Podział administracyjny II Rzeczypospolitej
Podział administracyjny II Rzeczypospolitej – podział administracyjny Polski i następujące w związku z nim zmiany w latach 1918–1939.
Synteza
[edytuj | edytuj kod]
Tworzenie jednostek administracyjnych
[edytuj | edytuj kod]W chwili uzyskania niepodległości w 1918 roku, administracja polska spotkała się z pewnymi problemami. Poza władzami centralnymi na terenie Królestwa Polskiego i Galicji, na pozostałych obszarach kraju istniały tylko powiaty. W pierwszej kolejności należało utworzyć jednostki pośrednie – województwa. Z powodu różnych okoliczności (np. obowiązującego prawa zaborczego) zdecydowano się na zachowanie byłych granic rozbiorowych jako granic województw[1].
Na mocy tzw. ustawy tymczasowej z 2 sierpnia 1919 roku (która de facto przetrwała do 1937 roku) z dziesięciu guberni Królestwa Polskiego (wraz z zachodnimi terenami guberni grodzieńskiej) utworzono 14 sierpnia 1919 roku 5 województw: białostockie, kieleckie, lubelskie, łódzkie i warszawskie[2]. W Warszawie ustalono odrębne województwo. Województwa te kwalifikowano jako województwa centralne.
Z byłych terenów pruskich utworzono 12 sierpnia 1919 roku województwa poznańskie (obszar Wielkiego Księstwo Poznańskiego i część powiatów namysłowskiego i sycowskiego) i pomorskie (obszar Prus Zachodnich wraz z Działdowem z Prus Wschodnich)[3].
Województwo śląskie powstało na mocy ustawy z 15 lipca 1920 roku tegoż dnia[4]. Składało się z polskiej części dawnego pruskiego Górnego Śląska oraz polskiej części dawnego austriackiego Księstwa Cieszyńskiego. Jako jedyne w Polsce, województwo śląskie cieszyło się szeroką autonomią w zakresie administracji i ustawodawstwa. Podział administracyjny województwa śląskiego na powiaty został ustanowiony rozporządzeniem wojewody śląskiego z dnia 17 czerwca 1922 r. w przedmiocie ustroju powiatowego Województwa Śląskiego[5]. Województwa poznańskie, pomorskie i śląskie kwalifikowano jako województwa zachodnie.
Ustawą z 3 grudnia 1920 roku zjednoczono administracyjny ustrój Galicji z tym wprowadzonym w byłym zaborze rosyjskim, tworząc 23 grudnia 1920 roku województwa: krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie[6]. Województwa te kwalifikowano jako województwa południowe.
Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1921 roku na Zabużu utworzono 19 lutego 1921 roku województwa wołyńskie, poleskie i nowogródzkie[7]. Ostatnim obszarem nowej Polski, który otrzymał status województwa była Ziemia Wileńska, tworząc dopiero 20 stycznia 1926 roku województwo wileńskie, zgodnie z ustawą z 22 grudnia 1925 roku[8]. Województwa te kwalifikowano jako województwa wschodnie.
Po ustaleniu się granic i podziału na województwa i powiaty (w połowie 1922 roku), II RP składała się z 16 województw (15 + m. Warszawa) i Ziemi Wileńskiej oraz 270 powiatów ziemskich i 12 grodzkich (łącznie z Ziemią Wileńską).1 stycznia 1925 roku łączna liczba województw wynosiła: 17 (16 + m. Warszawa), a liczba powiatów ustaliła się na poziomie 281 (w tym 263 ziemskie). 1 stycznia 1928 roku funkcjonowało: 276 powiatów (w tym 263 ziemskie), 641 miast, 12 639 gmin wiejskich oraz 2691 obszarów dworskich (istniały wyłącznie w 2 województwach: pomorskim i poznańskim)[9]
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Stolicami województw na ogół były miasta duże (Warszawa, Kraków, Lwów, Poznań), choć w kilku przypadkach były to miasta średnie (Łuck, Kielce), wręcz małe (Nowogródek). Siedziby powiatów były pod względem wielkości bardzo zróżnicowane. Niektóre miały większą liczbę mieszkańców niż stolice województw (Częstochowa, Radom, Gdynia, a od roku 1938 po przyłączeniu do województwa pomorskiego także i Bydgoszcz), inne były małymi miasteczkami, nawet wsiami (Janów Podlaski czy Stopnica). Istniejący podział administracyjny stanowił przedmiot krytyki[10].
W latach 20. wykazywano starania ku reformie administracyjnej, która zatarłaby ślady kordonów zaborowych. Postulowano m.in. podział Polski na pięć lub sześć województw, lecz takie skrajne projekty nie spotkały się z szerszym uznaniem. Poparcie zyskało natomiast przywracanie polskich nazw miejscowościom, których nazwy zostały zgermanizowane bądź zrusyfikowane (nie dotyczyło to jednak terenów dawnej Kongresówki, gdzie przetrwały nazwy carskiego pochodzenia typu Aleksandrów czy Konstantynów)[10].
Ważniejsze zmiany administracyjne
[edytuj | edytuj kod]1 kwietnia 1932 roku nastąpiła masowa likwidacja powiatów. Zniesiono 21 najmniejszych bądź najsłabszych powiatów, głównie na terenie województw poznańskiego i krakowskiego[11][12][13][14][15][16]. Równocześnie, w największych miastach zaczęły powstawać powiaty grodzkie. Łącznie 20 miast (wraz z Gdynią w 1929) zostało wykluczonych z otaczających je powiatów ziemskich i podniesionych do rangi odrębnych powiatów. Dwa powiaty – sarneński (1930) i turczański (1931) – zmieniły województwo[17][18].
Pod koniec lat międzywojennych przybierał formę projekt zredukowania liczby województw, a mianowicie zlikwidowanie województw kieleckiego, białostockiego, nowogródzkiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego[10]. Powstał projekt utworzenia nowego województwa sandomierskiego, obejmującego głównie obszar Centralnego Okręgu Przemysłowego[19].
Dążenia do zniwelowania nadal istniejących różnic pozaborowych oraz chęć usprawnienia zarządzania ciążącym do siebie gospodarczo regionami były przyczyną przeprowadzonych w 1938 i 1939 roku dwóch serii zmian, polegających głównie na przełączaniu powiatów między sąsiednimi województwami[10]. W ich ramach łącznie 25 powiatów (i pojedyncze gminy) zmieniły przynależność wojewódzką, często na zasadzie wzajemnej wymiany[a]. Przeprowadzono także ujednolicenie podziału kraju na gminy i gromady. W październiku 1938 roku do Rzeczypospolitej z Czechosłowacji zostało przyłączone Zaolzie, a w listopadzie części Spisza, Orawy, Ziemi Czadeckiej, doliny Popradu oraz źródłowisko Udawy[20].
1 kwietnia 1939 roku II Rzeczpospolita składała się z: 16 województw, 264 powiatów (w tym 23 grodzkich), 611 gmin miejskich (w tym 53 miast wydzielonych z powiatowych związków samorządowych), 3195 gmin wiejskich oraz 40 533 gromad[10].
