Glasovni fahovi
Glasovni fah (nem. Fach, mn. Fächer) sistem je klasifikovanja pevača, pretežno operskih, prema rasponu, težini i boji glasa. Pretežno se koristi u Evropi, paralelno sa italijanskom podelom glasova. Obe klasifikacije su date ovde paralelno.
Pevač čiji glas pripada jednom fahu može bez problema da peva uloge tog faha, a retki su pevači koji mogu pevati nekoliko fahova. Ipak, ni tada nije svaki jednak po kvalitetu i uvek se jedan od fahova ističe kao najbolji kod pevača, dok drugi variraju od uspešnijih ka manje uspešnim izvođenjima.
Za sâm glas videti: Sopran
Poznat još i kao mlado-lirski sopran je bogat, pokretljiv glas visokog dometa. Potrebno je da glas bude bogat jer kod većine uloga, najviše melodija se nalazi u srednjem registru, a visoki tonovi nisu česti. Ako sopran ovog faha ima jake i sigurne visine i glas pokretljiv i u tom registru, može pevati i uloge sledećeg, koloraturnog faha.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Mizeta | Boemi | Đakomo Pučini |
| Laureta | Đani Skiki | Đakomo Pučini |
| Naneta | Falstaf | Đuzepe Verdi |
| Suzana | Figarova ženidba | Volfgang Amadeus Mocart |
| Despina | Tako čine sve | Volfgang Amadeus Mocart |
| Cerlina | Don Đovani | Volfgang Amadeus Mocart |
Poznati subret soprani su Ileana Kotrubaš (Ileana Cotrubaş)
Poznat još i kao lirski koloraturni sopran, vrlo pokretljiv, blistav glas sa proširenim gornjim registrom. Osnovna razlika u odnosu na prethodno opisan subret je mogućnost pevanja ekstremno visokih tonova, brzih koloraturnih pasaža i nešto zvonkiji i čistiji glas u visinama.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Đilda | Rigoleto | Đuzepe Verdi |
| Rozina | Seviljski berberin | Đoakino Rosini |
| Manon | Manon | Žil Masne |
| Oskar | Bal pod maskama | Đuzepe Verdi |
| Norina | Don Paskvale | Gaetano Doniceti |
| Olimpija | Hofmanove priče | Žak Ofenbah |
| Sofija | Kavaljer s ružom | Rihard Štraus |
Poznati lirski koloraturni soprani su Beverli Sils (Beverly Sills), Lili Pons (Lilly Pons), Roberta Peters (Roberta Peters), Ketlin Betl (Kathleen Battle) i druge.
Pokretljiv glas, plemenitog tona sa proširenim gornjim registrom, malo zagasitije boje nego kod lirske kolorature. Dve uloge u kojima su napisani najviši tonovi za ovaj glas su Kraljica Noći u Mocartovoj „Čarobnoj fruli” (u ariji O zitt're nicht, mein liber Sohn!... Du wirst sie zu befreien gehen je to ton f3) i Lučija u Donicetijevoj „Lučija od Lamermura” (u sceni ludila u III činu je to ton e♭3). Pevači ovog faha mogu vremenom preći u lirsko-koloraturni fah.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Violeta Valeri | Travijata | Đuzepe Verdi |
| Lučija | Lučija od Lamermura | Gaetano Doniceti |
| Kraljica Noći | Čarobna frula | Volfgang Amadeus Mocart |
| Margareta | Faust | Šarl Guno |
| Norma | Norma | Vinčenco Belini |
| Odabela | Atila | Đuzepe Verdi |
| Neda | Pajaci | Ruđero Leonkavalo |
| Donja Elvira | Don Đovani | Volfgang Amadeus Mocart |
| Fjordiđilji | Tako čine sve | Volfgang Amadeus Mocart |
Poznati dramski koloraturni soprani su Kristina Dojtkom (Christina Deutekom), Džoun Saterlend (Joan Sutherland), Džun Anderson (June Anderson), Edita Gruberova (Edita Gruberová), Marijela Devija (Mariella Devia). Mariji Kalas je ovo bio osnovni fah iako je ona pevala i druge, kako lirske, tako i dramske fahove sa manje ili više uspeha.
