Stęszew

Stęszew
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek w Stęszewie
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	poznański
Gmina	Stęszew
Aglomeracja	poznańska
Data założenia	1370
Burmistrz	Włodzimierz Pinczak
Powierzchnia	5,69 km²
Populacja (2024); • liczba ludności; • gęstość	; 5874; 1032 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Kod pocztowy	62-060
Tablice rejestracyjne	PZ , POZ
	Położenie na mapie Polski Stęszew
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Stęszew
	Położenie na mapie powiatu poznańskiego Stęszew
	Położenie na mapie gminy Stęszew Stęszew
	52°16′44″N 16°42′29″E/52,278889 16,708056
TERC (TERYT)	3021144
SIMC	0971494
	Hasło promocyjne: Stęszew-Tak!Naturalnie!
	Urząd miejskiul. Poznańska 11; 62-060 Stęszew
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	BIP

Stęszew (niem. Stenschewo) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Stęszew, nad Samicą Stęszewską, ok. 23 km na południowy zachód od Poznania.

Prywatne miasto szlacheckie Steszew położone było w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[2]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

Według danych z 1 stycznia 2024 roku miasto liczyło 5874 mieszkańców^[1].

Położenie

Stęszew leży w województwie wielkopolskim. W jego okolicach znajduje się 9 jezior, nad którymi znajdują się ośrodki wypoczynkowe. W pobliżu Stęszewa przebiega granica Wielkopolskiego Parku Narodowego.

Stęszew jest zaliczany do aglomeracji poznańskiej.

Nazwa

Miasto ma metrykę średniowieczną i jest notowane od XIV wieku. Po raz pierwszy w 1315 jako Stossewo, 1398 Stanssewo, 1432 Staschow, 1580 Steszew, a później także w formach Staszow, Stanszow, Stanszewo, Stenczewo, Stążewo, Sztąszewo^[3].

Historia

Stęszew dawniej leżał na ważnym szlaku handlowym ze Śląska. W 1370 roku król Kazimierz Wielki nadał mu prawa miejskie. W 1458 miasto wystawiło 6 żołnierzy na wyprawę na Malbork w czasie wojny trzynastoletniej z zakonem krzyżackim^[3].

Stęszew był miastem prywatnym i często zmieniał właścicieli. W latach 1373–76 właścicielem był kasztelan międzyrzecki Przedpełko ze Stęszewa, 1397–1432 Mościc ze Stęszewa kasztelan poznański, 1429-32 dziedzicem został syn Mościca Przedpełko, 1446–68 chorąży poznański Mikołaj Stęszewski z Bnina. Później dziedzicami byli kolejno: Bnińscy, Myjomscy, Dębowscy, od 1580 Gułtowscy, 1595 Pawłowscy, 1642 Manieccy, a potem Szczanieccy i Broniszowie. W 1700 Dorota Jabłonowska córka Piotra Bronisza wniosła dobra stęszewskie w wianie kasztelanowi krakowskiemu ks. Antoniemu Barnabie Jabłonowskiemu^[3].

Pierwsza miejska szkoła parafialna powstała w 1460 uposażona przez Mikołaja ze Stęszewa^[3]. W mieście rozwijał się handel i rzemiosło. Według dokumentów podatkowych z 1580 mieszkańcy płacili 6 grzywien szosu; po 24 groszy od 3 szynkarzy, po 6 gr. od 6 komorników, po 15 gr. od 3 krawców, 2 szewców, piekarzy, kołodziejów i rzeźników, a także od bednarza, kuśnierza, budowniczego, tkacza, kowala i rybaka. Opłata od 10 łanów roli miejskiej wynosiła 30 groszy. W sumie miasto płaciło 81 złotych i 21 groszy szosu oraz 273 złp. czopowego^[3].

Miasto rozwijało się dynamicznie aż do najazdu Szwedów i wojny siedmioletniej.

W 1793 roku miasto dostało się pod panowanie pruskie. W 1799 roku Dorota Jabłonowska sprzedała miasto księciu Wilhelmowi VI Orańskiemu, przyszłemu królowi zjednoczonej Holandii i Belgii, a następnie trafiło do spadkobiercy^[4].

W 1645 spalono na stosie w Poznaniu Reginę Boroszkę ze Stęszewa. Według zeznań wymuszonych torturami była ona czarownicą, która spółkowała z lokalnym diabłem Pacholicą^[5].

Miasto wymienione zostało w powiecie poznańskim w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. Znajdowały się w niej wówczas 130 domy zamieszkiwane przez 314 rodzin, w sumie 1506 mieszkańców w tym 714 mężczyzn i 792 kobiet. Pod względem wyznania 1315 katolików i 121 protestantów oraz 70 wyznawców judaizmu. Miejscowość liczyła 871 hektarów w tym 784 roli oraz 37 łąk. W mieście znajdował się kościół parafialny oraz kaplica katolicka, szkoła, szpital, urząd stanu cywilnego, apteka, 2 lekarzy oraz urząd pocztowy^[3].