Województwa (1931)
[edytuj | edytuj kod]| Herb | Województwo | Powierzchnia (km²)[21] |
Liczba ludności 9 XII 1931[22] |
Podział administracyjny 1 IV 1931[21] |
Siedziba | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ogółem | na km² | powiaty | miasta | gminy | ||||
| Województwa centralne | ||||||||
|
białostockie | 32 441 | 1 643 844 | 50,7 | 14 | 49 | 179 |  Białystok
|
|
kieleckie | 25 589 | 2 935 697 | 114,7 | 19 | 40 | 312 |  Kielce
|
|
lubelskie | 31 176 | 2 464 936 | 79,1 | 20 | 33 | 277 |  Lublin
|
|
łódzkie | 19 034 | 2 632 010 | 138,3 | 14 | 46 | 232 |  Łódź
|
|
warszawskie | 29 470 | 2 529 228 | 85,8 | 23 | 59 | 301 |  Warszawa
|
|
|
Miasto stołeczne Warszawa | 123 | 1 171 898 | 9527,6 | 4 | 1 | 0 | |
| Województwa wschodnie | ||||||||
|
nowogródzkie | 22 966 | 1 057 147 | 46,0 | 8 | 9 | 87 |  Nowogródek
|
|
poleskie | 36 668 | 1 131 939 | 30,9 | 9 | 14 | 83 |  Brześć nad Bugiem
|
|
wileńskie | 29 011 | 1 275 939 | 44,0 | 9 | 15 | 97 |  Wilno
|
|
wołyńskie | 35 754 | 2 085 574 | 58,3 | 11 | 22 | 106 |  Łuck
|
| Województwa południowe | ||||||||
|
krakowskie | 17 380 | 2 297 802 | 132,2 | 23 | 53 | 1870 |  Kraków
|
|
lwowskie | 28 408 | 3 127 409 | 110,1 | 28 | 60 | 2186 |  Lwów
|
|
stanisławowskie | 16 894 | 1 480 285 | 87,6 | 15 | 29 | 901 |  Stanisławów
|
|
tarnopolskie | 16 533 | 1 600 406 | 96,8 | 17 | 35 | 1091 |  Tarnopol
|
| Województwa zachodnie | ||||||||
|
pomorskie | 16 407 | 1 080 138 | 65,8 | 20 | 34 | 2010[b] |  Toruń
|
|
poznańskie | 26 564 | 2 106 500 | 79,3 | 38 | 118 | 4615[c] |  Poznań
|
|
śląskie | 4216 | 1 295 027 | 307,2 | 11 | 17 | 400 |  Katowice
|
|
Polska | 388 634 | 32 107 252[d] | 82,6 | 283 | 634 | 14 747 | Warszawa
|
Powiaty według województw
[edytuj | edytuj kod]Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., a w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu – na ostatni rok istnienia lub przynależności do danego województwa. Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r., a dla powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą – na podstawie spisu powszechnego z 1921 r.
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| augustowski | 2035 | 74 800 | Augustów (12 147) |
| białostocki[e] | 3079 | 140 100 | Białystok (91 335) |
| Białystok (od 1928)[e] | 39 | 91 335 | |
| białowieski (1921–1922)[f][g] | 1602 | 14 353 | Białowieża (1064) |
| bielski[g] | 4989 | 204 500 | Bielsk (7029) |
| grodzieński (od 1921)[h] | 4459 | 213 100 | Grodno (49 932) |
| kolneński (do 1932)[i] | 1528 | 63 656 | Kolno (5285) |
| łomżyński (do 1939)[i][j] | 2657 | 168 200 | Łomża (25 065) |
| ostrołęcki (do 1939)[i][j] | 2281 | 112 600 | Ostrołęka (13 438) |
| ostrowski (do 1939)[j] | 1467 | 99 800 | Ostrów Mazowiecka (17 611) |
| sejneński (do 1925)[k] | 795 | 19 699 | Sejny (2254) |
| sokólski | 2333 | 103 100 | Sokółka (6382) |
| suwalski[k] | 2246 | 110 100 | Suwałki (21 957) |
| szczuczyński (od Szczuczyn) | 1451 | 68 200 | Grajewo (9036) |
| wołkowyski (od 1921) | 3938 | 171 300 | Wołkowysk (15 136) |
| wysokomazowiecki | 1467 | 87 000 | Wysokie Mazowieckie (3977) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| będziński[l][m] | 459 | 231 300 | Będzin (47 835) |
| Częstochowa (od 1928) | 48 | 117 588 | Częstochowa (117 588) |
| częstochowski | 1855 | 182 600 | |
| iłżecki (od Iłża) | 1835 | 162 400 | Wierzbnik[n] (7379) |
| jędrzejowski | 1277 | 108 800 | Jędrzejów (12 853) |
| kielecki | 2052 | 244 100 | Kielce (58 397) |
| konecki (do 1939)[o] | 1862 | 179 800 | Końskie (11 102) |
| kozienicki | 1857 | 143 100 | Kozienice (7793) |
| miechowski | 1353 | 153 700 | Miechów (6360) |
| olkuski | 1361 | 151 300 | Olkusz (9916) |
| opatowski | 1639 | 186 500 | Opatów (9519) |
| opoczyński (do 1939)[o] | 1773 | 129 900 | Opoczno (8921) |
| pińczowski | 1148 | 126 000 | Pińczów (7423) |
| Radom (od 1932)[p] | 25 | 78 073 | Radom (78 073) |
| radomski[p] | 2095 | 166 900 | |
| sandomierski | 1186 | 124 400 | Sandomierz (7894) |
| Sosnowiec (od 1928) | 33 | 109 454 | Sosnowiec (109 454) |
| stopnicki (od Stopnica) | 1590 | 153 200 | Busko (5026) |
| włoszczowski | 1446 | 101 600 | Włoszczowa (6900) |
| zawierciański (od 1927)[l] | 945 | 131 000 | Zawiercie (32 713) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| bialski[q] | 635 | 139 100 | Biała (22 891) |
| bocheński | 877 | 113 800 | Bochnia (12 274) |
| brzeski | 849 | 102 200 | Brzesko (3672) |
| chrzanowski | 722 | 138 100 | Chrzanów (17 833) |
| dąbrowski | 650 | 66 700 | Dąbrowa (6017) |
| dębicki (od 1937)[r] | 1141 | 110 900 | Dębica (9276) |
| gorlicki[s] | 1082 | 104 800 | Gorlice (6730) |
| grybowski (do 1932)[s] | 585 | 51 932 | Grybów (3311) |
| jasielski[t] | 1055 | 116 100 | Jasło (10 112) |
| krakowski[u][v] | 884 | 187 500 | Kraków (221 260) |
| Kraków | 48 | 221 260 | |
| limanowski | 944 | 87 300 | Limanowa (2542) |
| makowski (od 1924 do 1932)[w] | 823 | 67 378 | Maków (4111) |
| mielecki | 901 | 77 500 | Mielec (7057) |
| myślenicki[v][w] | 988 | 102 700 | Myślenice (6277) |
| nowosądecki[s] | 1572 | 183 900 | Nowy Sącz (30 278) |
| nowotarski[x][w] | 2069 | 131 800 | Nowy Targ (10 406) |
| oświęcimski (do 1932)[q] | 314 | ? | Oświęcim (11 949) |
| pilzneński (lub pilzneński) (do 1932)[t] | 573 | 47 355 | Pilzno (3671) |
| podgórski (do 1923)[u] | 221 | 39 937 | Podgórze (24 676) |
| ropczycki (do 1937)[t][r] | 1141 | 110 700 | Ropczyce (3382) |
