Pleszew
51°53′50″N 17°47′08″E/51,897222 17,785556
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Ratusz w Pleszewie (2005) | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Prawa miejskie |
1283 | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
13,38 km² | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 62 | ||||
| Kod pocztowy |
63-300 do 63-301 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
PPL | ||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu pleszewskiego  | |||||
Położenie na mapie gminy Pleszew  | |||||
| 51°53′50″N 17°47′08″E/51,897222 17,785556
| |||||
| TERC (TERYT) |
3020064 | ||||
| SIMC |
0937280 | ||||
| Hasło promocyjne: Pleszew – miasto otwarte | |||||
Urząd miejski Rynek 163-300 Pleszew | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Pleszew – miasto w województwie wielkopolskim, w Kaliskiem, na Wysoczyźnie Kaliskiej, nad Nerem, siedziba powiatu pleszewskiego i gminy Pleszew.
Według danych z 1 stycznia 2019 roku miasto liczyło 17 356 mieszkańców[1].
Patronem miasta jest św. Jan Chrzciciel[2].
Pleszew jest pierwszym w Polsce miastem 15-minutowym, w którym wszystko, co jest niezbędne do życia, znajduje się w zasięgu maksymalnie kwadransa drogi pieszo, rowerem lub komunikacją miejską[3].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Pleszew leży na Nizinie Południowowielkopolskiej, na Wysoczyźnie Kaliskiej[4], nad Nerem, około 25 km na północny zachód od Kalisza; położony jest w południowo-wschodniej części historycznej Wielkopolski, w Kaliskiem, do II rozbioru Polski (1793) leżał w województwie kaliskim[5].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Etymologia nazwy miasta nawiązuje do słowa plesz, plecha – oznaczające łyse, gołe miejsce położone na bezleśnej wysoczyźnie[6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Osadnictwo – początki miasta
[edytuj | edytuj kod]Początki osadnictwa Pleszewa datowane są na IX w. p.n.e.[2]
Pierwsza wzmianka o mieście (civitas Plessov) pochodzi z 2 października 1283 roku, kiedy to książę wielkopolski Przemysł II objął pod jurysdykcję sądu kaliskiego miasto Pleszew[2].
Pierwszym odnotowanym (1395) właścicielem miasta był kasztelan Filip z Cielczy – Pleszew był miastem prywatnym[2].
W okresie średniowiecza było to miasto średniej wielkości. W czasie wojny trzynastoletniej Pleszew wystawił w 1458 roku 12 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[7]. Przywilej króla Jana Olbrachta z 1493 roku zezwalał dwa jarmarki w ciągu roku: na św. Floriana (4 maja) i św. Jana Chrzciciela (29 sierpnia)[2].
Na początku XVI wieku w Pleszewie działało 9 cechów rzemieślniczych[2]. W okresie reformacji miejscowość była ośrodkiem protestantyzmu[2].
Od rozbiorów Polski
[edytuj | edytuj kod]
W 1793 roku w wyniku rozbiorów Polski miasto znalazło się wraz z całą Wielkopolską w zaborze pruskim[2].
W 1806 roku pożar zniszczył 2/3 miasta m.in. ratusz i kościół[2]. W 1807 roku miasto przynależało do departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego[2]. Po ustaleniach Kongresu Wiedeńskiego (1815) Pleszew ponownie powrócił do zaboru pruskiego[2]. W 1818 roku utworzono powiat pleszewski obejmujący m.in. miasto Jarocin[2]. W 1831 roku w mieście panowała epidemia cholery[2]. W okresie rewolucji społecznych i narodowych tzw. Wiosny Ludów (1848–1849) pod Pleszewem zlokalizowany był jeden z głównych obozów powstańczych[2].
W drugiej połowie XIX wieku miasto przeżywało rozwój gospodarczy, założono m.in. zakład budowy i naprawy maszyn rolniczych (1877), zakład kotlarski (1886) oraz drukarnię (1899)[2].
W 1875 roku uruchomiono linię kolejową z Poznania przez Pleszew (stacja w Kowalewie) do Kluczborka[2].
Mieszkańcy miasta uczestniczyli w powstaniu wielkopolskim (pięć kompanii pleszewskich) w starciach m.in. o Krotoszyn, pod Kobylą Górą i w okolicach Rawicza[2].
24 stycznia 1945 roku miała miejsce ofensywa Armii Czerwonej[2].
W 1983 roku w Pleszewie uruchomiono komunikację miejską oraz otwarto muzeum[2].