Od 1922 roku Stęszew należał do powiatu poznańskiego. W okresie okupacji hitlerowskiej stęszewską ludność wywożono do robót przymusowych i do obozów koncentracyjnych. Koniec niemieckiej okupacji Stęszewa i okolic nastąpił w styczniu 1945 roku. Do 2018 roku w mieście istniała ulica 25 Stycznia, której zmieniono nazwę na Księżnej Doroty Jabłonowskiej^[6].

W czasach Polski Ludowej, do lutego 1986 roku^[7], w mieście krzyżowały się drogi państwowe nr 40^[8], będąca częścią drogi międzynarodowej E83 oraz nr 44^[8].

W latach 80. oddano do użytku obwodnicę centrum miasta, znajdującą się w ciągu ówczesnej trasy E83^[9].

30 czerwca 2013 roku w parku przy ulicy Poznańskiej odsłonięto tablicę umieszczoną na obelisku upamiętniającą istnienie w tym miejscu ewangelickiego kościoła św. Zofii. Umieszczono na niej tekst: „W tym miejscu w latach 1900-1961 stał kościół ewangelicki pw. Św. Zofii. Wzniesiony był według projektu prof. A.F. Bindera z Fundacji wielkiej księżnej Zofii – ówczesnej właścicielki Stęszewa. Uszkodzony podczas wojny w 1945 roku. Rzym-Kat. parafia pw. Św. Trójcy”^[10].

Transport

Drogi

W pobliżu miasta biegnie droga ekspresowa S5 (E261) Poznań – Wrocław^[11] oraz rozpoczyna się droga krajowa nr 32 do Zielonej Góry^[11]. Przez Stęszew przebiegają także drogi wojewódzkie nr 306 z Dymaczewa Nowego przez Buk do Lipnicy i 311^[12] z okolic Czempinia do Komornik i autostradowej obwodnicy Poznania.

Transport publiczny

Na obszarze miasta znajduje się stacja kolejowa Stęszew, położona w ciągu linii kolejowej nr 357 z Poznania do Wolsztyna. Stęszew posiada także połączenia autobusowe realizowane przez PKS Poznań^[13].

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 5596 mieszkańców^[14].

Piramida wieku mieszkańców Stęszewa w 2014 roku.

Atrakcje turystyczne

Sanktuarium Matki Bożej Stęszewskiej – wybudowane w 1905 w miejscu spalonego kościoła. W budynku znajduje się figurka Maryi Panny.
Kościół farny Trójcy Świętej – pochodzący z XV wieku kościół. Świątynia wzniesiona w stylu barokowym. Posiada renesansowe ołtarze boczne.
Pańska Góra - grodzisko średniowieczne.
Muzeum Regionalne
Ścieżka edukacyjno-przyrodniczo-kulturowa „Wokół Stęszewa”
Trasa rowerowa do „Źródełka Żarnowiec”
Szlak turystyczny Stęszew - Szreniawa
Szlak turystyczny Iłowiec - Otusz

Gminy partnerskie

Zahna – Niemcy
Pleine-Fougères – Francja

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku. [dostęp 2024-11-12]. (pol.).
↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 55.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XI, hasło "Stęszew". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1890. s. 337. [dostęp 2019-05-21].
↑ Stęszew, powiat poznański, województwo Wielkopolskie, gmina Stęszew. infopolska.com.pl. [dostęp 2019-02-18].
↑ Barbara i Adam Podgórscy, Encyklopedia demonów, Wydawnictwo Astrum, Wrocław, 2000, s.287, ISBN 83-7249-035-X
↑ Zarządzenie zastępcze nr KN-I.4102.11.2018.5 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 29 stycznia 2018 r. w sprawie nadania ulicy 25 Stycznia położonej w miejscowości Stęszew nazwy Księżnej Doroty Jabłonowskiej. Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego. [dostęp 2020-09-25]. (pol.).
↑ Uchwała nr 192 Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1985 r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych (M.P. z 1986 r. nr 3, poz. 16)
↑ ^a ^b Mapa samochodowa Polski 1:1 000 000, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1962 .
↑ Samochodowy atlas Polski 1:500 000. Wyd. IX. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1984, s. 69.
↑ Stęszew. Upamiętniony kościół ewangelicki FOT [online], Grodzisk Wielkopolski Nasze Miasto, 3 lipca 2013 [dostęp 2022-02-15] (pol.).
↑ ^a ^b Polska 2020/2021: mapa samochodowa 1:700 000, Grupa PWN, 2020, ISBN 978-83-65808-36-3 .
↑ Zarządzenie nr 31 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 15 grudnia 2021 r. w sprawie nadania numerów drogom wojewódzkim. [dostęp 2021-12-31].
↑ SCHEMAT SIECI POŁĄCZEŃ AUTOBUSOWYCH PKS POZNAŃ SA [PDF] [online], PKS Poznań [dostęp 2021-12-31] (pol.).
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 105. ISSN 1734-6118. [dostęp 2010-07-16].