| spisko-orawski (do 1925)[x] | 583 | 22 684 | Nowy Targ (8071) |
| tarnowski[s] | 881 | 142 400 | Tarnów (45 235) |
| wadowicki[q][w] | 1109 | 145 100 | Wadowice (8400) |
| wielicki (do 1932)[v] | 458 | 68 084 | Wieliczka (9872) |
| żywiecki[w] | 1153 | 130 900 | Żywiec (6571) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| bialski[y] | 2122 | 116 000 | Biała Podlaska (17 549) |
| biłgorajski | 1720 | 116 900 | Biłgoraj (8177) |
| chełmski | 1975 | 162 300 | Chełm (29 222) |
| garwoliński (do 1939)[z] | 1974 | 159 900 | Garwolin (6262) |
| hrubieszowski | 1575 | 130 000 | Hrubieszów (13 359) |
| janowski | 1960 | 152 700 | Janów (7067) |
| konstantynowski (do 1932)[y] (od Konstantynów) | 1272 | 58 460 | Janów Podlaski (3900) |
| krasnostawski | 1521 | 134 200 | Krasnystaw (10 435) |
| lubartowski | 1389 | 108 000 | Lubartów (7 638) |
| lubelski[aa] | 1889 | 163 500 | Lublin (112 539) |
| Lublin (1920–1922 i od 1928)[aa] | 30 | 112 539 | |
| łukowski | 1762 | 129 100 | Łuków (13 971) |
| puławski[z] | 1618 | 156 500 | Puławy (7205) |
| radzyński | 1621 | 99 100 | Radzyń (5291) |
| siedlecki[y] | 1988 | 151 400 | Siedlce (36 927) |
| sokołowski (do 1939)[z] | 1276 | 83 900 | Sokołów Podlaski (9901) |
| tomaszowski | 1397 | 121 100 | Tomaszów (10 433) |
| węgrowski (do 1939)[z] | 1301 | 88 800 | Węgrów (9416) |
| włodawski | 2326 | 113 600 | Włodawa (8519) |
| zamojski | 1662 | 149 500 | Zamość (24 273) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| bóbrecki | 891 | 97 100 | Bóbrka (5441) |
| brzozowski | 684 | 83 200 | Brzozów (4242) |
| cieszanowski (do 1922)[ab] | 1136 | 86 549 | Cieszanów (2248) |
| dobromilski | 994 | 94 000 | Dobromil (5531) |
| drohobycki | 1499 | 194 400 | Drohobycz (32 622) |
| gródecki | 889 | 85 000 | Gródek Jagielloński (12 942) |
| jarosławski | 1337 | 148 000 | Jarosław (22 330) |
| jaworowski | 977 | 86 800 | Jaworów (10 690) |
| kolbuszowski | 873 | 69 600 | Kolbuszowa (3112) |
| krośnieński[ac] | 934 | 113 400 | Krosno (12 125) |
| liski (od 1931 leski)[ad] | 1832 | 111 600 | Lisko (od 1931 Lesko) (3943) |
| lubaczowski (od 1923)[ab] | 1146 | 87 300 | Lubaczów (6245) |
| lwowski | 1276 | 142 800 | Lwów (316 177) |
| Lwów | 67 | 316 177 | |
| łańcucki | 889 | 97 700 | Łańcut (7535) |
| mościski | 755 | 89 500 | Mościska (4770) |
| niżański | 973 | 64 200 | Nisko (5461) |
| przemyski | 1002 | 162 500 | Przemyśl (51 379) |
| przeworski | 415 | 61 400 | Przeworsk (5941) |
| rawski | 1401 | 122 100 | Rawa Ruska (11146) |
| rudecki | 670 | 79 200 | Rudki (3649) |
| rzeszowski[ac] | 1270 | 185 100 | Rzeszów (27 499) |
| samborski[ae] | 1133 | 133 800 | Sambor (22 111) |
| sanocki | 1282 | 114 200 | Sanok (14 262) |
| sokalski | 1324 | 109 100 | Sokal (12 135) |
| starosamborski (do 1932)[ae] | 689 | 82 135 | Stary Sambor (4867) |
| strzyżowski (do 1932)[ac] | 524 | 56 400 | Strzyżów (3060) |
| tarnobrzeski | 949 | 72 200 | Tarnobrzeg (3643) |
| turczański (od 1931)[af] | 1829 | 114 400 | Turka (10 145) |
| żółkiewski | 1111 | 95 500 | Żółkiew (10 348) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| brzeziński | 1100 | 150 900 | Brzeziny (13 045) |
| kaliski (do 1938)[ag] | 1481 | 195 800 | Kalisz (55 125) |
| kolski (do 1938)[ag] | 1220 | 119 400 | Koło (13 771) |
| konecki (od 1939)[ah] | 1619 | 135 900 | Końskie (11 102) |
| koniński (do 1938)[ai][ag] | 2368 | 207 500 | Konin (10 390) |
| kutnowski (od 1939)[ah] | 922 | 108 000 | Kutno (23 451) |
| łaski | 1400 | 171 900 | Łask (6502) |
| łęczycki | 1317 | 127 600 | Łęczyca (10 553) |
| łowicki (od 1939)[ah] | 1258 | 104 800 | Łowicz (17 613) |
| łódzki[aj] | 893 | 161 700 | Łódź (605 467) |
| Łódź (od 1920)[aj] | 59 | 605 467 | |
| opoczyński (od 1939)[ah] | 1773 | 129 900 | Opoczno (8921) |
| piotrkowski | 2073 | 222 200 | Piotrków (51 294) |
| radomszczański | 2149 | 186 400 | Radomsko (22 980) |
| rawski (od 1939)[ah] | 1327 | 93 500 | Rawa Mazowiecka (9200) |
| sieradzki | 1618 | 167 400 | Sieradz (10 537) |
| skierniewicki (od 1939)[ah] | 831 | 71 000 | Skierniewice (20 191) |
| słupecki (do 1932)[ai] | 1070 | 83 985 | Słupca (6204) |
| turecki (do 1938)[ag] | 1248 | 101 700 | Turek (9421) |
| wieluński | 2107 | 214 300 | Wieluń (13 220) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| baranowicki | 3298 | 161 100 | Baranowicze (22 893) |
| duniłowicki (lub duniłowiczowski) (do 1922)[ak] | 3687 | 112 717 | Duniłowicze (1386) |
| dziśnieński (od Dzisna) (do 1922)[ak] | 5156 | 170 342 | Głębokie (4514) |
| lidzki[al] | 4258 | 183 500 | Lida (19 490) |
| nieświeski | 1968 | 114 500 | Nieśwież (7357) |
| nowogródzki | 2930 | 149 500 | Nowogródek (9567) |
| słonimski | 3069 | 126 500 | Słonim (16 284) |
| stołpecki | 2371 | 99 400 | Stołpce (6569) |
| szczuczyński (od 1929)[al] | 2273 | 107 200 | Szczuczyn ([1921] 1539) |
| wilejski (do 1922)[ak] | 3421 | 103 914 | Wilejka (3417) |
| wołożyński | 2799 | 115 500 | Wołożyn (6269) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| brzeski | 4625 | 216 200 | Brześć nad Bugiem (48 431) |
| drohicki | 2351 | 97 000 | Drohiczyn (Poleski) ([1921] 1987) |
| iwacewicki (od 1932)[am] | 3562 | 83 700 | Iwacewicze ([1921] 373) |
| kobryński | 3545 | 114 000 | Kobryń (10 101) |
| kosowski (do 1931)[am] | 3578 | 48 586 | Kosów Poleski (3256) |
| koszyrski (lub kamień-koszyrski) | 3243 | 95 000 | Kamień Koszyrski ([1921] 1265) |
