Krystyna Grzybowska (pisarka)
| Imię i nazwisko urodzenia |
Krystyna Estreicher |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
12 kwietnia 1902 |
| Data i miejsce śmierci |
23 czerwca 1963 |
Krystyna Grzybowska (ur. 12 kwietnia 1902 w Krakowie, zm. 23 czerwca 1963 tamże) – dramatopisarka, prozaiczka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, krytyk teatralny.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Córka historyka prawa i rektora UJ Stanisława Estreichera i Heleny z domu Longchamps de Berier, wychowanka Gimnazjum Urszulanek w Krakowie. Studiowała filozofię i polonistykę na Wydziale Filozoficznym UJ. Debiutowała w 1924 r. na łamach „Bluszczu”. W następnym roku przebywała w celach leczniczych w Szwajcarii, Włoszech i Francji. Po powrocie podjęła pracę jako przedszkolanka. Od 1932 r. publikowała na łamach krakowskiego „Czasu” jako krytyk teatralny, od 1934 r. redagując samodzielny dodatek do dziennika „Przegląd Artystyczno-Literacki” (co dwa tygodnie ukazujący się jako „Przegląd Teatralny”). W 1933 r. opublikowała w „Czasie” w formie żartu mistyfikację literacką Nieznany list Juljusza Słowackiego, który został omyłkowo włączony przez Tadeusza Piniego do zbiorowego wydania dzieł poety[1]. Pracowała też w Komisji Teatralnej Miasta Krakowa i współpracowała z krakowską rozgłośnią Polskiego Radia jako autorka wielu słuchowisk. W 1935 r. odbyła podróż teatralną po Bałkanach z przedstawieniem Ludwika Hieronima Morstina Mikołaj Kopernik.
Na początku wojny została wysiedlona z rodziną z zajętego przez Niemców mieszkania na Pl. Szczepańskim w Krakowie, niedługo też straciła oboje rodziców: ojciec aresztowany w ramach tzw. Sonderaktion Krakau zginął w obozie w Sachsenhausen w grudniu 1939 r., zaś matka zmarła wkrótce potem. W tym czasie przebywała często wraz z rodziną w pałacu Morstinów w Pławowicach, gdzie ukrywało się wiele osób[2], współpracowała z Radą Główną Opiekuńczą, po powstaniu warszawskim organizowała pomoc dla wysiedlonych warszawiaków. Po wojnie w redakcji „Listów z Teatru”, pisała też popularne sztuki teatralne (Promieniści, 1946 -- o Mickiewiczu, Maryli i Puttkamerze; A działo się to w zapusty, 1949 – o Edwardzie Dembowskim; Spotkanie w Tatrach, 1950; Sprawa Marty, 1954; Szałas -- opublikowana w Dialogu nr 12, 1957). W późniejszych latach zwróciła się ku rozmaitym gatunkom prozy[3], w tym powieściom dla dzieci i młodzieży.
Śmierć przerwała pracę nad jej opus magnum -- Kroniką rodzinną rodu Estreicherów, wydaną pośmiertnie w 1969 r. Inspiracją dla tej powieści biograficznej, mającej początkowo nosić tytuł Gdzie cytryna dojrzewa, stała się korespondencja i dzienniki rodzinne, które jej ojciec, Stanisław Estreicher, przeznaczył był jako materiał literacki dla córki. W maszynopisie pozostała inna jej powieść biograficzna Sokoliki, poświęcona młodości i rodzinnej wsi jej babki Wandy z Dybowskich Longchamps de Berier (1842-1915), współzałożycielki Stowarzyszenia im. Klaudyny Potockiej, tzw. lwowskich Klaudynek[4].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Była wnuczką historyka literatury Karola Estreichera (st.), siostrą historyka sztuki Karola Estreichera (mł.) i statystyczki Ewy z Estreicherów Grodzickiej. W 1927 r. wyszła za mąż za Konstantego Grzybowskiego, prawnika[5]. Z tego małżeństwa mieli syna Stanisława Grzybowskiego, historyka, i córkę Teresę, żonę pisarza Macieja Słomczyńskiego[6].
Była miłośniczką Tatr. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu rodzinnym, w kwaterze Ba.
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]- Penelopa i mandarynki: Reportaż z podróży po Grecji, Nasza Księgarnia, Warszawa, 1959.
- Zuzia (powieść autobiograficzna), Nasza Księgarnia, Warszawa, 1960, 1962, 1968.
- Julian czyli O końcu świata: Żart z pewnym sensem (powieść fantastyczna), Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1961.
- I ja i Franuś (powieść z motywami autobiograficznymi), Nasza Księgarnia, Warszawa, 1962, 1982.
- Kronika rodzinna, 1969, Ossolineum, Wrocław (wznowiona przez Wydawnictwo Literackie w 1999 i 2010 pod tytułem Estreicherowie: Kronika rodzinna, bogato ilustrowana, zaopatrzona w tablicę genealogiczną rodziny Estreicherów).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Aneta Korycińska, Romantyczne mistyfikacje literackie: Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, [w:] Karolina Ćwiek-Rogalska, Ignacy Doliński (red.), Mistyfikacja w kulturach, literaturach i językach krajów słowiańskich, Warszawa: Koło Naukowe Slawistów UW, 2013, s. 33-41 [dostęp 2020-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-18].
- ↑ Bożena Kłos, Życie kulturalne dworu w Pławowicach (1926-1945) [online] [dostęp 2020-06-24] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-26].
- ↑ Julian czyli o końcu świata, [w:] encyklopediafantastyki.pl [dostęp 2024-01-24].
- ↑ Ewa i Bogumił Liszewscy, Piękne Polki. Opowieść o lwowskich klaudynkach, Replika, 2017.
- ↑ Wiesław Kozub-Ciembroniewicz, Konstanty Grzybowski 1901–1970 [online], ruj.uj.edu.pl [dostęp 2024-01-12] (pol.).
- ↑ Dzieje rodu Estreicherów [online], polskieradio.pl, 21 marca 2013 [dostęp 2024-01-16].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- L H. Morstin, Krystyna Grzybowska, Teatr nr 16, 1963, str. 15.
- A. Zieliński, Posłowie, [w:] Kronika rodzinna, Wrocław 1969, str. 358-361.
- S. Grzybowski, O Autorce, [w:] Estreicherowie. Kronika rodzinna, Kraków 2010, str. 462-466.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Krystyna Grzybowska w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej
- Krystyna Grzybowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-08].