Wielkoszczur

Wielkoszczur
	Cricetomys
	Waterhouse, 1840
	; Wielkoszczur leśny (C. emini)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	malgaszomyszowate
Podrodzina	wielkoszczury
Rodzaj	wielkoszczur
	Typ nomenklatoryczny
	Cricetomys gambianus Waterhouse, 1840
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wielkoszczur^[2] (Cricetomys) – rodzaj ssaków z podrodziny wielkoszczurów (Cricetomyinae) w obrębie rodziny malgaszomyszowatych (Nesomyidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce (Mauretania, Senegal, Gambia, Gwinea Bissau, Gwinea, Sierra Leone, Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Burkina Faso, Ghana, Togo, Benin, Niger, Nigeria, Kamerun, Sudan, Republika Środkowoafrykańska, Gwinea Równikowa, Gabon, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi, Uganda, Kenia, Tanzania, Malawi, Zambia, Angola, Botswana, Zimbabwe, Mozambik i Południowa Afryka)^[3]^[4]^[5].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 284–413 mm, długość ogona 247–449 mm, długość ucha 32–45 mm, długość tylnej stopy 62–78 mm; masa ciała 0,5–2,8 kg^[4]^[6].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1840 roku angielski przyrodnik George Robert Waterhouse w artykule poświęconym opisowi nowego rodzaju gryzonia z rodziny myszowatych, opublikowanym w czasopiśmie Proceedings of the Zoological Society of London^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) wielkoszczur gambijski (C. gambianus).

Etymologia

Cricetomys: rodzaj Cricetus Leske, 1779 (chomik); gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[7].

Nazwa zwyczajowa

W polskiej literaturze zoologicznej nazwa „wielkoszczur” była używana dla oznaczenia gatunku Cricetomys gambianus^[8]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano oznaczenie wielkoszczur gambijski, rezerwując nazwę „wielkoszczur” dla rodzaju Cricetomys^[2].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[9]^[6]^[3]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[2]	Podgatunki^[4]^[3]^[6]	Rozmieszczenie geograficzne^[4]^[3]^[6]	Podstawowe wymiary^[4]^[6]^[a]	Status IUCN^[10]
Cricetomys emini	Wroughton, 1910	wielkoszczur leśny	gatunek monotypowy	tropikalna Afryka od Sierra Leone na wschód do Ugandy, Rwandy i Burundi, na południe do Demokratycznej Republiki Konga i Angoli; również wyspa Bioko	DC: 30–35 cm DO: 32–43 cm MC: 0,5–1,3 kg	LC
Cricetomys gambianus	Waterhouse, 1840	wielkoszczur gambijski	gatunek monotypowy	Senegal na wschód do południowego Senegalu i Ugandy, na południe do rzeki Kongo (Demokratyczna Republika Konga)	DC: 28–39 cm DO: 25–40 cm MC: 0,5–1,5 kg	LC
Cricetomys kivuensis	Lönnberg, 1917	wielkoszczur górski	gatunek monotypowy	Wielki Rów Zachodni we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, południowo-zachodniej Ugandzie, zachodniej Rwandzie i Burundi	DC: około 32 cm DO: około 34 cm MC: brak danych	NE
Cricetomys ansorgei	O. Thomas, 1904	wielkoszczur południowy	6 podgatunków	Demokratyczna Republika Konga na południe od rzeki Kongo na wschód do Kenii i Tanzanii (włącznie z wyspą Zanzibar), na południe do Angoli, Zambii, Zimbabwe i północno-wschodniej Afryki Południowej	DC: 29–41 cm DO: 34–45 cm MC: 0,9–2,8 kg	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b G.R. Waterhouse. On a new Genus of the Family Muridæ and Order Rodentia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 8, s. 2, 1840. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 232. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 334. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e S. Goodman & A. Monadjem: Family Nesomyidae (Pouched Rats, Climbing Mice and Fat Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 195–196. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Cricetomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-20].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 217. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 203, 1904. (ang.).
↑ Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-23]. (ang.).
↑ Taxonomy: Cricetomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-22]. (ang.).

[10] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Waterhouse-1] G.R. Waterhouse. On a new Genus of the Family Muridæ and Order Rodentia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 8, s. 2, 1840. (ang.).

[Cichocki&inni-2] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 232. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-3] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 334. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Goodman&Monadjem-4] S. Goodman & A. Monadjem: Family Nesomyidae (Pouched Rats, Climbing Mice and Fat Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 195–196. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Cricetomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-20].

[amw-6] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 217. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-7] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 203, 1904. (ang.).

[kracz-8] Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.

[mdd-9] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-23]. (ang.).

[11] Taxonomy: Cricetomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-22]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]