Owadożerne

Owadożerne
	Insectivora
	; Ryjówka malutka
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	owadożerne
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Owadożerne (Insectivora) – niewielkie ssaki łożyskowe o prymitywnej budowie, żywiące się głównie owadami. Zasiedlają licznie wszystkie kontynenty z wyjątkiem Australii i Antarktydy. Prowadzą podziemny lub naziemny tryb życia.

Cechy charakterystyczne

Ssaki zaliczane do owadożernych charakteryzują się najbardziej prymitywną wśród łożyskowców budową ciała. Mają małą puszkę mózgową i małe, gładkie półkule mózgu, słabo zróżnicowane uzębienie, zęby z ostrymi guzkami. Długość ciała (bez ogona) mieści się w przedziale od kilku do ok. 50 cm. Głowa jest wydłużona, zakończona ruchliwym ryjkiem. Kończyny krótkie, z palcami wyposażonymi w pazury.

Większość owadożernych żywi się głównie owadami i ich larwami, przez co uważane są przez człowieka za pożyteczne dla jego gospodarki – wyjadają duże ilości szkodników upraw. Oprócz owadów zjadają też inne pokarmy pochodzenia zwierzęcego i roślinnego.

Taksonomia

Klasyfikacja biologiczna owadożernych ulegała wielu zmianom na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat i nadal jest przedmiotem dyskusji^[1].

W tradycyjnej systematyce fenetycznej owadożerne sklasyfikowane zostały przez Bowdicha (1821) w randze rzędu Insectivora obejmującego (po rewizji Wagnera w 1855) rodziny:

almikowate (Solenodontidae)
ryjówkowate (Soricidae)
kretowate (Talpidae)
jeżowate (Erinaceidae)
tenrekowate (Tenrecidae)
złotokrety (Chrysochloridae)
ryjkonosy (Macroscelidea)
wiewióreczniki (Scandentia)
lotokotowate (Cynocephalidae)
†Nesophontidae

W 1975 McKenna wyróżnił w Insectivora dwa rzędy: Erinaceomorpha – obejmujący jedynie rodzinę jeżowatych – i Soricomorpha z rodzinami Talpidae, Nesophontidae, Soricidae, Solenodontidae, Tenrecidae i Chrysochloridae. Insectivora klasyfikowane było w randze wyższej od rzędu, różnie nazywane przez autorów. Ryjkonosy, lotokotowate i wiewióreczniki umieszczono w odrębnych rzędach na podstawie różnic morfologicznych. Pozostałe rodziny miały tworzyć klad Lipotyphla, jednak analiza sekwencji mtDNA wykazała, że tak rozumiane owadożerne nie są grupą monofiletyczną. Dalsze badania przeprowadzone na szerszej grupie gatunków wykazały, że tenrekowate i złotokrety również powinny być wyodrębnione (jako Afrosoricida). Pozostałe rodziny (almikowate, Nesophontidae, kretowate, ryjówkowate i jeżowate) zaliczono do rzędu Eulipotyphla Waddell, Okada & Hasegawa, 1999, rozumianego jako "owadożerne"^[2]^[3]. Nadal jednak istnieją wątpliwości, co do pozycji systematycznej rodzin Nesophontidae i Solenodontidae^[3]. Wilson i Reeder w edycji 2005 Mammal Species of the World przyjęli następujący podział z zastrzeżeniem, że oczekiwane są dalsze zmiany:

Eulipotyhla

Erinaceomorpha – jeżokształtne
- Erinaceidae – jeżowate
Soricomorpha – ryjówkoksztaltne
- †Nesophontidae
- Solenodontidae – almikowate
- Soricidae – ryjówkowate
- Talpidae – kretowate

Przypisy

↑ Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 84. ISBN 83-01-14344-4.
↑ Order INSECTIVORA (Eulipotyphla). users.tamuk.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-06)]., Texas A&M, Homepage of Jon A. Baskin, Ph.D. (en)
↑ ^a ^b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Soricomorpha w: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2008-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 maja 2013)]. (ang.).

Bibliografia

Robin MDR.M. Beck Robin MDR.M. i inni, A higher-level MRP supertree of placental mammals, „BMC Evol Biol”, 6, 2006, s. 93, DOI: 10.1186/1471-2148-6-93, PMID: 17101039, PMCID: PMC1654192 [dostęp 2007-12-23] (ang.).
Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Compiled by Stone, R. David, IUCN/SSC Insectivore, Tree Shrew and Elephant Shrew Specialist Group: Eurasian Insectivores and Tree Shrews: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN, 1995. [dostęp 2008-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 maja 2013)]. (ang.).
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2008-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 czerwca 2010)]. (ang.).
Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 84-89. ISBN 83-01-14344-4.

[1] Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 84. ISBN 83-01-14344-4.

[2] Order INSECTIVORA (Eulipotyphla). users.tamuk.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-06)]., Texas A&M, Homepage of Jon A. Baskin, Ph.D. (en)

[WR-3] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Soricomorpha w: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2008-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 maja 2013)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

ssaki wyższe (Eutheria) lub łożyskowce (Placentalia)	szczerbaki owadożerne wiewióreczniki nietoperze latawce naczelne ryjkonosowe tenreki złotokrety zajęczaki gryzonie drapieżne łuskowce rurkozębne nieparzystokopytne parzystokopytne walenie brzegowce †desmostyle trąbowce góralkowce włochacze
ssaki niższe (Metatheria)	amerykotorbowe dydelfokształtne skąpoguzkowce australotorbowe torbikowce niełazokształtne kretoworokształtne jamrajokształtne dwuprzodozębowce
Prassaki (Prototheria)	stekowce
incertae sedis	†allotery †morganukodonty †dokodonty †eutrykonodonty †symetrodonty †eupantotery †haramiidy †Durlstodon †Durlstotherium