Administracja
[edytuj | edytuj kod]Samorząd
[edytuj | edytuj kod]Pleszew jest siedzibą samorządu powiatu pleszewskiego oraz gminy miejsko-wiejskiej Pleszew, oprócz tego w mieście znajduje się siedziba sądu rejonowego i urzędu skarbowego[2].
Od 2018 roku burmistrzem Pleszewa jest Arkadiusz Ptak (Komitet Wyborczy Miłośnicy Ziemi Pleszewskiej)[8].
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Pleszew podzielony jest na 10 jednostek pomocniczych – osiedli[9]. Wyodrębnione części miasta to Malinie i Nowa Wieś (TERYT)[10].
| Nr | Nazwa osiedla | Nr | Nazwa Osiedla |
|---|---|---|---|
| 1 | Osiedle Zielone | 6 | Osiedle Wokół Wieży |
| 2 | Osiedle Wojska Polskiego | 7 | Osiedle Zachodnie |
| 3 | Osiedle Śródmieście | 8 | Osiedle Królewskie |
| 4 | Osiedle Rodzinne | 9 | Osiedle Reja |
| 5 | Osiedle Jordanowskie | 10 | Osiedle Piastowskie |
Przynależność administracyjna
[edytuj | edytuj kod]| Okres | Flaga | Państwo | Jednostka administracyjna | |
|---|---|---|---|---|
| 1975–1998 | 
|
Rzeczpospolita Polska | województwo kaliskie | |
| 1999– |
|
Rzeczpospolita Polska | województwo wielkopolskie | powiat pleszewski |
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Ludność
[edytuj | edytuj kod]
|
Wskaźnik maskulinizacji[edytuj | edytuj kod]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W Pleszewie znajduje się obszar Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej[13]. Największe firmy na terenie miasta to:
- Budkot (zakład budowy kotłów),
- Famot Pleszew Sp. z o.o. / DMG MORI (produkcja obrabiarek),
- Florentyna Sp. z o.o. (artykuły gospodarstwa domowego),
- Skup złomu - Delta Jankowski Pluciński Zawada,
- Spomasz Pleszew S.A. (produkcja maszyn i urządzeń dla przemysłu spożywczego),
- Spółdzielnia Metalowców „Kotlarz” (wytwórnia kotłów centralnego ogrzewania).
Turystyka i zabytki
[edytuj | edytuj kod]Synagoga w Pleszewie – synagoga znajdująca się w Pleszewie przy ulicy Ogrodowej. Synagoga została zbudowana w 1830 roku. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę. Po zakończeniu wojny budynek synagogi służył jako magazyn.
_ID_654198.jpg)
_Lichen99.jpg)
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]|
Obiekty wpisane w rejestr zabytków województwa wielkopolskiego[14]:
|
Pozostałe historyczne obiekty[15]:
|
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Przez miasto przebiegają dwa szlaki piesze[16]:
Pleszew – Lutynia – Dobrzyca (18 km),- Pleszew – Lenartowice – Tursko – Gołuchów (17,4 km).
Muzea
[edytuj | edytuj kod]- Muzeum Regionalne
- Muzeum Piekarstwa
- Muzeum Zakonne Sióstr Służebniczek Maryi
Transport
[edytuj | edytuj kod]Transport drogowy
[edytuj | edytuj kod]Drogi krajowe
[edytuj | edytuj kod]- 11 Kołobrzeg – Piła – Poznań – Pleszew – Ostrów Wielkopolski – Lubliniec – Bytom
- 12 Łęknica – Leszno – Pleszew – Kalisz – Radom – Dorohusk
Transport kolejowy
[edytuj | edytuj kod]
- 272 Poznań Główny ↔ Pleszew ↔ Ostrów Wielkopolski ↔ Kluczbork
Linię kolei wąskotorowej łączącej Pleszew z Kowalewem (stacja kolejowa Pleszew) położoną ok. 4 km od ścisłego centrum miasta, zbudowano w 1903 roku[17]. Inicjatorem budowy kolei dojazdowej był hrabia Zygmunt Czarnecki[17]. W czasie II wojny światowej linia została wydłużona do Broniszewic[17]. Kolej wąskotorowa funkcjonowała na odcinku Broniszewice ↔ Pleszew Wschód ↔ Pleszew Miasto ↔ Pleszew Wąskotorowy ↔ Dobrzyca ↔ Krotoszyn Wąskotorowy.
W 2006 roku uruchomiono na odcinku z Pleszewa do Kowalewa Pleszewską Kolej Lokalną (przewoźnik Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych)[17].
