Przejdź do zawartości

Partia Socjaldemokratyczna (Rumunia)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Partia Socjaldemokratyczna
Ilustracja
Państwo

 Rumunia

Skrót

PSD

Data założenia

1992/1993/2001

Adres siedziby

Bukareszt

Ideologia polityczna

socjaldemokracja

Członkostwo
międzynarodowe

Partia Europejskich Socjalistów

Grupa w Parlamencie
Europejskim

Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów

Młodzieżówka

Tineretul Social Democrat

Barwy

czerwona

Strona internetowa

Partia Socjaldemokratyczna (rum. Partidul Social Democrat, PSD) – rumuńska postkomunistyczna partia polityczna o profilu socjaldemokratycznym[1], określana jako ugrupowanie lewicy narodowej[2] i populistyczne[3]. Partia wywodzi się ze środowisk postkomunistycznych[4]. Ugrupowanie działające od 1992, początkowo jako Demokratyczny Front Ocalenia Narodowego (rum. Frontul Democrat al Salvării Naționale, FDSN), od 1993 jako Partia Socjaldemokracji w Rumunii (rum. Partidul Democrației Sociale din România, PDSR), od 2001 jako Partia Socjaldemokratyczna. PSD należy do Międzynarodówki Socjalistycznej i Partii Europejskich Socjalistów[5].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

FDSN i PDSR

[edytuj | edytuj kod]

Powstanie partii wiąże się z konfliktem wewnątrz Frontu Ocalenia Narodowego, zdominowanego przez postkomunistów ugrupowania, które przejęło władzę po rewolucji w Rumunii w 1989. Spory między umiarkowanymi zwolennikami byłego premiera Petre'a Romana a socjalistycznymi stronnikami urzędującego prezydenta Iona Iliescu spowodowały założenie przez tych drugich Demokratycznego Frontu Ocalenia Narodowego[6]. FDSN formalnie powstał 7 kwietnia 1992[7].

We wrześniu tego samego roku FDSN zwyciężył w wyborach parlamentarnych[8], a Ion Iliescu w październiku uzyskał prezydencką reelekcję[9]. Postkomuniści uzyskali większość parlamentarną dzięki koalicji z narodowcami z PUNR oraz poparciu nacjonalistów z Partii Wielkiej Rumunii i neokomunistów z Socjalistycznej Partii Pracy. Kierowany przez Nicolae Văcăroiu gabinet urzędował przez całą kadencję. W 1993 do FDSN dołączyły niewielkie ugrupowania – Partia Demokratycznego Socjalizmu Rumunii, Partia Republikańska i Partia Spółdzielcza[6]. 10 lipca 1993 front przekształcił się w Partię Socjaldemokracji w Rumunii[7].

W listopadzie 1996 startująca samodzielnie PDSR przegrała w wyborach parlamentarnych[8], a rekomendowany przez nią prezydent uległ w walce o reelekcję liderowi centroprawicy Emilowi Constantinescu[9]. Partia, w której przewodnictwo objął Ion Iliescu, znalazła się w opozycji. W 1997 wykluczeni z ugrupowania parlamentarzyści będący stronnikami byłego ministra Teodora Meleșcanu zawiązali Sojusz na rzecz Rumunii. Natomiast w 1999 do socjaldemokratów przyłączyły się Narodowa Partia Kierowców i Partia Ochrony Socjalnej[6].

Na potrzeby kolejnych wyborów parlamentarnych PDSR zawiązała koalicję pod nazwą Biegun Socjaldemokracji[8]. Współtworzyły ją Rumuńska Partia Socjaldemokratyczna (PSDR) i Rumuńska Partia Humanistyczna (PUR), której lider Dan Voiculescu zapewnił znaczące wpływy w kontrolowanych przez siebie mediach[10]. Sojusz zwyciężył w wyborach z listopada 2000[8], większość mandatów w jego ramach przypadła PSDR (w tym 144 ze 155 w Izbie Deputowanych)[1]. W grudniu Ion Iliescu zwyciężył w drugiej turze wyborów prezydenckich, powracając na ten urząd po czteroletniej przerwie[9].