| łuniniecki[an] | 5722 | 109 300 | Łuniniec (8721) |
| piński[an] | 5587 | 183 600 | Pińsk (31 913) |
| prużański | 2644 | 108 600 | Prużana (8013) |
| sarneński (do 1930)[ao][an] | 5441 | 131 652 | Sarny (5931) |
| stoliński (od 1923)[an] | 5389 | 124 800 | Stolin (6328) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| brodnicki | 912 | 56 300 | Brodnica (8521) |
| bydgoski (od 1938)[ap] | 1334 | 58 100 | Bydgoszcz (117 528) |
| Bydgoszcz (od 1938)[ap] | 75 | 117 528 | |
| chełmiński | 738 | 52 800 | Chełmno (12 531) |
| chojnicki | 1854 | 76 900 | Chojnice (14 255) |
| działdowski (do 1938)[ap] | 842 | 42 700 | Działdowo (5103) |
| Gdynia (od 1929)[aq] | 66 | 30 210 | Gdynia (30 210) |
| gniewski (do 1932)[ar] | 417 | 27 161 | Gniew (3639) |
| Grudziądz | 28 | 50 405 | Grudziądz (50 405) |
| grudziądzki | 758 | 42 800 | |
| Inowrocław (od 1938)[ap] | 37 | 30 862 | Inowrocław (30 862) |
| inowrocławski (od 1938)[ap] | 1267 | 67 500 | |
| kartuski[aq] | 1302 | 68 700 | Kartuzy (5055) |
| kościerski | 1162 | 51 700 | Kościerzyna (7379) |
| lipnowski (od 1938)[ap] | 1535 | 104 500 | Lipno (10 415) |
| lubawski (od Lubawa) | 833 | 53 600 | Nowe Miasto Lubawskie (4473) |
| morski (od 1927)[aq] | 1281 | 79 900 | Wejherowo (do 1928 Gdynia[aq]) (12 559) |
| nieszawski (od 1938)[ap] | 1278 | 117 900 | Nieszawa (2904) |
| pucki (do 1926)[aq] | 590 | 27 973 | Puck (2792) |
| rypiński (od 1938)[ap] | 1188 | 84 900 | Rypin (8348) |
| sępoleński | 681 | 31 600 | Sępolno (3992) |
| starogardzki[ar] | 1127 | 71 800 | Starogard (13 356) |
| szubiński (od 1938)[ap] | 917 | 47 800 | Szubin (3271) |
| świecki[ar] | 1533 | 88 000 | Świecie (8729) |
| tczewski[ar] | 716 | 67 400 | Tczew (22 728) |
| Toruń | 59 | 54 280 | Toruń (54 280) |
| toruński | 864 | 52 300 | |
| tucholski | 1039 | 41 200 | Tuchola (5477) |
| wąbrzeski | 673 | 49 900 | Wąbrzeźno (8591) |
| wejherowski (do 1928)[aq] | 789 | 43 755 | Wejherowo (8786) |
| włocławski (od 1938)[ap] | 1325 | 147 800 | Włocławek (56 277) |
| wyrzyski (od 1938)[ap] | 1101 | 64 900 | Wyrzysk (1642) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| bydgoski (do 1938)[as] | 1334 | 58 100 | Bydgoszcz (117 528) |
| Bydgoszcz (do 1938)[as] | 75 | 117 528 | |
| chodzieski | 893 | 44 500 | Chodzież (7511) |
| czarnkowski | 919 | 43 300 | Czarnków (4737) |
| Gniezno (od 1925)[at] | 18 | 29 924 | Gniezno (29 924) |
| gnieźnieński[at][au] | 1126 | 57 300 | |
| gostyński | 701 | 55 900 | Gostyń (6815) |
| grodziski (do 1932)[av] | 430 | 35 672 | Grodzisk (5604) |
| Inowrocław (od 1925 do 1938)[aw][as] | 37 | 30 862 | Inowrocław (30 862) |
| inowrocławski (do 1938)[aw][as] | 1267 | 67 500 | |
| jarociński[ax] | 1124 | 87 500 | Jarocin (8688) |
| kaliski (od 1938)[ay] | 1478 | 196 700 | Kalisz (55 125) |
| kępiński[az] | 1179 | 86 800 | Kępno (7182) |
| kolski (od 1938)[ay] | 1097 | 109 800 | Koło (13 771) |
| koniński (od 1938)[ay] | 2152 | 188 000 | Konin (10 390) |
| kościański[ba] | 1057 | 78 900 | Kościan (10 275) |
| koźmiński (do 1932)[bb] | 453 | 34 496 | Koźmin (4999) |
| krotoszyński[bb] | 915 | 75 500 | Krotoszyn (12 969) |
| leszczyński | 827 | 61 200 | Leszno (19 258) |
| międzychodzki | 755 | 31 000 | Międzychód (5126) |
| mogileński[bc][as] | 1059 | 70 300 | Mogilno (5200) |
| nowotomyski[av] | 1276 | 87 300 | Nowy Tomyśl (2550) |
| obornicki | 966 | 50 400 | Oborniki (5244) |
| odolanowski (do 1932)[bd] | 629 | 43 217 | Odolanów (2437) |
| ostrowski[bd] | 1194 | 104 100 | Ostrów Wielkopolski (19 555) |
| ostrzeszowski (do 1932)[az] | 572 | 40 082 | Ostrzeszów (5413) |
| pleszewski (do 1932)[ax] | 483 | 38 234 | Pleszew (7638) |
| Poznań[be] | 77 | 246 698 | Poznań (246 698) |
| poznański (od 1925)[bf] | 1227 | 91 200 | |
| poznański wschodni (do 1924)[bf] | 664 | 51 530 | Poznań (169 793) |
| poznański zachodni (do 1924)[bf] | 638 | 45 337 | |
| rawicki | 523 | 49 900 | Rawicz (10 827) |
| strzelneński (lub strzeliński) (do 1932)[bc] | 615 | 39 913 | Strzelno (4927) |
| szamotulski | 1076 | 67 700 | Szamotuły (8307) |
| szubiński (do 1938)[as] | 917 | 47 800 | Szubin (3271) |
| śmigielski (do 1932)[ba] | 554 | 37 955 | Śmigiel (3754) |
| średzki | 800 | 49 900 | Środa (8087) |
| śremski | 921 | 57 300 | Śrem (7652) |
| turecki (od 1938)[ay] | 1591 | 130 500 | Turek (9421) |
| wągrowiecki | 1037 | 54 300 | Wągrowiec (7555) |
| witkowski (do 1927)[au] | 588 | 30 248 | Witkowo (1605) |
| wolsztyński | 754 | 47 900 | Wolsztyn (4580) |
| wrzesiński[au] | 608 | 43 700 | Września (8148) |
| wyrzyski (do 1938)[as] | 1163 | 66 900 | Wyrzysk (1642) |
| żniński | 739 | 41 500 | Żnin (5090) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| bohorodczański (do 1932)[bg] | 854 | 70 212 | Bohorodczany (2615) |
| doliński | 2397 | 118 400 | Dolina (9616) |
| horodeński | 849 | 92 900 | Horodenka (12 303) |
| kałuski | 1137 | 102 300 | Kałusz (12 131) |
| kołomyjski[bh] | 1339 | 176 000 | Kołomyja (33 391) |
| kosowski | 1839 | 93 900 | Kosów Huculski (5653) |
| nadwórniański[bg] | 2472 | 140 700 | Nadwórna (8716) |
| peczeniżyński (do 1929)[bh] | 496 | 43 085 | Peczeniżyn (5984) |
| rohatyński | 1147 | 127 300 | Rohatyn (7513) |
| skolski (do 1932)[bi] | 1268 | 50 310 | Skole (5989) |
| stanisławowski[bg] | 1249 | 198 400 | Stanisławów (60 256) |
| stryjski[bi] | 2081 | 152 600 | Stryj (30 682) |
| śniatyński | 567 | 78 000 | Śniatyn (10 915) |