Transport miejski
[edytuj | edytuj kod]Komunikację miejską na terenie miasta obsługują Pleszewskie Linie Autobusowe, na liniach miejskich i podmiejskich m.in. do Gołuchowa, Jarocina (linia P) i Kalisza (linia A)[18]. Z Ostrowa Wielkopolskiego kursują do Pleszewa autobusy MZK Ostrów Wielkopolski (linia P); z Jarocina autobusy Jarocińskich Linii Autobusowych (linia PJ).
Od 1 maja 2011 roku Kaliskie Linie Autobusowe zawiesiły wszystkie kursy do Pleszewa[19].
Od roku 2021 wprowadzono również linie wewnątrzmiejskie P1 i P2[20].
Transport lotniczy
[edytuj | edytuj kod]Najbliższy międzynarodowy port lotniczy od Pleszewa to port lotniczy Poznań-Ławica (ok. 90 km). W 2014 roku przy ulicy Poznańskiej oddano do użytku sanitarne Lądowisko Pleszew-Szpital dla helikopterów.
Miasto 15-minutowe
[edytuj | edytuj kod]Pleszew jest pierwszym w Polsce miastem 15-minutowym. W ciągu maksymalnie kwadransa pieszo, rowerem lub komunikacją miejską, można dostać się do najważniejszych punktów w mieście – szkoły, urzędu, sklepu, przychodni czy instytucji kultury lub miejsc sportu i rekreacji. Według założeń koncepcji wdrażane są inwestycje i nowoczesne rozwiązania, które ułatwiają życie mieszkańcom i sprawiają, że Pleszew staje się dobrym miejscem do życia. Koncepcja opiera się o sześć podstawowych filarów, według których podejmowane są konkretne działania w przestrzeni miejskiej. Są to łatwo dostępne żłobki i przedszkola, przyjazne szkoły (także artystyczne), atrakcyjny rynek mieszkaniowy, zróżnicowana oferta kulturalna, nowoczesne obiekty sportowe i miejsca rekreacji, a także wysoki poziom opieki zdrowotnej. Działania te są realizowane w oparciu o ochronę środowiska, z wykorzystaniem ekologicznych rozwiązań. Dzięki temu miasto staje się ekologiczne i ekonomiczne[3].
Twórcą koncepcji miasta 15-minutowego jest prof. Carlos Moreno z francuskiej Sorbony, który dostrzegł pierwsze w Polsce kwadransowe miasto. Efektem jest zaproszenie Pleszewa do udziału w konsorcjum programu „Driving Urban Transitions” w towarzystwie: Wiednia, Genewy, Glasgow, Belfastu, uniwersytetów w: Lozannie, Monachium, Karlsruhe i Stuttgarcie oraz sieci miast C40. Projekt dotyczy modelu miasta 15 minut i wdrażanych polityk miejskich w zakresie zrównoważonej mobilności i mieszkalnictwa.
Edukacja
[edytuj | edytuj kod]
| Placówki oświatowe na terenie Pleszewa | ||
|---|---|---|
| Placówka | Nazwa | Adres |
| Żłobek | Niepubliczny Żłobek „Niezapominajka” | ul. Podgórna 26 |
| Prywatny Żłobek „Tuptuś” | ul. Krzyżowa 10
ul. Poznańska 93 ul. Warneńczyka 26a | |
| Przedszkole | Publiczne Przedszkole nr 1 „Bajka” | ul. Generała Hallera 30 |
| Publiczne Przedszkole nr 2 im. „Misia Uszatka” | ul. Mieszka I 20 | |
| Publiczne Przedszkole nr 3 „Słoneczne” | ul. Al. Wojska Polskiego 1 | |
| Niepubliczne Przedszkole „Pszczółka Maja” | ul. Warneńczyka 26 | |
| Niepubliczne Przedszkole „Ochronka” im. bł. Edmunda Bojanowskiego | ul. Bojanowskiego 1 | |
| Szkoła podstawowa | Szkoła Podstawowa nr 1 im. 70 Pułku Piechoty (w ZSP nr 1) | ul. Szkolna 5 |
| Szkoła Podstawowa nr 2 im. Królowej Jadwigi (w ZSP nr 2) | ul. Ogrodowa 2 | |
| Szkoła Podstawowa nr 3 im. Powstańców Wielkopolskich | ul. Bolesława Krzywoustego 4 | |
| Szkoła Podstawowa w Zespole Placówek Specjalnych | ul. Osiedlowa 1 | |
| Szkoła średnia | Liceum Ogólnokształcące im. St. Staszica | ul. Poznańska 38 |
| Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące | ul. Bolesława Krzywoustego 4 | |
| Zespół Szkół Technicznych | ul. Zielona 3 | |
| Zespół Szkół Usługowo–Gospodarczych im. Hipolita Cegielskiego | ul. Poznańska 36 | |
| Uniwersytet trzeciego wieku | Stowarzyszenie „Pleszewski Uniwersytet Trzeciego Wieku” | ul. Poznańska 34 |
Religia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsi Żydzi pojawili się na terenie Pleszewa w XVI wieku. W mieście początkowo wystarczało pomieszczenie wynajmowane do celów modlitewnych.