Nowym przewodniczącym ugrupowania został wówczas Adrian Năstase, który w 2000 objął stanowisko premiera[7]. Jego gabinet uzyskał wsparcie ze strony Demokratycznego Związku Węgrów w Rumunii (UDMR).

PSD

[edytuj | edytuj kod]

16 czerwca 2001 do PDSR przyłączyła się Rumuńska Partia Socjaldemokratyczna, a partia przekształciła się w Partię Socjaldemokratyczną[7]. W 2003 PSD wchłonęła Socjalistyczną Partię Pracy i Socjalistyczną Partię Odrodzenia Narodowego[7].

W listopadzie 2004 PSD w koalicji z PUR zwyciężyła w wyborach parlamentarnych. Adrian Năstase w grudniu przegrał jednak w drugiej turze wyborów prezydenckich z Traianem Băsescu popieranym przez Partię Demokratyczną (PD) i Partię Narodowo-Liberalną (PNL)[9]. W wyniku negocjacji koalicyjnych nowy gabinet utworzył Călin Popescu-Tăriceanu z PNL, a PSD przeszła do opozycji. Adrian Năstase, wobec którego wkrótce wszczęto postępowania karne zakończone prawomocnymi wyrokami skazującymi, utracił przywództwo w partii, której nowym liderem został Mircea Geoană[11].

W listopadzie 2008 PSD w koalicji z konserwatystami z PC (powstałej z przemianowania PUR) uzyskała najwyższe poparcie w wyborach parlamentarnych i niemal identyczną liczbę mandatów co prezydencka Partia Demokratyczno-Liberalna (PDL). W grudniu oba ugrupowania zawiązały koalicję rządzącą[12], współtworząc rząd, na czele którego stanął lider PDL Emil Boc[13]. Socjaldemokracji opuścili jednak gabinet już w październiku 2009, gdy premier zdymisjonował rekomendowanego przez ministra spraw wewnętrznych Dana Nicę[14], zarzucając mu niekompetencję.

W grudniu 2009 Mircea Geoană nieznacznie przegrał w drugiej turze wyborów prezydenckich z ubiegającym się o reelekcję Traianem Băsescu[9]. W lutym 2010 przewodniczącym PSD został Victor Ponta[15]. W lutym 2011 PSD wraz z opozycyjnymi Partią Narodowo-Liberalną i Partią Konserwatywną zawiązała sojusz pod nazwą Unia Socjalno-Liberalna[16].

W maju 2012 po upadku kolejnych rządów centroprawicowych USL przejął władzę – lider Partii Socjaldemokratycznej objął urząd premiera. W grudniu 2012 uzupełniony o Narodowy Związek na rzecz Rozwoju Rumunii (UNPR) sojusz zdecydowanie zwyciężył w wyborach parlamentarnych[1]. Victor Ponta sformował swój drugi gabinet, a w lutym 2014 trzeci po zerwaniu koalicji przez PNL[17]. Do koalicji dołączył węgierski UDMR, ponadto ugrupowania rządowe zasiliła znaczna grupa parlamentarzystów Partii Ludowej.

W listopadzie 2014 Victor Ponta przegrał wybory prezydenckie z Klausem Iohannisem popieranym przez PNL i PDL[18]. W grudniu lider PSD dokonał rekonstrukcji rządu, z którego odeszli przedstawiciele Demokratycznego Związku Węgrów w Rumunii.

W czerwcu 2015 krajowa instytucja antykorupcyjna wszczęła przeciwko liderowi PSD postępowanie w sprawie oszustw podatkowych i prania brudnych pieniędzy[19]. W lipcu tegoż roku Victor Ponta ustąpił z przywództwa w PSD[20]. W listopadzie Victor Ponta ustąpił z funkcji premiera, a prezydent doprowadził do powołania technicznego gabinetu z Dacianem Cioloșem na czele.

