Przejdź do zawartości

Izotopy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Posłuchaj tego artykułu

Plik audio został utworzony na podstawie wersji z 18 marca 2013 i nie obejmuje późniejszych edycji.
Artykuły audio
Zdjęcie płyty fotograficznej, na której w 1913 r. podczas badań nad budową lampy wyładowczej, J.J. Thomson zarejestrował ślady odchylonych w polu magnetycznym i elektrycznym izotopów zjonizowanego neonu 20Ne i 22Ne.

Izotopy – odmienne postacie atomów pierwiastka chemicznego, różniące się liczbą neutronów w jądrze (z definicji atomy tego samego pierwiastka mają tę samą liczbę protonów w jądrze). Izotopy tego samego pierwiastka różnią się liczbą masową (łączną liczbą neutronów i protonów w jądrze), ale mają tę samą liczbę atomową (liczbę protonów w jądrze)[1].

Izotopy tego samego pierwiastka na ogół mają zbliżone własności fizyczne i chemiczne. Jednak im większa jest różnica mas atomowych izotopów, tym większe mogą być różnice ich własności fizycznych lub chemicznych. Izotopy danego pierwiastka mogą mieć inną gęstość, temperaturę wrzenia, topnienia i sublimacji. Różnice te występują także w związkach chemicznych tworzonych przez te izotopy.

Różnice mas atomowych izotopów powodują występowanie niewielkich różnic w reaktywności izotopów. Nie ma ona wpływu na kierunek reakcji chemicznych, w których one uczestniczą, ale wpływa na szybkość przebiegu tych reakcji. Zjawisko to nazywa się efektem izotopowym i wykorzystuje się w badaniu mechanizmów reakcji chemicznych. Te niewielkie różnice w szybkości reakcji wywołują zmiany w składzie izotopowym związków chemicznych powstających w różnych reakcjach (zjawisko to wykorzystywane jest np. do rozróżniania, czy węgiel zawarty w danym związku chemicznym brał udział w reakcji fotosyntezy).

Izotopy, ze względu na stabilność, dzieli się na:

Pierwiastki występują naturalnie zwykle jako mieszanina izotopów. Jest to główna przyczyna, obok deficytu masy, która sprawia, że masy atomowe nie są liczbami całkowitymi.

Izotopy nie mają oddzielnych nazw, z wyjątkiem izotopów wodoru. Oznacza się je symbolem pierwiastka chemicznego z liczbą masową u góry po lewej stronie, na przykład 208Pb.

Pierwiastki mogą mieć po kilka, a nawet kilkanaście izotopów. Przykładowo wodór ma trzy naturalne izotopy:

  • prot: 1H – ma jeden proton i nie ma neutronów; jest trwały
  • deuter: 2H (D) – ma jeden proton i jeden neutron; jest trwały
  • tryt: 3H (T) – ma jeden proton i dwa neutrony; jest nietrwały.

Trwałe izotopy pierwiastków

[edytuj | edytuj kod]
Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru.
Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać pustosłowia. Zapoznaj się również z zasadami tworzenia list.
Uwagi: Tabela jest niepełna - pominięte zostały lantanowce. Por. List of elements by stability of isotopes(inne języki).
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
liczba atomowa symbol liczby masowe izotopów

(w nawiasach zawartość procentowa)