Zvan još i visoki sopran, nežan, mekan glas plemenite boje i široke pokretljivosti koji može da izdrži melodijske linije punim glasom i punim legatom. Uloge lirskog soprana mogu pevati i pevači sledećeg, mlado-dramskog faha u razvoju. Mnogi lirski soprani XX veka su pevali i neke uloge dramskog faha, ali iako rasponski mogu postići te uloge, ipak im fali dramatična, metalna boja tog faha.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Mimi | Boemi | Đakomo Pučini |
| Lju | Turandot | Đakomo Pučini |
| Pamina | Čarobna frula | Volfgang Amadeus Mocart |
| Mikaela | Karmen | Žorž Bize |
| Đula | Ero s onoga svijeta | Jakov Gotovac |
| Donja Elvira | Ernani | Đuzepe Verdi |
Poznati lirski soprani su Mirela Freni (Mirella Freni), Elizabet Švarckof (Elizabeth Schwarzkopf), a od domaćih soprana su najbolje bile Irena Davosir Matanović i Vera Kovač-Vitkai, koje su uspešno pevale i uloge lirskih (Norma, Violeta, Neda) i dramskih fahova (Toska, Abigaela, Desdemona, Leonora).
Zvan još i spinto sopran, snažan glas jake melodijske linije, sposoban za dramatične izlive kroz samu boju glasa. Pevači ovog glasa skoro redovno sa sazrevanjem glasa prelaze u prave dramske soprane.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Desdemona | Otelo | Đuzepe Verdi |
| Leonora | Trubadur | Đuzepe Verdi |
| Tatjana | Evgenije Onjegin | Petar Iljič Čajkovski |
| Marženjka | Prodana nevesta | Bedrih Smetana |
| Elza | Loengrin | Rihard Vagner |
| Elizabeta | Tanhojzer | Rihard Vagner |
Poznati spinto soprani su Marija Kalas (Maria Callas), Montserat Kabaje (Montserrat Caballé), Renata Tebaldi (Renata Tebaldi), Leontin Prajs (Leontyne Price), Šeril Stader (Cheryl Studder), Karol Vanes (Carol Vaness), Zinka Kunc-Milanov i druge.
Zvan još i Zwischenfach, predstavlja glas koji kombinuje karakteristike lirskih sa dramskim mogućnostima mlado-dramskih i dramskih soprana. Ovakav glas, koji nije čest, iako mnogi soprani pokušavaju da ga izgrade, pored mogućnosti pevanja najvećih sopranskih uloga (Manon, Mimi, Toska, Anđelika, Ćo-Ćo-San, Violeta...), mogu uspešno izvoditi i mecosopranske uloge (Karmen, Santuca...). Ovaj fah nije početnički, već se mora izgraditi tokom karijere. Neki mecosoprani su uspeli da prošire svoj raspon do sopranskog, ali da zadrže tamnu boju i dramatičnost svog osnovnog faha, pa su, kao na primer Širli Veret, uspešno izvodile uloge dramskih soprana, kao što je npr. Ledi Magbet.
Uloge za ovaj glas nisu posebno pisane već variraju između lirskih i dramskih uloga.
Poznati pevači su (mecosoprani) Širli Veret (Shirley Verrett), Grejs Bambri (Grace Bumbry), Marija Eving (Maria Ewing) i (soprani) Regina Resnik (Regina Resnik) i Helga Derneš (Helga Dernesch).
