Mariampol

Mariampol
Marijampolė
	; Dom kultury w Mariampolu
Herb	Flaga
Państwo	Litwa
Okręg	mariampolski
Burmistrz	Povilas Isoda
Powierzchnia	21 km²
Populacja (2019); • liczba ludności; • gęstość	; 35 093; 2250 os./km²
Kod pocztowy	68001
	Położenie na mapie Litwy Mariampol
	54°33′N 23°21′E/54,550000 23,350000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Mariampol, (lit. Marijampolė ^ⓘwymowa, w czasach LSRR Kapsukas) – miasto w południowej części Litwy, na Suwalszczyźnie nad rzeką Szeszupą, stolica okręgu mariampolskiego.

Historia

Należy do młodszych miast litewskich (powstało w XVIII wieku). Założycielem był zakon marianów, który w 1750 roku zbudował kościół i klasztor, a wokół nich osiedle miejskie. W 1792 r. Stanisław August Poniatowski nadał Mariampolowi prawa miejskie. Po 1795 roku został przyłączony do Prus, jako siedziba powiatu mariampolskiego w departamencie białostockim prowincji „Prusy Nowowschodnie” („Neuostpreußen”).

Po 1815 roku stanowił część Królestwa Polskiego (województwa augustowskiego, guberni augustowskiej, potem guberni suwalskiej). 22 kwietnia 1831 miała miejsce bitwa pod Mariampolem, gdzie połączone polskie partie powstańcze zostały rozbite przez wojska rosyjskie^[2]. W przeciwieństwie do Suwałk zamieszkany w większości przez Litwinów, odegrał ogromną rolę w rozwoju narodowym Litwy, działali tu Kazys Grinius, Jonas Jablonskis, Vincas Kudirka, Antanas Venclova. Na tutejszym cmentarzu pochowano znaną pisarkę litewską Julię Żymantiene-Żemaite. Podczas II wojny światowej w mariampolskim klasztorze przebywał zesłany z Wilna biskup Romuald Jałbrzykowski.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w lipcu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 5000 osób. 1 września 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowano na jego terenie. Sprawcami zbrodni byli żołnierze z Einsatzkommando 3, oraz litewskie służby bezpieczeństwa^[3].

W czasach Litewskiej Republiki Radzieckiej Mariampol nosił nazwę Kapsukas na cześć litewskiego komunisty Vincasa Mickevičiusa-Kapsukasa.

Obecnie miasto liczy ponad 47 tys. mieszkańców, co sytuuje je wśród większych miast Litwy. Jest stolicą województwa oraz ośrodkiem przemysłowym: działają tu cukrownie, zakłady przemysłu maszynowego oraz fabryka tkanin wełnianych. Sytuacja narodowościowa przedstawia się następująco: 95% Litwini, 4% Rosjanie, 0,3% Polacy.

Przynależność państwowa

Od uzyskania praw miejskich Mariampol znajdował się pod panowaniem następujących państw:

1792–1795 – Rzeczpospolita Obojga Narodów, Wielkie Księstwo Litewskie
1795–1807 – Królestwo Prus
1807–1815 – Księstwo Warszawskie (protektorat Cesarstwa Francuskiego)
1815–1831 – Imperium Rosyjskie, Królestwo Polskie
1831–1915 – Imperium Rosyjskie, Królestwo Polskie / Kraj Nadwiślański
1915–1918 – Rzesza Niemiecka (okupacja wojenna)
1918 – Królestwo Litwy (zależne od Rzeszy Niemieckiej)
1918–1940 – Republika Litewska
1940–1941 – ZSRR, Litewska SRR (okupacja wojenna)
1941–1944 – Rzesza Wielkoniemiecka (okupacja wojenna)
1944–1953 – ZSRR, Litewska SRR
1953–1990 – ZSRR, Litewska SRR
od 1990 – Republika Litewska

