Phrymaceae

*Phrymaceae*
	; Phryma leptostachya
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	Phrymaceae
	Nazwa systematyczna
	Phrymaceae Schauer; A.P. de Candolle & A.L.P.P. de Candolle, Prodr. 11: 520. 25 Nov 1847
	Typ nomenklatoryczny
	Phryma L. (1753)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Phrymaceae – rodzina roślin należąca do rzędu jasnotowców (Lamiales). Do rodziny zalicza się 13 rodzajów ze 188 gatunkami, z czego większość należy do rodzajów Erythranthe (111) i Diplacus (46). Przedstawiciele tej rodziny są najbardziej zróżnicowani w zachodniej części Ameryki Północnej i Australii, ale poza tym spotykani są niemal w całej Ameryce Północnej, w Ameryce Środkowej i wzdłuż Andów w Ameryce Południowej, w Afryce południowej i środkowej, w południowo-wschodniej i wschodniej Azji oraz na wyspach Oceanii^[2]. We florze Polski jedynymi przedstawicielami tej rodziny są zawleczone tu z Ameryki Północnej gatunki kroplika (Mimulus)^[4].

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne jednoroczne do bylin, rzadko półkrzewy i krzewy. Łodyga kanciasta, czworoboczna, czasem oskrzydlona lub bardzo zredukowana^[5].
Liście: Naprzeciwległe, pojedyncze, całobrzegie lub piłkowane^[5].
Kwiaty: Pojedynczo wyrastające w kątach liści lub zebrane w szczytowe kłosy, rzadziej grona i wierzchotki. Kielich zrosłodziałkowy, z 5 ząbkami. Korona kwiatu grzbiecista, dwuwargowa, przy czym dolna warga z trzema łatkami, a górna z dwoma. Pręciki dwa lub cztery, jeśli cztery to dwa dłuższe. Zalążnia górna, z dwóch zrośniętych owocolistków, jedno- lub dwukomorowa. Znamię dwułatkowe^[5].
Owoce: Zwykle wielonasienne, rzadko jednonasienne niełupki (np. Phryma), torebki (np. Mimulus) lub rzadko jagodopodobne (Leucocarpus)^[5].

Systematyka

Przynależność do tej rodziny różnych roślin i jej pozycja systematyczna pozostawała bardzo zmienna. Na przełomie XX i XXI wieku ujmowana była jako monotypowa, tylko z rodzajem Phryma o niejasnej pozycji systematycznej w grupie rodzin jasnotowatych-werbenowatych-trędownikowatych. Później badania molekularne wykazały zagnieżdżenie tego rodzaju w obrębie grupy kilku rodzajów z Mimulus, dotychczas włączanych do trędownikowatych^[6]. W szerszym ujęciu rodzina ta znalazła się w systemie APG III z 2009. W systemie APG IV z 2016 z rodziny tej wyodrębniono trzy rodzaje w osobną rodzinę Mazaceae^[7].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]

jasnotowce

Plocospermataceae

	Carlemanniaceae

	Oleaceae oliwkowate

Tetrachondraceae

Peltantheraceae

	Calceolariaceae

	Gesneriaceae ostrojowate

Plantaginaceae babkowate

Scrophulariaceae trędownikowate

Stilbaceae

	Byblidaceae byblisowate

	Linderniaceae linderniowate

	Pedaliaceae połapkowate, sezamowate

	Martyniaceae martyniowate

	Acanthaceae akantowate

Bignoniaceae bignoniowate

	Schlegeliaceae

	Lentibulariaceae pływaczowate

	Thomandersiaceae

	Verbenaceae werbenowate

jasnotowate Lamiaceae

Mazaceae

Phrymaceae

	paulowniowate Paulowniaceae

	zarazowate Orobanchaceae

Podział na rodzaje według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]^[8]

Diplacus Nuttall
Elacholoma F. Mueller
Erythranthe Spach
Glossostigma Wight & Arnott
Hemichaena Bentham
Leucocarpus D. Don
Microcarpaea R. Brown
Mimetanthe Greene
Mimulus L. – kroplik
Peplidium Delile
Phryma L.
Thyridia W. R. Barker & Beardsley
Uvedalia R. Brown

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – P. University of Maryland. [dostęp 2017-02-25].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Hongbin Cui & Deyuan Hong: Phrymaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-25].
↑ Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 250. ISBN 1-55407-206-9.
↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
↑ List of Genera in PHRYMACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2017-02-25] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[reveal-3] James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – P. University of Maryland. [dostęp 2017-02-25].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[china-5] Hongbin Cui & Deyuan Hong: Phrymaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-25].

[heywood-6] Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 250. ISBN 1-55407-206-9.

[apgIV-7] The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.

[kew-8] List of Genera in PHRYMACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2017-02-25] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]