Širok glas, metalnog tembra, prodornih jačina, sa velikim dramskom bojom. Velike uloge Verdija, Pučinija, kao i Štrausa su pisane za ovaj fah. Dramski sopran ima jak, metalni gornji registar i izražajan i taman donji registar. Dok se drugi sopranski fahovi često gube u donjem registru, nemaju dovoljno snage da ga ispevaju, kod dramskog soprana je on jak kao i srednji registar.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Aida | Aida | Đuzepe Verdi |
| Elizabeta | Don Karlos | Đuzepe Verdi |
| Abigaela | Nabuko | Đuzepe Verdi |
| Toska | Toska | Đakomo Pučini |
| Leonora | Moć sudbine | Đuzepe Verdi |
| Santuca | Kavalerija rustikana | Pjetro Maskanji |
| Amelija | Bal pod maskama | Đuzepe Verdi |
| Ćo-Ćo-San | Madam Baterflaj | Đakomo Pučini |
| Arijadna | Arijadna na Naksosu | Rihard Štraus |
Poznati spinto soprani su Sena Jurinac (Sena Jurinac), Birgit Nilson (Birgit Nilsson), Hildegard Berens (Hildegard Behrens), Eva Marton (Eva Marton), a od domaćih dramskih soprana najpoznatija je Radmila Bakočević.
Poznat još i kao Visokodramski sopran je velik, težak i prodoran glas sa širokim srednjim i donjim registrom uz jake, ali i dalje tamne tonove visokog registra. Uloge pisane za ovaj glas se pretežno nalaze u Vagnerovim operama, te su tako dobile ime, iako i kod drugih kompozitora ima zahteva za ovim fahom.
Širok glas, metalnog tembra, prodornih jačina, sa velikim dramskom bojom. Velike uloge Verdija, Pučinija, kao i Štrausa su pisane za ovaj fah. Dramski sopran ima jak, metalni gornji registar i izražajan i taman donji registar. Dok se drugi sopranski fahovi često gube u donjem registru, nemaju dovoljno snage da ga ispevaju, kod dramskog soprana je on jak kao i srednji registar.
Ipak, pevač koji može da peva uloge ovog faha ne mora da uspešno interpretira uloge u Vagnerovim operama jer, za razliku od italijanskog bel canta, tessitura uloga je pomerena naviše i veći deo uloge se nalazi u visokom srednjem registru bez čestih visokih tonova, uz nužno pevano deklamovanje, što veoma umara glas, a kako Vagnerove opere traju u proseku četiri sata, za pevanje ovih uloga, pored vrhunske tehnike, potrebna je i fizička snaga.
Takav primer je Ziglinda u Vagnerovim „Valkirama”, u ariozu Der Männer Sippe iz prvog čina, koji sadrži čak 13 h tonova male oktave koji pripadaju donjem delu altovskog registra, a od toga je 11 tonova u četiri takta koje soprani moraju da otpevaju, a ne samo da 'zakače':
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Brunhilda Ziglinda |
Valkira Sumrak bogova Zigfrid |
Rihard Vagner |
| Elektra | Elektra | Rihard Štraus |
| Izolda | Tristan i Izolda | Rihard Vagner |
| Zenta | Holanđanin lutalica | Rihard Vagner |
| Turandot | Turandot | Đakomo Pučini |
| Amelija | Bal pod maskama | Đuzepe Verdi |
| Ledi Magbet | Magbet | Đuzepe Verdi |
| Ćo-Ćo-San | Madam Baterflaj | Đakomo Pučini |
| Arijadna | Arijadna na Naksosu | Rihard Štraus |
Poznati soprani su Birgit Nilson kasnije u karijeri (Birgit Nilsson), Eva Tarner (Eva Truner), Eva Marton danas (Eva Marton), Gena Dimitrova (Gena Dimitrova), Gvinet Džouns (Gwyneth Jones), Linda Kelm (Linda Kelm'), Kirsten Flagštad (Kirsten Flagstad).