| tłumacki | 934 | 116 000 | Tłumacz (6836) |
| turczański (do 1931)[bj] | 1459 | 76 645 | Turka (10 030) |
| żydaczowski | 883 | 83 800 | Żydaczów (4534) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| bielski[bk] | 339 | 59 500 | Bielsko (22 573) |
| Bielsko (do 1939)[bk] | 10 | 22 573 | |
| cieszyński[bl] | 1305 | [1939] 176 600 | Cieszyn ([1939] 28 000) |
| frysztacki (od 1938)[bl] | 262 | [1939] 143 000 | Frysztat (?) |
| Katowice | 42 | 127 044 | Katowice (127 044) |
| katowicki[bm][bn] | 213 | 215 100 | |
| Królewska Huta (od 1934 Chorzów)[bo] | 32 | 80 734 | Królewska Huta (od 1934 Chorzów)(80 734) |
| lubliniecki | 715 | 45 200 | Lubliniec (8512) |
| pszczyński[bm] | 1046 | 151 500 | Pszczyna (7240) |
| rudzki (do 1924)[bm] | 106 | 52 159 | Ruda (?) |
| rybnicki[bm] | 890 | 212 900 | Rybnik (23 046) |
| świętochłowicki (do 1939)[bm][bn] | 80 | 201 200 | Świętochłowice (26 706) |
| tarnogórski[bn] | 268 | 107 000 | Tarnowskie Góry (15 773) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| borszczowski | 1067 | 103 300 | Borszczów (6235) |
| brodzki | 1125 | 91 300 | Brody (12 401) |
| brzeżański | 1135 | 103 800 | Brzeżany (11 721) |
| buczacki | 1208 | 139 100 | Buczacz (10 274) |
| czortkowski | 734 | 84 000 | Czortków (19 215) |
| husiatyński (do 1925)[bp] | 873 | 85 991 | Husiatyn (2104) |
| kamionecki | 1000 | 82 100 | Kamionka Strumiłowa (7935) |
| kopyczyniecki (od 1925)[bp] | 841 | 88 600 | Kopyczyńce (8732) |
| podhajecki | 1018 | 95 700 | Podhajce (5743) |
| przemyślański | 927 | 89 900 | Przemyślany (5391) |
| radziechowski | 1022 | 69 300 | Radziechów (5440) |
| skałacki | 876 | 89 200 | Skałat (7223) |
| tarnopolski | 1231 | 142 200 | Tarnopol (35 831) |
| trembowelski | 789 | 84 300 | Trembowla (7840) |
| zaleszczycki | 684 | 72 000 | Zaleszczyki (4114) |
| zbaraski | 740 | 65 600 | Zbaraż (7673) |
| zborowski | 941 | 81 400 | Zborów (5182) |
| złoczowski | 1195 | 118 600 | Złoczów (13 265) |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| południowo-warszawski (od 1928)[bq][br] | 50 | 307 100 | Warszawa (1 178 914) |
| północno-warszawski (od 1928)[bq][br] | 31 | 478 200 | |
| prasko-warszawski (od 1928)[bq] | 50 | 176 100 | |
| śródmiejsko-warszawski (od 1931)[br] | 10 | 218 100 |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| błoński | 1074 | 143 800 | Grodzisk (15 678) |
| ciechanowski | 1209 | 78 800 | Ciechanów (13 954) |
| działdowski (od 1938)[bs] | 842 | 42 700 | Działdowo (5103) |
| garwoliński (od 1939)[bt] | 2044 | 175 700 | Garwolin (6262) |
| gostyniński | 1147 | 81 600 | Gostynin (7783) |
| grójecki | 1699 | 132 400 | Grójec (9518) |
| kutnowski (do 1939)[bu] | 922 | 108 000 | Kutno (23 451) |
| lipnowski (do 1938)[bv] | 1535 | 104 500 | Lipno (10 415) |
| łomżyński (od 1939)[bt] | 2657 | 168 200 | Łomża (25 065) |
| łowicki (do 1939)[bu] | 1258 | 104 800 | Łowicz (17 613) |
| makowski | 1136 | 65 600 | Maków Mazowiecki (6645) |
| miński | 1228 | 111 100 | Mińsk Mazowiecki (13 015) |
| mławski | 1486 | 103 100 | Mława (19 584) |
| nieszawski (do 1938)[bv] | 1278 | 117 900 | Nieszawa (2904) |
| ostrołęcki (od 1939)[bt] | 2281 | 112 600 | Ostrołęka (13 438) |
| ostrowski (od 1939)[bt] | 1467 | 99 800 | Ostrów Mazowiecka (17 611) |
| płocki | 1485 | 128 100 | Płock (32 777) |
| płoński | 1289 | 81 400 | Płońsk (10 393) |
| przasnyski | 1410 | 69 100 | Przasnysz (7838) |
| pułtuski | 1527 | 118 100 | Pułtusk (15 487) |
| radzymiński | 1076 | 97 500 | Radzymin (6780) |
| rawski (do 1939)[bu] | 1327 | 93 500 | Rawa Mazowiecka (9200) |
| rypiński (do 1938)[bv] | 1214 | 86 600 | Rypin (8348) |
| sierpecki | 1204 | 84 900 | Sierpc (10 051) |
| skierniewicki (do 1939)[bu] | 831 | 71 000 | Skierniewice (20 191) |
| sochaczewski | 1052 | 75 200 | Sochaczew (10 822) |
| sokołowski (od 1939)[bt] | 1276 | 83 900 | Sokołów Podlaski (9901) |
| warszawski | 1766 | 318 500 | Warszawa (1 178 914) |
| węgrowski (od 1939)[bt] | 1301 | 88 800 | Węgrów (9416) |
| włocławski (do 1938)[bv] | 1325 | 147 800 | Włocławek (56 277) |
(do 1926 jako Ziemia Wileńska)
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| brasławski | 4217 | 143 100 | Brasław ([1921] 1587) |
| duniłowicki (lub duniłowiczowski) (do 1925)[bw] | 3849 | 112 911 | Duniłowicze (1386) |
| dziśnieński (od Dzisna) | 3968 | 159 900 | Głębokie (7544) |
| mołodeczański (od 1927)[bx] | 1898 | 91 300 | Mołodeczno (5964) |
| oszmiański[bx] | 2362 | 104 600 | Oszmiana (7334) |
| postawski (od 1926)[bw] | 3050 | 99 900 | Postawy ([1921] 974) |
| święciański | 4017 | 136 500 | Święciany (5893) |
| trocki (do ok. 1923)[by] | ? | ? | Troki (ok. 2000) |
| wilejski[bx] | 3427 | 131 100 | Wilejka (5848) |
| wileński (do ok. 1923)[bz][by] | ? | ? | Wilno (ok. 129 000) |
| wileńsko-trocki (od Troki) (od ok. 1923)[by] | 5967 | 214 500 | Wilno (196 383) |
| Wilno[bz] | 105 | 196 383 |
| Powiat | Powierzchnia (km²) |
Liczba mieszkańców | Siedziba (liczba mieszkańców) |
|---|---|---|---|
| dubieński (lub dubnowski) | 3275 | 226 700 | Dubno (12 696) |
| horochowski | 1757 | 122 100 | Horochów (5991) |
| kostopolski (od 1925)[ca] | 3496 | 159 600 | Kostopol (6523) |
| kowelski | 5682 | 255 100 | Kowel (27 653) |
| krzemieniecki | 2790 | 243 000 | Krzemieniec (19 997) |
| lubomelski | 2054 | 85 500 | Luboml (4111) |
| łucki | 4767 | 290 800 | Łuck (37 737) |
| ostrogski (do 1924)[cb] | 818 | 56 595 | Ostróg (12 975) |
