Trichlorek azotu

Trichlorek azotu
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
konst.	trichlorek azotu, chlorek azotu(III)
podst.	trichloroazan
	Inne nazwy i oznaczenia
	trichloroamina, TAC, trójchlorek azotu
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NCl3
Inne wzory	Cl3N
Masa molowa	120,36 g/mol
Wygląd	żółta, oleista ciecz
	Identyfikacja
Numer CAS	10025-85-1
PubChem	61437
DrugBank	DB14645
InChI
	InChI=1S/Cl3N/c1-4(2)3
	InChIKey
	QEHKBHWEUPXBCW-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	1,653 g/cm³; ciecz
	Rozpuszczalność w wodzie
	nierozpuszczalny
	w innych rozpuszczalnikach
	dwusiarczek węgla, czterochlorek węgla, benzen
Temperatura topnienia	−40 °C
Temperatura wrzenia	71 °C
Budowa
Typ hybrydyzacji i VSEPR	sp³ – piramida trygonalna
Moment dipolowy	0,39 ± 0,01 D
Niebezpieczeństwa
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji; według kryteriów GHS są niedostępne.
	Podobne związki
Podobne związki	PCl; 3, AsCl; 3, SbCl; 3, NI; 3, NH; 2Cl, NHCl; 2
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Trichlorek azotu, NCl
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy halogenków azotu. Związek ten może też być traktowany jako pochodna amoniaku, w której wszystkie atomy wodoru zostały podstawione atomami chloru, stąd alternatywna nazwa trichloroamina. Jest silnie wybuchowy^[3]. Powstaje m.in. w reakcji chloru z amoniakiem i stanowi istotne zagrożenie w instalacjach przemysłowych z chlorem – dla uniknięcia jego powstawania, konieczne jest zapewnienie braku kontaktu chloru ze związkami amonowymi^[4].

Otrzymywanie

Po raz pierwszy został otrzymany w roku 1811 przez francuskiego chemika P. L. Dulonga. Zarówno on, jak i Humphry Davy oraz Michael Faraday odnieśli obrażenia w wyniku eksplozji podczas badań tego związku (Dulong stracił 3 palce)^[5].

Typową metodą otrzymywania trichlorku azotu jest reakcja chloru z amoniakiem lub solami amonowymi^[3]^[6]:

NH
3 + 3Cl
2 → NCl
3 + 3HCl

Na skalę laboratoryjną związek ten można otrzymać przez elektrolizę nasyconego roztworu chlorku amonu – chlor wydzielający się na anodzie, reaguje z solą amonową^[5]:

NH
4Cl + 3Cl
2 → NCl
3 + 4HCl

Szkodliwość

Trichlorek azotu powstaje podczas dezynfekcji związkami chloru wody zanieczyszczonej substancjami zawierającymi azot (np. mocznikiem, jonami NH+
4 lub aminokwasami)^[7] i jest główną przyczyną ostrego zapachu na pływalniach krytych^[8]. Powoduje podrażnienia oczu i układu oddechowego oraz może wywoływać astmę^[7]. W celu jego rozkładu można stosować naświetlanie światłem UV o λ ≈ 360 nm^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-79, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 9-51, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ ^a ^b Yasukazu Ura, Gozyo Sakata: Chloroamines. W: Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry. Wiley, s. 1–2.
↑ Peter Schmittinger: Chlorine. W: Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry. Wiley, s. 6, 71–80.
↑ ^a ^b Stanisław Tołłoczko, Wiktor Kemula: Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej. Warszawa: PWN, 1954, s. 315.
↑ Handbook of Preparative Inorganic Chemistry. Georg Brauer (red.). Wyd. 2. T. 1. Nowy Jork, Londyn: Academic Press, 1963, s. 479.
↑ ^a ^b C. Schmalz, F.H. Frimmel, C. Zwiener. Trichloramine in swimming pools--formation and mass transfer. „Water Res”. 45 (8), s. 2681–2690, 2011. DOI: 10.1016/j.watres.2011.02.024. PMID: 21420139.
↑ ^a ^b Światło UV. Pływalnie i baseny. [dostęp 2013-01-06].