Mecosopranski i altovski fah
[uredi | uredi kod]Za sâm glas videti: Mecosopran i Alt
Poznat još i kao Spielalt (nem. melodijski alt) izražajan i pokretljiv glas, sličan subretu kod soprana, široke legato melodijske linije. Boja lirskih mecosoprana nije tamna kao kod ostalih, nižih, fahova.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Rozina | Seviljski berberin | Đoakino Rosini |
| Kerubin | Figarova ženidba | Volfgang Amadeus Mocart |
| Niklaus | Hofmanove priče | Žak Ofenbah |
| Pepeljuga | Pepeljuga | Đoakino Rosini |
| Šarlota | Verter | Žil Masne |
| Zibel | Faust | Šarl Guno |
| Fenena | Nabuko | Đuzepe Verdi |
Poznati lirski mecosoprani su Frederika fon Štade (Frederica von Stade), Lučija Valentini-Terani (Lucia Valentini-Terrani), Čečilija Bartoli (Cecilia Bartoli) i druge.
Pokretljiv glas metalnog tembra jakog gornjeg registra i tamne boje u donjem registru. Za ovaj glas su pisane najveće uloge mecosoprana u operi.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Eboli | Don Karlos | Đuzepe Verdi |
| Leonora | Favorita | Gaetano Doniceti |
| Dalila | Samson i Dalila | Kamij Sen-Sans |
| Amneris | Aida | Đuzepe Verdi |
| Karmen | Karmen | Žorž Bize |
Poznati dramski mecosoprani su Fjorenca Kosoto (Fiorenza Cosotto), Đulijeta Simionato (Giulietta Simionato), Tatjana Trojanos (Tatiana Troyanos), Merilin Horn (Marilyn Horne) i druge, a od domaćih je najpoznatija i najkvalitetnija Biserka Cvejić.
Pokretljiv glas metalnog tembra jakog gornjeg registra i tamne boje u razvijenom donjem registru. Ovaj fah je često kombinovan sa sledećim, dubokim altom i rezervisan je za zrele pevače, razvijenog raspona i sigurnog glasa. Najdramatičnije uloge mecosoprana su posane za ovaj glas.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Acučena | Trubadur | Đuzepe Verdi |
| Ulrika | Bal pod maskama | Đuzepe Verdi |
| Valtrojta | Sumrak bogova | Rihard Vagner |
| Karmen | Karmen | Žorž Bize |
Poznati pevači ovog faha su Fjorenca Kosoro (Fiorenza Cosotto), Đulijana Simionato (Giulietta Simionato), Tatjana Trojanos (Tatiana Troyanos), Merlin Horn (Marilyn Horne) i druge.
Duboki ili samo alt je širok, jak glas razvijenog donjeg registra. Iako pevač ovog faha može pevati uloge dramskog alta, obrnuto nije slučaj, jer uloge dubokog alta zahtevaju jake dubine koje zalaze u raspon muških glasova.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Erda | Rajnsko zlato |
| Zita | Đani Skiki |
| Treća Dama | Čarobna frula |
| Dama Kvikli | Falstaf |
Poznati alti su Florens Kuivar (Florens Quivar), Ketlin Ferije (Kathleen Ferrier) i druge.
Za sâm glas videti: Tenor
NB Svi navedeni rasponi realno zvuče oktavu niže od napisanog
Poznat još i kao Spieltenor, manji, izražajan glas, komičnog prizvuka, lakša varijanta lirskog tenora. Mlađi bufo tenor sa godinama može preći u fah lirskog tenora.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Pedriljo | Otmica iz Saraja |
| Bepo | Pajaci |
| Vašek | Prodana nevesta |
| Monostatos | Čarobna frula |
| David | Majstori pevači iz Nirnberga |
| Mime | Rajnsko zlato |
Poznati tenori su Gerhard Unger (Gerhard Unger), Peter Šrajer (Peter Schreier) i drugi.
Poznat još i kao Hohertenor, pokretljiv glas mekog tembra i širokog raspona. Ovaj fah se može podeliti u dve kategorije: tenora leđero (it. leggiero) i višeg, tzv. italijanskog tenora. Osnovna razlika se pravi pri izboru uloga, te se italijanskom daju teže, a leđero tenoru lakše uloge. Ipak, česti su tenori koji objedinjuju ova dva pod-faha.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Almaviva | Seviljski berberin |
| Nemorino | Ljubavni napitak |
| Alfred | Travijata |
| Tamino | Čarobna frula |
| Rodolfo | Boemi |
| Vojvoda od Mantove | Rigoleto |
| Edgardo | Lučija od Lamermura |
| Lenski | Evgenije Onjegin |
| B. F. Pinkerton | Madam Baterflaj |
| Faust | Faust |
Poznati pevači su Frančesko Araiza (Francesco Araiza), Kris Merit (Chriss Merritt), Stanford Olsen ('"Stanford Olsen), Alfredo Kraus (Alfredo Kraus), Hose Kareras (José Carreras), Nil Šihof (Neil Schicoff) i drugi.
