Wasyl III
| |
| |
| wielki książę moskiewski | |
| Okres |
od 1505 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia |
25 marca 1479 |
| Data śmierci |
4 grudnia 1533 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Dzieci | |
Wasyl III Iwanowicz (ros. Василий III Иванович; ur. 25 marca 1479, zm. 4 grudnia 1533) – wielki książę moskiewski od 1505 r.[1], syn Iwana III Srogiego (1462–1505) i jego drugiej żony, Zofii Paleolog.
Pochodzenie i rządy
[edytuj | edytuj kod]Urodził się jako piąte dziecko wielkiego księcia moskiewskiego Iwana III Srogiego i Zofii Paleolog, bratanicy ostatniego władcy Bizancjum Konstantego XI. Miał siedem sióstr m.in. królową Polski i wielką księżną Litwy Helenę i czterech braci.
W pierwszych dziesięcioleciach XVI wieku, kontynuując po swym ojcu dzieło podboju ziem ruskich, wdał się w wojny z Litwą i Polską (wojny litewsko-moskiewskie 1507–1508 i 1512–1522). W 1510 roku zdobył Psków, a w 1514 roku Smoleńsk. W 1521 roku przyłączył do swojej domeny Księstwo Riazańskie. Umocnił też swą władzę kosztem bojarów, którzy nadal jednak sprawowali pewną władzę w kraju: ściągali daniny i zasiadali w Dumie Bojarskiej.
Za Wasyla III zakończona została rozbudowa Kremla, który otoczony został ceglanym murem z wieżami. Zaznaczyło się również, po okresie mongolskich zniszczeń, ożywienie kultury, piśmiennictwa i malarstwa.
Małżeństwa i potomstwo
[edytuj | edytuj kod]W 1505 r. Iwan III przeczuwając swoją śmierć, postanowił ożenić swego najstarszego syna[1]. Do Moskwy sprowadzono około 1500 kobiet z wpływowych rodzin, a wyboru przyszłej księżnej postanowiono dokonać według starego bizantyjskiego zwyczaju - oględzin[1]. Wybór padł na Sołomonię Juriewnę Saburową[1]. We wrześniu 1505 r. odbył się ich ślub, miesiąc przed śmiercią Iwana[1].
Małżeństwo było bezdzietne. Po 20 latach Wasyl rozkazał zamknąć żonę w klasztorze przy użyciu siły[1]. Wielka księżna była w tym czasie w ciąży i chciano uniknąć skandalu, gdyż ojcem dziecka prawdopodobnie nie był Wasyl (plotkowano o nim, że jest bezpłodny)[1]. W klasztorze Sołomonia (już jako mniszka Zofia) urodziła syna, Gieorgija[1]. Na temat Gieorgija i jego życia powstało kilka hipotez, lecz żadna nie ma jednoznacznego potwierdzenia w źródłach historycznych.
21 stycznia 1526 r. mimo protestów Cerkwi Wasyl poślubił Helenę Glińską[2]. Na tę uroczystość wielki książę zgolił brodę, co stanowiło demonstracyjne odstępstwo od tradycji cerkiewnej[2]. Oburzenie drugim ślubem Wasyla wyraził patriarcha jerozolimski, który zagroził Moskwie "rzeką krwi, upadkiem głów wielmożów i płonącymi miastami"[2]. Helena miała wrogów na dworze wielkoksiążęcym, gdyż zarzucano jej pochodzenie z rodziny litewskich zdrajców[2]. Z tego małżeństwa pochodziło dwóch synów: Iwan IV Groźny i Jerzy[2]. Narodzinom obu towarzyszyły plotki, że ich biologicznym ojcem jest Iwan Owczina-Tielepniew[2].
Śmierć
[edytuj | edytuj kod]Podczas polowania Wasyl spadł z konia i zranił się w nogę[2]. Na łożu śmierci zażądał, aby przyprowadzono do niego synów, aby jednemu z nich - Iwanowi - dostojnicy państwowi złożyli przysięgę jako przyszłemu wielkiemu księciu[2]. Wasyl zmarł w nocy z 3 na 4 grudnia 1533 r.[2]
Regencję w kraju z powodu małoletności Iwana objęła Helena Glińska. Iwan Owczina-Tielepniew stał się faworytem regentki[2]. W czasie regencji Heleny bojarowie próbowali odzyskać swe wpływy i znaczenie. Wzajemne porachunki, intrygi i spiski bojarów trwały kilkanaście lat, do czasu osiągnięcia pełnoletniości przez następcę tronu Iwana IV, który został koronowany na cara w 1547 roku.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]