W wyborach w 2016 socjaldemokraci odnieśli zwycięstwo z wynikiem ponad 45% głosów do każdej z izb parlamentu[21]. Zawiązali koalicję rządową z Sojuszem Liberałów i Demokratów, współtworząc w styczniu 2017 rząd Sorina Grindeanu[22], w czerwcu 2017 gabinet Mihaia Tudosego, a w styczniu 2018 rząd Vioriki Dăncili.

W maju 2019 lider PSD Liviu Dragnea został osadzony celem odbycia kary pozbawienia wolności. Na czele partii stanęła premier Viorica Dăncilă[23]. W październiku 2019 parlament uchwalił wobec jej rządu wotum nieufności[24]. W listopadzie tegoż roku socjaldemokraci znaleźli się w opozycji, a kandydująca w wyborach prezydenckich była premier przegrała z ubiegającym się o reelekcję prezydentem[25].

W wyborach parlamentarnych w 2020 PSD ponownie zajęła pierwsze miejsce, nie przekraczając jednak 30% do Izby Deputowanych bądź Senatu[26] i nie uzyskując w parlamencie zdolności koalicyjnej pozwalającej na powrót do władzy. PSD ponownie dołączyła do koalicji rządowej w listopadzie 2021, gdy podpisała porozumienie z Partią Narodowo-Liberalną i UDMR[27]; współtworzyła wówczas gabinet, w którym funkcję premiera objął związany z PNL Nicolae Ciucă. W czerwcu 2023 PSD i PNL utworzyły kolejny rząd, na czele którego stanął lider socjaldemokratów Marcel Ciolacu[28]. Premier ubiegał się w 2024 o urząd prezydenta, przegrywając już w pierwszej turze głosowania z listopada tegoż roku[29][30]. Następnego dnia po głosowaniu złożył rezygnację z funkcji przewodniczącego PSD[29] (ze skutkiem na początek grudnia 2024[31]).

Przewodniczący

[edytuj | edytuj kod]