Tipičan tenorski Zwischenfach, metalnog tona i sposoban za čistu deklamaciju, izražene jačine. Uloge ovog glasa uglavnom pokrivaju ozbiljnije uloge lirskog tenora i uloge spinto tenora
Poznat još i kao mlado-herojski tenor, glas velike širine, metalnog tembra i pokretljivih pasaža, čistih visina. Razdelnica je između lirskog i dramskog tenora, iako ne može pevati sve uloge iz tih fahova.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Radames | Aida |
| Manriko | Trubadur |
| Kavaradosi | Toska |
| Don Hose | Karmen |
| Kanio | Pajaci |
| Don Karlos | Don Karlos |
| Loengrin | Loengrin |
| Lenski | Evgenije Onjegin |
| Turidu | Kavalerija rustikana |
| Kalaf | Turandot |
Poznati tenori su Nikolaj Geda (Nicholai Gedda), Franko Koreli (Franco Corelli), Enriko Karuzo (Enrico Caruso), Benjamino Đilji (Beniamino Gigli), Đusi Bjerling (Jüssi Børling), Đuzepe di Stefano (Giuseppe di Stefano), Karlo Bergonci (Carlo Bergonzi), Franko Koreli (Franco Corelli), Mario del Monako (Mario del Monaco), Plasido Domingo (Placido Domingo) i Lučano Pavaroti (Luciano Pavarotti).
Poznat nekad kao tenor-bariton, je jak glas izraženog donjeg i srednjeg registra, pretežno glas vagnerovskog tipa.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Zigfrid | Sumrak bogova Zigfrid |
| Otelo | Otelo |
| Florestan | Fidelio |
| Parsifal | Parsifal |
| Irod | Saloma |
| Tanhojzer | Tanhojzer |
Poznati tenori su Džon Vikers (John Vickers), Lauric Melhior (Lauritz Melchior), Ben Hepner (Ben Heppner), Geri Lejks (Gary Lakes) i drugi.
Baritonski fah
[uredi | uredi kod]Za sâm glas videti: Bariton
Poznat još i kao Spielbariton, suptilan, pokretljiv glas sa blago proširenim gornjim registrom. Visoki tonovi registra su česti u ulogama za ovaj glas.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Figaro | Seviljski berberin |
| Grof | Figarova ženidba |
| Silvio | Pajaci |
| Papageno | Čarobna frula |
| Belkore | Ljubavni napitak |
| Valentin | Faust |
Poznati lirski baritoni su Herman Praj (Herman Prey), Đino Beki (Gino Bechi) i drugi.
Glas metalnog tembra, pogodan i za lirske i za dramske pasaže, plemenite boje i izražajnosti.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Onjegin | Evgenije Onjegin |
| Žermon | Travijata |
| Don Đovani | Don Đovani |
| Figaro | Figarova ženidba |
Poznati baritoni su Erbehard Vehter (Erbehard Wächter), Dmitri Hvorostovski (Dmitriй Hvorostovski/Dmitri Hvorostovsky), Hakan Hagegard (Håkan Hagegård) i drugi.