| rówieński[ca] | 2898 | 252 800 | Równe (40 788) |
| sarneński (od 1930)[cc] | 5478 | 181 300 | Sarny (7587) |
| włodzimierski | 2208 | 150 400 | Włodzimierz (24 609) |
| zdołbunowski (od 1925)[cb] | 1349 | 118 300 | Zdołbunów (10 228) |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- województwo sandomierskie (II Rzeczpospolita)
- miasta w II Rzeczypospolitej
- gmina wiejska o miejskich uprawnieniach finansowych
- wojewodowie II Rzeczypospolitej
- Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce (1918–1939)
- Powiaty w Polsce 1919–1939
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Szczegóły zmian wraz z odnośnikami do odpowiednich rozporządzeń znajdują się w poniższych tabelach.
- ↑ W tym 711 obszarów dworskich.
- ↑ W tym 1651 obszarów dworskich.
- ↑ W tym 191 473 osoby wojska skoszarowanego.
- ↑ a b 12 kwietnia 1928 roku utworzono powiat miejski w Białymstoku (Dz.U. z 1928 r. nr 45, poz. 426).
- ↑ 19 lutego 1921 roku przyłączono do woj. białostockiego powiaty białowieski, grodzieński i wołkowyski (Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93).
- ↑ a b 1 sierpnia 1922 roku zniesiono powiat białowieski, a jego terytorium przyłączono do powiatu bielskiego (Dz.U. z 1922 r. nr 56, poz. 504).
- ↑ 21 maja 1929 roku utworzono powiat szczuczyński w woj. nowogródzkim z części powiatu lidzkiego i grodzieńskiego (Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 307).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat kolneński, a jego terytorium przyłączono do powiatów łomżyńskiego i ostrołęckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 18).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1939 roku powiaty łomżyński, ostrołęcki i ostrowski przyłączono do województwa warszawskiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
- ↑ a b 1 stycznia 1925 roku zniesiono powiat sejneński, a jego terytorium przyłączono do powiatu suwalskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 117, poz. 1052).
- ↑ a b 1 stycznia 1927 roku utworzono powiat zawierciański z części powiatu będzińskiego (Dz.U. z 1926 r. nr 125, poz. 727).
- ↑ 12 kwietnia 1928 roku utworzono powiaty miejskie w Częstochowie i Sosnowcu (ten ostatni z powiatu będzińskiego) (Dz.U. z 1928 r. nr 45, poz. 426).
- ↑ Od 1 kwietnia 1939 roku jako Starachowice-Wierzbnik (M.P. z 1939 r. nr 77, poz. 175).
- ↑ a b 1 kwietnia 1939 roku powiaty opoczyński i konecki (z wyjątkiem gmin miejskich Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich Bliżyn i Szydłowiec) przyłączono do województwa łódzkiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
- ↑ a b 18 maja 1932 roku utworzono powiat miejski w Radomiu (Dz.U. z 1932 r. nr 41, poz. 408).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat oświęcimski, a jego terytorium włączono do powiatów bialskiego i wadowickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
- ↑ a b 1 kwietnia 1937 roku zniesiono powiat ropczycki, a z jego terytorium utworzono powiat dębicki (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119).
- ↑ a b c d 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat grybowski, a jego terytorium włączono do powiatów nowosądeckiego, gorlickiego i tarnowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat pilzneński, a jego terytorium włączono do powiatów ropczyckiego i jasielskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
- ↑ a b 1 stycznia 1924 roku zniesiono powiat podgórski, a jego terytorium włączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 992).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat wielicki, a jego terytorium włączono do powiatów myślenickiego i krakowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
- ↑ a b c d e 1 stycznia 1924 roku utworzono powiat makowski z części obszaru powiatów żywieckiego i myślenickiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 991). 1 kwietnia 1932 roku powiat zniesiono, a jego terytorium włączono do powiatów wadowickiego, żywieckiego, myślenickiego i nowotarskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
- ↑ a b 1 lipca 1925 roku zniesiono powiat spisko-orawski, a jego terytorium włączono do powiatu nowotarskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 63, poz. 441).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat konstantynowski, a jego terytorium włączono do powiatu bialskiego i siedleckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 33).
- ↑ a b c d 1 kwietnia 1939 roku wyłączono powiaty garwoliński, sokołowski, węgrowski i gminę Irena z powiatu puławskiego (którą przyłączono do powiatu garwolińskiego – Dz.U. z 1939 r. nr 14, poz. 82) i włączono je do województwa warszawskiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
- ↑ a b 4 marca 1920 roku utworzono powiat miejski w Lublinie (Dz.U. z 1920 r. nr 20, poz. 106). 26 lipca 1922 roku został on zniesiony (Dz.U. z 1922 r. nr 56, poz. 510) i ponownie utworzony 12 kwietnia 1928 roku (Dz.U. z 1928 r. nr 45, poz. 426).
- ↑ a b 1 stycznia 1923 roku przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu cieszanowskiego z Cieszanowa do Lubaczowa, a nazwę powiatu zmieniono na powiat lubaczowski (M.P. z 1922 r. nr 282, poz. 204).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat strzyżowski, a jego terytorium włączono do powiatów rzeszowskiego i krośnieńskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36).
