Wojciech Jastrzębowski (artysta)

Wojciech Jastrzębowski

Wojtek

Wojciech Jastrzębowski w 1935 roku
Data i miejsce urodzenia	25 lutego 1884 Warszawa
Data i miejsce śmierci	9 marca 1963 Warszawa
Narodowość	Polak
Alma Mater	Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie
Dziedzina sztuki	grafika, sztuka użytkowa, wzornictwo
Odznaczenia

Grób artysty, aleja zasłużonych Starych Powązek

Wojciech Jastrzębowski, ps. „Wojtek” (ur. 25 lutego 1884 w Warszawie, zm. 9 marca 1963 tamże) – polski artysta, projektujący sztukę użytkową i grafikę m.in. w stylu secesji. W latach 1935–1938 był senatorem RP IV kadencji powołanym przez prezydenta Polski.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Władysława, ilustratora pism warszawskich, i Leony (Teony) ze Staweckich. Uczęszczał do prywatnej szkoły realnej J. Pankiewicza w Warszawie. W 1904 ukończył naukę w warszawskiej szkole realnej Witolda Wróblewskiego, gdzie lekcje rysunku prowadził Jan Kauzik i rozpoczął studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie był uczniem Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego i Jana Stanisławskiego. W 1909 otrzymał stypendium i wyjechał na dwuletnie studia do Paryża. Po powrocie w 1911 był współzałożycielem stowarzyszenia Architektura, Rzeźba, Malarstwo i Rzemiosło, które w 1913 zmieniło nazwę na Warsztaty Krakowskie. Warsztaty zajmowały się projektowaniem i wykonywaniem wzornictwa przemysłowego. Pracownia ta wzorowała się na Wiener Werkstätte. Od 1912 był kierownikiem artystycznym i wykładowcą na Kursach dla Rzemieślników organizowanych w Muzeum Techniczno-Przemysłowym w Krakowie. Równolegle prowadził Kurs Sztuki Stosowanej w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych dla kobiet Marii Niedzielskiej.

Od 1912 był członkiem Związku Strzeleckiego. W 1914 wstąpił do batalionu warszawskiego Legionów Polskich, służył w 5 kompanii V baonu 3 pułku piechoty, a następnie w 5 kompanii VI baonu 7 pułku piechoty. Następnie został podoficerem ordynansowym w 1 pułku piechoty, po awansie na sierżanta przeniesiony do kompanii rekruckiej. W 1917 był urlopowany i w tym czasie prowadził kurs rysunku i malarstwa na Wyższych Kursach dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego. W 1918 został zaszeregowany do Polskiej Organizacji Wojskowej, brał udział w obronie Lwowa.

Po przejściu do rezerwy w grudniu 1921 przeprowadził się do Warszawy i otrzymał stanowisko kierownika artystycznych Gmachów Reprezentacyjnych. W 1922 wygrał konkurs na projekt monet obiegowych. Równocześnie został członkiem komitetu redakcyjnego czasopisma „Grafika Polska” oraz zaczął nauczać w Szkole Sztuk Pięknych, gdzie zainicjował powstanie doświadczalnego warsztatu stolarskiego, który był zaczątkiem Towarzystwa Polskiej Sztuki Stosowanej (podobne Towarzystwo działało w Krakowie od 1901). Wkrótce po uruchomieniu warsztatu został kierownikiem artystycznym i jednym z projektantów w pracowni kilimów w Henrykowie. W 1923 otrzymał tytuł profesora Szkoły Sztuk Pięknych, a trzy lata później został współorganizatorem Spółdzielni Artystów Plastyków ŁAD. W 1928 został dyrektorem Departamentu Sztuki w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, funkcję tę pełnił do 1930.

W 1934 rząd polski podjął decyzję o budowie dwóch transatlantyków, o ich wystroju miała decydować specjalnie powołana Podkomisja Artystyczna, której przewodniczącym został Wojciech Jastrzębowski. Rok później artysta został wybrany na prorektora Akademii Sztuk Pięknych, a od 1936 do wybuchu II wojny światowej był rektorem tej uczelni. W 1939 znalazł się w Londynie, gdzie został rzeczoznawcą i kierownikiem artystycznym wystaw twórczości polskiej, które organizowało zlokalizowane w Londynie Ministerstwo Informacji i Dokumentacji. Od 1943 był prezesem Decorative Arts Studio, a od 1946 był wykładowcą w założonym przez Mariana Bohusz-Szyszko Polskim Studium Malarstwa i Grafiki Użytkowej.

