Tèra (pianeta)

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Nòm sientìfich: Terra

Sìmbol: 🜨

Categorìa: PIANETA

Sènter orbital: SOL

*Element orbitaj*
$T\,\!$	365,3 di	31,56 Ms (milion ëd sëcond)
$a\,\!$	1,000 UA	149,6 Gm (milion ëd km)
$i\,\!$	--- sl'eclìtica	7,25° sl'equator dël Sol
$\Omega \,\!$	--- ....(longitùdin)....
$e\,\!$	0,0167
$\omega \,\!$	114,2°

T= perìod . a= semi-grandass

i= inclinassion . Ω= neu assendent

e= ecentricità . ω= argoment dël perieli

*Caraterìstiche fìsiche*
Diàmetro equatorial	12 742 km
Sgnacament polar	0,0033
Massa	5,974 x 10²⁴ kg
Densità	5,515 g/cm³
Gravità	9,78 m/s²
Perìod ëd rotassion	23,934 ore = 86 162 s
Inclinassion ëd l'ass	23,44°
Pòlo Nòrd	0^h0^m (R.A.) 90,00° (D.)
Albedo	0,367
Temperatura dla surfassa	287 K = 14 °C (media)
Pression	101 kPa
Atmosfera	78% asòt 21% ossìgen
Satélit	1

La Tèra (dal latin TERRA, -AE) a l'é nòst pianeta: andova che a vivo j'òmo ansema a milen-e d'àutre spécie, animaj e vegetaj. A l'é l'ùnich pianeta ch'i conossoma andova che a-i sia la vita e 'dcò l'ùnich che a l'abia d'eva ant në stat lìquid.

Sovens, ant ël parlé ëd tuti ij di, i lo ciamoma ël mond. Ma a quaidun a-j pias ciamelo ël Pianeta Bleu.

Ant ël sistema solar a l'é ël ters pianeta, partend da col pì davzin al Sol, con na distansa media ëd 150 milion ëd km. A l'é ël pì gròss dij pianeta 'd pera, con un diàmetro ch'a l'é pì che 12.700 km e na surfassa d'anviron 510.000.000 ëd chilòmeter quàder.

La Tèra a gira dantorn a sò ass an 23 ore e 56 minute, provocand l'alternansa dël di e dla neuit. A gira dantorn al Sol an përcorend soa òrbita an 365 di e 6 ore. Sòn, ansema a l'inclinassion ëd l'ass, a pròvoca l'alternansa dle stason. J'estrem ëd l'ass a son ij pòlo, nòrd e sud. Ij sìrcoj polar a marco ij termo dij di polar.
Un potent camp magnétich a para la Tèra da j'efer përturbator dël vent solar.

A-j va dapress sò satélit natural, la Lun-a, che a mostra sèmper l'istessa facia, përchè a-i buta l'istess temp (27 di e 8 ore) për giré dantorn a sò ass e dantorn a la Tèra.

Nòst pianeta a l'ha n'atmosfera corposa che a l'é fàita për lë 78% d'asòt, për ël 21% d'ossìgen, për l'1% d'àrgon e quàich gas minor. J'eve a quato pì che lë 70% ëd soa surfassa, spantiandse su anviron 362 milion ëd chilòmeter quàder.

Strutura

Ël seul esterior ëd la Tèra a l'é la crosta e a coata tuta la surfassa. Sota as treuva ël mantel, në spess seul rocos, ch'a sara la nos, motobin càuda e fàita dzortut da fer e nìchel. La part pi esterna dla nos a l'é lìquida, cola pi andrinta a l'é sòlida.