- ↑ 4 marca 1931 roku zmieniono nazwę Liska na Lesko i przez to powiatu liskiego na powiat leski (M.P. z 1931 r. nr 51, poz. 86).
- ↑ a b 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat starosamborski, a jego terytorium włączono do powiatu samborskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36).
- ↑ 17 kwietnia 1931 roku przyłączono do woj. lwowskiego powiat turczański z woj. stanisławowskiego (Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238).
- ↑ a b c d 1 kwietnia 1938 roku przeniesiono powiaty kaliski, kolski, koniński i turecki do województwa poznańskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
- ↑ a b c d e f 1 kwietnia 1939 roku do województwa łódzkiego przyłączono z woj. kieleckiego powiaty konecki i opoczyński (z wyjątkiem gmin miejskich Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich Bliżyn i Szydłowiec), a z woj. warszawskiego powiaty kutnowski, łowicki, rawski i skierniewicki (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
- ↑ a b 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat słupecki, a jego terytorium włączono do powiatu konińskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 34).
- ↑ a b 4 marca 1920 roku utworzono powiat miejski w Łodzi (Dz.U. z 1920 r. nr 20, poz. 106).
- ↑ a b c 13 kwietnia 1922 roku wyłączono powiaty duniłowicki, dziśnieński oraz wilejski i przyłączono do Ziemi Wileńskiej (Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213).
- ↑ a b 21 maja 1929 roku utworzono szczuczyński z części powiatu lidzkiego i grodzieńskiego (Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 307).
- ↑ a b 1 stycznia 1932 roku zniesiono powiat kosowski, a z jego terytorium utworzono powiat iwacewicki (Dz.U. z 1929 r. nr 35, poz. 318, zm. Dz.U. z 1931 r. nr 111, poz. 867).
- ↑ a b c d 1 stycznia 1923 roku utworzono powiat stoliński z części powiatów łuninieckiego, sarneńskiego i pińskiego (Dz.U. z 1922 r. nr 116, poz. 1051).
- ↑ 16 grudnia 1930 roku powiat sarneński zmienił przynależność z województwa poleskiego do województwa wołyńskiego (Dz.U. z 1930 r. nr 82, poz. 649).
- ↑ a b c d e f g h i j k 1 kwietnia 1938 roku dokonano zmian granic województwa. Z województwa poznańskiego przyłączono powiaty wyrzyski, szubiński, bydgoski i inowrocławski, powiaty miejskie Bydgoszcz i Inowrocław oraz części powiatu mogileńskiego (miasto Kruszwica i gminy Kruszwica i Chełmce, które przyłączono do powiatu inowrocławskiego – Dz.U. z 1938 r. nr 19, poz. 154), a z województwa warszawskiego przyłączono powiaty: nieszawski, rypiński, lipnowski i włocławski. Powiat działdowski przyłączono do woj. warszawskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
- ↑ a b c d e f 1 stycznia 1927 roku utworzono powiat morski z siedzibą w Gdyni z większości powiatu puckiego (pozostały obszar włączono do powiatu wejherowskiego) oraz z części powiatu wejherowskiego, łącznie z Gdynią (Dz.U. z 1926 r. nr 117, poz. 678; Dz.U. z 1926 r. nr 128, poz. 760). 21 marca 1928 roku włączono do powiatu morskiego powiat wejherowski z wyjątkiem gmin Linja, Tłuczewo, Niepoczołowice, Zakrzewo i Kętrzyno włączonych do powiatu kartuskiego i przeniesiono siedzibę z Gdyni do Wejherowa (Dz.U. z 1928 r. nr 25, poz. 221). 24 stycznia 1929 roku wyłączono z powiatu morskiego gminę miejską Gdynia i utworzono z niej odrębny powiat miejski (Dz.U. z 1929 r. nr 4, poz. 35).
- ↑ a b c d 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat gniewski, a jego obszar włączono do powiatów starogardzkiego, świeckiego i tczewskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 19).
- ↑ a b c d e f g 1 kwietnia 1938 roku z woj. poznańskiego wyłączono powiaty wyrzyski, szubiński, bydgoski i inowrocławski, powiaty miejskie Bydgoszcz i Inowrocław oraz części powiatu mogileńskiego (miasto Kruszwica i gminy Kruszwica i Chełmce, które przyłączono do powiatu inowrocławskiego – Dz.U. z 1938 r. nr 19, poz. 154) i włączono je do woj. pomorskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
- ↑ a b 1 lipca 1925 roku utworzono powiat miejski w Gnieźnie (Dz.U. z 1925 r. nr 59, poz. 416).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1927 roku zniesiono powiat witkowski, a jego terytorium włączono do powiatu gnieźnieńskiego i wrzesińskiego (Dz.U. z 1927 r. nr 17, poz. 130).
- ↑ a b 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat grodziski, a jego terytorium włączono do powiatu nowotomyskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
- ↑ a b 1 lipca 1925 roku utworzono powiat miejski w Inowrocławiu (Dz.U. z 1925 r. nr 59, poz. 417).
- ↑ a b 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat pleszewski, a jego terytorium włączono do powiatu jarocińskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
- ↑ a b c d 1 kwietnia 1938 roku do woj. poznańskiego przeniesiono powiaty kaliski, kolski, koniński i turecki z woj. łódzkiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
- ↑ a b 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat ostrzeszowski, a jego terytorium włączono do powiatu kępińskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
- ↑ a b 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat śmigielski, a jego terytorium włączono do powiatu kościańskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
- ↑ a b 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat koźmiński, a jego terytorium włączono do powiatu krotoszyńskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
- ↑ a b 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat strzelneński, a jego terytorium włączono do powiatu mogileńskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
- ↑ a b 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat odolanowski, a jego terytorium włączono do powiatu ostrowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
- ↑ 29 stycznia 1925 roku zniesiono starostwo grodzkie w Poznaniu, przekazując jego uprawnienia prezydentowi miasta (Dz.U. z 1925 r. nr 8, poz. 61).
- ↑ a b c 1 stycznia 1925 roku zniesiono powiaty poznański wschodni oraz poznański zachodni i utworzono z ich terytorium powiat poznański (Dz.U. z 1924 r. nr 117, poz. 1044).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat bohorodczański, a jego obszar włączono do powiatów nadwórniańskiego i stanisławowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 37).
- ↑ a b 1 kwietnia 1929 roku zniesiono powiat peczeniżyński, a jego obszar włączono do powiatu kołomyjskiego (Dz.U. z 1929 r. nr 20, poz. 190).
- ↑ a b 1 kwietnia 1932 roku zniesiono powiat skolski, a jego obszar włączono do powiatu stryjskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 37).
- ↑ 17 kwietnia 1931 roku z woj. stanisławowskiego wyłączono powiat turczański i włączono do woj. lwowskiego (Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238).
- ↑ a b 1 kwietnia 1939 roku zniesiono powiat miejski Bielsko, a jego terytorium włączono do powiatu bielskiego (Dz.U. Śl. z 1939 r., nr 8, poz. 19).
