Rimski forumi
Za ostale upotrebe, v. Forum.| Forum | |
|---|---|
 | |
| Država | Rimska Republika Rimsko Carstvo |
Forum (množina foro, doslovno prevedeno sa latinskog mjesto na otvorenom) je bio po antičkim rimskim gradovima - višenamjenski, centralno smješten otvoreni prostor, okružen javnim objektima i kolonadama, koji je služio za javna okupljanja.[1]
Oni su bili rimska arhitektonska adaptacija i spoj između grčke agore (tržnice) i akropole (svetog mjesta).[1]
U starim rimskim Zakonima dvanaest tablica riječ forum se koristila da označi predprostor ispred grobnice. U vojničkom kastrumu forum su zvali otvoreni prostor ispred praetoriuma (rezidencije komandanta), taj ternin se izvorno koristio za prostor ispred bilo koje javne zgrade ili prilazni put do nje.[1]
U samom gradu Rimu njegov forum ili kako su ga oni zvali Veliki forum, izgrađen je na nekadašnjem močvarnom terenu između rimskih brežuljaka; Palatina i Kapitola. Rimljani su se tim prostorom služili još u periodu kraljevstva za takve javne skupove koji se nisu mogli održavati na prostoru Kapitola. U ranijim vremenima forum je korišten za gladijatorske igre, a iznad kolonada su bile galerije za gledatelje i trgovine različitih profila.[1]
Za Rimskog Carstva, forum je postao primarno mjesto za raznorazne vjerske i svjetovne spektakle i ceremonije, centar u kom su podignuti brojni impozantni hramovi i spomenici. Od građevina očuvanih u cijelini (ili djelomično) do danas su ostali; Hram Kastora i Poluksa, Cezarov hram, Mamertinski zatvor, Curia Hostilia, Saturnov hram, Vestin hram, Romulov hram, Titov slavoluk, Slavoluk Septimija Severa i Cloaca Maxima.[1]
U periodu Rimskog Carstva počelo se graditi velik broj specijaliziranih novih foruma, kao forum civilia (sudski) i forum venalia (trgovački). Tad se uz stari forum izgrađeni Cezarov i Augustov forum, ali su oni tipski pripadali starom tipu foruma. Kasnije se raširila moda specijaliziranih foruma pa su građeni forum boarium (za prodaju goveda), forum holitorium (za povrće), i slični.[1]
Rimski arhitekt i teoretičar Vitruvije bavio se problemom foruma u 1. vijeku pne., po njemu je idealni forum trebao biti dovoljno velik da primi veliko mnoštvo, ali opet ne i preglomazan, da se ljudi u njemu ne osjećaju kao patuljci. Idealne dimenzije su po njemu 3 : 2 (omjer duljine -širine).[1]
U skladu s tim mjerama je arhitekt Apolodor iz Damaska po nalogu cara Trajana izgradio Trajanov forum od 107. do 143. u Rimu. Njegove dimenzije su bile oko 280 – 190 m i pokrivao je površinu oko 25 akri (10 ha). U njega se ulazilo kroz troja vrata (jedna od njih su i Trajanov slavoluk), a nakon tog kroz pristupni prostor okružen kolonadama, pored kojeg su se na brdu Kvirinal nizali ovalni dijelovi Trajanove tržnice, višekatne građevine sa malim dućanima. Nasuprot ulazu kočila se Basilika Ulpia, a iza nje Trajanov stup, sa isklesanim spiralnim reljefima koji prikazuju Trajanove pobjede. Estetski sklad ovog prostora je utjecao na mnoge buduće urbaniste i arhitekte.[1]
Forumi su uglavnom bili popločeni, ali zatvoreni za promet kola, iako su kod svečanih parada kočije prolazile preko foruma, ali to nije bilo uobičajeno, jer oni nisu građeni kao prometne arterije. Oni su zapravo bili zatvoreni, imali su vrata, tragovi takvog ulaza pronađeni su u Pompejima.[1]