Wyniki wyborów

[edytuj | edytuj kod]
Wybory parlamentarne
  • 1992 (Demokratyczny Front Ocalenia Narodowego)[8]
    • Izba Deputowanych: 27,7% głosów i 117 mandatów
    • Senat: 28,3% głosów i 49 mandatów
  • 1996 (Partia Socjaldemokracji w Rumunii)[8]
    • Izba Deputowanych: 23,1% głosów i 91 mandatów
    • Senat: 30,7% głosów i 41 mandatów
  • 2000 (PDSR – Biegun Socjaldemokracji)[8]
    • Izba Deputowanych: 36,6% głosów i 155 mandatów (144 dla PDSR)
    • Senat: 37,1% głosów i 65 mandatów
  • 2004 (Unia Narodowa PSD+PUR)[34][1]
    • Izba Deputowanych: 36,8% głosów i 132 mandaty (113 dla PSD)
    • Senat: 37,2% głosów i 57 mandatów
  • 2008 (Sojusz PSD+PC)[35]
    • Izba Deputowanych: 33,1% głosów i 114 mandatów (110 dla PSD)
    • Senat: 34,2% głosów i 49 mandatów
  • 2012 (Unia Socjalno-Liberalna)[36]
    • Izba Deputowanych: 58,6% głosów i 273 mandaty (150 dla PSD)
    • Senat: 61,1% głosów i 122 mandaty (59 dla PSD)
  • 2016[21]
    • Izba Deputowanych: 45,5% głosów i 154 mandaty
    • Senat: 45,7% głosów i 67 mandatów
  • 2020[26][37]
    • Izba Deputowanych: 28,9% głosów i 110 mandatów
    • Senat: 29,3% głosów i 47 mandatów
Wybory do Parlamentu Europejskiego
  • 2007: 23,1% głosów i 10 mandatów
  • 2009: 31,1% głosów i 11 mandatów dla koalicji PSD-PC (10 dla PSD)[38]
  • 2014: 37,6% głosów i 16 mandatów dla koalicji PSD-PC-UNPR (12 dla PSD)[39]
  • 2019: 22,5% głosów i 9 mandatów[40]
  • 2024: 48,6% głosów i 19 mandatów dla koalicji PSD-PNL (11 dla PSD)[41][42]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d Parties and Elections in Europe: Romania. parties-and-elections.eu. [dostęp 2015-01-11]. (ang.).
  2. ↑ Rumänien führt „Steuer gegen Gier” ein. dw.com, 22 grudnia 2018. [dostęp 2020-12-07]. (niem.).
  3. ↑ Nicole Makarewicz: Wybory w Rumunii. Exit polls: Wygrana PNL lub remis. rmf24.pl, 6 grudnia 2020. [dostęp 2020-12-07].
  4. ↑ The End of Postcommunism in Romania. „Journal of Democracy”, kwiecień 2005. [dostęp 2019-06-15]. (ang.).
  5. ↑ Members. pes.eu. [dostęp 2024-04-22]. (ang.).
  6. ↑ a b c Social-democratia de la Ion Iliescu la Mircea Geoana si Victor Ponta. mesagerul.ro, 20 lutego 2010. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  7. ↑ a b c d e f Leaders of Romania. zarate.eu. [dostęp 2015-01-11]. (ang.).
  8. ↑ a b c d e f g Romania. essex.ac.uk. [dostęp 2015-01-11]. (ang.).
  9. ↑ a b c d e Rezultate înregistrate la alegeri prezidențiale, din 1990 până în 2009. dcnews.ro, 29 października 2014. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  10. ↑ Maurycy Mietelski: Koniec oligarchy Dana Voiculescu. psz.pl, 21 września 2014. [dostęp 2015-01-11].
  11. ↑ Politica. mirceageoana.ro. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  12. ↑ Romanian ruling parties sign ruling protocol. en.people.cn, 15 grudnia 2008. [dostęp 2015-01-11]. (ang.).
  13. ↑ Guvernul Emil Boc a fost validat de Parlament: 324 de voturi pentru, 115 impotriva. Marti, prima sedinta de guvern. hotnews.ro, 22 grudnia 2008. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  14. ↑ Romanian PM names interim cabinet after coalition collapse. xinhuanet.om, 2 października 2009. [dostęp 2015-01-11]. (ang.).
  15. ↑ Victor Ponta, noul presedinte al Partidului Social Democrat!. stirileprotv.ro, 21 lutego 2010. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  16. ↑ Romanian Oppositions Form Alliance. english.cri.cn, 6 lutego 2011. [dostęp 2014-01-11]. (ang.).
  17. ↑ Romania's Liberals to leave ruling coalition. sofiaglobe.com, 25 lutego 2014. [dostęp 2014-01-11]. (ang.).
  18. ↑ Rezultate – Turul II. bec2014.ro. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  19. ↑ Victor Ponta, urmărit penal pentru spălare de bani şi complicitate la evaziune fiscală. Preşedintele i-a solicitat demisia, Ponta refuză. adevarul.ro, 5 czerwca 2015. [dostęp 2015-07-28]. (rum.).