- ↑ a b 31 października 1938 roku do Polski z Czechosłowacji przyłączono powiaty cieszyński zachodni (czeskocieszyński), który zintegrowano z polskim powiatem cieszyńskim (wschodnim) i frysztacki (Dz.U. Śl. z 1938 r. Nr 18, poz. 35). 16 listopada 1938 roku do Polski z Czechosłowacji przyłączono skrawki powiatów frydeckiego i czadeckiego o łącznej powierzchni 641 km², które 1 lutego 1939 roku przyłączono do polskich powiatów frysztackiego i cieszyńskiego (Dz.U. Śl. z 1939 r. Nr 2, poz. 6).
- ↑ a b c d e 15 lutego 1924 roku zniesiono powiat rudzki, a jego terytorium włączono do powiatów katowickiego, pszczyńskiego, rybnickiego i świętochłowickiego (Dz.U. Śl. z 1924 r. nr 5, poz. 20).
- ↑ a b c 7 marca 1939 roku zniesiono powiat świętochłowicki, a jego terytorium włączono do powiatów katowickiego i tarnogórskiego (Dz.U. Śl. z 1939 r. nr 6, poz. 15).
- ↑ 1 lipca 1934 przemianowano miasto Królewska Huta na Chorzów (Dz.U. Śl. z 1934 r. nr 13, poz. 24).
- ↑ a b 1 lipca 1925 roku przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu husiatyńskiego z Husiatyna do Kopyczyniec, a nazwę powiatu zmieniono na powiat kopyczyniecki (M.P. z 1925 r. nr 160, poz. 717).
- ↑ a b c 24 sierpnia 1928 roku utworzono powiaty: południowo-warszawski, północno-warszawski i prasko-warszawski (Dz.U. z 1928 r. nr 72, poz. 647).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1931 roku utworzono powiat śródmiejsko-warszawski z części powiatów południowo-warszawskiego i północno-warszawskiego (Dz.U. z 1931 r. nr 26, poz. 155).
- ↑ 1 kwietnia 1938 roku do woj. warszawskiego przyłączono powiat działdowski z woj. pomorskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
- ↑ a b c d e f 1 kwietnia 1939 roku do woj. warszawskiego przyłączono z woj. lubelskiego powiaty garwoliński, sokołowski i węgrowski oraz gminę Irena z powiatu puławskiego (przyłączoną do powiatu garwolińskiego – Dz.U. z 1939 r. nr 14, poz. 82), a z woj. białostockiego powiaty łomżyński, ostrołęcki i ostrowski (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
- ↑ a b c d 1 kwietnia 1939 roku wyłączono powiaty kutnowski, łowicki, rawski oraz skierniewicki i przyłączono je do woj. łódzkiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
- ↑ a b c d 1 kwietnia 1938 roku wyłączono powiaty nieszawski, rypiński, lipnowski oraz włocławski i przyłączono je do woj. pomorskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
- ↑ a b 1 stycznia 1926 roku utworzono powiat postawski z powiatu duniłowickiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472).
- ↑ a b c 1 kwietnia 1927 roku utworzono powiat mołodeczański z części obszaru powiatów wilejskiego i oszmiańskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472, zm. Dz.U. z 1926 r. nr 26, poz. 158, zm. Dz.U. z 1927 r. nr 8, poz. 62).
- ↑ a b c Około 1923 roku (dokładna data nieznana) powiaty wileński i trocki połączono w jeden powiat wileńsko-trocki.
- ↑ a b 28 maja 1919 roku utworzono powiat miejski w Wilnie (Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 40), zniesiony następnie 11 grudnia 1920 roku (Dz. Urz. TKR z 1920 r. Nr 8, Dekret Nr 35 z dnia 29 listopada 1920 r.) i przywrócony w 1921 roku (Dz. Urz. TKR z 1921 r. Nr 9 (19), Dekret Nr 96 z dnia 18 lutego 1921 r.).
- ↑ a b 1 stycznia 1925 roku utworzono powiat kostopolski z części powiatu rówieńskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 655).
- ↑ a b 1 stycznia 1925 roku przemianowano powiat ostrogski na zdołbunowski (Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 655).
- ↑ 16 grudnia 1930 roku przyłączono do woj. wołyńskiego powiat sarneński z woj. poleskiego (Dz.U. z 1930 r. nr 82, poz. 649).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 26.
- ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395 – Ustawa tymczasowa z dnia 2 sierpnia 1919 r. o organizacji władz administracyjnych II instancji.
- ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 64, poz. 385 – Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o tymczasowej organizacji zarządu b. dzielnicy pruskiej.
- ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 73, poz. 497 – Ustawa konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego.
- ↑ Dz.U. Śl. Nr 1, poz. 3; załącznik: Dz.U. Śl. Nr 13, poz. 43.
- ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768 – Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy.
- ↑ Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93 – Ustawa o unormowaniu stanu prawno-politycznego na ziemiach, przyłączonych do obszaru Rzeczypospolitej na podstawie umowy o preliminaryjnym pokoju i rozejmie, podpisanej w Rydze dnia 12 października 1920 r.
- ↑ Dz.U. z 1926 r. nr 6, poz. 29 – Ustawa z dnia 22 grudnia 1925 r. w sprawie utworzenia województwa wileńskiego.
- ↑ Księga adresowa Polski 1928 – Ustrój państwowy i administracja: Obszar i zaludnienie.
- ↑ a b c d e Stefan Wojtkowiak: Państwowe, administracyjne, wojskowe i wyznaniowe podziały terytorialne na ziemiach polskich (zarys dziejów) – Jak przez wieki administracyjnie dzielono i jak ostatnio podzieliliśmy terytorium Polski. Łódź: Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Łodzi, 2000.
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa krakowskiego.
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 19 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia powiatu gniewskiego oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa pomorskiego.
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa poznańskiego.
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa lwowskiego.
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 37 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa stanisławowskiego.
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 30, poz. 315 – Obwieszczenie Rady Ministrów z dnia 19 marca 1932 r. o sprostowaniu błędów w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia powiatu gniewskiego oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa pomorskiego.
- ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 82, poz. 649 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. o zmianie granic województw poleskiego i wołyńskiego.
- ↑ Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238 – Ustawa z dnia 20 marca 1931 r. o wyłączeniu powiatu turczańskiego z województwa stanisławowskiego.
- ↑ Sandomierz. E-Wyjazd.pl. [dostęp 2016-10-18]. (pol.).
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 87, poz. 585 – Dekret Prezydenta RP z dnia 11 listopada 1938 r. o zjednoczeniu z Rzecząpospolitą Polską ziem odzyskanych w listopadzie 1938 r. i rozciągnięciu na te ziemie mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych.
- ↑ a b Gawryszewski 2005 ↓, s. 32.
- ↑ Stefan Szulc (red.), Drugi Powszechny Spis Ludności z dn. 9.XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność, Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 1.
Ważniejsza literatura
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Polska Akademia Nauk – Instytut Gospodarki i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, 2005. ISBN 83-87954-66-7. ISSN 1643-2312.
- Województwo Śląskie, p.red. F. Serafina, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1996 (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 1555);
- Jak przez wieki administracyjnie dzielono i jak ostatnio podzieliliśmy terytorium Polski, prof. dr hab. Stefan Wojtkowiak,
- Dzienniki Ustaw
- Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga
- Adam J. Mielcarek, Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej, Warszawa 2008.
| Województwa |
|
|---|---|
| Okręgi adm. |
|
| Województwa proponowane |