Linki zewnętrzne

Stęszew al. Stęszewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 337 .
Stęszewo w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”

[Population_2024-1] GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku. [dostęp 2024-11-12]. (pol.).

[2] Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 55.

[SgKP-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XI, hasło "Stęszew". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1890. s. 337. [dostęp 2019-05-21].

[4] Stęszew, powiat poznański, województwo Wielkopolskie, gmina Stęszew. infopolska.com.pl. [dostęp 2019-02-18].

[5] Barbara i Adam Podgórscy, Encyklopedia demonów, Wydawnictwo Astrum, Wrocław, 2000, s.287, ISBN 83-7249-035-X

[6] Zarządzenie zastępcze nr KN-I.4102.11.2018.5 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 29 stycznia 2018 r. w sprawie nadania ulicy 25 Stycznia położonej w miejscowości Stęszew nazwy Księżnej Doroty Jabłonowskiej. Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego. [dostęp 2020-09-25]. (pol.).

[7] Uchwała nr 192 Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1985 r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych (M.P. z 1986 r. nr 3, poz. 16)

[ppwk62-8] Mapa samochodowa Polski 1:1 000 000, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1962 .

[ppwk84-9] Samochodowy atlas Polski 1:500 000. Wyd. IX. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1984, s. 69.

[10] Stęszew. Upamiętniony kościół ewangelicki FOT [online], Grodzisk Wielkopolski Nasze Miasto, 3 lipca 2013 [dostęp 2022-02-15] (pol.).

[kompas2020-11] Polska 2020/2021: mapa samochodowa 1:700 000, Grupa PWN, 2020, ISBN 978-83-65808-36-3 .

[12] Zarządzenie nr 31 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 15 grudnia 2021 r. w sprawie nadania numerów drogom wojewódzkim. [dostęp 2021-12-31].

[13] SCHEMAT SIECI POŁĄCZEŃ AUTOBUSOWYCH PKS POZNAŃ SA [PDF] [online], PKS Poznań [dostęp 2021-12-31] (pol.).

[14] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 105. ISSN 1734-6118. [dostęp 2010-07-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Miasto	Stęszew
Wsie	Będlewo Dębienko Dębno Drożdżyce Jeziorki Krąplewo Łódź Mirosławki Modrze Piekary Rybojedzko Sapowice Skrzynki Słupia Srocko Małe Strykowo Tomice Tomiczki Trzebaw Wielkawieś Witobel Wronczyn Zamysłowo Zaparcin
Kolonia	Twardowo
Osady	Antoninek Dębina Drogosławiec Górka Smętówko Srocko Strykówko
Osady leśne	Górka Łódź Zamysłowo
Części wsi	Goździkówka Wrączyn-Huby

Miasta	Buk Kostrzyn Kórnik Luboń Mosina Murowana Goślina Pobiedziska Puszczykowo Stęszew Swarzędz
Gminy miejskie	Luboń Puszczykowo
Gminy miejsko-wiejskie	Buk Kostrzyn Kórnik Mosina Murowana Goślina Pobiedziska Stęszew Swarzędz
Gminy wiejskie	Czerwonak Dopiewo Kleszczewo Komorniki Rokietnica Suchy Las Tarnowo Podgórne

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1925–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (1925–75)	Luboń (od 1954) Mosina (← od 1958) Pobiedziska (←) Puszczykowo (od 1962) Stęszew (←) Swarzędz (←)
Osiedla (1954–72)	Puszczykowo (1956–62)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Czerwonak Dopiewo Komorniki (od 1973) Krzesiny (de facto do 1942, de jure do 1950) Mosina (od 1973) Piątkowo (do 1954) Pobiedziska (od 1973) Polskawieś (do 1954) Puszczykowo (do 1954) Rokietnica Stęszew Suchy Las (od 1973) Swarzędz Tarnowo Podgórne Żabikowo (do 1954)
Gromady (1954–72)	Babki (1960–72) Będlewo (1954–59) Biskupice (1954–72) Chludowo (1954–71) Czapury (1954–59) Czerwonak (1954–72) Dopiewo (1954–72) Jeziorki (1954–68) Kiekrz (1954–61) Kobylnica (1954–71) Komorniki (1954–72) Konarzewo (1954–61) Luboń (1954) Lusówko (1954–61) Modrze (1954–61) Mosina (← 1958–72) Mrowino (1954–59) Owińska (1954–68) Palędzie (1954–68) Plewiska (1954–71) Pobiedziska (1954–72) Przeźmierowo (1954–71) Puszczykowo (1954–55) Rogalin (← 1958–68) Rokietnica (1954–72) Rosnówko (1954–59) Sarbinowo (1954–59) Stęszew (1954–72) Strykowo (1954–72) Suchylas (1954–72) Swarzędz (1960–72) Tarnowo Podgórne (1954–72) Umultowo (1954–59) Węglewo (1954–59) Wierzonka (1954–59) Wiry (1954–68) Wronczyn p. Pobiedziskami (1954–59) Zalasewo (1954–59)