Zabytki

Kościół i klasztor marianów – ufundowany w 1750 r. przez hr. Franciszkę Butler z domu Szczuka (ok. 1690? – 1767) - żonę hr. Marka Antoniego Butlera, starosty preńskiego i drohiczyńskiego^[4]
- Klasztorny kościół pw. św. Michała Archanioła, do 1998 katedra diecezji wiłkowyskiej, wzniesiony w latach 1818–1824, w miejsce drewnianego. Kilkakrotnie przebudowywany. Cenne wyposażenie wnętrza. W bocznej kaplice szczątki biskupa wileńskiego – błogosławionego Jerzego Matulewicza. Od 1992 r. świątynia ma status bazyliki mniejszej.
- Klasztor – barokowy budynek wzniesiony w drugiej połowie XVIII w. Zamknięty przez władze carskie w 1863 r. W czasie II wojny światowej więziono tu w latach 1942–1944 arcybiskupa wileńskiego Romualda Jałbrzykowskiego.
Kościół św. Wincentego à Paulo
Kościół luterański
Synagoga – neogotycka z drugiej połowy XIX w.
Budynek gimnazjum – utworzone w 1867 r. na bazie szkoły przeniesionej w 1840 r. z Sejn. Odegrało ważną rolę w kształtowaniu się neolitewskiej świadomości narodowej. Uczyli się tu: Jonas Jablonskis – pedagog, błogosławiony o. Jerzy Matulewicz – biskup, Vincas Kudirka, Kazys Boruta, Antanas Venclova – pisarze, Salomėja Nėris – poetka.
Cerkiew prawosławna Trójcy Świętej – znajduje się w obrębie cmentarza miejskiego. Zbudowana w 1894. W latach 1959–2006 zamknięta dla użytku liturgicznego. Odrestaurowana w latach 1992–2008, służy miejscowej parafii.

Kościół św. Michała
Kościół św. Wincentego à Paulo
Kościół luterański
Synagoga
Cerkiew Trójcy Świętej
Gimnazjum

Transport

W mieście znajduje się stacja kolejowa Marijampolė. Miasto jest dobrze połączone z siecią dróg europejskich dzięki przebiegającej w pobliżu trasie A5 o oznaczeniu międzynarodowym E67, która krzyżuje się z drogą europejską E28. Miasto posiada połączenia kolejowe z Kownem i Szostakowem. O wiele więcej jest połączeń autobusowych. Można stąd dojechać do Wilna, Kowna, Kłajpedy, Szawli, Poniewieża, Wyłkowyszek, Druskienik, Olity, Uciany, Wisztyńca i in. Główni przewoźnicy to Marijampoles AP, Kautra, TOKS, Vilkaviskio AP, Lazdiju AP, Jurbarko AP, Jalgina, Sakiu AP.

Osoby urodzone w Mariampolu

Stanisław Czyrwiński – polski farmakolog, profesor Uniwersytetu w Dorpacie i Moskwie
Nikołaj Jeżow - polityk radziecki, szef NKWD, zbrodniarz stalinowski
Samuel Peltyn – polski wydawca i publicysta
Tomas Radzinevičius – litewski piłkarz
Orko Sołowiejczyk – polski chirurg
Witold Teofil Staniszkis – polski polityk i działacz społeczny, profesor
Mikołaj Tołwiński – polski architekt
Piotr Zubowicz – polski adwokat, notariusz, polityk, senator I kadencji w II RP
Jan Żółciński – polski gleboznawca, profesor Politechniki Lwowskiej

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie Mariampola:^[5]

Przypisy

↑ Polska na Litwie. Informator ekonomiczny
↑ Zbigniew Zacharewicz, Antoni Puszet, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XXIX,s. 1986 s. 436.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1090 .
↑ Zygmunt Proczek, U mariańskich początków klasztoru mariampolskiego, Soter 2009, 31(59), s. 135-148
↑ Sister cities | Marijampolės savivaldybė www.marijampole.lt [dostęp 2021-12-31] (ang.)

Linki zewnętrzne

Mariampol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 145 .
Strona miasta i gminy
Historia Żydów z Mariampola (ang.)
Organy w bazylice w Mariampolu

[1] Polska na Litwie. Informator ekonomiczny

[2] Zbigniew Zacharewicz, Antoni Puszet, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XXIX,s. 1986 s. 436.

[3] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1090 .

[4] Zygmunt Proczek, U mariańskich początków klasztoru mariampolskiego, Soter 2009, 31(59), s. 135-148

[5] Sister cities | Marijampolės savivaldybė www.marijampole.lt [dostęp 2021-12-31] (ang.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Przynależność wojewódzka	gubernia suwalska (1867–1915)
Gminy miejskie (→)	Balwierzyszki (do 1870) Mariampol Pilwiszki (do 1870) Preny Poniemoń (1836–1870) Sapieżyszki (do 1870)
Gminy wiejskie (→)	Aleksota Antonowo Balwierzyszki Chlebiszki Freda Gudele Jaworowo Kwieciszki Michaliszki Pilwiszki (od 1870) Pogiermoń Poniemoń (do 1868) Poniemoń-Pożajście (od 1868) Pożajście (do 1868) Szumsk Wejwery