[CRC-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-79, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[CRC-MD-2] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 9-51, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[Chloroamines-3] Yasukazu Ura, Gozyo Sakata: Chloroamines. W: Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry. Wiley, s. 1–2.

[Chlorine-4] Peter Schmittinger: Chlorine. W: Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry. Wiley, s. 6, 71–80.

[Tolloczko-5] Stanisław Tołłoczko, Wiktor Kemula: Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej. Warszawa: PWN, 1954, s. 315.

[Brauer-6] Handbook of Preparative Inorganic Chemistry. Georg Brauer (red.). Wyd. 2. T. 1. Nowy Jork, Londyn: Academic Press, 1963, s. 479.

[Schmalz-2011-7] C. Schmalz, F.H. Frimmel, C. Zwiener. Trichloramine in swimming pools--formation and mass transfer. „Water Res”. 45 (8), s. 2681–2690, 2011. DOI: 10.1016/j.watres.2011.02.024. PMID: 21420139.

[baseny-8] Światło UV. Pływalnie i baseny. [dostęp 2013-01-06].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

1. Litowców	LiCl NaCl KCl RbCl CsCl
2. Berylowców	BeCl 2 MgCl 2 CaCl 2 SrCl 2 BaCl 2 RaCl 2
3. Skandowców	ScCl 3 YCl 3 LaCl 3 AcCl 3
4. Tytanowców	TiCl 2 TiCl 3 TiCl 4 ZrCl 2 ZrCl 3 ZrCl 4 ZrOCl 2 HfCl 4 HfOCl 2
5. Wanadowców	VCl 2 VCl 3 VCl 4 VOCl VOCl 2 VOCl 3 NbCl 3 NbCl 5 NbOCl 3 TaCl 5
6. Chromowców	CrCl 2 CrCl 3 MoCl 2 (Mo 3Cl 6) MoCl 3 MoCl 4 MoCl 5 WCl 2 WCl 4 WCl 5 WCl 6
7. Manganowców	MnCl 2 MnCl 3 TcCl 3 ReCl 3 ReCl 5
8. Żelazowców	FeCl 2 FeCl 3 (Fe 2Cl 6) Fe 2Cl 5 RuCl 3 RuCl 4 OsCl 2 OsCl 3 OsCl 4
9. Kobaltowców	CoCl 2 CoCl 3 RhCl 3 IrCl 2 IrCl 3 IrCl 4
10. Niklowców	NiCl 2 PdCl 2 PtCl 2 PtCl 3 PtCl 4
11. Miedziowców	CuCl (Cu 2Cl 2) CuCl 2 Cu(OH)Cl AgCl AuCl AuCl 3 (Au 2Cl 6)
12. Cynkowców	ZnCl 2 Zn(OH)Cl 2 CdCl 2 Cd(OH)Cl 2 Hg 2Cl 2 HgCl 2
13. Borowców	BCl 3 AlCl 3 GaCl 2 GaCl 3 InCl InCl 2 InCl 3 TlCl TlCl 3
14. Węglowców	CCl 4 SiCl 4 GeCl 2 GeCl 4 GeOCl 2 SnCl 2 SnCl 4 Sn 2OCl 2 SnOCl 2 PbCl 2 Pb(OH)Cl PbCl 4
15. Azotowców	NCl 3 NH 4Cl NOCl PCl 2 PCl 3 POCl 3 PCl 5 AsCl 3 AsCl 5 SbCl 3 SbCl 5 BiCl 3 BiCl 2 BiOCl
16. Tlenowców	S 2Cl 2 SCl 2 SCl 4 SOCl 2 SO 2Cl 2 Se 2Cl 2 SeCl 4 SeO 2Cl 2 TeCl 2 TeCl 4 PoCl 2 PoCl 4
17. Fluorowców	ICl ICl 3 BrCl