1 H 1 (99,985),
2 (0,015)
2 He 4 (99,99987),
3 (0,00013)
3 Li 7 (92,6),
6 (7,4)
4 Be 9 (100)
5 B 11 (81,2),
10 (18,8)
6 C 12 (98,89),
13 (1,11)
7 N 14 (99,63),
15 (0,37)
8 O 16 (99,759),
17 (0,037),
18 (0,204)
9 F 19 (100)
10 Ne 20 (90,92),
21 (0,26),
22 (8,82)
11 Na 23 (100)
12 Mg 24 (78,8),
25 (10,1),
26 (11,1)
13 Al 27 (100)
14 Si 28 (92,17),
29 (4,71),
30 (3,12)
15 P 31 (100)
16 S 32 (95),
33 (0,75),
34 (4,2),
36 (0,017)
17 Cl 35 (75,53),
37 (24,47)
18 Ar 40 (99,60),
36 (0,337),
38 (0,063)
19 K 39 (93,2),
41 (6,8),
40[a] (0,0119)
20 Ca 40 (96,9),
42 (0,64),
43 (0,14),
44 (2,1),
46 (0,0032),
48 (0,18)
21 Sc 45 (100)
22 Ti 48 (73,8),
46 (8,0),
47 (7,4),
49 (5,5),
50 (5,3)
23 V 51 (99,75),
50[a] (0,25)
24 Cr 52 (83,7),
50 (4,4),
53 (9,5),
54 (2,4)
25 Mn 55 (100)
26 Fe 56 (91,6),
54 (5,9),
57 (2,20),
58 (0,33)
27 Co 59 (100)
28 Ni 58 (68,0),
60 (26,2),
61 (1,1),
62 (3,7),
64 (1,0)
29 Cu 63 (69,0),
65 (31,0)
30 Zn 64 (48,9),
66 (27,8),
67 (4,1),
68 (18,6),
70 (0,63)
31 Ga 69 (60,1),
71 (39,9)
32 Ge 70 (20,5),
72 (27,4),
73 (7,8),
74 (36,5),
76 (7,8)
33 As 75 (100)
34 Se 74 (0,93),
76 (9,1),
77 (7,5),
78 (23,6),
80 (49,9),
82 (9,0)
35 Br 79 (50,6),
81 (49,4)
36 Kr 78 (0,35),
80 (2,27),
82 (11,6),
83 (11,5),
84 (57,0),
86 (17,3)
37 Rb 85 (72,2),
87[a] (27,8)
38 Sr 84 (0,55),
86 (9,8),
87 (7,0),
88 (82,7)
39 Y 89 (100)
40 Zr 90 (51,5),
91 (11,2),
92 (17,1),
94 (17,4),
96 (2,8)
41 Nb 93 (100)
42 Mo 92 (15,7),
94 (9,3),
95 (15,7),
96 (16,5),
97 (9,5),
98 (23,8),
100 (9,5)
43 Tc brak trwałych izotopów
44 Ru 96 (5,6),
98 (1,9),
99 (12,7),
100 (12,7),
101 (17,0),
102 (31,5),
104 (18,6)
45 Rh 103 (100)
46 Pd 102 (1,0),
104 (11,0),
105 (22,2),
106 (27,3),
108 (26,7),
110 (11,8)
47 Ag 107 (51,4),
109 (48,6)
48 Cd 106 (1,22),
108 (0,88),
110 (12,4),
111 (12,8),
112 (24,0),
113 (12,3),
114 (28,8),
116 (7,6)
49 In 113 (4,2),
115[a] (95,8)
50 Sn 112 (1,02),
114 (0,69),
115 (0,38),
116 (14,3),
117 (7,6),
118 (24,1),
119 (8,5),
120 (32,5),
122 (4,8),
124 (6,1)
51 Sb 121 (57),
123 (43)
52 Te 120 (0,091),
122 (2,5),
123[a] (0,88),
124 (4,6),
125 (7,0),
126 (18,7),
128 (31,8),
130 (34,4)
53 I 127 (100)
54 Xe 124 (0,094),
126 (0,092),
128 (1,92),
129 (26,4),
130 (4,1),
131 (21,2),
132 (26,9),
134 (10,4),
136 (8,9)
55 Cs 133 (100)
56 Ba 130 (0,101),
132 (0,097),
134 (2,42),
135 (6,6),
136 (7,8),
137 (11,3),
138 (71,7)
57 La 138[a] (0,089),
139 (99,911)
72 Hf 174 (0,18),
176 (5,2),
177 (18,5),
178 (27,1),
179 (13,8),
180 (35,2)
73 Ta 180[a] (0,012),
181 (99,988)
74 W 180 (0,14),
182 (26,2),
183 (14,3),
184 (30,7),
186 (28,7)
75 Re 185 (37,1),
187[a] (62,9)
76 Os 184 (0,018),
186 (1,59),
187 (1,64),
188 (13,3),
189 (16,1),
190 (26,4),
192 (41,0)
77 Ir 191 (38,5),
193 (61,5)
78 Pt 192 (0,78),
194 (32,8),
195 (33,7),
196 (25,4),
198 (7,2)
79 Au 197 (100)
80 Hg 196 (0,15),
198 (10,0),
199 (16,9),
200 (23,1),
201 (13,2),
202 (29,8),
204 (6,8)
81 Tl 203 (29,5),
205 (70,5)
82 Pb 204 (1,3),
206 (26),
207 (21),
208 (52)
83 Bi 209[a] (100)

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i Nuklid nietrwały o bardzo długim (ponad miliard lat) okresie półtrwania.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Izotopy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-30].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Izotopy&oldid=75301442”