W 1947 powrócił do Polski i rozpoczął współpracę z Biurem Nadzoru Estetyki Produkcji (późniejszy Instytut Wzornictwa Przemysłowego), w tym samym roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1951 został przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, funkcję tę pełnił do 1959. Równocześnie od 1953 przez pięć lat był przewodniczącym Rady Naukowej Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i rzeczoznawcą w Komisji Planowania Sztuk Plastycznych Rady Kultury i Sztuki. W 1958 zaprojektował m.in. awers obiegowej monety 5-złotowej z wizerunkiem rybaka.

Zmarł w Warszawie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Aleja Zasłużonych-1-125,126).

Twórczość

Wojciech Jastrzębowski był wszechstronnie uzdolnionym plastykiem, w ogromnej liczbie projektów jego autorstwa znajdują się obrazy, plakaty, afisze, ilustracje czasopism i książek, polichromie, kilimy, medale, projekty wnętrz, projekty pomników, witraże, metaloplastyka, projekty mebli, projekty monet (1924 i 1958), wzory neonów, organizacja plastyczna imprez, heraldyka, projekty znaczków pocztowych. Wielkim sukcesem była dla Jastrzębowskiego paryska wystawa światowa w roku 1925. Zaprojektował też m.in. wnętrza gmachu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1924) oraz wnętrza statków MS Piłsudski i MS Batory (1934–1936).

Jego dwie prace (puchary) zostały zgłoszone do Olimpijskiego Konkursu Sztuki i Literatury na igrzyskach olimpijskich w Los Angeles (1932), ale nie uzyskały wyróżnienia.

Sylwetkę twórczą Wojciecha Jastrzębowskiego zarysował w skrócie Maciej Masłowski w następujący sposób:

[...]>>Jeden człowiek – nie, bo naprawdę trzech ludzi – artysta, wychowawca i działacz – wspierając się nawzajem radą i zręcznością ręki, doświadczeniem i pracą – stworzyło wspólnym solidarnym wysiłkiem wielką sprawę, której na imię Wojciech Jastrzębowski.<<[...]

Maciej Masłowski, "Z dziejów polskiej sztuki stosowanej. Wojciech Jastrzębowski (1884-1963)", 1961

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1961)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (dwukrotnie: 1935, 11 lipca 1955)
• Krzyż Niepodległości (24 maja 1932)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)
• Odznaka „Za wierną służbę” (1916)
• Komandor Orderu Korony Jugosłowiańskiej (Jugosławia, 1933)
• Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja, 1926)

Nagrody

• Państwowa Nagroda Plastyczna (1933)
• Nagroda plastyczna Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1934)

Zobacz też

• 1 grosz wzór 1923
• 2 grosze wzór 1923
• 5 groszy wzór 1923
• 10 groszy 1923
• 20 groszy 1923
• 50 groszy 1923
• 5 złotych 1930 Sztandar
• 10 złotych 1934 Klamry
• 2 złote wzór 1958

Bibliografia

• Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, Warszawa 1938, s. 296.
• Włodzimierz Bartoszewicz, Buda na Powiślu PIW 1966.
• Artyści plastycy okręgu warszawskiego 1945–1970. Słownik biograficzny (przewodniczący rady programowej Andrzej Janota), Warszawa 1972, s. 211–212.
• M. Wallis, Secesja. Wydanie II. Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 1974.
• Jerzy Waldorff, Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, ISBN 83-03-00758-0.
• Maciej Masłowski: Z dziejów polskiej sztuki stosowanej – Wojciech Jastrzębowski (1884–1963) – zob.: internetowa witryna „CultureAve.com” - część I - http://www.cultureave.com/z-dziejow-polskiej-sztuki-stosowanej-wojciech-jastrzebowski-1884-1963-czesc-i/ [dostęp: 2018-07-01] i część II - http://www.cultureave.com/z-dziejow-polskiej-sztuki-stosowanej-wojciech-jastrzebowski-1884-1963-czesc-ii/ [dostęp: 2018-07-01].

Linki zewnętrzne

• Wojciech Jastrzębowski. asp.waw.pl. [dostęp 2017-05-23].
• Wojciech Jastrzębowski. artlist.pl. [dostęp 2013-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2016)].
• Wojciech Jastrzębowski. senat.edu.pl. [dostęp 2013-06-01].
• Designer of the Second Republic. Culture.pl. [dostęp 2013-06-01]. (ang.).