  20. ↑ Victor Ponta se retrage din funcţia de şef al PSD. Rovana Plumb: Nu demisionează, este o retragere temporară. adevarul.ro, 12 lipca 2015. [dostęp 2015-07-28]. (rum.).
  21. ↑ a b Rezultate alegeri parlamentare 2016. Rezultate finale anunțate de BEC: PSD – 45,47%, PNL – 20,04%, USR – 8,87%. libertatea.ro, 15 grudnia 2016. [dostęp 2016-12-16]. (rum.).
  22. ↑ Sorin Grindeanu becomes new Prime Minister of Romania. agerpres.ro, 4 stycznia 2017. [dostęp 2017-01-04]. (ang.).
  23. ↑ Romanian PM elected president of the ruling party. romania-insider.com, 29 czerwca 2019. [dostęp 2019-11-04]. (ang.).
  24. ↑ Romania’s Parliament votes out Dancila cabinet. romania-insider.com, 10 października 2019. [dostęp 2019-11-04]. (ang.).
  25. ↑ BEC – final results: Iohannis – 66.09 percent, Dancila – 33.91 percent. stiripesurse.ro, 28 listopada 2019. [dostęp 2019-11-28]. (ang.).
  26. ↑ a b Rezultatele finale la alegerile parlamentare 2020, prezentate de BEC. Urmează atribuirea mandatelor. hotnews.ro, 12 grudnia 2020. [dostęp 2020-12-12]. (rum.).
  27. ↑ Anna Wolska: Rumunia: Emerytowany generał z misją utworzenia nowego rządu. euractiv.pl, 22 listopada 2021. [dostęp 2021-11-24].
  28. ↑ Miniștrii noului Guvern Ciolacu au depus jurământul. Iohannis: Cel mai important este să vă străduiți să rezolvați problemele României. digi24.ro, 15 czerwca 2023. [dostęp 2023-06-15]. (rum.).
  29. ↑ a b Emily Atkinson, Nick Thorpe: Far-right candidate takes shock lead in Romania presidential election. bbc.com, 25 listopada 2024. [dostęp 2024-11-25]. (ang.).
  30. ↑ Rareș Mereuță: REZULTATE FINALE anunțate de BEC după numărarea a 100% din secții: Călin Georgescu – 22,94%, Elena Lasconi – 19,18%, Marcel Ciolacu – 19,15%. gandul.ro, 25 listopada 2024. [dostęp 2024-11-25]. (rum.).
  31. ↑ a b Alexandru Mihăescu: Analiză a rezultatului alegerilor la PSD, după parlamentare / Demisia lui Marcel Ciolacu va deveni efectivă în 2 decembrie. g4media.ro, 25 listopada 2024. [dostęp 2024-11-25]. (rum.).
  32. ↑ Marcel Ciolacu elected PSD chairman. romaniajournal.ro, 23 sierpnia 2020. [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
  33. ↑ Carmen Zanfir: Victor Negrescu, interimar la șefia PSD. europafm.ro, 25 listopada 2024. [dostęp 2024-11-26]. (rum.).
  34. ↑ Rezultate. bec2004.ro. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  35. ↑ Rezultate Finale. becparlamentare2008.ro. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  36. ↑ Rezultate. becparlamentare2012.ro. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  37. ↑ Jocul mandatelor în Parlament. PNL poate spera să guverneze doar cu o majoritate fragilă. europalibera.org, 10 grudnia 2020. [dostęp 2020-12-12]. (rum.).
  38. ↑ Rezultate finale. bec2009pe.ro. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  39. ↑ Situația voturilor valabil exprimate. bec2014.ro. [dostęp 2015-01-11]. (rum.).
  40. ↑ Rezultate finale la europarlamentare 2019: Cine merge la Bruxelles?. realitatea.net, 3 czerwca 2019. [dostęp 2019-06-04]. (rum.).
  41. ↑ Comunicat de presă – Biroul Electoral Central. agerpres.ro, 14 czerwca 2024. [dostęp 2024-06-15]. (rum.).
  42. ↑ Radu Eremia: Cine sunt cei 33 de europarlamentari români care merg la Bruxelles. Printre ei, Șoșoacă, independentul Nicu Ștefănuță, dar și grei ai PSD și PNL. libertatea.ro, 11 czerwca 2024. [dostęp 2024-06-15]. (rum.).
Partie polityczne Rumunii
Partie reprezentowane w parlamencie
krajowym lub europejskim

Flaga Rumunii

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Partia_Socjaldemokratyczna_(Rumunia)&oldid=75364788”