Koszykarz rdzawoczelny
| Asthenes ottonis[1] | |||
| (von Berlepsch, 1901) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
koszykarz rdzawoczelny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Koszykarz rdzawoczelny[4] (Asthenes ottonis) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Występuje w Ameryce Południowej – endemicznie na niewielkim terenie Peru. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern).
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał niemiecki ornitolog Hans von Berlepsch w 1901 roku na łamach „Ornis. Internationale Zeitschrift für die gesammte Ornithologie”[5]. Autor opisał spreparowaną skórę z własnej kolekcji, którą odkupił wraz z ponad czterema tysiącami innych okazów od braci Ottona i Gustava Garleppów[6]. Autor nadał ptakowi nazwę Siptornis Ottonis, a jako miejsce typowe podał Anta, 3500 metrów, w pobliżu Cuzco, w Peru[2][5]. Badania molekularne opublikowane w 2011 roku wykazały, że koszykarz rdzawoczelny jest najbliżej spokrewniony z koszykarzem okularowym Asthenes palpebralis, który jeszcze w 2011 roku klasyfikowany był w rodzaju Schizoeaca[7]. Koszykarz rdzawoczelny jest gatunkiem monotypowym[8][9][10].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Asthenes: gr. ασθενης asthenes „nieistotny, mało znaczący”, od negatywnego przedrostka α- a-; σθενος sthenos „siła, moc”[11].
- ottonis: Otto Garlepp (1864–1959) – niemiecki kolekcjoner działający w Peru w latach 1895–1912, z którego kolekcji pochodził opisany przez von Berlepscha okaz[12].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Mały ptak o tęczówkach o barwie od ciemnobrązowej do brązowej. Dziób długi i cienki, żuchwa od srebrzystej do koloru ciemnego rogowego z ciemnym końcem, górna szczęka od koloru ciemnego rogu do czarniawego. Nogi i stopy od oliwkowoszarych do ciemnoszarych. Górne części ciała są intensywnie brązowe, pokrywy nadogonowe kasztanowo-rude. Głowa brązowa. Czoło intensywnie brązowe, korona nieco przygaszona, kantarek jasny, szaropłowy pasek brwiowy. Obszar w okolicy uszu brązowy z jasnymi paskami, twarz matowobrązowa. Skrzydła rudo-kasztanowe z brązowymi końcówkami lotek. Ogon długi, stopniowany, sterówki postrzępione ze spiczastymi końcami, trzy środkowe pary sterówek wyraźnie dłuższe, rudo-kasztanowe z ciemną brązową środkową częścią. Na brodzie wyraźna jasnopomarańczowa lub kasztanowo-ruda plama. Gardło jasnoszaro-płowe, pierś nieco ciemniejsza z jasnymi smugami. Brzuch płowo-białawy z rudawymi bokami, pokrywy podogonowe rudawo-brązowe. Długość ciała 18–19 cm, masa 13 g. Nie występuje dymorfizm płciowy. Młode osobniki nie zostały opisane[13].
Wymiary szczegółowe[14]:
| Samiec | Samica | |
| Długość skrzydła (mm) | 59–62 | 58–60 |
| Długość ogona (mm) | 90–108 | 95–100 |
| Długość dzioba (mm) | 15,5–17 | 15,5–16 |
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Koszykarz rdzawoczelny występuje na bardzo niewielkim obszarze peruwiańskich Andów w regionach Apurímac, Huancavelica i Ayacucho. Jego obecność stwierdzono w ostojach ptaków IBA: Santuario Histórico Machu Picchu (PE088), Santuario Nacional del Ampay (PE084), Abra Málaga-Vilcanota (PE0898) i Chalhuanca (PE083). Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 55,2 tys. km². Występuje zazwyczaj na wysokości od 2600 m n.p.m. do 4260 m n.p.m.[15]
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Jego głównym habitatem są suche i półwilgotne, górskie zarośla i obrzeża lasów Polylepis[a]. Długość pokolenia jest określona na 2,69 roku[15]. Ptak ten żeruje samotnie lub w parach głównie w podszycie. Preferuje niewielki zarośla. Nie ma wielu informacji o diecie tego gatunku, składa się głównie z owadów[13].
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Brak informacji o rozmnażaniu i gniazdowaniu tego gatunku[13].
Status
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN koszykarz rdzawoczelny jest uznawany za gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[3]. Wielkość populacji nie jest oszacowana, a gatunek ten opisywany jest jako dosyć pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[15].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Lasy Polylepis to formacje leśne, których górna granica występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate, mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m) i charakteryzują się szorstką i grubą wielowarstwową korą. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Asthenes ottonis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage, Rusty-fronted Canastero Asthenes ottonis [online], Avibase [dostęp 2024-10-28] (ang.).
- ↑ a b Asthenes ottonis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: FURNARIIDAE Gray,GR, 1840 - GARNCARZOWATE - HORNEROS, FOLIAGE-GLEANERS AND SPINETAILS (Wersja: 2023-12-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-27].
- ↑ a b Hans von Berlepsch, Sur quelques espèces nouvelles ou peu connues recueillies dans le département de Cuzco (Pérou central) par M. Otto Garlepp, „Ornis. Internationale Zeitschrift für die gesammte Ornithologie”, 11, 1901, s. 197 (fr. • łac.).
- ↑ Elsie M.B. Naumberg, The Senckenberg Museum, Frankfort-on-Main, Germany, „The Auk”, 48, 1931, s. 379–384, JSTOR: 4076482 (ang.).
- ↑ Derryberry i inni, Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae), „Evolution”, 65, 2011, s. 2973–2986, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x.
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2024-10-30].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-10-27]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, PASSERIFORMES FURNARIIDAE (incl. DENDROCOLAPTIDAE), Wersja 10.008 (2022.03.02) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-10-27] (ang.).
- ↑ Asthenes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-10-05] (ang.).
- ↑ ottonis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-10-28] (ang.).
- ↑ a b c Remsen, Jr., J.V.: Rusty-fronted Canastero Asthenes ottonis, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-10-28]. (ang.).
- ↑ C. Vaurie, Taxonomy and geographical distribution of the Furnariidae (Aves, Passeriformes), „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 166, 1980, s. 171.
- ↑ a b c Species factsheet: Rusty-fronted Canastero Asthenes ottonis [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-10-29] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].