W 1817 r. założono cmentarz żydowski. Na pocz. lat 20. XIX w. powstała gmina żydowska (rabin Elias Guttmacher.) i dom modlitwy, a na pocz. lat 30. XIX w. synagoga. Wówczas miasto zaieszkało ok. 100 rodzin żydowskich. W 1835 r. było to już 757 osób, zatem odsetek był dość znaczący.
Na terenie miasta funkcjonują cztery parafie rzymskokatolickie, które wchodzą w skład dekanatu pleszewskiego. W mieście działa zbór Świadków Jehowy (w tym grupa ukraińskojęzyczna) z Salą Królestwa[21].
Kościoły i klasztory
[edytuj | edytuj kod]- Kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Pleszewie
- Kościół św. Floriana w Pleszewie
- Kościół Najświętszego Zbawiciela w Pleszewie
- Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej w Pleszewie
- Zgromadzenie Sióstr Służebniczek Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny; Prowincja Pleszewska
Współpraca
[edytuj | edytuj kod]Miasta i gminy partnerskie Pleszewa[22]:
Spangenberg, Niemcy 1996
Saint-Pierre-d’Oléron, Francja 1997
Morlanwelz, Belgia 2001
Westerstede, Niemcy 2004
Kemer, Turcja 2012Ludzie związani z Pleszewem
[edytuj | edytuj kod]- Anna Tęczyńska (księżna raciborska)
- Hanna Suchocka – polska polityk, prawniczka, dyplomatka i nauczycielka akademicka, w latach 1992–1993 prezes Rady Ministrów.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2019 roku. [dostęp 2019-06-27]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Historia, „Urząd Miasta i Gminy w Pleszewie” [dostęp 2018-10-14] (pol.).
- ↑ a b Pleszew – Pierwsze w Polsce Miasto 15 [online] [dostęp 2023-03-15] (pol.).
- ↑ Słownik krajoznawczy Wielkopolski. Włodzimierz Łęcki (przew. kom. red.). Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 200. ISBN 83-01-10630-1.
- ↑ Zygmunt Gloger: Geografia historyczna ziem dawnej Polski. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1903, s. 94–98.
- ↑ PLESZEW – ZWIEDZAMY Z PTTK [online], pleszew.pttk.pl [dostęp 2018-09-29].
- ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
- ↑ Arkadiusz Ptak: Pleszew – Wybory 2018 [online], portalsamorzadowy.pl [dostęp 2018-12-08] (pol.).
- ↑ Osiedla, „Urząd Miasta i Gminy w Pleszewie” [dostęp 2018-11-03] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-21] (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2018-11-03] (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-07-28].
- ↑ Pleszew w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-11-03], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2008 r. w sprawie wałbrzyskiej specjalnej strefy ekonomicznej (Dz.U. z 2018 r. poz. 415).
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa [online], nid.pl [dostęp 2018-11-25].
- ↑ Zabytki, „Urząd Miasta i Gminy w Pleszewie” [dostęp 2018-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-21] (pol.).
- ↑ PLESZEW – ODDZIAŁ PTTK PLESZEW [online], pleszew.pttk.pl [dostęp 2018-12-07].
- ↑ a b c d Pleszew – Pleszewska Kolej Dojazdowa [online], pleszew.pttk.pl [dostęp 2018-11-30].
- ↑ Rozkłady jazdy. [dostęp 2022-12-24]. (pol.).
- ↑ Kaliskie Linie Autobusowe [online], web.archive.org, 7 listopada 2017 [dostęp 2019-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-07].
- ↑ Autobusy linii PL 1 i PL 2. [dostęp 2022-12-24]. (pol.).
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-06-21].
- ↑ Miasta partnerskie, „Urząd Miasta i Gminy w Pleszewie” [dostęp 2018-04-21] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-21].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Pleszew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 251.
- Oficjalna strona Miasta i Gminy Pleszew
- Oficjalna strona Pleszewskiego Oddziału PTTK ze zdjęciami i opisami miejsc w Pleszewie
