvo, koje je prije svega bilo naseljeno proizvođačima mastike. Iako su se stanovnici pokazali kao lojalni prema Osmanlijskom carstvu, prilikom grčkog rata za nezavisnost (1821-1829), Turci su pobili veliki dio stanovnika. Od 120.000 stanovnika svega 15.000 je uspjelo pobjeći. Oni koji su ostali ili su pobijeni ili su pali pod ropstvo (uglavnom proizvođači mastike). Kad je grčki slobodoborac Konstantinos Kanaris nešto kasnije zapalio jedan turski admiralski brod, na njemu je stradao veliki broj preostalih zarobljenih Grka. Ovaj turski zločin odjeknuo je tada čitavom Evropom. Poznata je slika „Masakr na Hiosu“ od Ežen Delakroa (Eugene Delacroix) (slika desno) . 1881. godine jedan zemljotres uništio je ono šta je preostalo na ostrvu. Tek 1911. do 1913. godine Grci su ponovo naselili ovo ostrvo.
Glavno stanovništvo prefekture Hios su Grci. Takođe, 97% stanovništva živi na ostrvu Hiosu. Broj stanovnika prefekture bi bio mnogo veći da tokom 20. veka nije bilo velikog iseljavanja u veće gradove u zemlji i inostranstvu.
Dominira gradsko stanovništvo. Grad Hios je jedini veći grad u prefekturi.
Prefektura Hios je zbog blizine kopna bogatije vodom od većine Egejskih ostrva. Posebno je to značajno na nižem i ravnijem jugu ostrva, gde postoje brojna obradiva polja. Pored maslinovog ulja i vina Hios je prije svega poznat kroz proizvodnju mastike, a posebno u južnim dijelovima (Mastichochoria ). Tu i u okolini „mastikinih sela“ Pirgija (Pyrgi), Meste (Mestá) i Olimpije (Olympia), rastu određene zimzelene stabljike mastike koje posjeduju veoma kvalitetnu prirodnu smolu. Žetva traje od avgusta do kraja oktobra. Smolu, koja se dobija zarezivanjem mastikinih stabljika, žene pažljivo odvajaju i čiste pincetama. Smola se kasnije, između ostalog, koristi za proizvodnju uza (Ouzo), žvakaćih guma i slatkiša.
Poslednjih decenija naglo se razvioja turizam, naročito oko grada Hiosa.
U selu Pitios Pitios navodno je rođen pjesnik Homer. Međutim mnoga mjesta u grčkoj pripisuju sebi ovu privilegiju. Sa Hiosa najvjerovatnije potiču predsokratski filozofi Jon sa Hiosa i Metrodoros sa Hiosa.
| Opština | YPES-broj | Sjedište | Poštanski broj | Pozivni broj |
|---|---|---|---|---|
| Aja Paraskevi | 3501 | Aja Paraskevi | 811 02 | 22520-3 |
| Ajas Mimas | 5401 | Tsimiano Hiu | 821 00 | 22730-3 |
| Amani | 5402 | Volizos | 821 03 | 22740-2 |
| Hios | 5409 | Hios | 821 00 | 22710-2 kroz 4 |
| Inuzes | 5407 | Inuzes | 821 03 | 22710-52 |
| Jonija | 5403 | Kalimasja | 821 00 | 22710-5 kroz 6 |
| Kampohora | 5404 | Kampohora | 821 00 | 22710-8 |
| Kardamila | 5405 | Kardamila | 823 00 | 22720-2 |
| Mastihohori | 5406 | Pirgi | 821 02 | 22710-7 |
| Omirupoli | 5408 | Vrontados | 822 00 | 22710-9 |
| Psara | 5410 | Psara | 821 04 | 22740-6 |
- Vidi još: Opštine prefekture Hios
Na Hiosu su rođeni:
- Hipokrat sa Hiosa, grčki astronom i matematičar
- Andreas Papandreu, grčki premijer
- Mikis Teodorakis, grčki kompozitor i političar
- Teopompos, grčki pisac istorije
- Ostrvo Hios: Opšte informacije kao istorija, plaže, gradovi, poznate ličnosti i manastiri (na njemačkom)
- Chios Arhivirano 2006-03-02 na Wayback Machine-u : Karta ostrva.
- Chios-info : Hios (Holiday.gr)
- http://www.travel-to-chios.com
- e-xios.gr: Portal za Hios
- Chiosnet Arhivirano 2021-01-27 na Wayback Machine-u
- Chiosonline Arhivirano 2020-06-18 na Wayback Machine-u