Poznat još i kao verdijanski bariton, snažan glas, velikog raspona, teškog donjeg registra. Ovaj glas je predviđen za većinu velikih uloga Verdijevog i Pučinijevog opusa.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Markiz Rodrigo Posa | Don Karlos |
| Tonio | Pajaci |
| Magbet | Magbet |
| Rene | Bal pod maskama |
| Jago | Otelo |
| Rigoleto | Rigoleto |
| Baron Skarpija | Toska |
| Grof Luna | Trubadur |
| Nabuko | Nabuko |
| Alfio | Kavalerija rustikana |
Poznati baritoni su Leonard Voren (Leonard Warren), Šeril Milns (Sherill Milnes), Etore Bastinijani (Ettore Bastiniani), Tito Gobi (Tito Gobbi), Renato Bruson (Renato Bruson), Pjero Kapučili (Piero Cappuccilli), Leo Nuči (Leo Nucci), Paolo Koni (Paolo Coni), Đorđo Zankanaro (Giorgio Zancanaro), Robert Meril (Robert Merrill).
Poznat ranije kao visoki bas danas kao bas-bariton, snažan i bogat glas, nosećeg srednjeg registra ali težak i slabo pokretljiv sa ne tako jakim visinama. Postoje lirski i dramski herojski baritoni. Ovaj fah je nastao u nemačkoj operi, ali se koristi i za teže uloge Verdijevih i Pučinijevih opera.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Magbet | Magbet |
| Amonasro | Aida |
| Baron Skarpija | Toska |
| Amfortas | Parsifal |
| Votan | Valkira |
| Falstaf | Falstaf |
Poznati herojski baritoni su Džordž London (George London), Rudolf Bokelman (Rudolf Bockelmann), Fridrih Šor (Fridrich Schorr), Tomas Stjuart (Thomas Stuart), Donald MekIntajer (Donald McIntyre), Džejms Moris (James Morris).
Za sâm glas videti: Bas
Poznat još i kao Spielbaß, manji, pokretljiv i izražajan glas, pogodan za karakterizaciju i brze zgusnute pasaže.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Don Bartolo | Seviljski berberin |
| Paskvale | Don Paskvale |
| Silvio | Pajaci |
| Dulkamara | Ljubavni napitak |
Poznati bufo basovi su Franko Korena (Franco Corena), Italo Taho (Italo Tajo) i drugi.
Poznat još i kao schwerer Spielbaß, jak, pokretljiv i izražajan glas, široke karakterizacije. U ulozi Osmina iz „Otmica iz Saraja”, je napisana i najniža basovska deonica, čak do tona D u velikoj oktavi.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Don Bazilio | Seviljski berberin |
| Osmin | Otmica iz Saraja |
| Falstaf | Falstaf |
| Kecal | Prodana nevesta |
Poznati basovi su Aleksander Kipnis (Alexander Kipnis), Kurt Bume (Kurt Böhme) i drugi.
Poznat još i kao bas-bariton, izražajan glas proširenog opsega, čvrstih visina i jakog srednjeg i donjeg registra.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Varlaam | Boris Godunov |
| Zuniga | Karmen |
| Ferando | Trubadur |
| Veliki Inkvizitor | Don Karlos |
| Banko | Magbet |
| Mefisto | Faust |
| Atila | Atila |
Poznati basovi su Žoze van Dam (Josè van Dam), Semjuel Rejmi (Samuel Ramey), Ruđero Rajmondi (Ruggiero Raimondi) i drugi.
Poznat još i kao basso cantabile, izražajan glas tamne boje i jakog donjeg registra. U uloge ovog faha se ubrajaju veće basovske uloge, ali i manje uloge bas-baritonskog faha.
Uloge za ovaj glas su (između ostalih):
| Filip II | Don Karlos |
| Gremin | Evgenije Onjegin |
| Sarastro | Čarobna frula |
| Rajmondo | Lučija od Lamermura |
| Boris | Boris Godunov |
| Zaharija | Nabuko |
| Atila | Atila |
| Timur | Turandot |
Poznati basovi su Čezare Sjepi (Cesare Siepi), Fjodor Šaljapin (Fёodor Šalяpin), Boris Kristof (Boris Hristov), Nikolaj Đaurov (Nikolaй Gяurov), Marti Talvela (Martti Talvela) i drugi, a od domaćih su najzapaženiji Miroslav Čangalović i Živan Saramandić.